Status

- Wely is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Neder-Betuwe. T/m 2001 gemeente Dodewaard.

- De buurtschap Wely valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Dodewaard. De buurtschap heeft officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) en heeft dus een 'bebouwde kom'.

Naam

Oudere vermeldingen
Eind 11e eeuw apud VUelie, 1681 Welij.

Naamsverklaring
Herkomst en betekenis onbekend. Mogelijk geen Germaans. In Zeeland en op de Zuidhollandse eilanden komt welie 'grote aalkorf, palingfuik' voor, verwant met het Oudengelse wilige 'mand (van wilgentenen)', maar dat past niet bij de oudste vorm van de plaatsnaam.(1)
Onderaan deze pagina in de reacties vind je nog een theorie van dhr. Karel H.M. van Wely.

Ligging

De buurtschap Wely ligt O van Dodewaard en Hien, W van Andelst en grenst in het N aan de A15 en in het Z aan de Waal. De hoofdstraat van de buurtschap is de Welysestraat. Overige wegen in de buurtschap zijn De Steeg, Engelandstraat, Molenhofstraat, Torenstraat, Groenestraat, Waalbandijk en Horstweg.

Statistische gegevens

- Vreemd is dat de toch oude en redelijk grote buurtschap Wely niet apart wordt vermeld in de Volkstelling van 1840(2), terwijl het veel kleinere Dodewaardse buurtschapje Gesperden (1840 13 huizen met 83 inwoners) wél wordt genoemd en tegenwoordig nergens meer te bekennen is. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. xx huizen met ca. xxx inwoners.

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Wely heeft 1 rijksmonument: boerderij Vale Dries (Waalbandijk 131) uit 1877. Bij deze boerderij zijn kenmerken van het neoclassicisme aanwezig. De boerderij is volgens de sluitsteen boven de deeldeuren in de achtergevel gebouwd in 1877 in opdracht van D(aniël) N(icolaas) T(ap) en B(artha) B(uddingh). Op het terrein stond toen al een, volgens de sluitsteen boven de deeldeuren in 1849 in opdracht van D(ries?) T(ap?) en A.D.L. gebouwde schuur. De huidige boerderij is dus mogelijk gebouwd op de plaats van een voorganger. De naam "Vale Dries" duidt vermoedelijk de opdrachtgever en eigenaar van de boerderij aan: Daniël Tap(?). Het woord "vale" (= geel, bleekrood, rossig) verwijst mogelijk naar de haarkleur van Daniël Tap.

De boerderij is van architectuurhistorische waarde, als voorbeeld van een boerderij die opvalt door de esthetische kwaliteiten van het in- en exterieur, gave verhoudingen en een bijzondere detaillering in vormgeving en materiaalgebruik. De boerderij bevat bijzondere onderdelen in het interieur, zoals een gedraaide trap met bewerkte trappaal, een marmeren vloer, rijke stucplafonds en diverse stookplaatsen. De boerderij is ook van stedenbouwkundige waarde, als herkenbaar onderdeel van de historisch gegroeide bebouwing langs de dijk, waarbij de ligging in het landschappelijk rivierengebied een beeldbepalende rol speelt. Ook de herkenbaarheid als boerderij is nog duidelijk aanwezig.

Bekende inwoner

- Een sinds 2011 beroemde inwoner van buurtschap Wely is de anno 2017 74-jarige Gerrit Baars. Hij vindt allerlei bijzondere apparaten uit, gemaakt van gebruikte materialen. Zo is hij tijdens het dioxineschandaal van januari 2011 in Duitsland, met het tv-programma Man bijt Hond naar Duitsland geweest om daar met zijn eierbakmachine, gemaakt uit een oude landbouwmachine, Nederlandse dioxinevrije eieren te bakken. Zie ook de reportage over Gerrit Baars in de Infogids gemeente Neder-Betuwe 2016. De gids stelt dat de uitvindingen van Baars in voorjaar en zomer op afspraak voor groepen te bezoeken zijn.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Alphabetisch register van alle bewoonde oorden des rijks (gebaseerd op de Volkstelling 1840, red.),
  Doorman, De erven
  , p.448, (1850)