Broekheurne

Plaats
Buurtschap
Enschede
Twente
Overijssel

broekheurne_basisschool_de_broekheurne.jpg

Er is nog altijd een flink stuk van de buurtschap Broekheurne over, maar een deel is verdwenen door nieuwbouw in Enschede-Zuid van o.a. de wijk Wesselerbrink. De naam van de buurtschap leeft daar nog voort in (©) basisschool De Broekheurne.

Er is nog altijd een flink stuk van de buurtschap Broekheurne over, maar een deel is verdwenen door nieuwbouw in Enschede-Zuid van o.a. de wijk Wesselerbrink. De naam van de buurtschap leeft daar nog voort in (©) basisschool De Broekheurne.

Enschede Broekheurne station [640x480].jpg

Het stationscomplex Broekheurne aan de voormalige spoorlijn Ahaus - Enschede-Zuid is gelukkig bewaard gebleven. Zie verder bij Bezienswaardigheden.

Het stationscomplex Broekheurne aan de voormalige spoorlijn Ahaus - Enschede-Zuid is gelukkig bewaard gebleven. Zie verder bij Bezienswaardigheden.

broekheurne_modelbaan_zuiderspoor_kopie.jpg

Albert Platvoet is vele jaren doende geweest om een modelbaan te bouwen van het voormalige Zuiderspoor bij Broekheurne. Dit was het Nederlandse deel van het 'kolenspoor' naar het Duitse Ahaus. De modelbaan is te bezoeken. (© Zuiderspoor.nl)

Albert Platvoet is vele jaren doende geweest om een modelbaan te bouwen van het voormalige Zuiderspoor bij Broekheurne. Dit was het Nederlandse deel van het 'kolenspoor' naar het Duitse Ahaus. De modelbaan is te bezoeken. (© Zuiderspoor.nl)

Usselo Boekelo Broekheurne 1889 [1600x1200].jpg

Kaart van Usselo, Boekelo en een deel van Broekheurne, anno ca. 1889

Kaart van Usselo, Boekelo en een deel van Broekheurne, anno ca. 1889

Broekheurne

Terug naar boven

Status

- Broekheurne is een buurtschap en een tuindorp in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Enschede. T/m 30-4-1934 gemeente Lonneker.

- De buurtschap Broekheurne valt, ook voor de postadressen, onder de stad Enschede. De buurtschap omvat globaal het buitengebied van de postcodegebieden 7542 en 7544.

Terug naar boven

Naam

Naamsverklaring
Heurne, variant van hoorne 'bij de hoek', van het broek 'moerassig land'. Vergelijk Broekhoek.(1)

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap Broekheurne omvat het buitengebied Z van Enschede tot de grens met de gemeente Haaksbergen, gelegen O van Usselo, O van Het Rutbeek, O van de Riethermsteeg. In het O grenst de buurtschap aan Duitsland.

- Een deel van de buurtschap is verdwenen door nieuwbouw van Enschede (wijk Wesselerbrink). De naam leeft daar nog voort in de openbare basisschool Broekheurne. De wijk Wesselerbrink werd voorafgegaan door de bouw van het Tuindorp Broekheurne in de jaren dertig van de 20e eeuw.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Broekheurne 45 huizen met 267 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In een wandelgids uit 1889 vinden wij de volgende beschrijving van deze buurtschap:
"Verlaten wij nu deze in vele opzichten merkwaardige en aan sagen rijke veenstreek en richten wij ons naar het zuidwesten dan komen wij in het minst bekende gedeelte der gemeente Lonneker, in de boer- of buurtschap Broekheurne, waarin wij verscheidene schoone, houtrijke boerenerven aantreffen. Rechts van den weg, even voor het aan de overzijde gelegen schoone erve Stroink, dat vroeger aan de stad Enschede behoorde en na den brand van 20 Mei 1750 verkocht werd, ligt een klein erve, dat den zonderlingen naam de Posse draagt. In het begin van de vorige eeuw had hier het voorspannen of het verwisselen plaats van de paarden van den postwagen op Vreden, waartoe steeds twee paarden op dit erve moesten beschikbaar zijn. [Ook het plaatsje Postjan in Twekkelo aan den postweg over Bekkum naar Goor dankt aan dezelfde omstandigheid zijn naam]. Tien minuten westelijk van hier vindt men een zeer primitieve tichelarij. Acht minuten zuidelijk van het erve Stroink ligt het Hof te Koesveld; of dit, zooals zijn naam schijnt aan te duiden, geschiedkundig merkwaardig is, kunnen wij niet uitmaken.

Wat historische bijzonderheden aangaat is deze buurtschap al zeer misdeeld; men zou zelfs met geen mogelijkheid de grenzen ervan kunnen aanwijzen. Men spreekt zelfs thans nog wel eens van Esch-Broekheurne, dat tot de Eschmarke en met deze tot omstreeks het jaar 1815 tot de stad Enschede, en van Usseler-Broekheurne, dat tot de Marke Usselo behoorde, en alleen tusschen deze marken was de grens scherp afgebakend.

Eén merkwaardig punt, dat aan vroegere tijden herinnert, kunnen we in deze buurtschap aanwijzen en wel het erve Wüstink, eene boerenwoning, die op ongeveer een kwartier uur gaans ten zuiden van de school is gelegen. De van klei opgetrokken muren, looden ruitjes en het eigenaardig inwendig voorkomen van dit huis leeren ons hoe het meerendeel der kleinere boerenwoningen in vorige eeuwen was ingericht. Aan de beschouwing van dit eeuwen-oude erve knoopen wij de volgende opmerking vast:
1. alle boerenhuizen in deze streken liggen met ‘de niendeur’ naar den weg gekeerd; speciaal in Broekheurne heeft men daarbij getracht den voorgevel naar het zuiden te plaatsen;
2. bij bijna alle oude en zeer vele nieuwe boerenwoningen vindt men - op den deurpost van de niendeur het teeken g (een zandlooper?) geschilderd, zelfs dan wanneer de deur overigens niet geverfd is. Op de vraag, door ons dikwijls gesteld, waarom zulks geschiedde, ontvingen wij nimmer een voldoend antwoord.

Keeren wij nu tot onze algemeene beschrijving terug. Slechts weinige minuten noordelijk van het Wüstink ligt het schoone erve Brünink, bekend door zijn fraai hout."
(bron: Overijssel, plaatsbeschrijvingen 1880-1930, weblog van de Rijnbrink Groep, voorheen Overijsselse Bibliotheek Dienst OBD)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Broekheurne heeft een station gehad aan de spoorlijn Enschede-Zuid - Ahaus, van 1903-1939. Het stationscomplex Broekheurne is bewaard gebleven. Het ligt aan de Duitse grens, aan de Arendsweg (zie foto). De gevel van het stationsgebouw (nrs. 102-108) is fraai gedecoreerd met metselwerk. De entreedeur van het station bevindt zich nog in de originele staat. Het eenlaags neoclassicistische pand diende als wachtkamer annex dienstwoning. Tegenover het station ligt een voormalig café (huisnrs. 95-97) uit 1904, nu woonhuis. Naast het station ligt een overlaadstation (huisnr. 98) uit dezelfde tijd, dat werd gebouwd nabij de turfstrooiselfabriek. In het overlaadstation woonde al sinds de jaren zeventig de bekende Enschedese beeldend kunstenaar Hans Morselt die in 2014 is overleden. De weduwe Morselt heeft in het overlaadstation een levensloopbestendige woning gecreëerd, met advies van architect Paul van der Jeugd.

Vanuit de woonkamer heeft de familie Morselt een geweldig uitzicht over het Broekheurner landschap. Volgens dochter Maria Morselt een nog ondergewaardeerd deel van Enschede waar, mogelijk door aanvullende gebiedsontwikkeling veel mogelijkheden zijn voor cultuur en recreatie. Op nog geen 250 meter ligt de Duitse grens met een natuurhistorisch veengebied voorzien van fiets en wandelroutes. Maar ook Broekheurne zelf is volgens Maria Morselt een nog te weinig ontdekte parel van Enschede. Daarbinnen is Station Broekheurne met het stationscafé, het douanegebouw en het overlaadstation een cultuurhistorische en unieke verzameling gebouwen die het waard is om optimaal in stand te houden en van een vitale toekomst te verzekeren. (bron: Stichting cultureel erfgoed Enschede)

- Ten zuidwesten van het station staat Rijksgrenspaal 840D (hoek Twistveenweg en Weustinkhoekweg), een zandstenen paal met inscripties en het jaartal 1743.

- Albert Platvoet is vele jaren doende geweest om een modelbaan te bouwen van het voormalige Zuiderspoor in de kelder van modelbouwwinkel Pijp-Lines. Het Zuiderspoor is het spoortraject dat van 1903 tot 1975 station Enschede-Zuid verbond met station Broekheurne. Het was het Nederlandse deel van het 'kolenspoor' naar het Duitse Ahaus. Op zijn site Zuiderspoor vind je uitvoerige documentatie over deze voormalige spoorlijn en de stations in Enschede, Broekheurne en Ahaus, en kun je in tekst en beeld alle details bekijken van het ontwerp- en bouwproces van de modelbaan. De modelbaan is ook te bezoeken. Voor openingsdagen en -tijden zie de site.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het gebied van het in 2000 vastgestelde Landinrichtingsplan Enschede-Zuid ligt op grondgebied van de gemeenten Enschede, Hengelo en Haaksbergen. Het gebied bestrijkt in totaal bijna 5.000 hectare. Doel van het plan is het landelijk gebied zodanig her in te richten dat het betere omstandigheden creëert voor natuur, recreatie, landschap en een duurzame landbouw.

De landinrichting van het 2430 ha grote deelgebied Broekheurne - het andere, 2300 ha grote deelgebied is Boekelo-Twekkelo - is in 2013 afgesloten. In Broekheurne is in totaal 360 hectare grond gewisseld van eigenaar. Hierdoor verbetert niet alleen de landbouwstructuur in het gebied. Er zijn ook gronden vrijgemaakt voor nieuwe natuur, inrichting van de stadsrand, verbetering van de waterhuishouding, verbetering van de verkeersveiligheid, aanleg van recreatieve paden en herstel van het landschap. Bij de grondruil waren 185 eigenaren betrokken. De boeren hebben hun grond dichter bij de boerderij gekregen. De oppervlakte grond bij de bedrijfsgebouwen is toegenomen met circa tien procent. Het gemiddelde aantal veldkavels is afgenomen van 4,6 naar 3.

Reactie toevoegen