Status

- Calslagen is een buurtschap in de provincie Noord-Holland, in de streek Amstelland, gemeente Aalsmeer. Het was een zelfstandige gemeente van 1-5-1817 (nadat het eerder in 1812 aan de gemeente Leimuiden was toegevoegd) t/m 30-5-1854*. Aansluitend is de gemeente aanvankelijk als geheel overgegaan naar de gemeente Leimuiden. Enkele jaren later, in 1865, is de voormalige gemeente alsnog verdeeld tussen de gemeenten Leimuiden (= het deel van de buurtschap Bilderdam dat onder de gemeente Kalslagen viel, een deel van Bilderdam viel altijd al onder de gemeente Leimuiden), Aalsmeer (= Calslagen) en Uithoorn (= Kalslagerpolder).
* Weliswaar met de spelling Kalslagen, waarvoor zie verder het kopje Naam > Spelling.

- Wapen van de voormalige gemeente Kalslagen.

- De buurtschap Calslagen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Kudelstaart.

- De buurtschap Calslagen heeft een wit plaatsnaambord en valt binnen de bebouwde kom van Kudelstaart.

Naam

Spelling
Tot voor kort werd deze plaatsnaam doorgaans als Kalslagen gespeld. Blijkens het plaatsnaambord ter plekke wordt het tegenwoordig als Calslagen gespeld, hoewel de spelling Kalslagen ook nog steeds gangbaar is en veel wordt gebruikt (ook in andere topografische namen ter plekke zoals de Kalslagerweg en de Kalslagerpolder...). Wij gaan er van uit dat de spelling op de plaatsnaamborden geen drukfout maar kennelijk een bewuste keuze is geweest, en hanteren daarom deze kennelijk huidige voorkeursspelling ook op deze pagina.

Alternatieve naam van de gemeente
De gemeente Kalslagen werd ook 'Kalslagen en Bilderdam' genoemd.

Oudere vermeldingen
1165 Kaueslo, 1316 Calflo, 1334 Calfsloe, 1494 Calslae.

Naamsverklaring
Samenstelling met lo 'bosje' etc. (zie Loo). De huidige vorm met -lagen staat mogelijk onder invloed van slag 'stuk of vak van een waterkering dat bijzondere versteviging nodig had'. Voor het eerste deel kan men denken aan calve 'kalf', als diernaam (met in dat geval een tussenklank -s-, vergelijk Eldersloo, Exloo, Leersum, Lexmond, Amersfoort) of als persoonsnaam.(1)

Ligging

- De buurtschap Calslagen ligt tegenwoordig in het ZW van het dorp Kudelstaart, rond het deel van de Herenweg tussen het kruispunt van de wegen Ambachtsheerweg / Herenweg en dat van de wegen Herenweg / Kudelstaartseweg / Bilderdammerweg, en van dat deel van de Herenweg dan weer het W gedeelte. De buurtschap ligt daarnaast aan de ZO oever van de Westeinder Plassen.

- De Kalslagerpolder, Z van Calslagen, gelegen tussen de waterlopen Ringvaart en Amstel, valt sinds de gemeentelijke herindeling van 1854 onder de gemeente Uithoorn en ligt daarmee postaal gezien 'in' het dichtstbijzijnde dorp van de gemeente Uithoorn: De Kwakel. De Kalslagerpolder is door een storm op het Haarlemmermeer d.d. 31 december 1833 geheel onder water gelopen en later weer drooggemalen.

- Tussen Calslagen en de Kalslagerpolder lag in ieder geval nog tot eind 19e eeuw het water De Poel of de Kalslagerpoel. Deze veenplas is sinds de inpoldering ervan een deel van de Zuider Legmeerpolder.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Kalslagen 28 huizen met 200 inwoners, verdeeld in 'dorp' Kalslagen 6/33 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Bilderdam (deels) 10/59 en 'Langs den Amstel of Aan het Tolhuis' 12/108. Tegenwoordig heeft de buurtschap Calslagen ca. 35 huizen, ca. 10 woonschepen en enkele bedrijfsgebouwen, met ca. 120 inwoners.

Geschiedenis

Dorp
De hervormde inwoners van Calslagen behoorden tot de kerkelijke gemeente Leimuiden, Kalslagen en Bilderdam, die hier een kerk had, die vóór de reformatie onder de St. Janskerk van Utrecht behoorde. De toren was van onderen af vierkant opgehaald, tot boven de klokkenzolder, alwaar de overblijfsels van vier spitsen gevonden werden, boven welke weer een fraaie spits uitrees. Voorts is zij van een uurwerk en windwijzer voorzien. De katholieke inwoners kerkten in Kudelstaart.

Op 15 november 1364 bevestigde hertog Albrecht van Beijeren de dorpen Kalslagen en Nieuwveen in het recht van uitwatering langs de Drecht en de Amstel, vrij van dijk- en sluisgeld, welk recht deze twee dorpen eertijds van Gijsbrecht van Amstel en diens broer Willem, proost van St. Jan, gekocht hadden.

Gemeente
De gemeente Kalslagen grensde in het N aan de gemeente Aalsmeer, in het O aan de Drecht, in het Z aan de gemeente Leimuiden en in het W aan (toen nog) het Haarlemmermeer.

De gemeente Kalslagen omvatte het dorp Kalslagen en het grootste gedeelte van de buurtschap Bilderdam en besloeg een oppervlakte van 664 bunder, 7 vierkante roeden 1 vierkante el, waaronder 659 bunder, 31 vierkante roede, 63 vierkante ellen belastbaar land.

Rond 1840 stonden er in de gemeente Kalslagen ca. 30 huizen, bewoond door 40 gezinnen, die over het algemeen werkzaam waren in de veenderij en de landbouw.

De hervormden maakten vroeger een afzonderlijke kerkelijke gemeente uit, die tot eerste leraar had Johannes Snoekaart, die in 1594 naar Kalslagen kwam. Sinds het vertrek van predikant Gerhardus Johannes Post naar Zegveld in 1810, was deze kerkelijke gemeente met die van Leimuiden verenigd voor twee derde deel, en voor een derde deel met Nieuwveen. Burgerlijk behoorden Leimuiden en Kalslagen onder Noord-Holland, doch kerkelijk onder Zuid-Holland, classis van Leiden, ring van Woerden. De predikant van Leimuiden moest in het jaar twaalf preekbeurten te Kalslagen vervullen, en die van Nieuwveen dus zes.

De gemeente Kalslagen en Bilderdam was een heerlijkheid, die lange tijd in bezit is geweest van het geslacht Copier. Rond 1700 heeft de gemeente Haarlem de heerlijkheid van dit geslacht aangekocht voor 16.000 gulden (2)

De gemeente Calslagen had een Rechthuis, en een tolhuis en veerhuis aan de Drecht, en een sluis in de Drecht.

- Beknopte geschiedenis van het ambacht, later de gemeente Calslagen.

Recente ontwikkelingen

- Het Masterplan, Beeldkwaliteitsplan en Stedenbouwkundig plan Calslagen zijn vastgesteld om o.a. mogelijk te maken dat aannemer Van Berkel een 15-tal vrijstaande woningen kan bouwen nabij het oude kerkhofje.

Bezienswaardigheden

- Calslagen heeft 1 rijksmonument: het kerkhof aan de Westeinderplassen met o.a. 17e-eeuwse grafzerken. Het kerkje van Calslagen is in 1803 afgebrand en in 1827 afgebroken. Er zijn nog restanten van zichtbaar.

- Calslagen heeft 1 gemeentelijk monument.

Links

- Genealogie: - Calslagen in functies en beroepen tussen 1400 en 1810, door Maarten ‘t Hart.

Trivia

- Cabaretier Wim Kan en zijn vrouw Corry Vonk woonden in Calslagen. Ter plekke is een weg naar Wim Kan genoemd (de Wim Kan Dreef).

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden,
  van der Aa, A.J.
  , p.ca. 10.000, (1851)