Heveadorp

Plaats
Dorp
Renkum
Veluwe
Gelderland

heveadorp_spandoek_welkom.jpg

Het spandoek 'Welkom in Heveadorp' wordt alleen tijdens bijzondere gelegenheden gebruikt, zoals hier, in 2015, tijdens de Airborne Wandeltocht

Het spandoek 'Welkom in Heveadorp' wordt alleen tijdens bijzondere gelegenheden gebruikt, zoals hier, in 2015, tijdens de Airborne Wandeltocht

heveadorp_hevea_rubberlaarzen_kopie.jpg

Tijdens de Airborne Wandeltocht 2015 heeft ook een reeks informatieve panelen in Heveadorp gehangen die iets vertellen in woord en beeld over de bijzondere geschiedenis van dit bijzondere dorp. Hier bijv. reclame voor de Hevea rubberlaarzen.

Tijdens de Airborne Wandeltocht 2015 heeft ook een reeks informatieve panelen in Heveadorp gehangen die iets vertellen in woord en beeld over de bijzondere geschiedenis van dit bijzondere dorp. Hier bijv. reclame voor de Hevea rubberlaarzen.

heveadorp_plaatsnaambord.jpg

Het dorp Heveadorp heeft uiteraard een bebouwde kom, maar die ligt hier en daar wel érg verscholen in het groen

Het dorp Heveadorp heeft uiteraard een bebouwde kom, maar die ligt hier en daar wel érg verscholen in het groen

heveadorp_berglaan_ca._1920.jpg

Ansichtkaart van Heveadorp uit de begintijd van het dorp (ca. 1920)

Ansichtkaart van Heveadorp uit de begintijd van het dorp (ca. 1920)

Heveadorp

Terug naar boven

Status

- Heveadorp is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Renkum. T/m 30-4-1923 gemeente Doorwerth.

- Heveadorp heeft pas sinds ca. 2009 een eigen postcode (6869) en postale plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee sindsdien ook formeel (d.w.z. voor postcodeboek en gemeentelijke basisregistratie BAG) erkend als 6e dorp van de gemeente Renkum. Voorheen lag het dorp voor de postadressen 'in' Doorwerth.

Terug naar boven

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp heet een Heveaan, en je woont niet 'in' maar 'op' Heveadorp. Men woont 'op' een plaats als het een hogergelegen plaats is, en/of als het een - ten opzichte van de hoofd- of 'moeder'kern - afgelegen plaats is.

Naamsverklaring
Hevea
is de Latijnse naam voor de rubberboom (voluit Hevea brasiliensis). Waaróm deze plaats deze naam heeft gekregen, kunt u lezen bij Geschiedenis.

Terug naar boven

Ligging

Heveadorp ligt W van Oosterbeek, ZO van Doorwerth, in het dal van de Seelbeek, en grenst in het Z aan de Nederrijn.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Heveadorp heeft ca. 300 huizen met ca. 800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
De nederzetting Heveadorp is pas begin 20e eeuw ontstaan. Dirk Frans Wilhelmi exploiteert in het Groningse Hoogezand rubberfabriek Hevea, maar kan daar niet meer uitbreiden en koopt daarom in 1915 de failliete modelboerderij annex zuivelfabfiek Huis ter Aa, gelegen in het Seelbeekdal te Doorwerth, die hij ombouwt en uitbreidt tot rubberfabriek. De locatie aan de Nederrijn wordt gunstig bevonden in verband met de benodigde aanvoer van kolen en grondstoffen. In de begintijd maakt de fabriek voornamelijk fietsbanden, later wordt het assortiment uitgebreid naar o.a. laarzen, schoenen, regenkleding, gasmaskers, tennisballen en condooms.

Maatschappelijk betrokken maar ook goedkope kinderhandjes
Wilhelmi toont zich een sociaal ondernemer: hij laat vanaf 1916 - welk jaar daarom als oprichtingsjaar van Heveadorp wordt beschouwd - voor zijn arbeiders een tuindorp in Engelse cottagestijl bouwen, met rieten daken (waarom hij dat nu precies in díe stijl deed is niet bekend), met voor die tijd ‘luxe’ voorzieningen als riolering, elektriciteit en aansluiting op de radio van de fabriek. Het gaat om 83 woningen voor de arbeiders en 14 woningen voor het hogere personeel. Ook qua voorzieningen toont hij zijn maatschappelijke betrokkenheid (zij het niet van eigenbelang gespeend, want de fabriek heeft ook baat bij gezonde en betrokken werknemers).

De salarissen zijn weliswaar niet riant, maar de fabriek zorgt wel voor een warme maaltijd voor tussen de middag, stimuleert ook financieel een bloeiend verenigingsleven, en de huren zijn inclusief elektriciteit en riolering. Verder krijgt het dorp een school en diverse winkels. Er zit ook een keerzijde aan deze nauwe band: om 12.00 uur ’s avonds gaat het licht automatisch uit en de vrouw van de directeur controleert in en rond de woningen op netheid!

In het eerste jaar is er werk voor 258 inwoners (onder wie veel kinderen), veelal vakbekwaam personeel dat vanuit Hoogezand is meeverhuisd. 20 jaar later werken er meer dan 1.500 mensen, eveneens vaak afkomstig uit Groningen en Drenthe. De fabriek stimuleert de vestiging van grote gezinnen, want kinderen zijn goedkope en leergierige arbeiders (iets soortgelijks lezen wij overigens ook bij Philipsdorp).

Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de fabriek door de Duitsers gebruikt om te produceren voor oorlogsdoeleinden. Tijdens de luchtlandingen van de geallieerden in het kader van de operatie Market Garden / Slag om Arnhem (17/18 september 1944) zijn de inwoners geëvacueerd. De fabriek en ook veel van de woningen lopen veel schade op door beschietingen. Ook landhuis Duno (waar de Dunolaan naar is genoemd) wordt tijdens deze operatie verwoest. Van 1919 tot 1946 heeft Heveadorp een eigen postkantoor gehad.

Teloorgang en wederopstanding
In 1962 fuseert de fabriek met Vredestein, die een aantal afdelingen verplaatst naar elders in het land. De fabriek te Heveadorp verhuist in 1975 naar Renkum. In 1977 besluit men de oude fabriek te slopen. Met het vertrek van de fabriek loopt ook het dorp deels leeg. Maar de ca. 400 inwoners die er blijven wonen, willen beslist niet verhuizen, ondanks de verpaupering door achterstallig onderhoud. Standvastige bewoners zetten zich vele jaren in voor behoud van hun dorp. Het dorp, dat grotendeels eigendom van de fabriek was, wordt deels gekocht door de gemeente, deels door een projectontwikkelaar.

De blokhuizen worden vervolgens gesloopt, het oude Seelbeekdal wordt in ere hersteld, de woningen met rieten kap worden gerenoveerd en er komt een groot aantal nieuwe woningen, waardoor het dorp er nu weer piekfijn bij ligt en een bijzondere plaats in het groen is geworden. Kroon op deze 'revitalisatie' is de toekenning in 2009 van een eigen postcode met bijbehorende plaatsnaam in de adresseringen, waardoor de inwoners ook voor de postadressen in het vervolg in Heveadorp wonen en niet meer zoals voorheen zogenaamd 'in' Doorwerth.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Rijksmonumenten in Heveadorp.

- Heveadorp heeft 11 gemeentelijke monumenten.

- Er zijn nog enkele blokken karakteristieke arbeiderswoningen met rieten daken bewaard gebleven. Deze zijn benoemd tot gemeentelijk monument.

- Dat geldt ook voor de voormalige Seelbeeckschool, die sinds 1980 in gebruik is als atelierruimte voor beeldend kunstenaars.

- Waterreserevoir van de vroegere rubberfabriek.

- Aan de Dunolaan ligt een rij stenen met de naam Hevea erop. Deze dienden ter bevestiging van het hekwerk om de rubberfabriek.

- Marcel Willemsen van Hubo Willemsen in Doorwerth heeft enkele jaren geleden de uitgebreide Hevea-collectie van Ramon Berlauwt overgenomen. Willemsen heeft affinititeit met het dorp en de vroegere fabriek aldaar omdat zijn vader er is geboren en in de fabriek heeft gewerkt. Dat geldt ook voor zijn opa, oma en oom. Achter in zijn winkel heeft hij twee vitrines geplaatst en gevuld met Hevea-items. Van sportschoenen, laarzen en reclame-uitingen tot een exemplaar van de Hevea Heraut. Dat was een soort personeelskrant, die ook naar de inwoners van Heveadorp werd gestuurd. In maart 2015 heeft Willemsen zijn zaak gedurende een week omgebouwd tot Hevea-museum.

Helaas heeft hij geen ruimte om er een echt permanent museum van te maken. "Ik vind het belangrijk om de geschiedenis van Hevea levend te houden. De industrie-historie van het bijzondere Heveadorp bewaren en laten zien. Eerlijk gezegd hoop ik stiekem dat er later een klein permanent museum ingericht wordt. Het probleem is alleen de ruimte. Suggesties daarvoor zijn natuurlijk altijd welkom." Dus als iemand uit de omgeving nog ideeën of een aanbod heeft; mail het naar Marcel Willemsen. (bron: Hoog en Laag, 6-3-2015)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Oranjevereniging Doorwerth-Heveadorp organiseert diverse evenementen door het jaar heen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Drielse Veer is een fiets- en voetveer over de Nederrijn naar de Betuwe (kern Driel).

- Wandelroute Doorwerth en Heveadorp (ca. 6 km).

- In 2016 is de Heveahaven gerealiseerd, een jachthaven met ca. 50 ligplaatsen. De haven is een uitbreiding van de passantenhaven bij de stuw van Driel.

- Op de stuwwal O van Heveadorp liggen de Valkeniersbossen en de Westerbouwing (vanouds een bekend attractieparkje, tegenwoordig alleen nog een restaurant).

- Op de stuwwal W van het dorp ligt landgoed Duno met de Hunnenschans.

- Heveadorp heeft al ruim 30 jaar een eigen volkstuincomplex, gelegen achter de huizen aan de Beeklaan en pal naast de Seelbeeck die door Heveadorp stroomt. Jarenlang werden de tuinen individueel gehuurd van de gemeente Renkum, sinds 2015 is er de eigen Volkstuinvereniging De Seelbeeck. De vereniging huurt het gehele complex van de gemeente en verzorgt zelf de administratie aan haar leden. Er zijn 14 volkstuinen, 14 leden, en een wachtlijst. ;-) "Ik zie het ook als een ontmoetingsplek. Je bent samen lekker buiten bezig en daardoor is er tijd voor een praatje. We denken ook na over activiteiten waar we de inwoners en kinderen bij kunnen betrekken. Stel iemand heeft veel groenten over na een goede oogst, dan kunnen we dat verkopen. Zoiets. Verder zijn er ook goede contacten met zorgverlener Pluryn. Graag willen we kinderen van Pluryn ook betrekken bij onze volkstuinvereniging, zodat ze buiten in het groen bezig kunnen zijn", aldus voorzitter Kevin van Guilik tijdens de feestelijke heropening in maart 2015.

Terug naar boven

Beeld

- Reportage over Heveadorp door leerlingen van het Dorenweerd College.

- Film met fabricageprocessen in de Heveafabriek, met er onder een uitleg van wat er allemaal gebeurt.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heveadorp (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - 't Heveaantje was tot 2008 een dorpskrant, maar publiceert sinds dat jaar haar nieuwtjes alleen nog op het internet.

Reacties

(2)

Geachte heer, mevrouw,
Kunt u mij een post- of mail adres doorgeven van een documentatiecentrum of museum van de Hevea rubberlaarzen fabriek.
Ik bezit nl. een reclameposter van Hevea uit 1955. Wellicht is daar belangstelling voor. Uw reactie tegemoet ziende, teken ik met vriendelijke groet,
Gerrit Dekker, De Kwakel 16, 1241 LC Kortenhoef.

Geachte heer Dekker,
Ik heb n.a.v. uw vraag aan het eind van het hoofdstuk Bezienswaardigheden een artikeltje wat verder uitgewerkt over dhr. Marcel Willemsen uit Doorwerth, die een collectie spullen heeft van de Hevea fabriek. Alleen het bijbehorende museum is er nog niet omdat ze nog op zoek zijn naar ruimte daarvoor. Wellicht heeft hij iets aan uw poster voor zijn collectie. Onder zijn naam hierboven heb ik een link opgenomen naar zijn e-maildres.

Reactie toevoegen