In 1998 moest de in 1927 opgerichte basisschool van Tonden sluiten omdat zij door de minimumnorm van het aantal leerlingen was gezakt. Gelukkig is een jaar later, met inzet van veel vrijwilligers, het nieuwe en bruisende Clubhuis De Sterre gerealiseerd.
Tonden is voor een buurtschap best groot, qua oppervlakte, aantal huizen en inwoners. Maar omdat de buurtschap geen duidelijk kern heeft van enige omvang, heeft het geen 'bebouwde kom' en daarom witte plaatsnaamborden i.p.v. blauwe.
- Tonden is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Brummen.
- De buurtschap Tonden heeft een eigen postcode (6975) en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee een formele woonplaats.
- Op maatschappelijk gebied werkt buurtschap Tonden intensief samen met het N buurdorp Empe. Zo is er bijv. een gezamenlijke Dorpsraad.
- Buurtschap Tonden ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1059 falsum ca. 1180-1190 Tunden, 1379-1380 Tonden.
Naamsverklaring
Herkomst en betekenis onbekend. Ten zuidwesten ligt het plaatsje Voorstonden, dat met deze plaatsnaam samenhangt. Een afleiding door middel van het verzamelsuffix iþi op basis van het Germaanse tûn 'omheinde ruimte' is onwaarschijnlijk. Misschien verwant met het Gotische tandjan 'aansteken van een lamp of van vuur', Nieuwhoogduits zünden, Nieuwnederlands tondel.(1)
De buurtschap Tonden ligt N van Brummen, W van Zutphen en De Hoven, Z van Voorst en Empe, rond de Tondensestraat, Hoevesteeg en een deel van de Hallsedijk.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Tonden 41 huizen met 334 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 140 huizen met ca. 350 inwoners.
Terug naar bovenMarke
Wie Tonden opzoekt op een gedetailleerde kaart, ziet dat het een rechthoekig stuk land is, met grenzen die gegeven zijn door beken of heide. Deze begrenzing van de buurtschap is bepaald in een ver verleden. Vroeger was het platteland in deze regio verdeeld in zogeheten marken, per marke bestaande uit een bewoningskern van een aantal boerderijen met de bijbehorende enk (akkerland) en woeste grond. Elke marke had een eigen bestuur, dat vergaderde in een van de grotere boerderijen. De marke van Tonden heeft een bijzonder oude geschiedenis; er is een Tondens markeboek bewaard gebleven dat dateert uit 1329. In de loop van de 19e eeuw zijn de marken als bestuurlijke eenheid opgeheven, maar de oude grenzen zijn gebleven; de marke ging over in een buurtschap.
Onderwijs
In 1927 wordt in Tonden op initiatief van ouders een lagere school op algemeen christelijke grondslag gesticht; de School met de Bijbel. Deze school heeft het 71 jaar volgehouden, ook in de roerige oorlogsjaren en in de jaren van de veranderingen van 'lagere school en kleuterschool' naar 'basisschool'. In 1998 moet de school haar deuren sluiten, omdat het leerlingenaantal onder de door de overheid vastgestelde norm is gezakt. Daarmee wordt het in de buurtschap ineens weer een stuk stiller, omdat de vele verenigingen die er voor de oorlog zijn, en de winkels, inmiddels ook al zijn verdwenen.
Weliswaar is in 1945 de Oranjevereniging opgericht, en komt er in 1981 in buurdorp Empe gemeenschapshuis Het Oortveld voor Empe en Tonden, toch is het sluiten van de school ingrijpend. De school is voor de buurtschap immers 71 jaar lang een klein centrum geweest, waar allerlei activiteiten vanuit gingen en waar kinderen en volwassenen elkaar konden ontmoeten.
Clubhuis De Sterre
Ouders en andere actieve inwoners zoeken naar een alternatief voor de school als trefpunt voor kind en ouder in Tonden. Het eerste jaar vinden allerlei activiteiten plaats bij mensen thuis, en in december 1999 komt Clubhuis De Sterre gereed. Dit dankzij de welwillende medewerking van de gemeente, Stichting Het Sterrebos en de inzet van vele uren vrijwillige arbeid. Het is een bescheiden gebouwtje, gelegen aan de rand van het Sterrebos en aan het sportveld waar eerder de school gebruikt van maakte.
De Sterre wordt in eerste instantie het onderkomen voor de kinderclubs, muzieklessen en voor de traditionele seizoengebonden activiteiten. Een mooi 'vliegwieleffect' van het bestaan van De Sterre is dat het in de jaren na de opening ook allerlei nieuwe activiteiten op gang heeft gebracht, bijvoorbeeld op het gebied van muziek, lezingen, film, toneel en gymnastiek. Deelnemers aan de activiteiten komen inmiddels niet meer alleen uit Tonden, maar ook uit de omringende dorpen en buurtschappen. Kleinschalig en gezellig, open voor nieuwe deelnemers en ideeën, dat zijn de ke(r)nmerken van De Sterre. Behalve op de steun van de donateurs drijft De Sterre op de inzet van de vrijwilligers en van de deelnemers aan de activiteiten. Voor verdere gegevens van De Sterre zie hieronder onder het kopje Links. (bron: Clubhuis De Sterre)
Terug naar boven- Op het erf van de fam. Wassink (Langedijk 1) staan een vrijstaande bungalow, 3 grote varkensstallen en een kapschuur. In de gemeente Brummen is het mogelijk om bij bedrijfsbeëindiging de varkensstallen te slopen en daarvoor in de plaats een extra woning op het erf te bouwen. De inzet is daarbij wel nadrukkelijk om tot een goede landschappelijke inpassing van de nieuwe woning op het erf te komen. Daarbij worden ook uitspraken gedaan over het ontwerp van de nieuw te bouwen woning, zodat er een samenspel ontstaat tussen architectuur en landschap. Kennelijk is op dit adres ook een dergelijk plan in ontwikkeling, want op het internet vinden wij een Inpassingsplan Langedijk 1 te Tonden uit 2015, wat samengevat op het volgende neerkomt: De varkensstallen worden gesloopt en op het erf wordt een tweede woning gebouwd. Door erfbeplantingen op huiskavels toe te voegen kan er iets van de kleinere schaal van het oorspronkelijke landschap worden teruggebracht. In de weide voor het huis worden enkele solitaire bomen aangeplant: zomereik, kleinbladige linde, beuk en walnoot. Verder worden 2 houtsingels toegevoegd. Zowel aan de oost- als westzijde van de kavel wordt een houtsingel aangeplant die aansluit op bestaande houtsingels ten zuiden van het erf. Daarnaast wordt de bestaande poel (met ooievaarsnest) ten zuiden van de nieuwe houtsingels uitgebreid. De plas- draszone rondom het water neemt hierdoor toe, wat gunstig is voor de biodiversiteit van de poel.
Terug naar boven- Oranjefeest Tonden (vr/za/zo eind mei), met o.a. op vrijdag Vogelschieten, 's avonds feest met een DJ, zaterdag kinderspelen en ringsteken, zaterdagavond feest, en zondag optreden van een live band.
- Oogstfeest (weekend eind augustus) met o.a. Trekkertrek.
- Stichting Cultuur Tonden organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, waaronder in de oneven jaren in september de TondenTheaterToer.
Terug naar boven- Tonden ligt in de IJsselvallei, een uitgestrekt weidegebied tussen het Apeldoorns Kanaal en de IJssel.
- Het leeuwendeel van de landerijen rondom de Langedijk is pas aan het begin van de 20e eeuw ontgonnen. Echt historische boerderijen ontbreken en de bebouwing langs de weg is divers en weerspiegelt veel verschillende tijdsperioden. Op historische kaarten van ca. 1900 is goed te zien dat het landschap er in vroeger tijden heel anders heeft uitgezien; moeras, heide en bossen vormden het landschap met daartussen weiden in kleinschalige verkavelingspatronen. Momenteel bestaat het grootste deel van het landschap uit weidegebied. De afgelopen 100 jaar heeft het landschap een grote gedaantewisseling ondergaan. De verschillen zitten hem niet alleen in het feit dat er nog maar weinig heide en moerasgebied over is. Met name de grote schaal van de verkaveling en de open weiden zonder singels, houtwallen en/of bossen bepalen momenteel het beeld van het landschap.
Alleen in het nabijgelegen natuurgebied Empense en Tondense Heide is nog een fractie van het meer oorspronkelijke landschap terug te vinden. Momenteel bepalen vooral de huiskavels met erfbeplanting het beeld in het open weidegebied. Alleen rondom de Empese en Tondense heide en rond landgoed Huize Voorstonden zijn nog grotere bospercelen te vinden.
Opvallend zijn de vele beken in het gebied; alleen al rond de Langedijk zijn ca. 6 beken te vinden. Het fijnmazige netwerk van beken heeft een directe relatie met de hoge grondwaterstand; de beken voeren het water af naar de IJssel.
- Natuurmonumenten heeft van 2012 t/m 2015 herstelwerkzaamheden uitgevoerd op de Empese en Tondense heide, een Natura 2000-gebied van circa 200 hectare. De flora en fauna in het gebied werden bedreigd door verdroging. De 60 voorafgaande jaren is het gebied grotendeels dichtgegroeid en steeds armer aan plantensoorten geworden. Natuurmonumenten heeft met een reeks maatregelen de grondwaterstand verhoogd. Zo zijn sloten gedempt, is er her en der grond afgegraven, is een deel van de bomen verwijderd, en hebben er plagwerkzaamheden plaatsgevonden. Verder zijn er wandelroutes aangelegd. Het resultaat kun je bewonderen in deze drone-film over de Empese en Tondense Heide anno 2016. Door de hoge grondwaterstand in combinatie met voedselarme gronden ontstaan er bijzondere soortenrijke graslanden in dit gebied. Natuurmonumenten werkt hier o.a. aan het terugbrengen van een uniek stuk blauw grasland.
- Inwoners van het buitengebied van de gemeente Brummen hebben eind 2016 in totaal bijna 6.000 struiken (zoals sleedoorn, meidoorn, hazelaar en Gelderse roos) en ruim 160 bomen (knotbomen, laanbomen en hoogstamfruitbomen) op hun erven geplant. De beplantingsprojecten zijn een gezamenlijke actie van de landschaps-werkgroepen uit dorp Empe en de omliggende buurtschappen, de gemeente Brummen, provincie Gelderland en Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG). Bijzonder in de projecten 'Dorpen in het Groen' is de actieve inbreng van bewoners uit Empe - Tonden en Oeken - Voorstonden - Broek. Deelnemers zijn na een informatiebijeenkomst zelf aan de slag gegaan met het opstellen van een streekeigen beplantingsplan, en hebben daarnaast met hulp van SLG voor ieder erf een inrichtingsplan gemaakt dat aansluit bij het omliggende landschap. Door aanplant van streekeigen soorten wordt het erf weer aantrekkelijk voor allerlei diersoorten. Ook uit cultuurhistorisch oogpunt krijgt het erf meerwaarde wanneer er inheemse plantsoorten staan.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Tonden, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit Voorst, Empe en Tonden op Facebook.
- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Kleine Kernen Empe/Tonden.
- Buurthuis: - Sinds 1999 is Clubhuis De Sterre (Sterrebosweg 6), na de sluiting van de basisschool in 1998, het nieuwe bruisende centrum van buurtschap Tonden (voor de voorgeschiedenis van dit clubhuis zie bij Geschiedenis).
- Openbaar vervoer: - Buurtbusvereniging HTOV start in 1985, als alternatief na het wegvallen van de lijnbus door het buitengebied. De eerste buslijn, 504, rijdt dan ook vanuit Eerbeek door het prachtige buitengebied van de gemeente Brummen; door Hall, Tonden, Oeken en Voorstonden. Daar is ook de naam HTOV van afgeleid. Tegenwoordig verzorgen zij met ca. 60 vrijwilligers een tweetal buurtbusprojecten: lijn 503 Eerbeek-Brummen en lijn 504 Eerbeek-Zutphen. Op beide lijnen samen worden jaarlijks meer dan 30.000 passagiers vervoerd.
Reacties
(2)Beste Plaatsengids.nl,
Ik heb de eerste 20 jaar van mijn leven in Tonden gewoond en werd daarom getriggerd door de radio uitzending op Omroep Gelderland.
Voor wat betreft het verhaal van de fam. Wassink op Langedijk nr. 1 staan een aantal onjuistheden.
De varkensstallen staan er nog steeds en al sinds een flink aantal jaren staat er maar 1 bungalow bewoond door de fam. Wassink.
Hoogstwaarschijnlijk is dit een waardevolle correctie voor de overigens prima website.
Vriendelijke groet,
Dik Vriezekolk
Dank voor uw compliment! Dat is goed om te horen. Dank voor uw correctie ook. Het gelinkte plan dateert uit 2015, daarom ging ik ervan uit dat het inmiddels wel gerealiseerd zou zijn, maar kennelijk is dat nog niet het geval. Ik zal de tekst daarom zodanig herschrijven dat het nog een plan in ontwikkeling is. Of zou het plan inmiddels afgeblazen zijn?
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl
Reactie toevoegen