Castelré

Plaats
Buurtschap
Baarle-Nassau
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

Castelré plaatsnaambord [640x480].jpg

Castelré is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Baarle-Nassau. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Castelré is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Baarle-Nassau. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

castelre_kaart_wikipedia_cbs.jpg

Op deze kaart kun je duidelijk zien waarom kunstenaar-reiziger Rolf Weijburg voor dit type plaatsen de term 'schierenclave' heeft bedacht; Castelré zit maar aan één - en ook nog smalle - zijde vast aan de rest van de gem. Baarle-Nassau. (© Wikipedia)

Op deze kaart kun je duidelijk zien waarom kunstenaar-reiziger Rolf Weijburg voor dit type plaatsen de term 'schierenclave' heeft bedacht; Castelré zit maar aan één - en ook nog smalle - zijde vast aan de rest van de gem. Baarle-Nassau. (© Wikipedia)

Castelré monument eerste luchtpost in Nederland [640x480].jpg

In 1970 is in Castelré een monument opgericht ter herinnering aan de allereerste luchtpost in Nederland (per ballon). Het was weliswaar per ongeluk: de ballon had eigenlijk in Frankrijk terecht moeten komen...

In 1970 is in Castelré een monument opgericht ter herinnering aan de allereerste luchtpost in Nederland (per ballon). Het was weliswaar per ongeluk: de ballon had eigenlijk in Frankrijk terecht moeten komen...

castelre_schuttersgilde_st._joris_eendracht.jpg

Schuttersgilde St. Joris Eendracht te Castelré is opgericht in 1888. De foto is van de feestschieting t.g.v. het 70-jarig lidmaatschap in 2016 van de dan 89-jarige Remy Snoeijs. (©Café In Holland/https://www.facebook.com/Caf%C3%A9-in-Holland-219308251337)

Schuttersgilde St. Joris Eendracht te Castelré is opgericht in 1888. De foto is van de feestschieting t.g.v. het 70-jarig lidmaatschap in 2016 van de dan 89-jarige Remy Snoeijs. (©Café In Holland/https://www.facebook.com/Caf%C3%A9-in-Holland-219308251337)

castelre_cafe_in_holland_cadeaubon.jpg

Lokale instanties, zoals het schuttersgilde, Café In Holland, de VVV en de heemkundekring, vinden dat je Castelré niet alleen zo moet uitspreken, maar ook zo moet schrijven. Ook óns lijkt dat wel zo logisch. Nu de gemeente en PostNL nog...

Lokale instanties, zoals het schuttersgilde, Café In Holland, de VVV en de heemkundekring, vinden dat je Castelré niet alleen zo moet uitspreken, maar ook zo moet schrijven. Ook óns lijkt dat wel zo logisch. Nu de gemeente en PostNL nog...

castelre_vvv_kopie.jpg

Ook de VVV doet niet mee aan de formalisering van de 'bewuste spelfout' uit 1978 en blijft gelukkig gewoon Castelré spellen. En ook wij sluiten ons daarbij aan.

Ook de VVV doet niet mee aan de formalisering van de 'bewuste spelfout' uit 1978 en blijft gelukkig gewoon Castelré spellen. En ook wij sluiten ons daarbij aan.

Castelré hoek Hooiberg-Haldijk [640x480].jpg

Castelré, hoek Hooiberg/Haldijk

Castelré, hoek Hooiberg/Haldijk

castelre_vlaamse_schuur_groeske_8_kopie.jpg

De Vlaamse schuur op Groeske 8 in buurtschap Castelré dateert vermoedelijk uit de 17e eeuw. Helaas verkeert hij anno 2018 in vervallen staat. Heemschut heeft dit aangekaart bij de gemeente en de monumentencommissie. (© www.heemschut.nl)

De Vlaamse schuur op Groeske 8 in buurtschap Castelré dateert vermoedelijk uit de 17e eeuw. Helaas verkeert hij anno 2018 in vervallen staat. Heemschut heeft dit aangekaart bij de gemeente en de monumentencommissie. (© www.heemschut.nl)

Castelré

Terug naar boven

Status

- Castelré is een buurtschap* in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Baarle-Nassau.

* In sommige bronnen wordt deze plaats als dorp vermeld (naar wij vermoeden omdat het als enige buurtschap van deze gemeente een formele woonplaats is, waarvoor zie de alinea hierna), maar doorgaans wordt het toch als buurtschap beschouwd, gezien de geringe grootte en het ontbreken van een kerk en kern van meer dan marginale omvang. VVV Baarle noemt het een 'kerkdorp', en dat kan al helemaal niet omdat Castelré dus geen kerk heeft...

- De buurtschap Castelré heeft, als enige buurtschap in de gemeente Baarle-Nassau, een eigen postcode (5114) en plaatsnaam in het postcodeboek en in de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) en is daarmee een formele woonplaats.

- De buurtschap Castelré ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden. Hierop staat de plaatsnaam overigens verkeerd gespeld; het accent op de laatste e ontbreekt... waarvoor zie verder het hoofdstuk Naam > Spelling.

Terug naar boven

Naam

In de volksmond
Castel.

Inwoners
Een inwoner van deze buurtschap is een Castelreeër.

Alternatieve naam
Castelré wordt lokaal ook ’t Groeske genoemd, naar een van de wegen die door de buurtschap loopt.

Spelling
Tegenwoordig is er verwarring over en oneenduidigheid in de spelling, en is die zelfs 'formeel fout', en daarmee formeel ook weer niet fout. Dat zit als volgt: Bij de introductie van het postcodesysteem in 1978 door PTT Post, zijn de (straat- en) plaatsnamen in dat systeem voor het hele land in eerste instantie zonder leestekens vastgelegd, omdat het computersysteem in die tijd dat nog niet aan kon. En omdat bytes (iedere letter en ieder cijfer is een 'byte') toen nog kostbaar waren, werd ook van een ij een y gemaakt en werden straatnamen zoveel als mogelijk ingekort. Zo werd straat veranderd in str, weg in wg, dijk in dk, laan in ln, IJsselstein werd Ysselstein, Castelré werd Castelre, Exloërveen werd Exloerveen etc. (wat me doet denken aan mevr. Poëpjes, die voor veel geld het accent op haar naam had laten plaatsen, en 'not amused' was dat wij tot medio jaren tachtig of wellicht zelfs negentig haar naam niet correct konden opnemen in de systemen van de verkeringsmaatschappij waar ik destijds werkte. Wij bewaarden die gevallen in ordners, om die in de jaren negentig, toen dat wél mogelijk werd, alsnog correct te registreren, red.).

In de loop van de jaren negentig werd het wél mogelijk om leestekens in de computersystemen vast te leggen, en waren de opslagkosten per byte ook danig gedaald. Daarom worden in ieder geval sinds het postcodeboek van 2000, maar wellicht al eerder, door PTT Post de straatnamen weer voluit geschreven, én zijn de destijds 'bewust gemaakte schrijffouten' in de plaatsnamen weer hersteld. Vermoedelijk had de PTT hier ook een lijst van bijgehouden, om de spellingen later alsnog correct te kunnen vastleggen, zodra dat mogelijk zou worden. Zo is Ysselstein toen weer IJsselstein geworden, Exloerveen heet sindsdien weer Exloërveen etc. etc. Maar... Castelre kreeg haar accent níet terug. Die is PTT Post toen dus gewoon vergeten te herstellen (en zo zijn destijds meer plaats- en straatnamen niet naar de eigenlijke, correcte spelling hersteld). Wellicht dacht zij ten onrechte dat dat de correcte spelling was.

Waarschijnlijk uit kostenoverwegingen, heeft de gemeente Baarle-Nassau in 2011 een 'Woonplaatsbesluit' genomen t.b.v. de gemeentelijke basisregistratie BAG - waarbij door het Rijk en PostNL namelijk 'vriendelijk doch dringend' is geadviseerd de plaatsen en vermoedelijk ook de plaatsnamen en hun spellingen aan te houden uit het postcode'boek', op straffe van bepaalde kostendoorberekeningen - waarin de spelling Castelre staat. En zo is deze fout om de genoemde procedureel-begrijpelijke redenen door de gemeente geformaliseerd en daarmee formeel niet fout. Want omdat - alleen - een gemeente formeel de bevoegdheid heeft om een woonplaats en de spelling daarvan vast te stellen, is een taalkundig foute maar door de gemeente vastgestelde spelling formeel niet fout (vergelijk de Wijk en 's Gravenmoer).

Maar in de cutuurhistorische en maatschappelijke realiteit blijft die spelling wat ons betreft wel degelijk fout. En het is ook de 'omgekeerde wereld' om een foute spelling te formaliseren - en daarmee tot 'formeel goed' te bestempelen - in plaats van hem te herstellen. Lokale instanties, zoals het schuttersgilde, Café In Holland, de VVV en de heemkundekring, blijven - bijvoorbeeld op hun sites - wat ons betreft terecht de plaatsnaam dan ook gewoon als Castelré schrijven, zoals het altijd was en zoals het eigenlijk ook formeel - weer - zou moeten zijn. En ook wij sluiten ons daarbij aan. Nu de gemeente (op de plaatsnaamborden en in de BAG) en PostNL (in het postcodeboek) nog... De Topografische atlas Noord-Brabant editie 2004(1) kan overigens niet kiezen en vermeldt deze plaatsnaam op de kaart met koppelteken en in de inhoudsopgave zonder koppelteken...

Oudere vermeldingen
1231 kopie 1355-1356 Casterle, 1404 Casterlee, 1420 Casterle, 1492 Castelre, 1558 Castel, 1838-1857 Kastelre.

Naamsverklaring
Een viertal verklaringen is geopperd: 1. een samenstelling van lo 'licht, open bos' en caster, ontstaan uit het Latijnse castra 'legerkamp, versterking'; 2. lo 'licht, open bos' en een oude boomnaam caster*; 3. een samenstelling van het Middelnederlandse caste 'korenschuur, magazijn' (vergelijk het Ouddeense kast 'stapelplaats') en herel, herle 'kleine zandrug' en tenslotte; 4. een samenstelling van caster*, een afleiding van het eerder genoemde caste en lo 'licht, open bos' in de betekenis 'bos bij een korenschuur of stapelplaats'. Vergelijkbare namen als Casteren en Castert wijzen ook in de richting van een boomnaam caster*, wel verbonden met het Romaanse leenwoord castanea '(tamme) kastanje' in de Duitse plaatsnamen 1190-1202 Castinholz (Nieder- en Oberkastenholz bij Euskirchen) en 1173 ab arbore que Castenbom appellatur (omgeving Hupperath bij Trier).(2)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap ligt 10 km ZW van het dorp Baarle-Nassau en ZW van het dorp Ulicoten en grenst vrijwel rondom aan België (Hoogstraten, Minderhout, Ommel en Meerle). Alleen in het O is de buurtschap via een smalle strook verbonden met de rest van de gemeente Baarle-Nassau. De buurtschap beslaat een langwerpig stuk land dat in Belgisch grondgebied uitsteekt (zie de plattegrond elders op deze pagina). Castelré is een van de weinige plekken in Nederland waarvan ze kunnen zeggen dat ze in het noorden Belgische buren hebben. Alleen in het zuiden van Limburg zijn er plaatsen zoals Maastricht, Meers en Itteren, die ook Belgische buren in het noorden hebben. - Reportage van journalist Ronald van den Boogaard over de bijzondere ligging van deze buurtschap, die door kunstenaar-reiziger Rolf Weijburg wordt getypeerd als 'schierenclave', een mooie passende term die hij voor dit soort gebieden heeft bedacht.

- Castelré ligt op een bolvormige heuvel. Ten zuiden, westen en noorden ligt het landschap een stuk lager dan het dorp zelf. Dit hoogteverschil is ontstaan door erosie door de riviertjes Hollandse Loop, de Mark en het Merkske.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Castelré 44 huizen met 305 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Kerkelijk en bestuurlijk
In kerkelijk opzicht behoort de buurtschap tot de Belgische parochie Minderhout, wier pastoor de tienden van Castelré bezat. In die hoedanigheid wordt de buurtschap al in 1237 vermeld. Hier bestond de laatbank van Wesemaal, en de Heer van Breda hief er cijns.

Ontwikkeling, geografie
De meeste ontginningen rondom ‘akkerdorpen’ zoals Galder, Ginneken en Castelré, zijn kleinschalig, zeer variabel van vorm en erg afhankelijk van de lokale terreingesteldheid en de ‘bewoningsdruk’. De boerenbedrijven waren gerangschikt rond een onregelmatig driehoekig ‘plein’, vanwaar een aantal veedreven en lokale verbindingswegen over de omringende velden en heide uitwaaierde. Castelré heeft zich later vanuit ‘het Groeske’ door middel van de gehuchten ’t Schrans, Schootsenhoek en Heiakkers ontwikkeld tot een zogeheten kransakkerdorp. (38, 80)

Eerste luchtpost van Nederland
In Castelré kwam op 21 oktober 1870 de eerste (verdwaalde) luchtpost van Nederland aan. De luchtballon kwam uit het door Pruisen omsingelde Parijs met 220 kilo post. Aan de gevel van het stadhuis van Baarle-Nassau hangt een gevelsteen die aan deze gebeurtenis honderd jaar na dato herinnerde. Ook de buurtschap zelf heeft hier een monument voor gekregen. Zie verder bij Bezienswaardigheden.

Brouwerij
Ambrosius Roelen (1871-1947) was eigenaar en brouwer van brouwerij De Drie Lindekes, genoemd naar de drie lindebomen op het erf. Over de oprichting is weinig bekend. Wegens gebrek aan grondstoffen tijdens de Eerste Wereldoorlog stopte de brouwerij in 1916. Hierna werd het een depot van de Dommelsche bierbrouwerij. Er werd een donker bier gebrouwen dat werd verkocht in de omgeving van Baarle. Castelré telde in die tijd ongeveer 300 inwoners en 18 cafés. Het bier mocht niet de Belgische grens over. Het gebouw waarin de brouwerij was gevestigd, maakt thans deel uit van de boerderij aan de Hooiberg nr. 3.

Kerk, onderwijs en grens Nederland-België tijdens de Eerste Wereldoorlog
Een prachtig verhaal over de geschiedenis en het bijzonder landelijke landschap van deze buurtschap vind je op de site van Cultureel Brabant. Pierre van Beek vertelt hier o.a. hoe de dorpelingen en de 'noodpastoor' moesten improviseren tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). De inwoners waren voor kerk en onderwijs op het Belgische Minderhout aangewezen. Maar omdat Duitsland België had bezet, hadden de Duitsers een elektrische grensdraad gespannen tussen België en Nederland. Waardoor de inwoners van Castelré niet meer naar kerk en school te Minderhout konden. Er is toen met erg veel creativiteit een noodkerkje geïmproviseerd in het lokale café, dat tegelijkertijd ook als schooltje werd ingericht. - Nadere informatie over de toestanden in deze buurtschap tijdens WO I.

Nutsvoorzieningen
Castelré is voor de nutsbedrijven afhankelijk van zowel Nederland als België. Water en gas worden door Nederland geleverd. Elektriciteit komt echter vanuit België. Het merendeel van de kinderen gaat in België naar school, omdat de scholen in Baarle-Nassau op een afstand van ruim 11 kilometer liggen. De Belgische plaatsen Hoogstraten, Minderhout en Wortel liggen elk op ongeveer drie kilometer.

Schutterij
Schuttersgilde St. Joris Eendracht is opgericht in 1888. Aanvankelijk schoot men met de buks, maar het anno 2013 86-jarige lid Remy Snoeijs zegt tijdens de viering van het 125-jarig bestaan van de vereniging in dat jaar, dat hij - op dat moment al 67 jaar lid - altijd al met de kruisboog heeft geschoten. Een grote boog voor de buitenbaan van 61 meter, een kleine voor de binnenbaan van 6 meter. Die binnenbaan bevindt zich binnen in Café In Holland, waar voor de schutters de tafels aan de kant gaan.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Castelré heeft 7 gemeentelijke monumenten, zijnde de panden en complexen op Groeske 1, 5, 7, 8 en 11, het boerderijcomplex op Hooiberg 8, en het herdenkingsmonument aan de Hooiberg, als 'naoorlogse dank van alle inwoners', t.g.v. de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), kennelijk voor het feit dat men van leed gespaard is gebleven.

- Geografisch gezien is Castelré, en dan in het bijzonder het deel rond het Groeske, een zogeheten kransakkerdorp, en wel een van de weinige in ons land die nog in behoorlijk authentieke staat verkeert.

- Het pand Groeske 8 is het oudste oorspronkelijke huis van de gemeente Baarle-Nassau. Het is een langgevelboerderij uit 1634, met onder meer een geschilderd afweerkruis. Verschillende soorten korstmossen sieren de bakstenen muren van de boerderij met groene, gouden en rode plakkaten.

"De Vlaamse schuur op Groeske 8 in Castelré dateert waarschijnlijk ook uit 1643 (op Wikipedia staat 1634, red.) zoals de kempische boerderij waar zij oorspronkelijk bij hoorde. De ensemblewaarde van traditionele schuur en monumentale boerderij uit de 17e eeuw is groot. De boerderij is het oudst gedateerde object van Baarle-Nassau en heeft een uniek interieur. Er is een bakoven aanwezig en een waterput in de kelder. De boerderij is geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst. De schuur is niet op deze lijst geplaatst, waarschijnlijk omdat boerderij en schuur kadastraal gescheiden zijn geraakt. Toch staat de schuur op hetzelfde perceel als het gemeentelijk monument. Heemschut wil meer aandacht voor de Vlaamse schuur in het algemeen en voor deze schuur in het bijzonder.

Vlaamse schuren zijn een voorbeeld van plaatselijke agrarische ontwikkeling in Noord-Brabant en de schuren kwamen vermoedelijk in gebruik en ontwikkeling bij middeleeuwse abdijen in Vlaanderen. Vandaar de naam. Het zijn bijgebouwen voor opslag van landbouwproducten en zijn gemaakt van materialen die ter plekke voorhanden waren zoals houten palen, planken en riet of stro. De schuren waren driebeukig met in de middenbeuk de tasruimte, waar hooi en stro werd opgeslagen. Een zijbeuk deed dienst als opslagruimte voor landbouwwerktuigen en de andere bijvoorbeeld als verblijf voor varkens. Mede door de logische indeling hebben ze een snelle ontwikkeling doorgemaakt. Nu er geen functie meer is voor de Vlaamse schuur verdwijnt ze in rap tempo en hierdoor verandert ook het Brabantse landschap. De Vlaamse schuur hoort bij Brabant en de Brabantse identiteit, net zoals de stolp(boerderij) deel is van het Noord-Hollandse landschap.

Naar aanleiding van de melding, binnengekomen bij Heemschut, dat deze Vlaamse schuur in buurtschap Castelré verwaarloosd en niet onderhouden werd, is Heemschut gaan kijken. Het was erger dan gevreesd. De schuur was niet alleen verwaarloosd, maar men was reeds begonnen met moedwillige sloop. De constructie/het gebint was al wat over was. Heemschut heeft het belang van een dergelijke historische schuur onder de aandacht gebracht van gemeente en monumentencommissie. De vraag is of de constructie nog wel behouden kan worden. (bron: Heemschut, 4-10-2018)

- Beschrijving en afbeelding van 7 nisbeelden in Castelré.

- De zogeheten Frankische driehoek aan het Groeske in Castelré is in 2008 gerenoveerd. Er is onder meer een arduinen bank geplaatst en onthuld door de in 2008 95-jarige Baarlese dichteres Sonja Prins. Een strofe uit haar gedicht 'Het boek van de cineast' is in de bank gegraveerd: "Ik schrijf met water – uit onderaardse beken – over stenen – stromend, aan de zijkanten – groen van mineralen en algen – zelf altijd helder – als de lucht zonder kou of warmte." Het refereert aan het water dat thuishoort op de brink in de vorm van een waterput. Deze put beoogt in de komende jaren te worden aangelegd.

- Op 21 oktober 1870 stijgen 54 ballonnen met post op uit het door Pruisen belegerde Parijs, bedoeld voor de generaals in het nog vrije gedeelte van Frankrijk. De Archimède landt echter - verdwaald dus onbedoeld - met 220 kilo post in Castelré. In 1970 is hier een monument opgericht ter herinnering aan deze allereerste - zij het dus 'per ongeluk' - luchtpost in Nederland. Het gemeentehuis van Baarle-Nassau krijgt in dat jaar een herinneringssteen met de tekst 'Parijs - Baarle-Nassau 1870-1970'. Het ballonmonument, in de volksmond 'den Tuttel' genoemd, is een creatie van kunstenaar Constant Grooten en is vernieuwd en aangeboden bij gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de Baarlese heemkundekring Amalia van Solms in 2001.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Werftfeesten (weekend begin augustus) met o.a. live bands en touwtrekken. Gratis inkom.

- Castel Kermis (weekend half oktober) met o.a. Kermisbal, Volksspelen, menwedstrijd, paardenconcours en live artiesten.

- Kerststal van half december tot begin januari, bij Café In Holland, met gedurende een 4-tal dagen een 'levende kerststal'.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Watermolenpad, het Jan Huet-Pad en het Markvalleipad zijn wandelroutes door en rond Castelré.

- De beek ‘t Merkske ontspringt in het nabijgelegen Zondereigen in België, is amper twee meter breed en mondt zestien kilometer verderop uit in de Mark. De beek vormt ter hoogte van Castelré, sinds de ‘tiendaagse veldtocht’ van 1830 (die zou leiden tot de oprichting van België) de grens tussen Nederland en België. Het Merkske, een zijriviertje van de Mark, is een authentiek kronkelende beek. Het grensbeekje stroomt door een beekvallei vol leven. Deze regio was lange tijd een vergeten hoek, zo ontsnapte het aan ingrepen van de mens. Je komt er tot rust in een kleinschalig landschap waar de stilte overheerst en waar geen plaats is voor asfalt en beton. Kinderen komen er op avontuur en ondervinden er aan den lijve waarom ze die laarzen per se aan moesten doen. Zeldzame planten maken van dit gebied een feest voor elke natuurliefhebber. In de vallei van het Merkske vinden we zelfs sporen die teruggaan tot het stenen tijdperk.

Houtsingels en bramenwalletjes, bloemrijke graslanden, poelen, heischrale graslanden en heel veel zwarte elzen, die zo graag met hun voeten in het water staan, tooien het landschap. Het Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt en Staatsbosbeheer staan hier borg voor meer dan 1900 hectare bijzondere natuur en landschap. Rond het Merkske kun je tientallen vaak bijzondere en zeldzame planten- en diersoorten tegenkomen. Zo wordt vanaf 2012 de knoflookpad in het beekdal van het Merkske geherintroduceerd. - Beschrijving van het beekdal van 't Merkske op de site van de West-Brabantse Vogelwerkgroep.

Staatsbosbeheer heeft in de omgeving van het Merkske rond Castelré drie zogeheten laarzenpaden aangelegd met een totale lengte van maar liefst 25 kilometer. Die gaan over onverharde paden, dwars door graslanden en bosjes en kunnen dus modderig zijn. Het is daarom aan te bevelen ook echt laarzen aan te trekken als je een dergelijke wandeling gaat ondernemen! De paden zijn te herkennen aan lage paaltjes van zo’n halve meter hoog, met een schuine bovenkant waarin een laarsje is afgedrukt. Blauwe laarsjes geven de twee oostelijke lange routes aan, rode sieren de korte westelijke route.

- "Het inrichtingsproject 'Gronden Siemons' aan de Hoogstratensebaan en langs de grensbeek 't Merkske bij buurtschap Castelré is eind 2020 gereedgekomen. Zie ook eerdere berichten hierover. Het gaat om het eerste gebied dat Staatsbosbeheer in 2016, met financiële ondersteuning van Groen Ontwikkelfonds Brabant, heeft aangekocht. Het oorspronkelijke plan was om het project in 2018 te realiseren. Door onder meer veranderingen in de regelgeving, zoals het stikstofarrest van de Raad van State en de PFAS-problemen met de afvoer en toepassing van grond, heeft de voorbereiding meer tijd in beslag genomen dan was voorzien. “Desalniettemin is de uitkomst er eentje om trots op te zijn”, laat Staatsbosbeheer weten. Geen eenvoudige klus. Het was sowieso spannend of het wel mogelijk zou zijn om een geschikte uitvoeringsperiode te vinden. Het gebied kenmerkt zich door een veenachtige ondergrond, die na een stevige regenbui ongeschikt is voor zware machines. De werkzaamheden konden echter precies tussen buiige periodes worden ingepland.

Poelen aangelegd. Op een voormalige maïsakker is de drainage doorgetrokken en zijn twee poelen aangelegd voor soorten als knoflookpad, boomkikker, kamsalamander, alpenwatersalamander en poelkikker. Daarnaast is langs de beek, op een oppervlakte van circa 2 hectare, verdroogd veen afgegraven. Daardoor kan het diepe ijzerrijke kwelwater weer in de wortelzone komen en komen bijzondere plant- en diersoorten weer goed tot ontwikkeling. Denk daarbij aan de zeer zeldzame Karwijselie. Daarvan resteert in Noord-Brabant nog maar één groeiplek. Karwijselie staat dan ook als ‘ernstig bedreigd’ op de Rode lijst.

Grond afgevoerd. In totaal is 7.421 m3 grond afgevoerd. De grond is deels gebruikt voor de grondslag van een agrarisch perceel. De rest is gebruikt voor een nieuwbouwlocatie in Oosterhout. Bos aangeplant. Daarnaast zijn ruim 28.000 bomen geplant. Daarbij is ervoor gekozen om het bos aan te planten in de bestaande (landbouwkundige) grasvegetatie en het perceel niet vantevoren te ploegen en egaliseren. Op die manier is het risico op overwoekering van het bosplantsoen door pionierkruiden beperkt en wordt tevens de kans op verdroging verkleind. Beekdal. De komende jaren gaat Staatsbosbeheer, in opdracht van provincie Noord Brabant, verder met de ontwikkeling van nieuwe natuur in de omgeving van het Merkske bij buurtschap Castelré. Met als doel om een oorspronkelijk en robuust natuurlijk beekdal te ontwikkelen." (bron: Groen Ontwikkelfonds Brabant, december 2020)

- N van Castelré bevindt zich bij het Merkske een uitzichttoren.

- Informatie over excursies door het gebied van ’t Merkske op tel. 0164-672235.

- De zogeheten Frankische Driehoek in Castelré was de 'plaetse' van waaruit de boerenbevolking van de zandgronden vertrok naar de drie gebieden in de omringende natuur waar ze in hun levensonderhoud voorzagen: in de drassige beemden haalden ze hooi voor hun vee, op de akkers verbouwden ze graan voor hun eigen levensonderhoud en voer voor hun veem en op de heide graasden hun schapen en haalden ze de plaggen voor toevoeging aan de mest van het vee. Inwoner Aerts noemt het landschap in en rond de buurtschap een 'aards paradijs', waar de interviewer in het artikel onder het kopje Ligging hierboven, met een mooie woordspeling op 's mans achternaam 'Aert's paradijs' van maakt.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Hoogstraten en Castelré, door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Interview met het echtpaar Caspanni over de aankoop en restauratie van hun monumentale boerderij te Castelré.

Reacties

(2)

- Toen er nog telefoongidsen waren, kwam meteen na Breda Castelré. Dat was meestal niet meer dan 1 pagina.
- Het is een kerkdorp omdat het dichter bij de kerk van Minderhout ligt dan bij de kerk van Baarle-Nassau.
- Kees Wittenbols heeft er ook een fotoreportage van gemaakt. De fotoreportage is te zien op zijn tweede pagina van Hoogstraten.

- Inderdaad. Ook in het vroegere postcodeboek is het maar een klein blokje, omdat er maar 7 straten zijn. Ik mocht daar altijd graag doorheen bladeren, om kleine mij onbekende plaatsjes te 'ontdekken' en die dan in de atlas of 'in het echt' op te zoeken.

- Uw argumentatie snap ik niet; de term 'kerkdorp' duidt erop dat een dorp een kerk hééft (wat overigens vrijwel altijd het geval is), en niet dat de plaats bij een plaats in de buurt ligt die een kerk heeft. Dus volgens mij lopen hier een appel en een peer door elkaar. De term 'kerkdorp' gebruik ik sowieso niet op mijn site, omdat het een verwarrende én bovendien overbodige term is; het is immers een 'dubbelopisme', omdat een dorp in principe altijd een kerk heeft (enkele uitzonderingen daargelaten). Sterker nog, een buurtschap wórdt juist in de loop der jaren een dorp zodra het een kerk krijgt (wederom: enkele uitzonderingen daargelaten). Het is een verouderde term, waarmee men vroeger duidde op kleinere dorpen rond de hoofdplaats, bijv. in formuleringen als 'Veghel met de kerkdorpen Eerde, Mariaheide en Zijtaart'. Maar Veghel is zelf ook een dorp met - dus - een kerk, dus dat wekt alleen maar verwarring. De term wordt vrijwel niet meer gebruikt en ook ik gebruik hem dus niet meer.

We hebben vandaag de dag drie soorten plaatsen; steden, dorpen en buurtschappen. En deze plaats is een buurtschap, omdat het geen kerk heeft en bovendien een bescheiden aantal huizen zonder kern van meer dan marginale omvang. Men denkt ten onrechte weleens dat een bepaalde plaats een dorp is omdat het een eigen postcode en postale plaatsnaam heeft (in dit geval als enige buurtschap in de gemeente Baarle-Nassau). Wellicht speelt dat hier mee, dat sommigen denken dat deze plaats daarom een dorp zou zijn. Ook in Fryslân zie ik dat verschijnsel bij buurtschappen met een eigen postcode en - daarmee - postale plaatsnaam en soms maar een handvol tot een paar handenvol huizen. Maar dat is een misverstand. Vermoedelijk heeft de gemeente deze buurtschap destijds een eigen postcode en postale plaatsnaam gegeven omdat zij wel érg ver van het dorp verwijderd ligt, én een voor een buurtschap grote omvang heeft én een duidelijke eigen identiteit heeft. Maar daarmee blijft het nog altijd een buurtschap. Voor nadere informatie over de bijzonderheden m.b.t. de woonplaats-soorten stad, dorp en buurtschap verwijs ik u naar de pagina https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/wat-een-plaats-en-welke-soorten-p....

- Dank voor de tip! In principe heb ik alle fotoreportages van Kees Wittenbols gelinkt, maar deze had ik over het hoofd gezien, omdat de fotoreportage van Castelré immers 'verstopt' zit onder pagina 2 van zijn Hoogstraten-pagina. Ik heb hem nu toegevoegd.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen