Heino

Plaats
Dorp
Raalte
Salland
Overijssel

gemeente_heino_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Heino anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Heino anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

heino_boerderij_schaarshoekweg_kopie.jpg

Boerderij aan de Schaarshoekweg, tegen de spoorlijn. Het gebied Schaarshoek valt formeel onder het dorpsgebied van Wijhe (en daarbinnen onder buurtschap Elshof), maar wordt in de praktijk tot Heino gerekend omdat het daar tegenaan ligt. (©Hans van Embden)

Boerderij aan de Schaarshoekweg, tegen de spoorlijn. Het gebied Schaarshoek valt formeel onder het dorpsgebied van Wijhe (en daarbinnen onder buurtschap Elshof), maar wordt in de praktijk tot Heino gerekend omdat het daar tegenaan ligt. (©Hans van Embden)

Heino

Terug naar boven

Status

- Heino is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Salland, gemeente Raalte. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.

- De gemeente Heino is per 1-8-1967 vergroot met een deel van de gemeente Zwollerkerspel (met 213 ha en 183 inwoners, betreffende met name het dorp Laag Zuthem) en in 1997 is er nog een grenscorrectie geweest (zowel van... als naar...) met de gemeente Dalfsen: van Dalfsen 411 ha met 64 huizen en 339 inwoners, en naar Dalfsen 142 ha met 26 huizen en 79 inwoners.

- Wapen van de voormalige gemeente Heino.

- Onder het dorp Heino valt de buurtschap Veldhoek (grotendeels).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1245 Heyna, 1381-1383 kerspel van der Heyne, 1457 ter Heijn, 1583 ter Heyno, 1883 Heinoo, 1903 Heino.

Naamsverklaring
Betekenis onbekend. Er is geopperd dat hier mogelijk het woord hagi* 'haag, laag bos' in zou schuilen, maar dat is niet aannemelijk.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Heino ligt ZO van Zwolle, NW van Raalte. De dorpskern grenst in het W aan de spoorlijn Zwolle-Almelo en in het O aan de N35 Zwolle-Almelo. Het dorpsgebied grenst in het N aan het Overijssels Kanaal.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Heino 310 huizen met 1.671 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 53/213 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Oud-Heino 146/803 en Lenthe (deels) 111/655. Bij de opheffing van de gemeente in 2001 heeft zij 2.841 huizen met 7.930 inwoners op een oppervlakte van 3.623 hectare. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 3.000 huizen met ca. 6.900 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Tweede Wereldoorlog
De meest dramatische gebeurtenis in Heino tijdens de oorlog was het oppakken en wegvoeren van een grote groep inwoners door de Duitse bezetters die op de vlucht waren voor het Canadese bevrijdingsleger. Op 11 april 1945 was de ondergrondse bezig om Duitse soldaten op te sporen langs de Hondemotswetering. Daarbij schoten zij een Duitse soldaat door een been. Als vergelding gijzelen de Duitsers willekeurig 66 mannen uit het dorp. Gelukkig worden zij op 14 april bevrijd en hebben ze het allemaal overleefd.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij:

- Vereniging voor Heemkunde 'Omheining'.

- Canon van Heino.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2016 is een watertappunt geplaatst op het Marktplein. Bij het watertappunt kan iedereen die dat wil gratis water tappen. Het tappunt is een initiatief van Stichting Duurzaam Heino en is mede mogelijk gemaakt door Vitens. In Nederland wordt dagelijks bijna 1 miljoen liter bronwater uit flessen geconsumeerd. Door het watertappunt wordt het gebruik van bronwater uit flessen teruggebracht en het gebruik van drinkwater gepromoot. Door het drinkwater gratis aan te bieden kunnen inwoners en toeristen hun eigen waterfles bijvullen in plaats van bronwater te kopen. Het transporteren van water via het leidingnetwerk is veel efficiënter en duurzamer dan het transporteren van bronwater over de weg, terwijl de kwaliteit van het Nederlandse drinkwater niet onder doet voor die van bronwater. Water drinken is gezond. Daarnaast realiseert de producent, Join the Pipe, van de inkomsten ook watertappunten in landen met een slechte drinkwatervoorziening. Hiermee wordt bijgedragen aan een verbeterde drinkwaterinfrastructuur in andere delen van de wereld.

- Het voormalige gemeentehuis is in 2016 herbestemd tot appartementencomplex genaamd Hart van Heino, met 13 huur-appartementen. In het voorgaande gemeentehuis, dat tot 1982 dienst heeft gedaan, is een café gevestigd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Heino heeft 24 rijksmonumenten.

- Heino heeft 24 gemeentelijke monumenten.

- RK kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming.

- Hervormde (PKN) kerk.

- Kasteel Het Nijenhuis is een van de best bewaard gebleven havezaten in Overijssel. Formeel, voor het postadres, ligt het nog net in de uiterste NO uithoek van het dorpsgebied van Wijhe. In de praktijk wordt het als vallend onder Heino beschouwd, omdat het daar tegenaan ligt, terwijl het kilometers bij Wijhe vandaan ligt. De geschiedenis van kasteel Het Nijenhuis begint in de late middeleeuwen. De eerste vermelding dateert van 1382. Het kasteel wordt bewoond door diverse adellijke geslachten, onder wie de families Van Ittersum, Bentinck en Von Knobelsdorff.

Nadat de familie Van Pallandt het landgoed in 1934 heeft verkocht, volgt een periode van verval. Totdat collectioneur Dirk Hannema het provinciebestuur van Overijssel ervan overtuigt dat Het Nijenhuis voor verder verval moet worden behoed. Op zijn initiatief wordt het kasteel gerestaureerd en verbouwd tot museum, met de verzameling van Hannema als uitgangspunt. De grondlegger van Museum De Fundatie bewoont Het Nijenhuis van 1958 tot aan zijn dood in 1984. In 2003/2004 is het kasteel onder leiding van architect Gunnar Daan grondig verbouwd en gerenoveerd. Hannema's veelzijdige verzameling omvat onder meer schilderijen, tekeningen, beeldhouwwerken en toegepaste kunst uit vele perioden en culturen.

- Filmpje over Kasteel Museum Het Nijenhuis door John M. Pieper.

- Gevelstenen in Heino.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Veldloop (op een zaterdag begin januari). De afstanden zijn 1 / 2,5 / 5 / 10 km. De eerste 2 afstanden zijn voor de jeugd, de laatste 3 maken deel uit van het Sallands Cross Circuit.

- Carnaval. - Carnavalsvereniging De Sökkestoppers. - Carnavalsgroep De Gruspollen.

- De Passion (op een zondag in maart) was in 2016 voor het eerst, en het was een groot succes, dus het krijgt vast een vervolg.

- Festival Rond de Pomp (op een zaterdag in april) is overdag een gratis programma in de Hervormde kerk, Dorpshuis, Podium en op het plein. En 's avonds Live Music op 5 locaties rond de Heinose Leugenpomp, met blues, funk, soul, rock en pop bands. De pomp laat een middag en avond lang de muziek, kunst en cultuur door Heino stromen!

- Koningsdag.

- Wandel 4-Daagse (mei).

- Aan de Farmstacle Run (op een zondag in juli) doen ca. 1.300 stoere boeren m/v mee.

- De Heinose Pompdagen is hét volksfeest van het dorp en omstreken, jaarlijks gedurende 5 dagen, vanaf de 3e woensdag van augustus (in 2019 voor de 33e keer). Organisator is Stichting Heija. Er zijn vele activiteiten voor jong en ouder. De publiekstrekkers tijdens de Pompdagen zijn de Donderse Markt, Heino tikt 'm af, Kermis, Daggie Old Heino en de Pomptoertocht. Er is altijd wat te beleven in de Hof van Rakhorst. Overdag veel activiteiten en ’s avonds een aantrekkelijk muziekprogramma.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Fietsroute van 34 km rond Heino.

- Fietsroute landgoederen Raalte - Heino (28 km).

- Wandelroute landgoed Colckhof (2,3 km).

- Podium Heino (o.a. muziek en theater).

- Het Jacobsgat aan de Woolthuisweg is vernoemd naar Jacobus Overesch, hij was vroeger eigenaar van deze gronden en had het zand hiervan verkocht aan de spoorwegen voor de bouw van het NS-station te Zwolle (aldus een bron) dan wel voor de aanleg van de spoorlijn Zwolle-Almelo (aldus een andere bron). Omdat er meer afgegraven werd dan hij verwacht had ontstond er een plas, waardoor de resterende 'grond' voor hem waardeloos was geworden. Daar had hij niet op gerekend. Vandaar de benaming Jacobsgat, in latere stukken soms verbasterd tot Japiksgat. Officieel hoort het Jacobsgat bij Summercamp Heino, maar als het hek open is mag iedereen er zwemmen en anderszins dagrecreatie beoefenen.

- In 2016 is de Dorpsboomgaard gerealiseerd, tussen de Raalterstraat en de Weversweg. Er zijn hoogstamfruitbomen, wandelpaden, zitbanken, informatievoorzieningen, een bloemenwei en voorzieningen voor insecten, bijen en vogels aangelegd. De hoogstamfruitbomen gaan t.z.t. vruchten opleveren (fruit, bessen en noten). Een mooi stukje landschap voor jong en ouder.

- Filmhuis in het Dorpshuus met maandelijks een filmavond.

- De Wereldwinkel verkoopt originele cadeaus en heerlijke levensmiddelen uit andere culturen. De producten zijn gemaakt met respect voor mens en milieu. Omdat de producenten zoals zilversmeden, pottenbakkers en koffieboeren er een rechtvaardige prijs voor krijgen, kunnen ze een menswaardig bestaan opbouwen. Met jouw aankoop help je hen daarbij.

- Verwarmd openluchtzwembad De Tippe stond vanwege bezuinigingen enkele jaren geleden op de nominatie om te worden gesloten, maar in 2015 is dankzij de inzet van veel vrijwilligers een heel goed jaar gedraaid, waardoor in 2016 in een grote renovatie kon worden geïnvesteerd, dankzij een gezamenlijk plan van gemeente, Sportbedrijf Raalte en Stichting Vrienden van De Tippe, die inmiddels meer dan 700 'vrienden' heeft.

- De afgelopen jaren is het project 'Salland Waterproof' uitgevoerd, waar 'bottom-up waterbeheer' is opgezet, d.w.z. dat de grondeigenaren, met name landbouwers, uiteraard in samenwerking met het waterschap, hun gronden zodanig herinrichten dat ze optimaal rekening houden met de belangen van zowel landbouw, natuur als klimaatverandering. Het betreft o.a. het stroomgebied van de Heinose Vloedgraven, gelegen O van Heino. LTO-bestuurder Gerrit Tuten is enthousiast over de alternatieve aanpak. "We hadden maar twee jaar. Maar alles ging supersnel. Er is in korte tijd veel gebeurd, ondanks dat het voor iedereen erg wennen was." Behalve de boeren en het waterschap moet je ook de burgers zien mee te krijgen, is Tutens ervaring. "Die voelen zich doorgaans niet betrokken bij waterbeheer, maar ze spelen wel degelijk een rol. Denk alleen maar aan de mensen die, toen nog met Roundup, hun oprit onkruidvrij hielden."

In het stroomgebied van de Heinose Vloedgraven is niet alleen erfafspoeling aangepakt, ook zijn watergangen verlegd en is een waterberging aangelegd, wat is gecombineerd met grondruil. "Dat lukte allemaal, gewoon omdat iedereen meedeed." Naast het op orde brengen van de waterhuishouding kregen de deelnemers een borging dat ze voor de komende tijd aan alle voorwaarden van het waterbeheer hebben voldaan. Al met al ging het niet vanzelf, herinnert Tuten zich. "Er was veel overleg voor nodig. Ook omdat iedere situatie weer anders is en iedereen nog moest leren hoe het het beste werkt." (bron: Nieuwe Oogst, 20-10-2016)

- "Het groene aanzien van Heino werd in de 19e eeuw aanzienlijk versterkt door de gedrevenheid van burgemeester Gabriël Jasper Gerrit de Vidal de Saint Germain (1808-1887). Hij nam het initiatief voor het aanplanten van vele bomen in en rond het dorp. Daardoor heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan het ook tegenwoordig nog zo gewaardeerde groene aanzien van het dorp. De Vidal de Saint Germain woonde vele jaren op 't Reelaer, een landgoed tussen het dorp en buurdorp Raalte. Na zijn aanstelling in 1838 als burgemeester kreeg hij toestemming van het provinciaal bestuur om zijn huis als secretarie te gebruiken. Dat was opmerkelijk, omdat het landgoed tot het grondgebied van Raalte behoorde. Het gevolg was dat de gemeenteontvanger elke werkdag met de te bespreken stukken van het dorp naar 't Reelaer moest wandelen. De naam van de verbindingsweg tussen het dorp en het landgoed, De Vidal de Saint Germainweg, herinnert nog aan deze periode. Vanaf 1862 was de secretarie weer in het gemeentehuis aan de Canadastraat gevestigd.

De nieuwe burgemeester hechtte grote waarde aan de aanplant van bomen en bos in de openbare ruimte. Al in 1838 stelde hij de gemeenteraad voor om langs de openbare wegen eiken, beuken, populieren of dennen te planten. Dit voorstel werd door de raad aangenomen. De eerste beplantingen vonden dat najaar al plaats. Ook in de jaren die volgden, ging de groenaanleg met grote regelmaat door. Zijn drijfveer was het maatschappelijk belang te dienen. Want, zoals hij eens zei: "Wanneer onze daden geen nut toebrengen in de maatschappij, zo is onze roem ijdelheid". De investeringen waren financieel geheel verantwoord, want de vraag naar hout nam in de 19de eeuw door bevolkingsgroei en industrialisatie sterk toe. Fraai aangelegde bossen en bomenlanen waren ook vóór de inspanningen van de burgemeester geen onbekend verschijnsel in Heino. Ze bepaalden voor een belangrijk deel het aanzien van de vele buitenplaatsen rondom het dorp. Maar dat vond allemaal plaats op privéterrein. In de openbare ruimte was er nauwelijks aandacht voor. In die zin was het "groene" beleid van De Vidal de Saint Germain zeer modern.

Het zou nog tientallen jaren duren voordat de samenleving warmliep voor de schoonheid van de natuur. De meeste Heinoërs zagen vooral de zakelijke kant van de aanplant van bomen en bossen: ze brachten bij kap flink wat geld op. Dat aspect verloor de burgemeester overigens ook niet uit het oog. Hij bepaalde bij testament dat de opbrengst van de door hem aangeplante bomen in de Nieuwe Veldhoek gebruikt moest worden voor de oprichting en instandhouding van een christelijke school in het dorp. Het stuk bos, tegenover de huidige camping Heino, kreeg later de naam het Schoolbos en is tegenwoordig als weiland in gebruik.

Dankzij burgemeester De Vidal de Saint Germain kreeg Heino ook buiten de landgoederen een groen aanzien. Wandelaars aan het eind van de 19e eeuw noemden het "een regt landelijk dorpje" met "aangename omstreken". Het aantal bomen dat tijdens zijn ambtsperiode is geplant, is enorm. Volgens de tellijsten moeten dat ongeveer 5000 eiken, 600 beuken, 26.000 dennen zijn geweest en verder nog grote aantallen Canadese populieren, lariksen en berken. De meeste "Vidal-bomen" zijn in de loop der jaren verdwenen. Uitbreidingsplannen, industrieterreinen en wegenaanleg waren de grootste boosdoeners. Toch zijn er nog tastbare herinneringen uit de tijd van Vidal aanwezig, zoals de eiken langs de Rozendaelseweg en de Blankenvoortsweg en de beuken en eiken bij de algemene begraafplaats. Een van de oudste bomen van het dorp is de treurbeuk in de Hof van Rakhorst. Deze is waarschijnlijk in de eerste helft van de 19e eeuw geplant door Jan Hendrik Kloosterman, de toenmalige bewoner van het pand Canadastraat 6-8. In de tweede helft van de 20e eeuw zijn tijdens een aantal edities van de Nationale Boomfeestdag in het dorp veel bomen teruggeplant op plekken waar ze eerder gekapt waren, waardoor het dorp mede zijn groene karakter heeft behouden. (bron: de in het hoofdstuk Geschiedenis gelinkte Canon)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Heino, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Heino op Facebook.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heino (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Heino van Dalfsen.net.

- Magazine Hoezo Heino? verschijnt in april en november en gaat over alles dat dit dorp zo'n boeiend dorp maakt. De verhalen en beelden benadrukken hoe trots de betrokkenen zijn op 'hun' dorp. Op de gelijknamige Facebookpagina en website houden ze ook het dagelijkse nieuws uit het dorp e.o. bij.

- Belangenorganisatie: - Na de gemeentelijke herindeling van 2001, waarbij de gemeente is ondergebracht bij de gemeente Raalte, is Plaatselijk Belang Heino opgericht om de belangen van alle inwoners van het dorp te behartigen. "Het doel van de vereniging is: het bevorderen van de leefbaarheid van het dorp; een klankbord zijn van en naar het gemeentebestuur naar aanleiding van vragen en suggesties uit de bevolking. Wat kun je van Plaatselijk Belang verwachten?: We streven ernaar om het voorzieningenniveau in het dorp op peil te houden. We zijn gesprekspartner voor de gemeente Raalte en andere partijen die invloed kunnen uitoefenen op de ontwikkelingen in ons dorp. Dit betekent dat we ons verdiepen in de volgende onderwerpen: de ontwikkeling van woningbouw en bedrijventerreinen; het instandhouden van de voorzieningen op het gebied van onderwijs, zorg en sport; het onder de aandacht brengen en oplossen van knelpunten in de infrastructuur, zoals verkeersonveilige situaties."

- Dorpshuis: - In Dorpshuus Heino is heel veel te doen. Zie de link.

- Onderwijs / kinderopvang / jeugd: - Brede School De Springplank. - Basisschool De Gouden Emmer. - Dalton basisschool De Dolfijn. - Scouting Rozendaelgroep.

- Muziek: - Muziekvereniging Ons Genoegen. - Popkoor SVP is opgericht in 2008 en bestaat uit ca. 45 zangers en zangeressen. - Dialectband Bökkers (genoemd naar frontman Hendrik Jan Bökkers).

- Sport: - v.v. Heino (voetbal) is opgericht in 1969. - Fietstoerclub Heikera.

- Duurzaamheid: - Stichting Duurzaam Heino onderneemt allerlei initiatieven om de duurzaamheid in het dorp te bevorderen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Heino alg.

Reacties

(4)

Officieel ligt het museum NIjenhuis/de Fundatie op het vm grond gebied van de gem Wijhe. Slim dat je het ook hier plaats.
De website van de fundatie gaat zelfs eenstapje verder:
8131 RD Heino/Wijhe

Dank voor de tip Hans. Ik was me niet bewust van de bijzondere grenssituatie hiervan. Wellicht stond er voorheen alleen Heino in het adres. Maar het is inderdaad postadres Wijhe, maar in de praktijk wordt het vermoedelijk tot Heino gerekend omdat het daar veel dichterbij ligt. Ik heb dat nu ter plekke toegelicht.

natuur en recreatie:
toevoegen: officieel hoort het Jacobsgat (eigenlijk Japiksgat) bij Summercamp Heino, maar als het hek open is kan je lekker gaan zwemmen en andere dingen doen.
Overigens heeft Summercamp Heino een prachtige geschiedenis. Ik was hier afgelopen week met een schoolklas en merkte toch wel wat merkwaardige dingen op, zoals een kapel. Natuurlijk konden de dames achter de balie mij niets vertellen over de geschiedenis. Als je Schaarshoek in typt bij Google kom je heel wat te weten. Maar goed dat de vele Duitse bezoekers niet weten wat zich hier heeft afgespeeld.
Overigens is het Japiksgat ontstaan, omdat ze zand nodig hadden voor de aanleg van de nabijgelegen spoorlijn.

Dank voor de tip Hans. Heb het Summercamp gratis vermeld omdat ik het een sympathieke doelstelling vind. Onder de link vindt men de ontstaansgeschiedenis van... Helaas ook daar niets over een kapel...

Jacobsgat ook toegevoegd, wat qua naam kennelijk net andersom is (genoemd naar oorspronkelijke eigenaar Jacobus, later verbasterd tot Japiksgat).

Overigens geldt voor Summercamp Heino hetzelfde als voor kasteel Het Nijenhuis: voor het postadres nog net Wijhe, in de praktijk tot Heino gerekend omdat het daar tegenaan ligt.

En: hier ligt een driedorpenpunt!: want Woolthuisweg is dorpsgebied Heino, Hondemotsweg is dorpsgebied Raalte, en Schaarshoekweg is dorpsgebied Wijhe...

En ik heb de pagina van Heino gelijk inhoudelijk maar afgemaakt.

Reactie toevoegen