Ampsen

Plaats
Buurtschap
Lochem
Achterhoek
Gelderland

ampsen_richtingbordje_kopie.jpg

Aan de Ampsenseweg wijst een richtingbordje je de weg naar landgoed en buurtschap Ampsen.

Aan de Ampsenseweg wijst een richtingbordje je de weg naar landgoed en buurtschap Ampsen.

Ampsen

Terug naar boven

Status

- Ampsen is een buurtschap en landgoed in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Lochem. T/m 31-7-1971 gemeente Laren.

- De buurtschap Ampsen valt, ook voor de postadressen, onder de stad Lochem. Daarnaast valt de buurtschap in de praktijk, voor sociale activiteiten e.d., onder het dorp Exel, en vanouds heeft de buurtschap altijd (d.w.z. zolang het dorp Exel zelf nog een buurtschap van Laren was) onder het dorp Laren gevallen. Vermoedelijk is de buurtschap pas na de herindeling van 1971 formeel onder de plaats Lochem komen te vallen.

- De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden. Er is wel sprake van een bijna gelijknamige straatnaam, namelijk Laan Ampsen, waardoor je daaraan nog kunt zien dat je in de buurtschap bent aangekomen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1105 vervalst ca. 1180-1190 kopie 14e eeuw Amsene, 1118-1127 vervalst ca. 1180-1190 kopie 14e eeuw Amsnon, 1302 Amspen, 1358 Ampsem, 1379 Ampsen, 1389 Amsen, 1665 Olden en Nieuwen Ampsum, 1665 Amssen.

Naamsverklaring
Op basis van de jonge vorm Ampsem heeft men deze naam als heem 'woonplaats, woning' van een persoon Ammo (ontstaan uit Adamâr) verklaard. Dit is onjuist: de oudere vormen wijzen niet op heem, maar op een -n- suffix. De etymologie van het grondwoord is nog niet opgehelderd. Misschien een oude waternaam Amsanô* voor de Tenkhorsterbeek.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Ampsen ligt direct NO van de stad Lochem, van die stad gescheiden door het Twentekanaal, rond de weg Laan Ampsen, het O deel van de Ampsenseweg en het Z deel van de weg Bouwdijk. De buurtschap ligt verder direct N van station Lochem en het Twentekanaal, ZO van de dorpen Exel en Laren en WNW van het dorp Gelselaar.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Ampsen 17 huizen met 155 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca. 80 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Verslag archeologisch onderzoek op Landgoed Ampsen (2018).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Kasteel Ampsen is al het 3e kasteel dat op deze plek is gebouwd. De oostelijke vleugel en het middelste gedeelte zijn van rond 1650, het einde van de Tachtigjarige Oorlog. Voordat deze oorlog begint, staan er twee kastelen op het landgoed. Beide burchten zijn in die periode totaal vernield. Het ene kasteel stond iets zuidelijker dan boerderij Ouden Ampsen en het andere op de plek waar het 'nieuwe' kasteel uit 1650 staat. Overigens is er in 2018 dankzij satellietbeelden nog een derde, tot heden onbekende vroegere bebouwing ontdekt. Het kasteel met toebehoren omvat 12 rijksmonumenten. Deze kun je vinden in de rijksmonumentenlijst Lochem.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- In de Achterhoek en in Twente is het een traditioneel gebruik om in de advent (de weken voor kerst) de klanken van de midwinterhoorn ten gehore te brengen. Het doel van het midwinterhoornblazen was van oudsher het verjagen van boze geesten en het aanroepen van de komst van het voorjaar. Inmiddels worden er in deze periode op verschillende plekken in de regio wandelingen georganiseerd waar de klanken van de midwinterhoorn te horen zijn. Zo start op een zondag in de eerste helft van december vanaf Café-restaurant De Exelse Molen in het dorp Exel de jaarlijkse Midwinterhoornwandeling over Landgoed Ampsen. Je kunt kiezen uit de afstanden 7,5 (die evt. kan worden ingekort naar 4,5) en 12,5 km.

Beide routes gaan over een mooi afwisselend terrein met bos, heide, landbouwgrond, weiland en je komt langs een aantal bijzondere cultuurhistorische plekken zoals natuurlijk Kasteel Ampsen, het oude gemeentehuis van Laren en het Sterrenbos. Onderweg zijn er optredens van de midwinterhoornblazers. Op een drietal rustpunten is er gelegenheid om de inwendige mens te versterken met een hapje en een drankje. Wanneer je hiervan gebruik wilt maken is het handig wanneer je hiervoor contant geld, en dan het liefst muntgeld bij je hebt. Bij deze rustpunten vind je tevens toiletvoorzieningen. De tocht trekt ca. 500 deelnemers. De fotoreportage van de Midwinterhoornwandeling 2016 van Achterhoekfoto.nl geeft je een goede indruk van hoe het er aan toegaat. De tocht kost € 2,50. Een groot deel van de opbrengsten gaat naar een jaarlijks wisselend goed doel. - Nieuws van Midwinterhoornwandeling Ampsen op Facebook.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Landgoed Ampsen is nog ca. 700 ha groot en heeft een waardevolle, gevarieerde heidevegetatie met inheemse bomen en struiken. De eiken- en beukenlanen zijn ca. 300 jaar oud. De boerderijen op het landgoed zijn van het type hallehuis (dieren en mensen woonden samen in één grote ruimte). De luiken van de boerderijen die bij het landgoed horen zijn blauwwit, diagonaal gestreept met een donkergroene rand. Het landgoed is grotendeels vrij toegankelijk. Je kunt er het hele jaar door genieten van de natuur. Er is ook nog veel van de historie in het landschap te zien.

- Landschapsbeheer Gelderland heeft bewoners van Gelderse landgoederen geïnterviewd, die vertellen over het leven op het landgoed in kwestie in vroeger tijden. Eén van hen is jonkheer Rudolf van Weede, eigenaar van landgoed Ampsen.

- De gronden van Landgoed Ampsen waren onderhevig aan verdroging. Het Twentekanaal heeft een aanzuigende werking op het grondwater en gezien de hoogteligging en de grofzandige ondergrond van de landgoederen is de berging van (grond)water nauwelijks aan de orde. De gracht van het kasteel werd tot 2018 voorzien van opgepompt grondwater. Sinds de uitvoering van het project 'Vernatting landgoed Ampsen' in genoemd jaar wordt oppervlaktewater aangevoerd door de watergang ‘Afwatering Langs de Oije’ via een nieuw gegraven afvoerleiding in verbinding te brengen met de Dortherbeek Oost. Het gemaal Hooislagen blijft nodig om het waterpeil op te voeren zodat het water daarna onder vrij verval naar de gracht kan afstromen. Verder is extra inlaatwater noodzakelijk via de inlaat in het Twentekanaal. Daarnaast is de watergang - door uitdiepen en baggeren - op het gewenste profiel gebracht. Waterschap Rijn en IJssel, het Landgoed en de gemeente Lochem hebben in dit project in goede onderlinge afstemming samengewerkt aan een gezonde, duurzame waterhuishouding voor het landgoed en de omringende bossen. Voor nadere informatie zie de bijlagen onder de link en deze videoreportage van het waterschap die een en ander toelicht.

- De gemeente Lochem heeft als doel om het landschap in de gemeente duurzaam te gebruiken. Dat wil zeggen een landschap waarin het gebruik en de exploitatie economische waarde toevoegt maar ook klimaatneutraal is. Het pilot-project ADEL heeft tot doel de mogelijkheden te onderzoeken voor een duurzaam energielandschap in het gebied rond buurtschap Armhoede. Ook het bos- en natuurbeheer van landgoed Ampsen, dat in dit gebied ligt, speelt een rol in dit project. Het bosbeheer stuurt enerzijds de vastlegging van koolstof en de mogelijkheden tot exploitatie van het bos. Anderzijds speelt het beheer een grote rol in behoud en herstel van natuurwaarden.

De studie 'Duurzaam beheer van natuur en bos op Ampsen' (45 pag., Delta Intermediair Ecologie en Milieu / Silve, 2012, helaas niet meer op het internet te vinden) richt zich op de vraag hoe de specifieke ADEL doelstellingen (klimaatneutraal, natuurvriendelijk) kunnen worden opgenomen in de visie op en de uitvoering van het bosbeheer op landgoed Ampsen. Nagegaan is of de ADEL doelstellingen, naast de al bestaande beheersdoelen, kunnen bijdragen aan een betere integrale functievervulling van het bos. Omdat dit geen rekenkundig optimalisatievraagstuk betreft, is in een scenariostudie nagegaan welk scenario hiervoor de beste resultaten geeft. Er is nagegaan wat de gevolgen van dit scenario zijn voor de houtoogst, de bijgroei, de CO2-vastlegging en voor de natuur en de natuurbeleving. Hierbij is uitgegaan van de huidige kwaliteiten, kenmerken en eigenschappen van het bos en van een verantwoord bosbeheer.

Op landgoed Ampsen is het bosbeheer gericht op meervoudige functievervulling. De kernwaarden van het landgoed voor wat betreft de natuur en de cultuurhistorie zijn gelegen in het parkbosdeel rond en in de omgeving van het landhuis, in de lanen en oude delen van het bos en in het zogenoemde bosreservaat op de overgang van droge heidebebossing naar nattere bossen. Hoewel ook in deze delen van het bos hout wordt geoogst, zijn de overige delen van het bos van groter (potentieel) belang voor de productiefunctie. In de studie zijn de huidige en potentiële kwaliteiten van het bos op het landgoed verkend. Enerzijds is nagegaan welke mogelijke natuurwaarden op het landgoed ontwikkeld kunnen worden en anderzijds is gekeken naar de mogelijkheden voor houtproductie en CO2-vastlegging.

Ten opzichte van het verleden is de natuurkwaliteit vooral afgenomen in de landbouwgebieden langs de randen van het landgoed. Daarnaast zijn oude natuurwaarden verdwenen in de heidebebossingen. Voor herstel van natuur moeten de hoofdproblemen verdroging, vermesting en verzuring worden aangepakt. Een grote winst valt te halen in de geomorfologische beekdallaagten van de Tenkhorsterbeek en het gebied aan de noordzijde van Ampsen. Dit is echter alleen mogelijk indien er wijzigingen optreden in het grondgebruik op het landgoed. De natuurwaarden in het bestaande bos zijn te verbeteren door het beheer in de vochtige bossen in de beekdallaagten te richten op het verhogen van de natuurwaarden.

De bijdrage van het bos aan het energieneutrale landschap hangt samen met de groei van biomassa in het bos en de opslag van koolstof in de stabiele humus van de bosbodem. Het continueren van het huidige bosbeheer op landgoed Ampsen levert een positieve bijdrage aan de koolstofkringloop. Deze bijdrage kan vergroot worden door het toepassen van houtteelt met relatief snelgroeiende naaldboomsoorten in een korte omloop. Dit biedt zowel mogelijkheden voor koolstofvastlegging / CO2-reductie als voor de exploitatiemogelijkheden van het landgoedbos. Uitgaande van de wens tot meervoudige functievervulling van het bos is een scenario ontwikkeld waarin voor de verschillende functies tegelijkertijd een verbetering haalbaar lijkt. In dit scenario leidt een zonering tot zowel de mogelijkheid van behoud en herstel van natuurwaarden als tot een vergroting van koolstofvastlegging en exploitatiemogelijkheden van het bos.

In dit scenario is sprake van 3 zones: 1. behoud van kernwaarden in de oude parkbossen; 2. herstel / ontwikkeling van oude natuurwaarden in de bossen rond de beeklopen; 3. omvormen van een deel van het oude grovedennenbos naar opstanden met sneller groeiende boomsoorten t.b.v. koolstofvastlegging en houtproductie. Het scenario geeft een ruimtelijke indeling in hoofdfuncties en geeft handvatten om operationele keuzes te maken voor de toekomst van de natuur en de exploitatie van het landgoed. Op basis van de aspiraties, doelen en middelen van de landgoedeigenaar, getoetst aan de doelstellingen van ADEL en de gemeente Lochem, kan in een volgende fase in een beheerplan een gedetailleerde uitwerking worden gegeven van het best passende bosbeheer op landgoed Ampsen. Voor nadere informatie zie de hierboven gelinkte studie, waar wij ook deze samenvatting aan hebben ontleend.

Reacties

(2)

Geachte mevr./hr.,
Graag wil ik weten waar boerderij de Tenkhorst heeft gestaan, waar de Tenkhorsterbeek naar genoemd is. Verder ben ik erg blij dat Landgoed Ampsen weer het hoognodige water krijgt na 80 jaar. Hopelijk krijgt verder heel Ampsen weer water.
Vriendelijk groetend,
Henk Postel

Dank voor uw melding m.b.t. dat recent uitgevoerde waterproject! Ik wist daar nog niet van, dus heb daar informatie over opgezocht. Ik heb er hierboven nu een stukje aan gewijd, met links naar een rapport en video voor meer informatie, 3e alinea in het hoofdstuk Landschap etc., over ca. een dag te zien, omdat de pagina's naar de bezoekers toe 1x per dag worden ververst. Dit moet een flinke verbetering zijn ja, als ik het zo lees en zie. Het landgoed is 700 ha groot lees ik en ik lees ook dat met dit project "het landgoed met de omringende bossen" meer water krijgen, dus dat is vermoedelijk wel 'heel Ampsen'.

M.b.t. uw vraag over boerderij de Tenkhorst: als er iemand reageert, laat ik het u weten. Een tip: vaak hebben de lokale heemkundekringen wel inventarisaties van welke verdwenen boerderijen vroeger waar gestaan hebben. Dus u zou eens kunnen informeren bij Historisch Genootschap Lochem - Laren - Barchem of zij er meer van weten. Hun site is https://www.hglochem.nl/.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen