Bruinisse

Plaats
Dorp
Schouwen-Duiveland
Schouwen-Duiveland
Zeeland

bruinisse_bru_550_jaar_2018.jpg

Gezien de inpoldering van haar grondgebied in 1468 heeft Bruinisse, in de volksmond Bru, in 2018 het 550-jarig bestaan gevierd.

Gezien de inpoldering van haar grondgebied in 1468 heeft Bruinisse, in de volksmond Bru, in 2018 het 550-jarig bestaan gevierd.

bruinisse_collage.jpg

Bruinisse, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Bruinisse, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

brunisse.jpg

Even lezen wat op het bord staat en je weet al aardig wat over Bruinisse

Even lezen wat op het bord staat en je weet al aardig wat over Bruinisse

DK_20110522_4874_Bruinisse_dorp_en_haven_achter_de_dijk.jpg

Bruinisse, gelegen achter haven en dijk

Bruinisse, gelegen achter haven en dijk

DK_20110522_4887_Bruinisse_Aquadelta_recreatie_park.jpg

Bruinisse, bij de jachthaven ligt recreatiepark Aquadelta

Bruinisse, bij de jachthaven ligt recreatiepark Aquadelta

DK_20110522_4618_Bruinisse_plaatsnaambord.jpg

Voet van het gaspedaal als je Bruinisse binnenkomt, want je mag er maar max. 30 km/uur, maar dat is geen straf in zo'n mooi dorp.

Voet van het gaspedaal als je Bruinisse binnenkomt, want je mag er maar max. 30 km/uur, maar dat is geen straf in zo'n mooi dorp.

ZL gemeente Bruinisse in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Bruinisse in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Bruinisse in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Bruinisse

Terug naar boven

Status

- Bruinisse is een dorp in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

- Onder het dorp Bruinisse valt ook de buurtschap Zijpe.

- Wapen van de voormalige gemeente Bruinisse.

- Het dorp profileert zich met de slogan en het logo 'Bruinisse voortvarend', verwijzend naar zowel de visserij als de recreatievaart die hier beide volop bloeien.

Terug naar boven

Naam

In het Zeeuws
Brunisse, ook wel kortweg Bru. De inwoners wonen 'op Bru'.

Oudere vermeldingen
De schorren aan de oostpunt van Duiveland zijn in 1468 bedijkt*. Het op die plek gestichte dorp werd aanvankelijk Oost-Duiveland genoemd, maar uiteindelijk kreeg de oudere naam Bruinisse de overhand. 1480-1481 Brunesse... noviter erecta, ca. 1750 Oostduiveland of Bruinisse.
* Gezien dit jaartal heeft het dorp in 2018 het 550-jarig bestaan gevierd.

Naamsverklaring
Samenstelling van nes 'in water uitstekende punt land, landtong' en het Middelnederlandse bru of bruy 'brei, drek', hier mogelijk verwijzend naar een slappe, vochtige ondergrond. Zie ook Brouwhuis en Breudijk.(1)

Terug naar boven

Ligging

Bruinisse ligt in het uiterste oosten van Schouwen-Duiveland. Het is de eerste plaats die je tegenkomt als je vanuit de randstad, via Goeree-Overflakkee, over de Grevelingendam en de N59 (Hellegatsplein - Burgh-Haamstede) Schouwen-Duiveland binnenrijdt.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Bruinisse 190 huizen met 1.430 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 182/1.374 (= huizen/inwoners) en buurtschap Zijpe 8/56. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.600 huizen met ca. 4.100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Bruinisse was oorspronkelijk een eilandje en is in 1468 bedijkt. Anna van Bourgondië (weduwe van Adriaan van Borssele) stichtte, samen met haar tweede man Adolf van Kleef, het dorp volgens het grondplan van een halve ring om de kerk en een straat (Oudestraat) uitlopend op de haven. De abt van Middelburg gaf in 1470 toestemming voor de bouw van een kerk.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vele huizen verwoest en niet meer herbouwd. Op 12 februari 1944 is Bruinisse geïnundeerd (onder water gezet). Op 5 januari 1945 is het dorp vanaf Sint Philipsland gebombardeerd door de geallieerden. Hierbij zijn tientallen woningen en onder andere de kerk uit 1467, eertijds gewijd aan Jakobus de Mindere, en korenmolen De Zwaluw uit 1866 verloren gegaan. Molen Het Hert uit 1772 was wegens de strategische ligging in 1943 op last van de Duitsers al afgebroken. In 1946 is in het kader van de woningnood door de hiervoor beschreven bombardementen in het Z van het dorp een wijkje gebouwd aan de weg Plantage, in de volksmond het Plantagebuurtje genoemd. Kennelijk werd het - en wellicht wordt het nog altijd - ook Het Witte Dorp genoemd. Dit wijkje met 48 kleine, witgeschilderde stenen woningen was bedoeld als noodwoningen, dus kennelijk voor tijdelijk, maar ze staan er nog altijd. In 1972 heeft de gemeente het wijkje tot vakantiepark benoemd, wat wil zeggen dat er niet meer permanent gewoond mag worden. Een aantal mensen woont er wel permanent. Die hebben daar een 'gedoogverklaring' voor gekregen.

In 1952 is een nieuwe kerk in gebruik genomen. Tijdens de Watersnoodramp van 1953 kwam het dorp onder water te staan. In het kader van de Deltawerken (een groots plan om Nederland te beschermen tegen nieuwe overstromingen zoals in 1953) is in 1964 de Grevelingendam gereed gekomen, die Bruinisse en de rest van Schouwen-Duiveland met Goeree-Overflakkee verbindt en, via de aansluitende Philipsdam, met Sint Philipsland en Tholen. De werkhaven van de Grevelingendam is omgevormd tot jachthaven en onderdeel geworden van recreatieproject Aquadelta.

De drie poten onder de economie van Bruinisse zijn landbouw, visserij en recreatie. Het is nog altijd een vissersdorp met als belangrijkste vangst de mossel. Van oudsher is de mosselkweek een belangrijke bron van inkomsten. Sinds de sluiting van het Brouwershavense Gat in 1971 wordt het mosselzaad in de Waddenzee verzameld.

Bruinisse heeft een tikkeltje eigenzinnige bevolking: "Niet voor niets wordt ook wel over de ‘republiek Bru’ gesproken" (aldus de VVV).

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Geschiedenis van Bruinisse.

- "Wie “Bruinisse” zegt, denkt automatisch aan een heerlijk zilt zeebanket: “Mosselen!”. En om dát natuurlijk, schoon en gezond product draait het allemaal in het Visserijmuseum. Dat museum vind je niet voor niets in de Oudestraat (in de voormalige ABN Bank), generaties lang de woonplek van de mosselkwekers op steenworp afstand van “de koâje”, de aloude vissershaven van het dorp. Op geheel eigen, bijna aaibare wijze laat het museum je kennismaken met de historie van de Zeeuwse visserij op schelpdieren. Van armoede naar voorspoed, van volksvoedsel naar delicatesse. Een ontwikkeling van eeuwen! Die ontwikkeling krijg je thematisch voorgeschoteld met hulp van onze enthousiaste vrijwilligers. Het vissen “op de zeilen” met hoogaarzen, hengsten en lemmerjachten, dichtbij huis maar ook naar de toenmalige Zuiderzee. Destijds dé leverancier van het altijd zo broodnodige mosselzaad. Want zonder zaad, geen oogst! De mosselkweker was en is met recht een “landbouwer onder water”. Na je bezoek hopen wij dat je nog lang napraat over de mosselkweek. Dat doen wij “op Bru”, zoals wij dat zeggen “al meer dan 500 jaar”. Inmiddels al bijna 550 jaar!"

Naast het Visserijmuseum vind je de Visserswoning, een oudheidkamer van rond 1800. In deze woning met 5 bedsteden kun je ervaren hoe het was om in die tijd te leven. De woning is authentiek ingericht. In de bedsteden worden wisseltentoonstellingen gehouden, zoals oude klederdrachten en het verhaal van de meekrap. Het hele verhaal wordt verteld door de suppoosten. Op de woensdagen in juli en augustus worden er demonstraties bolussen maken gegeven, en op de donderdagen een demo mossels koken. Je kunt deze lekkernijen tegen een kleine vergoeding proeven. De 2 musea profileren zich gezamenlijk middels de site Brusea.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bruinisse Masterplan Centrumgebied (2010).

- Bruinisse Beeldkwaliteitplan (2010).

- Dorpsblik. Een rapport door en voor Bruinisse (2010).

- In 2016 is verzorgingsplaats Westkop op de Grevelingendam bij Bruinisse ingericht als icoon voor biobased bouwen in een duurzame leefomgeving. Bij biobased bouwen gaat het om een plantaardige manier van bouwen die zich richt op het gebruik van volledig hernieuwbare grondstoffen die bijdraagt aan CO2-reductie. Rijkswaterstaat en haar partners maken hier hun inzet voor de biobased economie zichtbaar door initiatieven zoals biobased lantaarnpalen, vangrails en estrating. De Westkop is daarmee een voorbeeld en showcase geworden voor het publiek en tevens een testlocatie voor innovatieve duurzame materialen. Hiermee laat Rijkswaterstaat samen met partners zien hoe zij invulling geven aan de klimaatagenda en bijdragen aan diverse duurzaamheidsdoelstellingen. Bij elk biobased initiatief is een informatiebord onthuld over het ontstaan, de samenwerking en het doel van het initiatief.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bruinisse heeft 2 rijksmonumenten: een voormalige mosselvisserswoning (1e helft 19e eeuw) aan de Oudestraat 27 en boerenhoeve Nooitgedacht (18e eeuw) aan de Hageweg 1.

- Bruinisse heeft 1 gemeentelijk monument.

- Kerk van de Hervormde Gemeente Bruinisse.

- Het kerkje van de Oud Gereformeerde Gemeente (Prinses Margrietstraat 2) uit 1957 is in 1987 buiten gebruik gesteld en tegenwoordig in gebruik als sportschool.

- De PKN Gereformeerde Kerk uit 1868 (Noorddijk 4) is sinds 1905 buiten gebruik.

- De kerk van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (Schoolstraat 13) dateert uit 1950.

- Bruinisse is onder meer bekend vanwege zijn havens, waar het er maar liefst zeven van bezit.

- Op de dijk langs de vissershaven staat een gigantische opengeklapte mosselschelp, als ‘boegbeeld van de mosselmannen’.

- Gevelstenen in Bruinisse.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Ronde van Bruinisse (op een zaterdag eind maart) omvat een Trimloop over 5, 10 en 21 km, een Kidsloop van 1,5 km, en Wielerrondes voor Elite / Belofte / Amateurs over 80 km. De opbrengst is voor het goede doel (Roparun).

- Oranje Comité Bruinisse organiseert activiteiten op Koningsdag, maar ook de avond ervoor al, met de Bruse Nacht van Oranje, met optredens van lokale bands en artiesten.

- Stichting Festiviteiten Bruinisse (SFB) organiseert sinds 1960 jaarlijks het 3-daagse evenement de Visserijdagen. Dit Bruse Mosselfeest vindt altijd plaats in het 3e weekend van juli op de donderdag, vrijdag en zaterdag. Het programma wordt ieder jaar vernieuwd en heeft ook een aantal vaste elementen zoals o.a. de Braderie, de Kermis, de Vlootshow met de Bruse vissersvloot en als slotstuk een spectaculaire vuurwerkshow.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- De recreatieve sector is hier, door zijn gunstige ligging aan het water, sterk vertegenwoordigd. Met name de Grevelingen biedt goede mogelijkheden voor watersport. Jachthaven Bruinisse is na recente uitbreidingen een van de grootste jachthavens van het land. W van de N59 ligt het bekende vakantiepark Aquadelta. Het park is recent uitgebreid met park Aquastaete. Aan de Oudendijk ligt de moderne 18-holes golfbaan van Golfclub Grevelingenhout.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bruinisse, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bruinisse (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Bruinisse.

- Nieuws: - Nieuws uit Bruinisse op Facebook. - Nieuws uit Bruinisse van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenvereniging: - "Ooit werden dorpsraden in het leven geroepen om een schakel te vormen tussen het gemeentebestuur en de plaatselijke bevolking. Zij waren als het ware voor het gemeentebestuur de voelsprieten voor wat er leefde onder de inwoners. Tevens vormden zij voor het gemeentebestuur het aanspreekpunt over het gebeuren in de kernen. Deze verbindingsfunctie heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot het - vaak al in een vroeg stadium - signaleren van problemen en ontwikkelingen. Door actief mee te denken, kunnen we dan meehelpen een voor Bru goede oplossing te vinden c.q. de ontwikkelingen in de gewenste richting te sturen. Op deze manier hebben wij als Dorpsraad Bruinisse invloed op het beleid.

Vandaag de dag is de Bruse dorpsraad veel meer dan een schakel tussen inwoner en gemeente. Zeker, de dorpsraad houdt zich nog volop bezig met zaken als verkeersveiligheid, de herinrichting van het oude centrum, bestemmingsplanwijzigingen enz. Kortom, al die taken die zij oorspronkelijk op haar bordje kreeg. Maar de dorpsraad vervult ook een belangrijke sociale functie in het dorp, waarvan een tweetal voorbeelden: de dorpsraad organiseert de jaarlijkse dodenherdenking en een zwerfvuilopruimactie met AH, de basisscholen en gemeente. Verder beschikt de dorpsraad over een eigen subsidiebudget, dat zij jaarlijks zo goed mogelijk verdeelt tussen verenigingen en clubs die zich inzetten voor de Bruse gemeenschap."

- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Durps'uus en sporthal De Vanger.

- Onderwijs: - Basisschool De Meerpaal. - Basisschool Op Dreef.

- Jeugd: - Scouting Bruinisse. Scouting staat voor uitdaging! Bij Scouting besteden kinderen en jongeren hun vrije tijd op een actieve en uitdagende manier. Scouts hebben veel plezier met elkaar en leren samen te werken en respect te hebben voor de ander. Kinderen en jongeren ontwikkelen zich bij Scouting op een natuurlijke manier tot zelfstandige mensen en krijgen de ruimte om te ontdekken en te leren.

- Muziek: - Dameszangduo Jeelz.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Bruse Boys is opgericht in 1955 en heeft ca. 400 leden. - Sloeproeivereniging Snoque Deux is opgericht in 2007.

- Veiligheid: - Brandweerpost Bruinisse bestaat uit ca. 17 enthousiaste brandweervrijwilligers, die 24/7 paraat staan om in geval van brand of ongevallen professioneel en snel op te treden in het verzorgingsgebied in en rondom het dorp. Elke woensdagavond wordt er geoefend om de vaardigheden op een hoog niveau te houden. Het dorp heeft daarnaast ook nog een Jeugdbrandweer.

Reacties

(3)

vraag: in 1953/'54 heb ik in Bruinisse gewoond in een van de houten noodwoningen. Hebben jullie toevallig een foto van dat type (Noorse?) woningen. Ik zou het zeer op prijs stellen om een afbeelding te ontvangen per e-mail.

Plaatsengids.nl beschrijft alle plaatsen maar heeft daar verder zelf geen materiaal van, behalve wat al op de site staat. Maar de gemeente Schouwen-Duiveland, waar dit dorp onder valt, heeft een gemeentearchief en een heemkundevereniging. Beide hebben ongetwijfeld veel beeldmateriaal, waar allicht ook het door u gezochte beeld bij zal zitten. Dus u kunt op hun sites kijken of u het daar vindt, dan wel hen daarover mailen. U vindt de websites van beide instanties onder https://www.plaatsengids.nl/schouwen-duiveland#geschiedenis.

Naar mijn weten hebben er geen houten woningen gestaan in Bruinisse, die stonden wel in Oosterland, Ouwer- en Nieuwerkerk, in Bruinisse zijn noodwoningen gebouwd van steen.
Groet D vd B

Reactie toevoegen