Wolferen

Plaats
Buurtschap
Overbetuwe
Betuwe
Gelderland

wolferen_paal_met_plaatsnaam.jpg

Wolferen is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Overbetuwe. De buurtschap valt onder het dorp Andelst. De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden. Als alternatief staan ter plekke mooie grenspalen met de plaatsnaam erop

Wolferen is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Overbetuwe. De buurtschap valt onder het dorp Andelst. De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden. Als alternatief staan ter plekke mooie grenspalen met de plaatsnaam erop

Wolferen

Terug naar boven

Status

- Wolferen is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Overbetuwe. T/m 1811 gemeente Loenen en Wolferen. In 1812 over naar gemeente Herveld. In 1818 wordt de gemeente van vóór 1812 weer opgericht. Per 22-5-1854 over naar gemeente Valburg, in 2001 over naar gemeente Overbetuwe.

- De buurtschap Wolferen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Andelst.

- Buurtschap Wolferen heeft geen plaatsnaamborden. Als waardig alternatief staan ter plekke mooie grenspalen met de plaatsnaam erop.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Wolveren, 875 falsum? kopie eind 12e eeuw UUlfrum, eind 11e eeuw UUlfara(m), Vulfara(m), 673-691 falsum 1150 kopie eind 12e eeuw Wlfaram, 1165 kopie eind 12e eeuw Wolfara, 1312 Wolfharen, 1567 Wolfferen.

Naamsverklaring
Mogelijk het Oudnederlandse hara 'zandige heuvelrug' met wulf 'wolf'.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Wolferen ligt Z van Andelst, rond de Waaldijk en de aangrenzende bebouwing aan de wegen Klipstraat, De Dellen en Waalstraat (die laatste alleen voor zover gelegen buiten de dorpskern).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Wolferen 3 huizen met 20 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 15 huizen met ca. 40 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Postaal
Het nietige Wolferen was kennelijk toch belangrijk genoeg om in 1857 een 'bestelhuis' te krijgen (een eenvoudige variant van wat we tegenwoordig postkantoor noemen). In 1876 werd dat 'gedegradeerd' tot alleen nog een brievenbus.

Veer
Ter hoogte van hectometerpaal 280 was tot medio 19e eeuw sprake van een voetveerverbinding met het aan de overzijde van de Waal gelegen Winssen.

De Dellen 3
Op locatie De Dellen 3 heeft een Betuwse T-boerderij gestaan, gebouwd in 1848 en in 1975 gesloopt. Voordat het gesloopt werd is het huidige pand op nummer 3 er naast gebouwd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Wolferen heeft 1 rijksmonument, zijnde de witte, 19e-eeuwse ijzeren grenspaal op de grens met buur-buurtschap Loenen (welke namen beide op de paal staan vermeld). "De grenspaal is aan de landzijde in het dijktalud geplaatst nabij en ten oosten van het viaduct van de snelweg A 50 Arnhem - 's-Hertogenbosch. De grenspaal is een witgeschilderde, naar boven toe zich verjongende zuil (ca. 60 cm hoog) op een vierkante sokkel. In grondvorm is de zuil een vierkant met afgesneden hoeken. De zuil is boven afgeplat.

De vier zijden bezitten een trapeziumvormig, verdiept veld met uitgelegde hoeken waarin alleen aan de twee zijden die haaks op het dijklichaam zijn gericht de sjabloon geschilderde namen 'LOENEN' en 'WOLFEREN' voorkomen. De grenspaal is van cultuurhistorische waarde als goed bewaard gebleven grensaanduiding, in ijzer uitgevoerd en als zodanig zeldzaam. Tevens van belang als zichtbare herinnering aan de plaatselijke geschiedenis markeren zij de dorpspoldergrenzen tussen de respectievelijke kernen binnen de voormalige gemeente Valburg." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Buurtschap Wolferen heeft 3 gemeentelijke monumenten. Ten eerste: T-boerderij Le Plaisir (uit 3e kwart 19e eeuw, op Waaldijk 3) heeft de nok van het voorhuis loodrecht op de dijk gericht en is via een pad vanaf deze dijk te bereiken. Op het achtererf bevindt zich een nieuwe schuur met zadeldak. Rechts naast het voorhuis bevindt zich een eenlaags bakhuisje, voorzien van een zadeldak met de nok evenwijdig aan die van het voorhuis. Het dak is belegd met gesmoorde pannen en heeft een schoorsteen op de nok. In de zijgevel is een rond venstertje aangebracht. De korte gevel bevat opgeklampte deuren. Het object is van architectuurhistorische waarde omwille van de gaaf bewaard gebleven hoofdvorm. Het object heeft een situeringwaarde omwille van de situering aan de voet van de Waaldijk, geheel vrij liggend in het landschap.

Ten tweede boerderijcomplex Wolferen (met boerderij uit 1910, vloedschuur uit 1841) op Waaldijk 6. Het object is van architectuurhistorische waarde omwille van de hoofdvorm, de detaillering en het materiaalgebruik. De boerderij vervangt een oudere boerderij, die afgebrand is. Het complex is daarmee een goed voorbeeld van interne bouwevolutie waarbij de onderlinge positionering van de afzonderlijke bedrijfsgebouwen goed behouden is gebleven. De afzonderlijke gebouwen hebben weliswaar enige wijzigingen ondergaan doch deze hebben geen vormverminkende betekenis gehad. Het object heeft verder een situeringswaarde omwille van de markante ligging aan de dijk. Het complex is in functie als paardenfokkerij en sportstal, sinds 1976 eigendom van Johan Lokhorst.

Ten derde: Ongeveer op de locatie waar voorheen in Wolferen ‘Het Rieten Kasteel’ heeft gestaan, ligt het uit 1910 daterende boerderijcomplex ‘Het Kasteel’ (Waaldijk 7). Het rieten kasteel is na een dijkdoorbraak in het water verdwenen en op ongeveer dezelfde locatie is een boerderij herbouwd, die in 1907 is afgebrand. Het huidige boerderijcomplex is gedeeltelijk gebouwd op het oude muurstelsel, waarvan de muurdikten ruim één meter zijn. Aanvankelijk lag dit complex verder in het dijktalud en was de voorgevel georiënteerd op het toegangspad, dat van de dijk af langs het voorhuis liep. Na de laatste dijkverzwaring is dit pad verwijderd. Het toegangspad heeft zijn ontsluiting gekregen op het achtererf en het complex ligt nu in de teen van de dijk. Het object is van architectuurhistorische waarde omwille van de redelijk gaaf bewaard gebleven hoofdvorm, de detaillering en het materiaalgebruik; behoudens enkele plaatselijke wijzigingen verkeert het complex nog in originele staat en wijkt af van het voor deze streek gebruikelijke type met midden langsdeel. Het object heeft verder situeringswaarde omwille van de ligging op een historische bouwplaats.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Een waarschijnlijk reeds uit de ontginningstijd stammend afwateringskanaal in Wolferen, de Wolferense Pijp, mondde rond het midden van de 19e eeuw nog via een sluis uit in de Waal nabij het landhoofd van rijksweg A50. Rond enkele binnendijkse kolken zijn restanten van kaden aangetroffen. (bron) Volgens recente kaarten is de waterloop er nog altijd en loopt deze N parallel aan de Waaldijk van of naar buur-buurtschap Wely.

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in buurtschap Wolferen (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- In 2016 zijn de voorbereidingen gestart voor het project Dijkversterking Wolferen - Sprok (laatstgenoemde is een locatie bij Fort Lent) (hier vind je een kaartversie van het project). Een procedure voor milieueffectrapportage (MER) dient om het milieubelang een volwaardige plaats te geven bij bestuurlijke besluiten. Ook bij dit project is een MER-procedure doorlopen. Het opstellen van een Notitie reikwijdte en detailniveau (NRD) is een eerste stap in deze MER-procedure. De NRD dient als een soort spoorboekje voor het MER. De NRD geeft aan welke alternatieven en varianten in het MER worden onderzocht en welke (milieu- en omgevings)thema’s in beeld worden gebracht. Ook geeft het NRD de diepgang en methode van het onderzoek aan. Via de link is het begin 2018 verschenen NRD voor dit project ook online te lezen.

"Voor de dijkversterking tussen Wolferen en Sprok werkt Ploegam in het ontwerpteam De Betuwse Waard met Waterschap Rivierenland, Dura Vermeer en GMB aan een proef met kunststof damwanden. Tot nu toe gebruikten we altijd stalen damwanden, maar de kunststof damwanden zijn veel duurzamer: ze worden bijna helemaal van gerecycled plastic gemaakt en bij de productie wordt bijna 95% minder CO2 uitgestoten. Als de proef werkt, gaan we in de dijken rondom Andelst zes kilometer aan kunststof damwanden aanbrengen.

Piping en damwanden. Bij piping kan de dijk bezwijken, doordat water het zand onder de dijk wegspoelt en er een 'pipe' ontstaat. Hierdoor zakt de dijk in. Een heave-scherm voorkomt een doorgaande pipe onder de dijk. Tot nu toe werden deze schermen gemaakt van stalen damwanden, maar die zijn kostbaar en minder duurzaam. Met de kunststof damwanden verwachten we een betrouwbaar alternatief te hebben gevonden. Maakbaarheidsproef. Voor de proef is in juni 2020 langs de dijk bij Wolferen een kunststof damwand 12 meter diep in de grond aangebracht. Deze proef is uniek, want niet eerder zijn kunststof damwanden van deze lengte in een harde ondergrond aangebracht. De maakbaarheidsproef moet inzicht geven in het werken met dit type damwanden in een harde ondergrond." (bron: Ploegam, juni 2020)

Terug naar boven

Genealogie

- "In de middeleeuwen was het al niet anders dan nu. Mensen en instituten probeerden zoveel mogelijk geld te verwerven. Bezit van land en daarmee verbonden rechten was hiervoor cruciaal. De basis voor aanspraken vormden de akten. Iedereen met bezit had wel een cartularium. Teneinde zijn bezit te vergroten of te verruimen was men zeer vindingrijk. Het was gebruikelijk een afschrift te maken van aktes die niet meer in goede staat waren. Hoe makkelijk was het dan niet een niet-bestaande akte over te schrijven? Kijk het werk van Kruisheer er maar op na over de kanselarij van Holland. Kopieën en falsetten zijn niet van de lucht. Ook het toevoegen van niet-bestaande aanspraken was gemeengoed. Zo vinden we in een akte van St. Servaas de vermelding van een kapel in Wolferen. Het is wel zeker dat die er niet was. Maar, eenmaal vermeld zou het wel recht geven op opbrengsten indien er wel een kerk gebouwd zou worden. Het zekere voor het onzekere nemen?

Er was slechts een kleine groep mensen die kon schrijven en lezen. De voertaal daarvoor was Latijn. Het gevolg was dat veel (plaats)namen werden verlatiniseerd. Het gebied waar mijn familie zijn naam aan ontleent is Wolferen, ook wel Woelferen genoemd. In het latijn komt deze naam op allerlei manieren voor, zoals Uulfram (lees: Woelfrum) Wulfaram, Vulfaram maar vooral: Vulfara (lees: Woelfuru). Het gebied schijnt in vroeger tijd veel groter te zijn geweest, maar is deels weggespoeld door de Waal." Aldus Willem van Wolferen op zijn site met genealogische inventarisaties van mensen met deze achternaam en aanverwante families.

Reacties

(7)

altijd leuk je achternaam tegen te komen op een steen ,

Dat kunnen we ons voorstellen, zeker als je een niet zo alledaagse achternaam hebt. Misschien komen uw voorouders hier wel vandaan?

Zojuist ontdekt dat mijn voorvaders (medio 18e eeuw) hier woonden. Probeer nu te achterhalen wat hun woning/boerderij of anderszins was. Middel van bestaan e.d.

Een van de doelen van onze site is inderdaad dat als je vanwege genealogische interesse ontdekt dat je voorouders uit een bepaalde plaats komen, dat je dan hier meer informatie over die plaats kunt vinden. Ik heb de beschrijvingen zojuist nog verder uitgebreid, o.a. met een drietal boerderijen in deze buurtschap. Als je vanuit die genealogische interesse wilt weten waar je voorouders precies hebben gewoond en wat ze deden voor de kost, voert dat voor onze site iets te ver in detail, omdat wij niet over dergelijke bronnen beschikken.

De lokale heemkundekringen kunnen iemand daar vaak wél mee helpen, omdat die vaak archieven/bibliotheken hebben waar je dit kunt vinden. In uw geval is dat de Historische Kring Midden-Betuwe, die o.a. het dorp Andelst en daarmee ook de buurtschap Wolferen als werkgebied heeft. Hun site vindt u op https://www.hkmb.nl/. Succes gewenst met uw zoektocht.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Dank je Frank.

Kunt u mij helpen aan oude foto's van De Dellen 2 in Wolferen/Andelst. Mijn zoon woont daar sinds sept. 2017 en wil graag foto's hoe het huis er vroeger uitzag. Tijdens verbouwingen kwam hij verschillende lagen vloeren tegen, er is toen brand geweest en er lagen zakken cement onder van 2011, het waren waarschijnlijk ook nog koeienstallen geweest; er zaten nog bevestigingen in de muren.
vr.gr mevr. J. Jansen

Wij (van Plaatsengids.nl) hebben niet meer informatie over Wolferen dan wij hierboven hebben vermeld. Ik zag op de Facebookpagina Oud Herveld/Andelst dat uw zoon daar al een oproep had gedaan (waar wel reacties op kwamen met beeld van huisnr. 3 maar niet van huisnr. 2), dat wilde ik u als tip geven maar dat hoeft dus niet meer.

Wat wel nog een mogelijkheid is, als u/hij dat niet reeds heeft geprobeerd: de Historische Kring Midden-Betuwe, die o.a. het dorp Andelst en daarmee ook de buurtschap Wolferen als werkgebied heeft, heeft een documentatiecentrum ( https://www.hkmb.nl/werkgroepen/opzetten-en-inrichten-van-een-documentat... ) met documenten en afbeeldingen. Wellicht hebben zij informatie en/of beeld van het oude pand op huisnr. 2, dan wel kunnen zij u/uw zoon hiermee verder helpen waar dit elders te vinden is. Hun contactgegevens vindt u hier: https://www.hkmb.nl/contact/. Succes gewenst met uw zoektocht.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen