In ambtelijke stukken wordt het groene gebied tussen Eem en Bunschoterstraat Hoogland-West genoemd. Cultuurhistorisch, geografisch en maatschappelijk gezien betreft dat de laatste overgebleven buurtschappen van Hoogland: Coelhorst en Zeldert.
De rijksmonumentale Kapel Coelhorst wordt sinds 2003 beheerd door Stichting Kapel van Coelhorst. Zij zorgt voor het onderhoud van de kapel, werft fondsen daarvoor en organiseert de jaarlijkse openstelling op Open Monumentendag (begin september).
Baarhuisje op de begraafplaats bij Kapel Coelhorst
- Coelhorst is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek Eemland, gemeente Amersfoort. T/m 1973 gemeente Hoogland.
- De buurtschap Coelhorst valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Hoogland.
- De buurtschap Coelhorst heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat. Ter plaatse zijn er wél borden met de aanduiding "Hoogland-West", zie de afbeelding en ook hieronder, onder Naam, Alternatieve naam.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
Koelhorst, Keulhorst.
Alternatieve naam
Tegenwoordig wordt het buitengebied van Hoogland W van de weg Amersfoort-Bunschoten door de gemeente Amersfoort als Buitengebied-West of Hoogland-West aangeduid. Dit gebied omvat de buurtschappen Coelhorst en Zeldert.
De buurtschap Coelhorst ligt W van het dorp Hoogland, rond de Coelhorsterweg en Coelhorsterlaan, en grenst in het O aan de provincialeweg Amersfoort-Bunschoten (N199) en in het W aan de Eem.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Coelhorst 20 huizen met 116 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners (= Coelhorsterweg met de zijwegen Weerhorsterweg, Oudeweg, Boelenhoefseweg).
Terug naar bovenGezien de tegenwoordige situatie zou je het niet zeggen, maar de buurtschap Coelhorst is ouder dan het dorp Hoogland. Hoogland is pas een dorp geworden met de stichting van de hervormde kerk in 1843 in de kern Den Ham. Voorheen kerkten de hervormde Hooglanders in de kapel van Coelhorst, die in 1363 als parochiekerk is gesticht. Na de Reformatie wordt het een gereformeerde / hervormde kapel. De katholieken krijgen in Hoogland pas weer een parochie met de stichting van de eerste Sint Martinuskerk in 1882 aan de Kerklaan.
In de buurtschap heeft ook nog het kasteel Coelhorst gestaan, waarvan de oudste vermelding uit 1253 dateert. In mei 1940 wordt het kasteel door het Nederlandse leger door brand vernield om een vrij schootsveld te verkrijgen. Na de oorlog wordt er weer een eenvoudig huis op de oude nog bestaande funderingen opgebouwd, met uitzondering van de aangebouwde vleugel uit 1907 en de torentjes aan weerszijde van de ingang.
Terug naar boven- Coelhorst en het naastgelegen Zeldert zijn de laatste nog overgebleven buurtschappen van de voormalige gemeente Hoogland. De overige buurtschappen zijn ten prooi gevallen aan de groeistadtaak van Amersfoort. Doorgaans zijn zij geheel of gedeeltelijk afgebroken, of opgegaan in de nieuwbouw van Hoogland of het buitengebied N van Hoogland, dat tegenwoordig als Amersfoort-Noord te boek staat. Maar ook Coelhorst ontkomt niet aan de verstedelijking. Woningbouwplannen in dit gebied zijn gelukkig niet doorgegaan. Maar inmiddels is er wel een golfbaan aangelegd. Door een uitspraak van de Raad van State in augustus 2012 is dit plan definitief goedgekeurd.
Terug naar boven- Kapel Coelhorst (Coelhorsterweg 38) is een rijksmonument. Het is in 2003 gerestaureerd. De kapel uit 1363 was oorspronkelijk een katholieke parochiekerk. Na de Reformatie wordt het een hervormde kapel. In 1843 wordt er een nieuwe Hervormde kerk aan de Hamseweg in Hoogland gebouwd, en komt de kapel in gebruik als begraafkapel voor de familie Van Tuyll van Serooskerken, sinds 1957 door vererving voor de familie Beelaerts van Blokland. Het kerkhof blijft dienen als begraafplaats voor de hervormde gemeente. Het is een kleine, goed onderhouden begraafplaats die tussen de landerijen ligt. Vele fietsers en wandelaars maken er gebruik van om even uit te rusten. Omdat de kapel nog altijd in gebruik is als familiegraf is ze alleen tijdens Open Monumentendag voor bezoek geopend. In de kapel staan drie grafkelders van de genoemde families. De kapel wordt sinds 2003 beheerd door Stichting Kapel van Coelhorst. Zij zorgt voor het onderhoud van de kapel, werft fondsen daarvoor en organiseert jaarlijks de openstelling op Open Monumentendag (begin september).
Terug naar boven- Landgoed Coelhorst vormt met andere natuurgebieden een groen lint langs de Eem. Het landschap kenmerkt zich door oorspronkelijke hakhoutbosjes, houtwallen, akkers en graslanden. Natuurmonumenten onderhoudt het landgoed, in samenwerking met een lokale boer. Die bewerkt de grond met respect voor de natuur en laat er zijn vee grazen. In de boomgaard is de Coelhorster appel opnieuw geïntroduceerd. Op het landgoed liggen oude kazematten van de Grebbelinie. Rond het landhuis ligt een parkbos. Op de hoek van Coelhorsterweg en Coelhorsterlaan is daar iets van te zien.
De pacht van de agrariërs Van der Hoef en Herder is eind 2016 niet meer verlengd, waarmee twee oude boerengeslachten in Hoogland-West zijn verdwenen. Alleen boerderij Voskuilen op nr. 8 blijft als regulier boerenbedrijf op het landgoed over. De weiden en akkers mogen sinds 2017 niet meer worden bemest, om verdwenen bloemen en plantensoorten de kans te geven terug te keren. Dat is bovendien goed voor de vogels, insecten en en klein wild. Verder hebben de sloten in 2017 een natuurlijke oever gekregen en zijn laaggelegen percelen 'bol gelegd' om het zure regenwater af te voeren. Hier kunnen dotterbloemhooilanden terugkomen, die dan goed te zien zijn vanaf de Eemdijk. De boerderijwoningen op nr. 1 en 10 blijven staan. Op de ontmantelde boerenpercelen is plaats voor 3 extra woningen: een oude stal wordt omgebouwd tot dubbel woonhuis, en als de rest van de schuren is gesloopt, is er nog ruimte voor één nieuwbouwwoning.
Het landgoed is niet publiekelijk toegankelijk. Natuurmonumenten wil het landgoed graag openstellen voor wandelaars en fietsers, maar stuit op juridische aspercten die dat tegenhouden: de organisatie bezit weliswaar 86 van de 89 hectare op het landgoed, maar kan niet om het kettingbeding heen dat de vroegere eigenaar en tegenwoordige huurder van Coelhorsterlaan 2 en 4, H. Beelaerts van Blokland, in 1980 heeft laten vastleggen. De familie wil geen publiek op het landgoed en houdt daar vooralsnog aan vast.
Terug naar boven- Naast de Kapel van Coelhorst staat een halfstamboomgaard met het Coelhorster appelras. Deze appel is in 1934 gekweekt door Jan Kaas (1902-1978) die op De Bik woonde. Hij kruiste de Jonathan en de Dubbele Bellefleur. Zo ontstond een appel met een mooie, rode kleur, ingesneden kelk en zachtzure smaak die in oktober geoogst kan worden. Het ras is een tijdje in de vergetelheid geraakt, maar een paar jaar geleden is men weer begonnen met enten. In november 2018 hebben 16 vrijwilligers van Arocha en Natuurmonumenten nieuwe Coelhorster appelbomen geplant in de boomgaard van het landgoed. In totaal zijn 16 lege plekken opgevuld en zijn 10 bomen vervangen door jonge bomen. Een aantal sterk verouderde bomen is blijven staan voor bijvoorbeeld insecten en vogels. Zo nestelt in het voorjaar bijvoorbeeld de spreeuw in de holtes van deze bomen. Op een zaterdag begin september organiseert Natuurmonumenten er een Plukdag.
Terug naar boven- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Coelhorst, met foto's van de grafzerken.
Reactie toevoegen