Status

- Kiel-Windeweer is een dorp in de provincie Groningen, gemeente Midden-Groningen. Het is, onder de naam Windeweer, een zelfstandige gemeente t/m 31-7-1821. Per 1-8-1821 over naar gemeente Hoogezand, per 1-4-1949 over naar gemeente Hoogezand-Sappemeer, in 2018 over naar gemeente Midden-Groningen.

- Onder het dorp Kiel-Windeweer valt ook de buurtschap Nieuwe Compagnie. In de praktijk zijn er ook banden met de buurtschap Lula (die voor de postadressen onder het dorp Hoogezand valt).

Naam

In het Gronings
Kiel.

Naamgeving
Zoals de naam al suggereert is Kiel-Windeweer een tweelingdorp. Vroeger was er sprake van een apart dorp Windeweer en een buurtschap (De) Kiel.

Oudere vermeldingen
Kielwindeweer.
Kiel: 1652 kopie 1768 Friesen Compagnie of Kijl, gebied: 1781 de Kijl Compagnie, 1851-1855 De Kiel.
Windeweer: 1781 WindeWeer, 1794 de nieuwe Friesche Compagnie, of de Windeweer en de Lula, 1851-1855 Noord-Windeweer, Zuid-Windeweer.

Naamsverklaring
Kiel: overdrachtelijk gebruik van de naam van het Kielsterdiep (1751 de Kijl, 1792 de Kylster Veenvaart), bij het Nieuwnederlandse kiel 'wigvormige greppel', het Groningse kiel 'wig, geer' en kiels 'schuin toelopend'. Term uit de veenderij ter aanduiding van 'het dieper deel van een greppel, waarheen het water moet lopen'. Het Kielsterdiep is in opdracht van de stad Groningen door de Friese Compagnie of Kijl Compagnie vanuit het Winschoterdiep bij Hoogezand aangelegd in de periode 1637-1647, ter vervening van het Zuidlaarderveen. Een andere verklaring meldt dat bij het verder zuidwaarts gaan de loop van het kanaal in zuidoostelijke richting moest worden gewijzigd, tegen de klimming van het veen in. Zodoende ontstond er een hoek of kiel, waarnaar de plaats De Kiel zou zijn benoemd.(1)
Windeweer: zie Winneweer.

Ligging

Kiel-Windeweer ligt Z van Hoogezand, langs het 8 km lange Kieldiep, dat W parallel aan de provincialeweg Kielsterachterweg (N385) loopt.

Statistische gegevens

In 1840 heeft het dorp Windeweer 202 huizen met 1.170 inwoners en buurtschap De Kiel 22 huizen met 133 inwoners. Totaal dus 224 huizen met 1.303 inwoners. Tegenwoordig heeft Kiel-Windeweer ca. 350 huizen met ca. 880 inwoners.

Geschiedenis

In 1647 wordt begonnen met het graven van het Kieldiep. Het graafwerk wordt echter vertraagd door verschillende conflicten met vermeende grondeigenaren. Hierdoor staan er voor 1700 nog maar weinig huizen langs het Kieldiep. Als de vervening kort daarna op gang komt, breidt het aantal woningen zich geleidelijk uit.

- Geschiedenis van Kiel-Windeweer.

- De Gereformeerde kerk uit 1858 op Pieter Venemakade 71 is in 1994 door brand verwoest.

Recente ontwikkelingen

"Na jaren van bloed, zweet en tranen is het doek gevallen na 74 jaar voetbal bij v.v. Kiel-Windeweer. Met pijn in ons hart is deze kleine club gestrand. We hadden zoveel moois in petto: een opknapbeurt aan het Woldhuus, de bekende kaart- en sjoelavonden weer inlassen, voetbaldagen (buiten de competities om) organiseren, de club qua leden weer groot te maken en het belangrijkste: een eenheid vormen. We willen iedereen die in al die jaren betrokken was bij de club op wat voor manier dan ook bedanken." Aldus de club in juli 2020 op haar Facebookpagina. Voor nadere informatie zie ook deze reportage over de voetbalvereniging op RTV Noord, juli 2020.

- Basisschool de J. Albrondaschool dreigde na afloop van schooljaar 2016-2017 te moeten sluiten, omdat het aantal leerlingen - in 2017 waren het er nog 24 - te zeer was gezakt. De Medezeggenschapsraad ging in beroep bij een landelijke geschillencommissie, maar die handhaafde het besluit van de gemeente c.q. het schoolbestuur. De school in het Drentse buurdorp Zuidlaarderveen dreigde ook te moeten sluiten, maar die mocht van de landelijke geschillencommissie wél open blijven, mits ze erin zou slagen meer leerlingen te werven. Nou, dat was 1+1=2: de ouders in beide dorpen besloten de handen ineen te slaan, te gaan "bouwen aan een gezamenlijke dorpsschool". Sinds schooljaar 2017-2018 gaan de leerlingen van Kiel-Windeweer - welke school in juli 2017 inderdaad is gesloten, na een besluit van de gemeenteraad - in Zuidlaarderveen naar school. Die school beoogt wel een nieuwe naam te krijgen, om te symboliseren dat het een min of meer nieuwe, gezamenlijke school is van de beide dorpen. De school is in het nieuwe schooljaar gestart met 29 leerlingen, ongeveer half-half afkomstig uit de beide dorpen.

- Magnesiumzoutbedrijf Nedmag uit Veendam heeft in 2016 na diverse onderzoeken een locatie nabij Kiel-Windeweer gekozen als beoogde plek voor de aanleg van een nieuwe magnesiumzout-winlocatie. Het college van B&W besluit in december 2016 echter hier geen medewerking aan te willen verlenen. Naar de mening van het college veroorzaakt de voorgenomen zoutwinning nu en in de toekomst veel onzekerheid en onrust bij de bevolking. Dat komt bovenop de maatschappelijke 'reuring' die er in de omgeving al is in verband met de aardbevingenproblematiek en de daaruit voortkomende schades, en de voorgenomen plaatsing van windmolens in de omgeving van Meeden. Volgens wethouder José van Schie is er onvoldoende maatschappelijk draagvlak voor de plannen. Zij voorziet bovendien imagoschade voor het gebied. Kiel-Windeweer geldt als beschermd dorpsgezicht, dat niet gebaat is bij bodemdaling. In de afgelopen jaren is er veel (maatschappelijk) geld geïnvesteerd in de vaarrecreatie en de zoutwinning leidt tot kapitaalvernietiging. Vervolgens besluit in februari 2017 ook de gemeenteraad geen vergunning te willen verlenen, gezien de maatschappelijke onrust rondom dit onderwerp. Het feit dat de gemeente hier niet aan wil meewerken, wil niet per definitie zeggen dat de plannen dan ook niet doorgaan; Nedmag kan nog proberen haar plannen via het Ministerie van Economische Zaken te realiseren. Dat zullen ze dan ook gaan doen. Volgens deze Kamerbrief d.d. 8-2-2018 van de Minister van Economische Zaken zou het overigens gaan om een uitbreiding binnen de bestaande vergunning/concessie 'Veendam', en worden de nieuwe putten ook van daaruit aangelegd.

Nedmag vindt dat ze geen eerlijke kans krijgen, dat de mogelijkheid voor een vergunning door de gemeente 'uit sentiment' al op voorhand wordt geblokkeerd, dat gaswinning en zoutwinning ten onrechte op één hoop worden gegooid, en overweegt in beroep te gaan bij de Raad van State. Bovendien gaan volgens de firma 400 tot 500 (beide getallen doen de ronde in nieuwsberichten) mensen hun baan verliezen als de nieuwe locatie bij Kiel-Windeweer, als opvolger van de locaties in Tripscompagnie en Borgercompagnie, die rond 2030 zijn uitgeput, niet kan doorgaan. Dan kan het bedrijf de deuren sluiten. Volgens de firma is dit gebied namelijk de enige plaats ter wereld waar dit type zout nog voldoende in de bodem zit.

Verder stellen ze in dit kader o.a.: "De methode van zoutwinning die Nedmag toepast gaat gepaard met gelijkmatige bodemdaling. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de kans op schade aan gebouwen en landbouw - als direct gevolg van bodemdaling - zeer klein is. Bij zoutwinning in Nederland zijn geen aardbevingen voorgekomen. Echter, Nedmag realiseert zich dat mijnbouw - waar deze vorm van zoutwinning toe behoort - momenteel, vanwege de aardbevingen veroorzaakt door gaswinning, onder ‘een vergrootglas’ is komen te liggen. Vandaar dat er gekozen is voor een extra zorgvuldig traject met de omgeving, middels een uitvoerige Milieu Effect Rapportage. Nedmag is een zelfstandige onderneming - sinds 1981 gevestigd in Veendam - met twee mijnbouwproductielocaties (Tripscompagnie en Borgercompagnie) waar magnesiumzout wordt gewonnen en een productielocatie in Veendam waar dit zout omgezet wordt in magnesiumproducten."

Tegenstanders brengen hier het volgende tegenin: "Bij de winning van magnesiumzout word dieselolie gebruikt. Deze wordt in een grote hoeveelheid in de bodem gebracht en wordt als een soort afscherming gebruikt onder in de winput. Hierbij is er een groot risico op bodemverontreiniging. Dieselolie kan langs het boorgat omhoog komen en zo over een groot gebied het grondwater vervuilen. Bij deze methode heeft zich dit elders al vaker voorgedaan. Let wel, dieselolie is kanker verwekkend.

Gelijkmatige bodemdaling aan de oppervlakte bestaat niet. In de diepe lagen waaruit het zout gewonnen wordt kan de bodem misschien wel gelijkmatig dalen. Maar de bovenliggende lagen zijn zo divers dat er plaatselijk grote verschillen ontstaan met schade aan huizen en gebouwen tot gevolg. Het gebied waarin gewonnen wordt, behoort overigens tot het Drents Plateau. Die zeer diverse bodem is een kenmerk ervan. De door Nedmag voorspelde bodedaling bedraagt 30 cm. Dit is aanzienlijk meer dan door gaswinning. Het komt dus ook boven op de bodemdaling door gaswinning. Het gevolg is o.a. hoge kosten voor de waterschappen (en dus de belastingbetaler). In het gehele gebied moet door de zoutwinning en bodemdaling de waterhuishouding op termijn aangepast worden.

De afwijzing van de locatie Kiel-Windeweer door de gemeente Hoogezand-Sappemeer heeft niets met sentiment te maken. De zoutwinning is zeer milieuonvriendelijk en gaat gepaard met risico's voor schade aan huizen en gebouwen, en de bodemdaling veroorzaakt hoge kosten voor het waterschap en de gemeente. Dát zijn de redenen dat de aanvraag van Nedmag is afgewezen. Opmerkelijk is dat ondanks deze afwijzing Nedmag inmiddels toch technische voorbereidingen voor de winning heeft getroffen. Nedmag stelt verder dat er 400 banen van de uitbreiding afhankelijk zijn. Dit is een volledig uit de lucht gegrepen aantal. Deze bewering heeft Nedmag nooit met harde cijfers kunnen onderbouwen. Door dit alles is er grote maatschappelijke druk op Nedmag ontstaan. Niet alleen vanuit de bevolking, maar ook vanuit overheid en bedrijfsleven. Alleen door die druk en de dreiging van procedures heeft Nedmag besloten de MER-procedures te volgen." (bron: H. Gruitroij)

- Op Dorpsstraat 290 in Kiel-Windeweer is Zorgboerderij De Eenhoorn gevestigd geweest. Na in 2011/2012 ruim een jaar te hebben stilgelegen, mocht men in de zomer van 2012 weer van start. Willem Harkink en zijn vrouw wilden er naast de dagopvang in appartementen zes licht gehandicapte jongeren begeleid wonen aanbieden. Omwonenden maakten hier bezwaar tegen. Zij stelden al overlast te ondervinden van de bestaande zorgboerderij. De afstand tot de dichtstbijzijnde woning is echter groter dan 40 meter, waardoor B en W in februari 2013 stelden geen geluidsoverlast te verwachten. In april 2013 heeft de burgemeester in dat kader nog een gesprek gehad met omwonenden. De uitbreiding van de beeldbepalende boerderij is ook getoetst aan welstandseisen, om het beschermd dorpsgezicht te waarborgen.

Er is ook een bestemmingsplan gemaakt om de verbouwing/uitbreiding mogelijk te maken (waarin niet alleen de verbouwplannen worden beschreven, maar waarin ook een uitvoerige beschrijving staat van de geschiedenis van het dorp en van het beschermde dorpsgezicht, waarom wij het hier ook linken). Kennelijk heeft deze beoogde verbouwing toch niet plaatsgevonden, of heeft het wel plaatsgevonden en is men later alsnog met de zorgboerderij gestopt, want wij kunnen geen recente gegevens van de zorgboerderij op het internet vinden. De Harkinks hebben ergens in de afgelopen jaren nog wel het enorme dak van de schuur vernieuwd, waar twee grote eenhoorns en een vogel in zijn gemaakt, door die met zwarte dakpannen te laten afsteken tegen de overige, rode dakpannen (zie de foto daarvan elders op deze pagina).

Bezienswaardigheden

- Kiel-Windeweer heeft 5 rijksmonumenten.

- Kiel-Windeweer heeft 22 gemeentelijke monumenten.

- Kiel-Windeweer is een beschermd dorpsgezicht met een typische veenkoloniale lintbebouwing van 6,5 km lengte, bestaande uit nog vrijwel authentieke arbeiderswoningen en boerderijen. Tevens liggen er over het Kieldiep nog talloze bruggen, die bij andere veenkoloniale dorpen vaak al zijn verdwenen. Ook de 'wijken' (vaarten om de turf af te voeren) zijn grotendeels nog aanwezig.

- Hervormde kerk uit 1755.

- De kademuur uit 1907 langs het Kielsterdiep bij het Kielsterverlaat te Kiel-Windeweer maakt deel uit van het ensemble van sluis, draaibrug en geprivatiseerde sluiswachterswoning. Het is opgebouwd als verticale troggewelfjes tussen ijzeren kubbe­stijlen. In de kademuur is ongeveer in het midden een gemetselde trap uitgespaard. De kademuur verkeerde anno 2016 in een zeer slechte staat en was deels ingestort. De trap was vrijwel geheel verdwenen. In genoemd jaar zijn de kubbestijlen en de dekzerklijst hersteld en de troggewelfjes zijn opnieuw opgetrokken. En mede aan de hand van oude foto’s is de stenen trap gereconstrueerd. De schutsluis verkeert anno 2017 helaas nog wel in vervallen staat.

Jaarlijkse evenementen

- Nieuwjaarsduik.

- Stichting Dorpsevenementen Kiel-Windeweer organiseert jaarlijks op 1e paasdag het traditionele Paasvuur op een stuk land achter de Dorpsstraat. Vrijwilligers van de stichting verzamelen de dagen eraan voorafgaand ca. 1500 kuub brandhout voor de bult. Om 20.00 uur wordt de bult aangestoken. - Videoreportage Paasvuur 2017 vanuit de lucht (gefilmd met een drone). - Nog een videoreportage Paasvuur 2017, nu van dichtbij (vanaf de grond).

- Op Koningsdag is er in het gebied tussen het dorp en buurdorp Zuidlaarderveen de Mud Run 'Deur Kielster daarge broezen' (DKDB). Fun voor iedereen is het motto en dus is het parcours toegankelijk en haalbaar voor iedereen, zonder afbreuk te doen aan de sportieve uitdaging. Maar wat moet je weten wanneer je hier aan begint?: De lengte van het parcours is 5 of 7 kilometer en voert je door de achterliggende velden van Kiel-Windeweer. Deze route is voornamelijk onverhard en gaat dan ook niet over gebaande paden. Onderweg kom je een twintigtal hindernissen tegen. Dus dat betekent klimmen, klauteren, kruipen en een hoop nattigheid. Schoon en droog kom je zeer zeker niet over de finish. De hindernissen zijn dusdanig dat het voor iedereen te doen moet zijn, al zul je soms een beroep moeten doen op de hulp van een ander. Wel is het van belang dat je goed kunt zwemmen. Er zijn hindernissen waarbij dieper water overgestoken moet worden.

Als je daadwerkelijk overweegt mee te doen, vind je op de site nog een reeks tips, do's en dont's. Uiteraard is alleen kijken ook leuk! De organisatie zorgt voor terrassen met scherm waar je de wedstrijd live kunt volgen, hapjes en drankjes zijn voor schappelijke prijzen te verkrijgen, en je kunt de route evt. (een heel eind) meefietsen om de verrichtingen van je relaties te volgen en ze aan te moedigen. Lees ook de blog over hoe het er tijdens de DKDB zoal aan toegaat, en bekijk de videoreportage van de DKDB editie 2016, zodat je een béétje weet waar je aan begint...

Natuur en recreatie

- Dorpsommetje Langs de Leine (5,7 km).

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Kiel-Windeweer, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Dorpsfilm Kiel-Windeweer 1953 (35 min.). - Dorpsfeest 1956 (7 min.). - Dorpsfilm 1965 (43 min.).

- Foto's van Kiel-Windeweer en andere dorpen in de omgeving, door Harry Perton.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Kiel-Windeweer (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Kiel-Windeweer.

- Nieuws: - Oudere nummers van de maandelijkse dorpskrant De Koerier (voor het dorp Kiel-Windeweer en de buurtschappen Nieuwe Compagnie en Lula) zijn via de link ook online te lezen.

- Belangenorganisatie: - Vereniging Plaatselijke Belangen Kiel-Windeweer en Nieuwe Compagnie (VPBK) is opgericht in 1938. "Het doel van VPBK is om de leefbaarheid en de veiligheid, in de ruimste zin van het woord, te bevorderen. Dit beogen we te bereiken door: een keer per maand te vergaderen; overleg met overheden, andere buurtorganisaties en andere instanties; instellen van werkgroepen. Nieuws en verslag van de VPBK-vergadering is maandelijks in De Koerier te lezen. De vergaderingen zijn toegankelijk voor alle leden (afspraak met de secretaris is gewenst) en worden gehouden in 't Woldhuus of in de Kielster Koffiemolen. Eens per jaar, in januari, is er de jaarvergadering. Alle inwoners van onze kernen kunnen lid worden van VPBK. Dit kan door je op te geven bij de secretaris of bij een van de bestuursleden, die elk jaar bij alle leden de contributie op komen halen en daarbij ook nieuwe inwoners benaderen."

- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Woldhuus.

- Sport: - Sportvereniging SVK heeft afdelingen voor Gymnastiek, Runners, Tafeltennis en Volleybal.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Kiel-Windeweer.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)