Bunschoten

Plaats
Dorp en gemeente
Bunschoten
Eemland
Utrecht

Bunschoten molen.jpg

Korenmolen De Hoop in Bunschoten

Korenmolen De Hoop in Bunschoten

Bunschoten.jpg

Een mooi hoekje in Bunschoten

Een mooi hoekje in Bunschoten

UT gemeente Bunschoten in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Bunschoten in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Bunschoten in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Bunschoten

Terug naar boven

Status

- Bunschoten is een dorp en gemeente in de provincie Utrecht, in de streek Eemland.

- De gemeente Bunschoten is in 1974, bij de opheffing van de gemeente Hoogland en de overgang van die gemeente naar de gemeente Amersfoort, middels een grenscorrectie vergroot met een N deel van de gemeente Hoogland, N van de A1, zijnde de buurtschap Zevenhuizen met omgeving.

- De gemeente omvat het tweelingdorp Bunschoten-Spakenburg, de hieronder vallende buurtschap Zevenhuizen, en het dorp Eemdijk.

- Bunschoten, vanouds een boerendorp, en Spakenburg, vanouds een vissersdorp, zijn door de forse nieuwbouw van de afgelopen decennia althans geografisch tot één kern aaneengegroeid: Bunschoten-Spakenburg. Dat is ook de officiële plaatsnaam op de plaatsnaamborden, in het postcodeboek en in de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG).

In de praktijk is in het spraakgebruik echter nog altijd sprake van de dorpen Bunschoten en Spakenburg als aparte kernen, althans betreffende de oude kernen van die dorpen; wij hebben de indruk dat het lokaal nog altijd 'leeft', dat vooral degenen die er geboren zijn of er al langer wonen, zich Bunschoter dan wel Spakenburger voelen. Dat zal allicht minder gelden voor de 'import' in de nieuwbouwwijken. Bovendien is daar het probleem aan welke van de dorpen je die moet toerekenen, als men dat al zou willen. Ook in de Topografische atlas Utrecht(1) worden de kernen nog apart als 'plaats' benoemd.

- Wapen van de gemeente Bunschoten.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Bunschoten.

Terug naar boven

Naam

In het Bunschotens
Bunsjoten.

Naamgeving
Formeel is in 1972 de plaatsnaam Bunschoten-Spakenburg vastgesteld voor beide dorpen gezamenlijk (die overigens op de plaatsnaamborden foutief zonder koppelteken heeft gestaan. Tegenwoordig staat het daar wel goed). Sindsdien is het dus kennelijk formeel een tweelingdorp. Dat wil zeggen de plaatsnamen in de stempels van de postkantoren zijn in dat jaar als zodanig aangepast; de aparte plaatsnamen zijn toen verdwenen en daar is deze tweelingnaam voor teruggekomen. Vermoedelijk heeft de gemeente in dat jaar in verband met de aanstaande invoering van de postcode in 1978, formeel besloten de beide plaatsnamen samen te voegen, gezien de destijds te voorziene groei tot geografisch één aan elkaar gegroeide kern.

Oudere vermeldingen
1294 Bonscoten, 1300 Bunschoten, 1312 (datering kopie onzeker) Bonscoit.

Naamsverklaring
Samenstelling van datief meervoud (met locatieve functie) van het Middelnederlandse schoot 'hoge hoek land, uitspringend in het lagere land' (vergelijk het Oudengelse sceat 'hoek, toelopende punt') en een eerste deel bun, waarvoor wel gedacht is aan het Middelnederlandse bunne 'omsloten ruimte' (vergelijk bun 'viskaar'), dat teruggaat op bunjô* en in oorsprong verhoogde grond schijnt te hebben aangeduid (vergelijk het Duitse Bühne en het Drentse bunweg 'karreweg met hoog middengedeelte'). Men kan het eerste deel echter ook verbinden met bunt 'buntgras' (vergelijk het Oudengelse bune), te meer daar de plaats al enige tijd bestaan moet hebben voordat hij in de bronnen opduikt (in 1294 was hier al een parochiekerk met een priester).(2)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Bunschoten grenst in het Z aan de gemeente Amersfoort, in het O aan de gemeente Nijkerk (GL), in het N aan het Eemmeer en in het W aan de Eem en de gemeente Eemnes.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Bunschoten 160 huizen met 1.127 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 63/396 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Spakenburg 71/575 en Eemdijk 26/156. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 8.510 huizen met ca. 21.270 inwoners. Het tweelingdorp Bunschoten-Spakenburg omvat tegenwoordig ca. 8.170 huizen met ca. 20.430 inwoners (dit is inclusief de aantallen voor de buurtschap Zevenhuizen, die echter veel binding voelt met het dorp Hoogland, waar het t/m 1973 ook onder heeft gevallen).

Terug naar boven

Geschiedenis

"Historische Vereniging Bunscote neemt een bijzondere plaats in in het rijk geschakeerde verenigingsleven van de gemeente Bunschoten. Dat heeft alles te maken met het feit dat deze gemeente historisch veel 'in huis' heeft. Te denken valt daarbij aan de visserij, het boerenleven en de klederdracht uit vroeger dagen. Ook het dialect mag in dit verband genoemd worden. De vereniging is opgericht in 1980 en heeft als doelen "het doen toenemen van kennis van en het kweken van interesse voor de geschiedenis van de gemeente en omgeving in de ruimste zin des woords, bevordering van waardebesef voor historisch erfgoed, en behoud van het karakter van de gemeente in het algemeen en van haar oude kernen in het bijzonder". De vereniging heeft bijna 1200 leden, waarmee ze tot een van de grootste historische verenigingen kan worden gerekend.

Voor de leden en andere belangstellenden geeft de vereniging vier of vijf keer per jaar een periodiek uit, genaamd Bun Historiael. Een geweldig en kundig redactieteam zorgt telkens weer voor een keurig en verzorgd blad met een keur van prachtige historische artikelen, rijk geïllustreerd. Een paradepaardje van de vereniging! Ook het uitgeven van historische boeken behoort tot de activiteiten. In de beginperiode verschenen diverse boekjes uit de geschiedenis van de gemeente, geschreven door ons - inmiddels overleden - erelid Oth Dekkers. De uitgave van het dialectwoordenboek van Bunschoten, Spakenburg en Eemdijk in 1996 mag met recht een hoogtepunt in de geschiedenis van de vereniging worden genoemd. Voor de ledenvergaderingen in gebouw Twiszt worden verschillende sprekers gevraagd met uiteraard historische onderwerpen. Een bijzondere avond is altijd de najaarsvergadering, waarop een klederdrachtgroep een wervelende show komt verzorgen. Deze avonden mogen zich altijd in een grote belangstelling verheugen." Op de site van de vereniging vind je o.a. een hoofdstuk over de geschiedenis van de gemeente Bunschoten en haar kernen.

- "Archief Eemland (gevestigd in het Eemhuis op het Eemplein in Amersfoort) is hét historisch informatiecentrum voor deze regio. Wij beheren de archieven van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten (op locatie), Eemnes, Leusden, Renswoude, Soest en Woudenberg. Uit deze gemeenten worden zowel de gemeentelijke archieven - op basis van de Archiefwet - als particuliere archieven overgebracht. Het beheer van deze archieven omvat verschillende taken: het veilig bewaren van de archieven, in een stabiele omgeving; het toegankelijk maken en ontsluiten van archieven voor onderzoek; het in de publieksruimte gratis ter beschikking stellen van de archieven aan belangstellenden. In het depot is ruimte voor zo’n 7 kilometer aan archief. Hier zijn papieren archieven te vinden, maar ook een beeldcollectie van ruim 54.000 foto’s, een aanzienlijke kaartencollectie, een groeiende audiovisuele collectie en een rijke historische bibliotheek.

Onze missie: als professionele dienstverlener streeft Archief Eemland ernaar om te voldoen aan de vraag van de klant naar historische informatie over de regio. Met kennis van zaken, een gevarieerd aanbod en persoonlijke aandacht zijn wij de klant graag tot dienst. De basis voor deze dienstverlening zijn onze primaire taken: het verwerven, beheren en ter beschikking stellen van overheids- en particuliere archieven. Samen met onze partners in de regio doen wij ons best om de identiteit van Amersfoort en omliggende regio te bewaren en te ontwikkelen. Ook stimuleren wij graag de interesse in de identiteit en geschiedenis van de regio. Start je onderzoek online en kom langs voor advies, inspiratie en activiteiten. Het raadplegen van de omvangrijke grote collectie cultuurhistorische bronnen over de geschiedenis van de regio is gratis."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bunschoten heeft als plaats 8 rijksmonumenten.

- Bunschoten had tot voor kort slechts 9 gemeentelijke monumenten. De afgelopen jaren is dat aantal geleidelijk toegenomen. Sinds een aantal nieuwe benoemingen van gemeentelijke monumenten in maart 2019 zijn het er in totaal 62. De intentie is om door te groeien naar ca. 95 gemeentelijke monumenten. Het startpunt van deze inhaalslag ligt in 2008, toen de gemeenteraad een Erfgoednota vaststelde. Volgens gemeentewoordvoerder Job de Graaf vertellen de gebouwen de geschiedenis van een gemeenschap in al haar facetten: "Ze laten zien hoe de dorpen door de eeuwen heen gegroeid zijn, de manier waarop wij woonden, hoe we onze boterham verdienden en de plek van religie in het dagelijkse leven." De meeste aangewezen boerderijen dateren uit de 19e of 20e eeuw, maar sommige zijn aanzienlijk ouder, zoals een 17e-eeuwse dwarshuisboerderij aan de Dorpsstraat. Uniek zijn de hooibergen met een grote dakkapel in de Dorpsstraat. "Die zie je nergens anders in de provincie", aldus De Graaf. Aan de monumentenlijst is ook een aantal 19e- en 20e-eeuwse visserswoningen, pakhuizen en de visafslag in Spakenburg toegevoegd. Die tonen de opkomst, bloei en veranderingen in de visserij in dat dorp vanaf de 18e eeuw en vormen volgens de gemeente ‘een fraai decor voor de botterwerf’. Verder zijn ook enkele kerken aan de lijst toegevoegd: de voormalige kerk Kostverloren uit 1891 en de Zuiderkerk uit 1914. Ook het wachthuisje bij de veerpont in Eemdijk is tot monument benoemd.

- "Stichting Monumenten Bunschoten is opgericht in 2001. De doelstelling van de stichting is het in stand houden van cultuurhistorische erfgoederen, een aanzet geven tot het (doen) creëren van al wat bijdraagt in positieve zin aan de sfeer in de gemeente en aan het leefklimaat van haar inwoners. Daarnaast wil de stichting het stedelijk en landschappelijk schoon bevorderen. Het bestuur van de stichting leidt ook Stichting Botterwerf Spakenburg en Stichting Korenmolen De Hoop. Stichting Botterwerf Spakenburg is vanaf 1992 verantwoordelijk voor de restauratie en later voor het beheer van het gehele Botterwerfcomplex. Aan deze Stichting is in 1999 de Cultuurprijs van de gemeente toegekend. De werf is aangewezen als rijksmonument. Stichting Korenmolen De Hoop is opgericht op initiatief van het bestuur van Stichting Botterwerf Spakenburg. Na de restauratie van het Botterwerfcomplex was het herbouwen van de - op dat moment al dertig jaar geleden gesloopte - Korenmolen De Hoop een passende uitdaging. Om de activiteiten te scheiden is een nieuwe stichting opgericht. Korenmolen de Hoop draait inmiddels weer. Stichting Monumenten Bunschoten is sinds kort eigenaar van het pand Kerkstraat 7, beter bekend als 'de Ouwe Sjoòl'. Dit is waarschijnlijk het oudste gebouw in Spakenburg (1841). De stichting heeft een prachtig restauratieplan opgesteld. Na realisering van dit plan wordt in het gebouw de bibliotheek gevestigd alsmede een organisatie die actief is op het gebied van dagbesteding voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt."

- Hervormde Catharinakerk (Dorpsstraat 21) uit 1500. Zware toren, bovenstuk iets inspringend met afgeschuinde hoeken. Voorheen laatgotische eenbeukige kruiskerk, in 1790 koor en dwarspanden gesloopt. Orgel met Hoofdwerk en Nevenwerk, in 1860 gemaakt door C.G.F. Witte. Klokkenstoel met klok van G. van Wou, 1495, diameter 121 cm.

- De voormalige GKN Zuiderkerk aan het Kolkplein 2 (bouwjaar 1878) is tegenwoordig in gebruik als jeugdcentrum De Zolder.

- De gereformeerde (PKN) Zuiderkerk (Kostverloren 2) uit 1914 is de opvolger van de Zuiderkerk aan het Kolkplein, die al relatief kort na de bouw in 1878 te klein werd. De kerk is een rijksmonument, van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een gereformeerde zaalkerk in eclectische stijl met redelijk gaaf in- en exterieur. In het interieur komt een waardevol tweeklaviers orgel voor, opgebouwd uit oude delen (17e-eeuws factuur).

- Achtkante stellingkorenmolen De Hoop (Stadsspui 2) dateerde oorspronkelijk uit 1899 (d.w.z. verplaatst vanuit Wormer in de Zaanstreek). Deze molen is na een storm in 1930 in verval geraakt en in 1967 gesloopt. De huidige molen is een replica van de oorspronkelijke molen, zij het op een andere plaats. De molen is in 2008 gereed gekomen en op woensdag, zaterdag en op afspraak te bezichtigen. In de molenwinkel zijn meelproducten te koop.

- Voormalige zuivelfabriek Eemlandia uit 1918 (Veenestraat 44).

- Gevelstenen in Bunschoten.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Eemmeerloop (op een zaterdag in mei) is een ultramatharon over 50 km.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Van half april tot half oktober is de Eemlijn in de vaart; een fietsboot over de Eem van Amerfsoort naar Bunschoten-Spakenburg v.v.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bunschoten, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bunschoten (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Bunschoten. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Media / nieuws: - Lokale Omroep Spakenburg LOS. - Actualiteiten uit de gemeente Bunschoten.

- Zorg: - Zorgboerderij d'Boerenkiel. - Zorgboerderij Bzzzonder Eemlandhoeve.

Reactie toevoegen