Cillaarshoek

Plaats
Buurtschap
Hoeksche Waard
Hoeksche Waard
Zuid-Holland

cillaarshoek_plaatsnaambord_kopie.jpg

Cillaarshoek is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in de streek en gemeente Hoeksche Waard.

Cillaarshoek is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in de streek en gemeente Hoeksche Waard.

cillaarshoek_plaatsnaambord_met_bord_maasdam_erbij.jpg

Cillaarshoek viel vanouds onder de gemeente Maasdam, en lag sinds de herindelingen van 1984 grotendeels in de gemeente Strijen. Een klein deel valt nog altijd onder Maasdam. Op de foto zie je de grens tussen beide delen. (© Google)

Cillaarshoek viel vanouds onder de gemeente Maasdam, en lag sinds de herindelingen van 1984 grotendeels in de gemeente Strijen. Een klein deel valt nog altijd onder Maasdam. Op de foto zie je de grens tussen beide delen. (© Google)

cillaarshoek_kaart_anno_ca._1980_kopie.jpg

Tot de herindelingen van 1984 was Cillaarshoek een bijna 2 km lange smalle uitloper als Z uiteinde van de gemeente Maasdam. De gemeentegrens (zie de stippellijnen) liep strak langs de bebouwing aan de Keizersdijk. (© Kadaster)

Tot de herindelingen van 1984 was Cillaarshoek een bijna 2 km lange smalle uitloper als Z uiteinde van de gemeente Maasdam. De gemeentegrens (zie de stippellijnen) liep strak langs de bebouwing aan de Keizersdijk. (© Kadaster)

cillaarshoek_actuele_kaart.jpg

In 1984 is de grens tussen de nieuwe gem. Binnenmaas en de gem. Strijen horizontaal rechtgetrokken, waarmee het grootste deel van Cillaarshoek onder de gem. Strijen (= roze geaccentueerde gebied) was komen te vallen. (© Google)

In 1984 is de grens tussen de nieuwe gem. Binnenmaas en de gem. Strijen horizontaal rechtgetrokken, waarmee het grootste deel van Cillaarshoek onder de gem. Strijen (= roze geaccentueerde gebied) was komen te vallen. (© Google)

gemeente_maasdam_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Maasdam anno ca. 1870, kaart J. Kuijper. Ook hier is duidelijk te zien dat buurtschap Cillaarshoek een 'wormvormig aanhangsel' was van de gemeente Maasdam. (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Maasdam anno ca. 1870, kaart J. Kuijper. Ook hier is duidelijk te zien dat buurtschap Cillaarshoek een 'wormvormig aanhangsel' was van de gemeente Maasdam. (© www.atlasenkaart.nl)

cillaarshoek_wintermarkt.jpg

In Cillaarshoek zijn jaarlijks vier markten: de voorjaarsmarkt, de rommelmarkt, de najaarsmarkt en de wintermarkt. De opbrengsten komen ten goede aan de kerk.

In Cillaarshoek zijn jaarlijks vier markten: de voorjaarsmarkt, de rommelmarkt, de najaarsmarkt en de wintermarkt. De opbrengsten komen ten goede aan de kerk.

cillaarshoek_t_shirts_i_love_cillaarshoek.jpg

De inwoners van Cillaarshoek zijn trots op hun mooie buurtschap, en hebben zelfs fraaie T-shirts gemaakt om hun woonplaats te promoten. (www.facebook.com/rommelmarkt.cillaarshoek)

De inwoners van Cillaarshoek zijn trots op hun mooie buurtschap, en hebben zelfs fraaie T-shirts gemaakt om hun woonplaats te promoten. (www.facebook.com/rommelmarkt.cillaarshoek)

Cillaarshoek

Terug naar boven

Status

- Cillaarshoek is een buurtschap* in de provincie Zuid-Holland, in de streek en gemeente Hoeksche Waard. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. In 1812 toegevoegd aan de gemeente Maasdam, per 1-4-1817 weer afgesplitst als zelfstandige gemeente, in 1832 weer toegevoegd aan de gemeente Maasdam, welke t/m 1983 heeft bestaan. In 1984 grotendeels over naar gemeente Strijen en deels over naar gemeente Binnenmaas (zie verder de alinea hierna); in 2019 in zijn geheel over naar gemeente Hoeksche Waard.

* Hoewel de plaats een kerk heeft en in het verleden wel als dorp beschouwd is geweest, wordt het lokaal tegenwoordig als buurtschap beschouwd, dus conformeren wij ons daaraan. Maar wel een buurtschap in de bijzondere categorie 'buurtschap met een kerk'.

Toen de gemeente Maasdam in 1984 opging in de nieuwe gemeente Binnenmaas, is een groot deel van de buurtschap d.m.v. grenscorrectie naar de gemeente Strijen overgegaan (het betrof 13 hectare met 84 huizen en 232 inwoners). De gemeentegrens lag sindsdien op het punt waar de Keizersdijk en de Gatsedijk in elkaar overgaan, iets N van de kerk. Voorheen was er sprake van een bijna 2 km lang smal wormvormig aanhangsel, een bijna-enclave, als afgelegen Z uiteinde van de gemeente Maasdam. Omdat dat ongetwijfeld om verschillende redenen niet altijd even handig geweest zal zijn, is in 1984 de gemeentegrens ter hoogte van het hiervoor genoemde punt letterlijk rechtgetrokken. Voor een visualisatie daarvan zie de kaarten elders op deze pagina.

- Wapen van de voormalige gemeente Cillaarshoek.

- De buurtschap Cillaarshoek valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Strijen (voormalige gemeente Strijen) en deels onder het dorp Maasdam (voormalige gemeente Binnenmaas). Het deel aan de Keizersdijk valt onder Strijen, het deel aan de Gatsedijk valt onder Maasdam, het deel aan de Zuiddijk valt grotendeels onder Maasdam, alleen de huisnrs. 17a/b vallen onder Strijen.

- De buurtschap heeft alleen eigen plaatsnaamborden voor het deel dat onder de gem. Strijen viel. Als je vanuit Maasdam naar Cillaarshoek gaat, kom je dus al in die buurtschap terecht zonder dat je daar ter plekke op wordt geattendeerd, omdat in het deel onder de voormalige gem. Binnenmaas (vallend onder het dorp Maasdam) geen plaatsnaamborden staan. Dat deel valt formeel binnen de bebouwde kom van het dorp(sgebied van) Maasdam. Het deel in de voormalige gemeente Strijen heeft deels wel een eigen bebouwde kom met eigen blauwe plaatsnaamborden. Zie verder bij Ligging.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Cielishouck, Cillaartshoek, 1331 Zilaerdshoeke, 1524 Cillers Hoeck, 1573 Chillertzhouck, 1819 (kaart) Cillershoek, 1840 Cillaardshoek, 1883 Cillaarshoek.

Naamsverklaring
Waarschijnlijk hoek 'landpunt, hoekrand' (waarvoor zie verder bij Hoek) en de persoonsnaam Zilaerd. Aan het Middeleeuws Latijnse cellarius 'magazijnmeester van een klooster' moet hier niet worden gedacht.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap ligt N van het dorp Strijen en direct Z van het dorp Maasdam, en vormt een lintbebouwing rond de Keizersdijk. Deze Keizersdijk is vernoemd naar keizer Karel V en was eeuwenlang onderdeel van de doorgaande route van Amsterdam naar Parijs. De plaats was tot de herindeling van 1984 een Z smalle uitloper van de gemeente Maasdam. De grens van die gemeente en daarmee van de plaats Cillaarshoek ter plekke liep strak langs de bebouwing aan beide zijden van de Keizersdijk, en liep in het Z tot aan de driesprong met het Molenwegje.

Sinds de herindeling van 1984 valt de hele Keizersdijk (die in het N iets N van de kerk begint) onder de gemeente Strijen. Curieus is dat die gemeente alleen het deel van de Keizersdijk vanuit het N tot vlak voor de kruising met de Hoekseweg als bebouwde kom Cillaarshoek bestempelde. Na die kruising liet zij reeds de bebouwde kom van Strijen beginnen (vermoedelijk heeft men om verkeerstechnische redenen de kruising met de Hoekseweg bewust buiten de bebouwde kom laten vallen). Het lijkt ons dat het deel vanaf daar tot aan het Molenwegje in de praktijk ook nog altijd tot de buurtschap gerekend zal worden, zoals het voor 1984 immers ook nog was. Bij de statistieken hieronder zijn wij daar van uitgegaan. Jammer is ook dat bij het N aangrenzende deel onder de voormalige gemeente Binnenmaas alleen de plaatsnaam Maasdam staat aangegeven. Het zou wat ons betreft functioneel zijn om daar een wit onderbordje met de plaatsnaam Cillaarshoek onder te monteren, en eveneens een wit bordje met die naam te plaatsen aan de N kant daarvan, waar men vindt dat vanaf die kant die buurtschap begint. Want ook dat blijkt nu nergens uit.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Cillaarshoek 59 huizen met 297 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 150 huizen met ca. 400 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Cillaarshoek is een voormalige heerlijkheid in het Land van Strijen. Later wordt het tot de Hoeksche Waard gerekend. "Volgens eene oude vertelling zou dit dorp, vóór den Sint Elisabethsvloed van 1421, onder den naam Weda, Weeda of Weede, eene zeer aanzienlijke stad zijn geweest, maar volgens de oude kaarten, welke er van den Grooten Zuidhollandschen Waard bestaan, moet Weda of Weede meer zuidelijk gelegen hebben en was het geen stad maar een dorp."(2) Volgens dezelfde bron besloeg de heerlijkheid slechts een oppervlakte van ruim 8 bunder (een bunder was ongeveer gelijk aan een hectare, hoewel dat per streek iets kon verschillen) en omvatte zij slechts het dorp als lintbebouwing aan de Keizersdijk plus een noordelijk buurtje aan de Binnenbedijkte Maas, toen nog Binnenmaas geheten.

Cillaarshoek groeit sterk na 1421, als veel overlevenden van de Sint Elisabethsvloed zich hier vestigen.(3) (4) stelt dat de nederzetting wordt gesticht door de inwoners van het hiervoor genoemde Weede, nadat dit dorp in 1421 bij de Sint Elisabethsvloed door het water is verzwolgen.

L. van Ollefen beschrijft de nederzetting in zijn publicatie 'De Nederlandse Stad- en Dorp beschrijver' (1793) als volgt:

"Ligging
Is eigenlijk in en onder de Bailluagie van Strijen, aan een binnendijk den naam voerende van Keizersdijk, welke zig ten zuiden tot aan het dorp Strijen uitstrekt, en in 't noorden stoot tegen den dijk van St. Anthoniespolder, van 't welk wij de beschrijving hierna ook zullen mededeelen. Cillaarshoek ligt voords, ter wederzijden, besloten in het Ambacht van 't genoemde dorp Strijen, des het geheele Rechtsgebied van Cillaarshoek alleen bestaat uit den gemelden dijk, die bijna overal met huizen betimmerd, en ruim een vierde uurs lang is. Aan de Binnenmaas, mede een vierde uurs ten Noorden Cillaarshoek gelegen, en des geheel daar van afgezonderd, ontmoet men nog een Buurt van agt huizen, welken tot Ambacht behooren: hoe dezelven daar aan zijn gekomen, is duister; de overlevering wil, dat tuschen de dorpen Maasdam en 's-Gravendeel, wier Jurisdictien daar omtrent aan elkaar slooten, over dat stuksen gronds verschil gerezen, aan welk van die twee Ambachten hetzelve bij provilie te voegen aan Cillaarshoek als nog in den eigendom van gezegde buurt is, en waarschijnelijk ook wel zal blijven: ondertusschen gehooren de bewooners van dat aangeveegde stukjen gronds onder den kerkvang van Maasdam.

Stichting en grootte
Van het eerste gedeelte deezes artijkels is mede niets met zekerheid te zeggen; men wil dat de dijk, waaraan dit dorpjen ligt, en die, gelijk gezegd is den naam voert van Keizersdijk, door een der Keizeren, waarschijnelijk te gelijk Graaf van Holland zijnde, gegeven werd, om met huizen te bebouwen; dan, alles wat men hieromtrent vertelt zijn losse overleveringen, alleenlijk is zeker, dat het Gerecht, uit hoofde dier gift, nog jaarlijks, ten hunnen voordeele, het beweiden met vee aan dien dijk verpacht, en erfpachten trekt van de huizen en erven, die sedert eenige jaaren aan denzelven getimmerd zijn, zijnde men voorheen op dit laatste niet bedacht geweest: de Graaflijkheid heeft, in 't jaar 1731, deeze Heerlijkheid verkocht; met accoord dat ten haaren laste zoude blijven, het onderhouden van de Kerk en Pastorie, 't welk geen klein voorrecht voor dit dorpjen is.

Cillaarshoek Het Ambacht begrijpt thans in zeventig huizen, 't welk omtrent twintig meer is dan in 't jaar 1772: jaarlijks wordt er het getal der huizen vergroot, het geen een onwederspreekelijk bewijs is van de welvaarenheid van dit dorpjen: landerijen zijn er niet onder gehoorde. Wij moeten hier nog bijvoegen, hoe men bij overlevering ook vertelt dat dit Ambacht, voor den gedachten St. Elizabethsvloed, in 1421 bekend was onder den naam van Weda of Weede. en een vrij aanzienlijke stad zoude geweest zijn: dat plaats van dien naam hier omtrent moet bestaan hebben, blijkt uit het aangehaalde van Oudenhoven, in de beschrijving van St. Anthoniespolder, daar hij spreekt van de landen en de parochie van Strien ende van der Weda: ook zijn er oude kaarten voorhanden, die Woelde op de plaats van Cillaarshoek stellen; doch alles wat men er verder van verhaalt, zijn loutere gissingen en losse overleveringen.

Het wapen
Zoude het zelfde zijn van het oude Weda, bestaande in zes roode leliën, drie boven, daar na twee, en onder een, op een zilveren schild: thans echter is het van geen gebruik.

Kerkelijk en godsdienstige gebouwen
De kerk zijnde een Kruiskerk, is een zeer oud gebouw, in 1786 van binnen verwulfd, uit vrijwillge giften der burgerije, die dezelve tot sieraad hunner kerke gaarne gaven, wordende anders gelijk gezegd is, de kerk en pastorie door de Graaflijkheid onderhouden: midden in 't verwulf vertoont zig een houten rondeel, verbeeldende, in verheven beeldwerk, de opstanding van Christus, welk stukjen waarschijnelijk zo oud is als de kerk zelve: het torentjen is een fraai spits, in het jaar 1792, aanmerkelijk verbeterd. De Pastorie is mede een vrij goed gebouw, en wordt, zo als te denken is zeer wel onderhouden: dezelve staat digt aan de Kerk, en heeft van achteren een fraai uitzicht over de wijduitgestrekte weilanden van 't Oudeland van Strijen. Het Schoolhuis is in een der halve kruisen van de kerk, 't welk derhalven van 't overige des gebouws is afgeschoten. Voords zouden wij onder dit artijkel nog kunnen betrekken twee Armhuisjens, die schoon weinig van belang, echter op het dorp gevonden worden.

Regeering
bestaat er uit den Schout en Schepenen, welke laatst gemelden, jaarlijks, op Pinkster, worden aangesteld of gecontinueerd.

Voorrechten en verplichtingen
De burgers van Cillaarshoek zijn, benevens die van eenige andere dorpen, vrij van alle Graaflijkheids tollen en wachten, in Holland, Zeeland, Westfriesland, en Bergen en Henegouwen, in gevolge zekeren gunstbrief van een der Graaven van Holland; doch bepaaldlijk van wien, zegt de geëerde zender van deeze beschrijving, is mij niet gebleken: welk voorrecht, ten opzichte der twee eerstgenoemde Provinciën, nog al van belang is derwijl men, ingevolge daarvan, voor het meeste vlas, uit Zeeland Braband en elders herwaards komende en de bewoners van het dorp en omliggende dorpen toebehoorde, geene tollen in het voorbij passeeren behoeft te geeven; echter zijn de opgezetenen verpligt, jaarlijks bij het gerecht een nieuwen tolbrief te verzoeken, met verklaring dat zij waarlijk burgers van Cillaarshoek, enz. zijn, en aldaar reeds zijn overjaard; op vertooning van welken tolbrief, dat ieder burger, des noodig zijnde moet kunnen doen. de Commissien vrij laaten passeeren. Nog zijn de bewooners vrij van het betaalen van 't Gruitgeld, zijnde zekere belasting op het bier, die boven den gewoonen impost, door veele dorpen in Zuidholland, te Dordrecht moet betaald worden, en twee blanken voor de ton bedraagt: deeze belasting komt ten deele toe aan de Domeinen van Hunne Edele Groot Mogenden, en ten deele aan de Stad Dordrecht. De verplichtingen, waar onder de inwooners liggen, zijn geene andere, dan 't opbrengen van het tractement voor den schoolmeester.

Bezigheden
Deezen zijn als op de nabuurige dorpen: de hoofdbezigheid te Cillaarshoek is de vlasnering. De landbouw, veebouw, enz. is er voords in goeden stand.

Reisgelegenheden
Zijn Zondags met marktschuit van St. Anthoniepolder die ook dient voor de marktschuit van Cillaarshoek op Rotterdam; des Vrijdags vaart men met dezelve op Dordrecht.

Geschiedenissen
Tot het jaar 1788 is hieromtrent weinig van te zeggen: in october van 't jaar rees onder de burgers het misgenoegen jegens den schoolmeesters, die tevens gaarder van 's lands middelen is om zijne politique gevoelens, en ook zijn deeze lieden zeldzaam vrienden des volks! - hoe mag dat komen? zo hoog zij zig niet ontzagen hem te mishandelen, en vervolgends met staande trom en vliegend vaandel het dorp uitteleiden, onder bedreiging van nimmer weder Hunne Ed. Mog. de Heeren Gecommitteerden Raaden goedvonden, door middel van een Waarschouwing is 16 October 1788, de ingezetenen te vermaanen, zig rustig en vredig te gedragen, en vooral zig te onthouden van 'lands Gaarder eenig het minste molest aantedoen op poene van naar de strengheid der wetten gestraft te worden. Doch alvorens die waarschuwing gearresteerd was, hadden de onrustigen zig, daags te voren, en dus den 15 der opgenoemde maand, begeven in de rechtkamer, terwijl de Magistraat vergaderd was, gelijk reeds dikwijls te voren geschied en van dezelve geëist, om den Schoolmeester en koster op staande voet afzetten, welke eisch op zodanige wijze geschiedde, dat men dezelve, na eenige vredelievende voorstellen niet van de hand durfde wijzen; waarop, staande de vergadering een geschrift door den Magistraat werd opgesteld en getekend, tevens met de handtekening van nog omtrent zeventig burgers bekrachtigd, inhoudende, dat de schoolmeester en koster afgedankt, en zijne commissie ingetrokken werd.

De zaaken bleeven dus staan, tot in de maand Februarij des volgenden jaars, 1789, wanneer de Gecommitteerden uit de Magistraat, benevens vier met naamen genoemde personen uit de burgerij, gedagvaard werden om in persoon voor den Hove van Holland te compareeren, bepaaldlijk op Dinsdag den 3 Maart deszelfden jaars, 't geene volbragt, en door Hunne Ed. Mog. de informatien gehoord zijnde van dat gevolg was, dat er bij den Hove, in dato 9 Maart daar aan volgende, eene waarschouwing werd gearresteerd, inhoudende vermaaning en last aan alle In en Op gezetenen van Cillaarshoek om zig voortaan stil, vreedzaam en met behoorelijk respect voor en gehoorzaamheid aan de Hooge Justitie, mitsgaders Schout en Schepenen te gedraagen, welke laatste daar en boven genoomen werden speciaale protectie en sauvegarde van de Hooge Overheid, en waarbij de Schoolmeester en Koster in zijne functien tevens werd hersteld en bevestigd.

Deeze waarschouwing, dus gearresteerd zijnde, verschenen des Zondags morgens den 22 Maart, daaraan volgende te Cillaarshoek, twee Deurwaarders van den Hove, vergezeld van den Drost en zes Dienaars van den Heere Procureur Generaal, wanneer door een der Deurwaarders, in tegenwoordigheid van Schout en Schepenen, de voorgezegde Waarschouwing, even voor 't aangaan van den voormiddags Godsdienst, werd gepubliceerd, en vervolgens den Schoolmeester aanstonds zijn functie als voorzanger, dat aan 't schoolmeesters amt verknocht is, en waarvan hij dus lang was verstoken geweest, hervattende en ongestoord tot heden toe, tevens met zijne andere amten, heeft uitgeoefend. De gezegde Drost en Dienaars bleeven nog eenige weinige dagen op het dorp vertoeven, doch alles bleef in rust, en is tot heden toe vredig geweest.In de verdere jongstledene staatsberoeringen heeft dit dorp weing of geen deel gehad."

- Nog een pagina over de geschiedenis van deze buurtschap.

- In het jaar 2000 is een boekje gepubliceerd over de geschiedenis van de buurtschap. Toentertijd werd beloofd een vervolg hieraan te geven. In 2014 was het dan zover. Oudheidkundige Vereniging ‘Het land van Strijen’ heeft toen het boekje 'Cillaarshoek kerk en school' (92 pag.) gepubliceerd. De leden van de vereniging hebben dit boekje ontvangen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De buurtschap heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde (PKN) kerk van de Hervormde Gemeente Cillaarshoek (Keizersdijk 159) en de ernaast gelegen pastorie op nr. 161 uit ca. 1840. De kerk is een zaalkerkje met houten klokkentorentje, gedekt met leien. De eerste kerk alhier is gebouwd in de 15e eeuw. De opvolger dateerde uit ca. 1615. Deze is in 1838 afgebroken en kort erna vervangen door de huidige kerk.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op een zaterdag in mei of juni is er de jaarlijkse grote Rommelmarkt. Verder zijn er een Voorjaarsmarkt in maart, een Najaarsmarkt in oktober en een Wintermarkt eind november of begin december. De opbrengsten komen ten goede aan de kerk. Voor actuele informatie zie de Facebookpagina van de Cillaarshoekse markten.

- Tijdens de landelijke Open Monumentendag (2e zaterdag van september) is de Hervormde kerk te bezichtigen. Je hebt dan de mogelijkheid om in oude geschriften te neuzen, het orgel te bespelen en een praatje te maken. Er zijn ook vrijwilligers aanwezig die je het een en ander over de historie van de kerk kunnen vertellen.

Terug naar boven

Beeld

- Als 't mot dan komt 't er is een documentaire van Maatje van Eck over de saamhorigheid van een buurtschap (Cillaarshoek) in de 21e eeuw. Onder de 1e link vind je de mogelijkheid om de DVD te bestellen. Hier vind je een pagina van Maatje van Eck over de geschiedenis van de buurtschap en op die pagina ook een link naar ca. 40 oude foto's van de buurtschap en een link naar 17 recente foto's.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van deze buurtschap, met foto's van de grafzerken. - Lokaal Doopboek 1667-1815 deel I. - Doopboek 1667-1815 deel II. - Schouten en schepenen van Cillaarshoek.

Reacties

(2)

Op 1819 kaart vermeld als Cillershoek.
MVG
Rob de Kok
Australia

Dank voor uw aanvulling! Ik heb het toegevoegd.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen