Status

- Mûnein is een dorp in de provincie Fryslân, in de streek Trynwâlden, gemeente Tytsjerksteradiel.

- Dorpswapen van Mûnein. Het dorp heeft ook een eigen vlag.

- Het dorp werkt op veel gebieden intensief samen met het veel kleinere buurdorp Readtsjerk, dat geen eigen voorzieningen heeft. Er zijn veel gemeenschappelijke voorzieningen en activiteiten, zoals Dorpsbelang, Dorpsfeest, Dorpshuis, Dorpskrant etc. Er wordt dan ook vaak gesproken van het tweelingdorp Mûnein-Readtsjerk. Maar formeel kan het nooit een tweelingdorp worden, omdat de dorpen in verschillende gemeenten liggen: hoewel Readtskerk geografisch tot de - voor het overige Tytsjerksteradielse - streek Trynwâlden wordt gerekend, en daar ook maatschappelijk dus voluit aan meedoet en deel van uitmaakt, valt het onder de gemeente Dantumadiel, waar het vanuit die gemeente gezien een afgelegen uithoek van is.

Naam

In het Nederlands
Molenend. Overigens is de plaatsnaam sinds 1989 officieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
1840 Molenend, 1861 Moleneind. De plaatsnaam komt pas in de 19e eeuw voor het eerst voor, hoewel de nederzetting als zodanig al veel ouder is; de molen waarnaar de plaats is genoemd, wordt - aldus de lokale dorpssite - al vermeld in 1611.

Naamsverklaring
Genoemd naar de roggemolen die hier vroeger stond, gecombineerd met end/eind, wat verwijst naar de ligging aan de rand van een dorpsgebied, in dit geval van het dorp Oentsjerk, waar Mûnein oorspronkelijk een buurtschap van was.(1)

Ligging

Mûnein ligt NO van Leeuwarden, O van Oentsjerk.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Mûnein 46 huizen met 250 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 700 inwoners.

Geschiedenis

Van buurtschap naar dorp
Tot 1948 is Mûnein een buurtschap van Oentsjerk. In dat jaar dient Dorpsbelangen een verzoek in bij de gemeente om als dorp te worden erkend. Hoewel het gebruikelijk is dat alleen te doen bij plaatsen met een kerk, wordt het toch toegekend, omdat de plaats inmiddels toch wel een behoorlijke kern heeft met tevens een aantal voorzieningen zoals een café, een basisschool en een aantal verenigingen. Op 3 november 1948 wordt de dorpsstatus formeel goedgekeurd en treedt ook per die dag gelijk in werking.

Mûnein in het wereldnieuws door Siamese tweeling
In 1953 is het kleine dorp even wereldnieuws, als in het dorp een Siamese tweeling wordt geboren. Ondanks dat de medische technieken toen nog een stuk minder geavanceerd waren, is de tweeling gelukkig succesvol van elkaar gescheiden, wat overigens een primeur was voor Nederland (d.w.z. niet het scheiden als zodanig, maar dat ook nog beide baby's het overleefden). Journalisten kwamen uit de hele wereld naar het ziekenhuis in Leeuwarden om er verslag van te doen. In 2014 heeft journalist Rik Kuiper het boek 'Lieve meisjes, heel gewoon' over de tweeling gepubliceerd. Ze blijken figuurlijk nog altijd onafscheidelijk en wonen samen in 1 huis. - Schilderij van de Siamese tweeling door Erik Wijthoff, zoon van de toenmalige huisarts.

- De in 2009 overleden dorpshistorica Aukje Wijbenga heeft in 2001 een boek gepubliceerd over de geschiedenis van het dorp, nadat ze dat in 1997 al voor buurdorp Readtsjerk had gedaan. In 2010 is er in het dorp een straat naar haar genoemd: de Aukje Wijbengastrjitte. - Nadere informatie over de geschiedenis van Mûnein.

Bezienswaardigheden

- Mûnein heeft 7 rijksmonumenten.

- Het monument De Flaaksrûpelers (De Vlasrepelaars) uit 1990, van beeldhouwer Gosse Dam uit Kollum, op het pleintje bij de klok, houdt de herinnering aan de vroegere vlasindustrie alhier levend.

- Z van de dorpskern, aan de Halligenweg, vinden we het unieke Geologisch Monument Mûnein, ontworpen door en aangelegd onder regie van Gytsjerker Jan Faber. Tijdens de Ruilverkaveling Tietjerksteradeel (1979-1999), waarbij de 'keileembult' in deze omgeving werd aangesneden om o.a. nieuwe sloten te kunnen aanleggen, kwamen duizenden uit Scandinavië afkomstige zwerfkeien aan de oppervlakte te liggen. Faber nam er ca. 10.000 mee naar huis. Na afronding van de ruilverkaveling leek het hem een goed idee om hier een geologisch monument van te maken, als originele feestelijke afsluiting van en tastbare herinnering aan de ruilverkaveling. Ook de autoriteiten vonden dit een goed idee dus zo geschiedde. Extra bijzonder is dat het zwerfsteneneiland is aangelegd in de vorm van Scandinavië, waarbij de stenen zo veel als mogelijk in de regio van hun oorspronkelijke herkomst liggen. Een informatiepaneel ter plekke licht dit toe. Ook het aanduidingsbord ter plekke is uniek en komt verder alleen in Scandinavië voor (en is daar ook op geïnspireerd).

Jaarlijkse evenementen

- De Snertkuier (eind januari) komt o.a. door de bosrijke omgeving van de Trynwâlden. Je kunt kiezen uit de afstanden 5, 10, 15 en 25 km. Na afloop staat er voor ieder een heerlijke kop snert klaar. Info: tel. 058-2563479 of 06-43055804.

- Dorpsfeest Mûnein & Readtsjerk (weekend in april).

Carbidschieten
"Zoals bij elke club is het motto jong geleerd is oud gedaan, en dat geld zeker bij Carbidclub Mûnein. Als beginnend carbidoloog begonnen we eerst met het afschieten van verfblikjes. Later werden het van die grote 5 liter blikken en jerrycans, maar de overstap naar de melkbus werd redelijk snel gemaakt. De liefde voor de knal en het gezelschap waarmee je knalde begon te groeien en dus moesten er meer bussen komen. Al snel hadden we een veertig melkbussen om mee te schieten, en werd het interessant zowel voor de jongens als voor het publiek.

Maar zoals altijd werd in de loop der jaren het geld een kwestie. De fakkels waarmee de bussen werden afgestoken voldeden niet meer. Het idee om met gasbranders de bussen af te steken was de ommekeer. Het gas, carbid en de benodigde alcoholische versnaperingen begon geld te kosten. En zonder goeie afspraken krijg je meningsverschillen over wie wat heeft betaald, hoeveel en of je al hebt betaald. Dus op een avond in Café Mounehoekje zaten de jongens bij elkaar en kwamen op het idee om elke maand 5 gulden te betalen om zo het carbid, gas, drinken en eten te betalen. Een van de jongens kwam toen met het idee om er een club van te maken.

De carbidologen uit Mûnein waren geboren. Er werd twee keer per jaar vergaderd en in de bouwvak werd een barbecue gehouden; een traditie is ontstaan. Tot op heden word er nog steeds vergaderd om er elk jaar weer een mooi evenement van te maken. Er werd een grote partytent aangeschaft om zo met de barbecue en oudejaarsdag toch bij slecht weer droog te kunnen staan. Inmiddels hebben we een eigen schaftkeet aangeschaft waar we oudejaarsdag in zitten te eten en drinken.

Zoals elke carbidclub begin je te experimenteren met grotere bussen/buizen. We hebben een 5 loops kanon, een grote buis van 7 meter en nog een paar aan elkaar gelaste gastanken om het assortiment aan te vullen. Om de veiligheid van de carbidologen en het publiek te garanderen werd besloten om in plaats van deksels met ballen te schieten. Het geluid is anders maar de knal is gebleven. We komen in totaal op zo'n 180 knalpijpen en er komen nog steeds meer bij. De zoektocht naar meer bussen en meer spektakel gaat nog steeds elk jaar door. Wil je dit spektakel eens van dichtbij bewonderen dan moet je oudejaarsdag eens langs komen in Mûnein tegenover Café Mounehoekje. Een dag uit om nooit te vergeten." Zie ook de video m.b.t. het carbidschieten 2021.

Natuur en recreatie

- Wandeling door en rond Oentsjerk en Mûnein (8 km).

- Doarpskuierke Oentsjerk en Mûnein (8 km) is een mooie wandeling over bestaande, deels oude paden in de beslotenheid van Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden. Een klein deel van de route gaat door het weidse kleigebied.

- Studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein onderzoeken anno 2015 de mogelijkheden om de enkele jaren geleden gerenoveerde haven van Mûnein te benutten als recreatief 'schakelpunt'. De plaats ligt immers op de grens van het veenweidegebied van het Bûtenfjild en het boomrijke historische landschap van de Trynwâlden. Vanaf 2016 wordt de omgeving water-recreatief ontsloten voor elektrische sloepen, als onderdeel van verbetering van de recreatieve infrastructuur in de regio in brede zin door middel van het project Wetterwâlden Bûtenfjild, dat wij uitvoerig hebben beschfreven op de pagina Dantumadiel.

Links

- Algemeen: - Site van en over Mûnein en buurdorp Readtsjerk. - Nog een site over deze dorpen.

- Nieuws: - Nieuws uit Mûnein en Readtsjerk. - Enkele oudere nummers van Dorpskrant 'Ut de 2 Doarpen' zijn via de link ook online te lezen.

- Onderwijs: - "Op Basisschool It Kruirêd geven wij kinderen alle kansen om zich optimaal te kunnen ontwikkelen. Iedereen is er welkom met zijn eigen waarden, levensovertuiging en geloof. Er is respect voor ieders mening en overtuiging. Samen met de ouders hebben wij gekozen voor het ‘ErvaringsGericht Onderwijs’ (EGO). De intentieverklaring is door het team en de Medezeggenschapsraad (MR) ondertekend en ligt ter inzage op school. EGO heeft drie pijlers die als uitgangspunt dienen: welbevinden, betrokkenheid en verbondenheid. Wat daar precies mee wordt bedoeld, kun je lezen onder de link. Welbevinden, betrokkenheid en verbondenheid kun je verhogen door vijf factoren: goede sfeer, werken op eigen niveau, werkelijkheidsnabij, activiteit, en leerlinginitiatief verruimen. Ook daarover kun je alles lezen onder de link."

- Dorpshuis: - "Dorpshuis De Mounestien is er voor de inwoners van Readtsjerk en Mûnein en andere belangstellenden die er gebruik van maken. Het bestuur vergadert eenmaal in de zes weken en bespreekt o.a. de gang van zaken en organiseert activiteiten. Natuurlijk worden zij op vele momenten ondersteund door vrijwilligers die in het dorpshuis op verschillende fronten actief zijn. Het dorpshuis wordt beheerd door Wilma en Peter Sjoerd Haantjes en Pietsje Bloem. Daarnaast maakt een tiental vrijwilligers wekelijks het dorpshuis schoon. Ook zijn er dorpsgenoten die zich bezighouden met het onderhoud in en rondom het dorpshuis. En natuurlijk niet te vergeten de vrijwilligers die workshops voor de basisschoolkinderen elke 1e maandag van de maand organiseren. Naast de verschillende activiteiten die plaatsvinden in het dorpshuis is het ook mogelijk om zalen te huren. Het dorpshuis beschikt over een tweetal ruimtes die per dagdeel kunnen worden gehuurd. Verenigingen, besturen, families en andere groepen kunnen hier terecht. Heb je iets te vieren, wil je vergaderen of wil je een activiteit organiseren, neem dan contact op met de beheerders Wilma en Peter Sjoerd."

- Zorg: - In 1898 krijgt het dorp een vlasfabriek (op het huidige adres Halligenweg 5), in de nabijheid van het - nog altijd bestaande - meertje de Zwarte Broek, wat van belang is omdat dit water nodig is voor de roterij. In de jaren zestig gaat het door concurrentie uit het buitenland en door de opkomst van kunstvezels neerwaarts met de vlasindustrie, en in 1967 moet de fabriek de deuren sluiten. Het pand - met opschrift 'vlasindustrie' nog altijd groot op de gevel - is bewaard gebleven, de schoorsteen is gerestaureerd. Tegenwoordig is het Thomashuis Mûnein erin gevestigd. - Bijzonder voor zo'n klein dorp is dat het nog een 2e soortgelijke zorginstelling binnen haar grenzen heeft, namelijk Zorgvilla Kakelbont.

- "Het Prader-Willi Huis in Mûnein is een unieke woonvorm voor jongeren en volwassenen met het bijzonder zeldzame Prader-Willi Syndroom (PWS). Onze zeventien bewoners komen uit alle windstreken van Nederland. Wij bieden sinds 2013 24/7 professionele zorg en begeleiding in een huiselijke setting. Rust, ruimte en regelmaat zijn de pijlers onder ons bijzondere zorgconcept. Voor de dagbesteding hebben wij een eigen atelier opgezet in de binnenstad van Leeuwarden. Hier maken onze bewoners creatieve producten, zoals kaarten, cadeau's en beeldende kunst. Ook hebben wij een tuinteam voor onderhoudswerkzaamheden op ons erf en een faciliteam voor schoonmaakwerk."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)