Broek in Waterland

Plaats
Dorp
Waterland
Waterland
Noord-Holland

NH gemeente Broek in Waterland in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Broek in Waterland in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Broek in Waterland in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Broek in Waterland

Terug naar boven

Status

- Broek in Waterland is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek en gemeente Waterland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1990.

- Onder de gemeente Broek in Waterland vielen naast het gelijknamige dorp ook de dorpen Uitdam en Zuiderwoude.

- Wapen van de voormalige gemeente Broek in Waterland.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1342 Broec, 1420 Broec in Waterlant, 1494 Brouck, 1750 Broek in Waterland.

Naamsverklaring
Betekent broek 'moerassig, drassig land', nader aangeduid door de toevoeging van de gebiedsnaam Waterland.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Broek in Waterland ligt N van de dorpen Ransdorp en Durgerdam, NO van het dorp Zunderdorp en de stad Amsterdam, O van de dorpen Watergang en Landsmeer, ZO van het dorp Ilpendam, ZW van de stad Monnickendam en het dorp Marken, W van het dorp Zuiderwoude, WNW van het dorp Uitdam en NW van het dorp Holysloot.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Broek in Waterland 213 huizen met 1.426 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 151/1.020 (= huizen/inwoners), de dorpen Uitdam 17/88 en Zuiderwoude 21/161 en de buurtschappen Broekermeer 12/90, Bellemermeer 5/32 en Poelmolens 7/35. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.100 huizen met ca. 2.750 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de in 1965 opgerichte Historische Vereniging Oud Broek in Waterland, beter bekend onder de naam 'Oud Broek'. De vereniging stelt zich ten doel het dorps- en landschapsschoon van dit dorp te bewaren, te beschermen en waar mogelijk te vermeerderen. Dit betekent dat de vereniging zich actief inzet voor de handhaving van het beschermde dorpsgezicht, de bescherming van karakteristieke panden daarbuiten, en ook van het kwetsbare veenweidelandschap in de omgeving van het dorp. Dit heeft betrekking op aspecten als gebouwen, wegen, paden en lanen, hekwerken en erfafscheidingen, ornamenten en beplantingen. Om deze reden ook heeft een vertegenwoordiger van Oud Broek zitting in de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland (MWW) van de gemeente Waterland.

Daarnaast wil de vereniging het gevoel voor het eigen karakter van het dorp bij zijn ingezetenen ontwikkelen en de plaatselijke geschiedenis bestuderen en vastleggen. Hiertoe verzorgt Oud Broek rondleidingen, lezingen en excursies, brengt ze publicaties uit en onderhoudt ze een waardevolle historische collectie. Oud Broek wil graag een actieve vereniging zijn, van en voor iedereen die het 'mooiste dorp van Noord-Holland' - aldus de vereniging - een warm hart toedraagt.

Vereniging Oud Broek in Waterland onderhoudt een collectie van objecten die in de loop der jaren aan de vereniging zijn geschonken (vaak middels nalatenschappen) of die door de vereniging zijn aangekocht. Onder het menu 'Collectie' kun je op hun website de afbeeldingen van enkele duizenden items bekijken. Verder verzorgt de vereniging diverse publicaties, waaronder de Broeker Bijdragen. Dit zijn originele verhandelingen over een onderwerp uit de geschiedenis van het dorp, die op basis van eigen onderzoek tot stand zijn gekomen en gepubliceerd. In de 3x per jaar verschijnende nieuwsbrief Oudbroek.nl vind je informatie over historische zaken en ontwikkelingen in het dorp en verenigingsnieuws, zoals de vooraankondiging van lezingen, excursies en andere activiteiten. En de vereniging levert jaarlijks haar bijdrage aan de Broekermarkt tijdens de Feestweek en incidenteel aan de Open Monumentendag. De vereniging biedt daarnaast een aantal publicaties en reproducties ter verkoop aan. Zie hiervoor de pagina Verkoop artikelen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "De provinciale weg N247 doorsnijdt het dorp Broek in Waterland. In de regio Waterland leeft al jaren de wens om het doorgaande verkeer op de provinciale weg N247 ondergronds het dorpshart te laten passeren. Variantenstudie 2016-2018. Via een co-creatieproces met de Dorpsraad zijn in de periode 2016-2018 verschillende varianten uitgewerkt. In oktober 2020 hebben Gedeputeerde Staten besloten om in een vervolgstudie twee varianten gedetailleerd verder uit te werken. Zowel de variant met een rijstrook per rijrichting als de variant met een rijstrook en een busstrook per rijrichting worden nader onderzocht. Met de vervolgstudie moet onder andere duidelijk worden hoeveel ruimte een onderdoorgang in gaat nemen, wat de gevolgen voor het verkeer zijn en wat de kosten voor aanleg en onderhoud zullen zijn. Samenwerkingstool voor co-creatieproces. Bij de vervolgstudie worden de inwoners, ondernemers en andere belanghebbenden uit de regio Waterland nadrukkelijk gevraagd weer mee te denken, zodat het eerder gestarte co-creatieproces wordt voortgezet. Daarom is deze samenwerkingstool ingericht.

Vervolgstudie. De vervolgstudie naar een tweebaans onderdoorgang en een tweebaans-met-busbaan onderdoorgang duurt ongeveer een jaar. In het onderzoek worden de kosten, risico’s en technische onderdelen gedetailleerder onderzocht dan in de voorgaande studies naar de onderdoorgang. Ook wordt de impact van een onderdoorgang op de huidige hefbrug en de Broekervaart in de vervolgstudie nauwkeurig in beeld gebracht, evenals het effect op de verkeersstromen en de omgeving. Op basis van dit onderzoek wordt naar verwachting medio 2022 een definitief besluit genomen over de aanleg en de kostenverdeling. Programma Bereikbaarheid Waterland. De studie voor de onderdoorgang N247 Broek in Waterland is een onderdeel van het programma 'Bereikbaarheid Waterland'. In dit programma werken de provincie Noord-Holland en de Vervoerregio Amsterdam samen met de gemeenten Waterland, Purmerend, Edam-Volendam en Amsterdam aan de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid in de regio Waterland. Voorwaarde is dat de leefbaarheid en de natuur er niet op achteruitgaan." (bron: website OnderdoorgangN247)

- "Woonlocatie 'Aan de Leet' is geprojecteerd op het voormalige bedrijfsterrein van Waterland Recreatie BV (Drs. J. van Disweg 4), waarin sinds eind jaren tachtig een zeilschool, een bootverhuur en een groepsaccommodatie operationeel waren. Door gebrek aan opvolging is besloten de gemeente Waterland te verzoeken om de bestemming van het terrein van Recreatief naar Wonen om te zetten. In de loop van 2018 is de bestemmingswijziging geheel goedgekeurd en afgerond. De Drs. J. van Disweg is een ontsluitingsweg in het N van de dorpskern van Broek in Waterland, in 1982 aangelegd om de oude dopskern te ontlasten van agrarisch verkeer, en verbindt het Keerngouw met de Noordmeer, een droogmakerij waarin een aantal boerderijen actief zijn. Aan de noordzijde van deze weg ligt agrarisch natuurgebied, met kilometers vrij uitzicht. Uitzicht dat vanwege de beschermde status van het gebied geen bedreiging kent. Als gevolg van de bestemmingswijziging heeft er ook een bodemsanering plaatsgevonden. Die werkzaamheden zijn uitgevoerd in het najaar van 2018. Daarmee is op deze locatie een voor woningbouw geschikte bodemgesteldheid ontstaan.

De eigenaar/ontwikkelaar van de grond, Waterland Recreatie Vastgoed BV, neemt de ontwikkeling van de bouwwerken van 4 van de 6 nog te realiseren woningen ter hand; de woningen op de twee vrije bouwkavels worden door de kopers van deze kavels in eigen beheer gerealiseerd. De nieuwe ontsluitingsdam, de ontsluitingsweg met aftakking, de erfafscheiding langs de hoofdontsluiting, het plaatsen van een nieuwe schoeiing rondom en de aanleg van de parkeerstroken worden door de ontwikkelaar gerealiseerd. De 7 bewoners/ eigenaren van het totale plan worden na gereedkoming hiervan zgn. 'Mandelig eigenaar' van het ‘gemeenschappelijke gedeelte’ van het terrein. De kosten van instandhouding worden in overleg jaarlijks vastgesteld en met 1/7 deel verdeeld onder de respectievelijke eigenaren." (bron en voor nadere informatie zie de site Bouwkavelbroekinwaterland.com)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Broek in Waterland heeft 83 rijksmonumenten.

- Broek in Waterland heeft 12 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Nicolaaskerk in Broek in Waterland (Kerkplein 13) is een tweebeukige hallenkerk in oorsprong uit de 15e eeuw, maar in de huidige vorm hoofdzakelijk het resultaat van een herbouw uit 1639. Toren met houten bovenbouw uit 1648. Inwendig houten tongewelven. Zuilen met lijstkapitelen en ronde scheibogen. Kansel uit palissanderhout van 1685, doophek uit het tweede kwart van de 17e eeuw. Koperen doopboog uit 1685. Gebrandschilderd glas uit het tweede kwart van de 17e eeuw met voorstellingen betreffende de geschiedenis van de kerk.

Na een proces van jaren (het eerste gesprek met de buren van de kerk over de plannen met het kerkgebouw vond plaats in september 2013) is in 2018 de eigendomsoverdracht van de Hervormde kerk in Broek in Waterland een feit geworden. Tijdens een feestelijke dienst op 2 september 2018 is het kerkgebouw middels een vestiging tot opstal overgedragen aan Stichting Broeker Kerk. In nauwe samenspraak met de kerkelijke gemeente en de dorpsgemeenschap is namelijk besloten om het kerkgebouw, naast de religieuze functie, ook meer een dorpsfunctie te geven als ontmoetingsplaats voor iedereen. "Was dat ook niet de oorspronkelijke bedoeling van een kerkgebouw?", aldus de kerkenraad. Het draagvlak voor beheer en instandhouding van deze historische plek wordt hiermee vergroot en hopelijk gewaarborgd voor de toekomst.

- Het pand op Keerngouw 2a is in 1895 gebouwd als Gereformeerde kerk, in 1910 als zodanig buiten gebruik gesteld, daarna tijdelijk in gebruik geweest als RK kerk, en tegenwoordig in gebruik als opslagruimte.

- "Het voormalig ouden van dagen hofje aan het Burgemeester P.Ph. Paulplantsoen is in 1954 ontworpen door gemeentearchitect Simons, naar voorbeeld van 17e-eeuwse liefdadigheidshofjes. Het is een bijzonderheid in Broek in Waterland. Mede omdat het het enige wederopbouwproject in de gemeente is. Maar toch dreigde sloop. Dat kon worden voorkomen door het hofje tot gemeentelijk monument te verklaren. Maar dat maakte het voor de toenmalig eigenaar nog niet haalbaar om het complex te behouden, waarna Stadsherstel Amsterdam in 2020 bij het project werd betrokken. Mede dankzij een bijdrage van de Vrienden van Stadsherstel Amsterdam lukte het er een haalbaar project van te maken. En zo werd Stadsherstel eigenaar. Het had dus weinig gescheeld of het dorp had een heel ander entree gehad naar haar centrum toe.

Opknappen van het hofje. Het herstellen van steden en zorgen voor meer woningen gaat vaak gepaard met het slopen van monumentale panden. De tegenbeweging hierop was de oprichting van Stadsherstel Amsterdam en Stadsherstellen in andere steden. Stadsherstel Amsterdam heeft veel monumenten van voor 1850 gered. En nu dus ook wederopbouwmonumenten. Dit is niet het eerste monument uit die periode: ook de Pinksterkerk in Heemstede heeft Stadsherstel gerestaureerd. Nadat Stadsherstel eigenaar werd van het hofje in Broek in Waterland, is meteen gestart met het wegwerken van achterstallig onderhoud. Zo is de buitenkant geschilderd. Ook is direct gekeken hoe de woningen energiezuiniger konden worden gemaakt.

Toen de huurder van woning 3 het huis verliet, heeft Stadsherstel daar een modelwoning van gemaakt. Zo konden de andere bewoners bekijken wat zij graag aan hun woning veranderd wilden zien. Met de verbouwing is de leefbaarheid en duurzaamheid van de woning aanzienlijk vooruitgaan. Ook diende deze renovatie als voorbeeldwoning voor Stadsherstel zelf, om ervan te leren hoe de volgende huisjes sneller en in een keer goed kunnen worden aangepakt. Naast duurzaamheid is er ook veel aandacht voor leefbaarheid en behagelijkheid. Het laddertje naar de zeer gehorige en koude zolder, die de meeste bewoners gebruikten als slaapkamerruimte, is vervangen door een vaste trap en de zolder is geïsoleerd. Ook de badkamer en het toilet zijn vernieuwd. De voormalig gecombineerde badkamer en wc dateerde uit 1994, deze zijn nu gescheiden. Het toilet bevindt zich op de begane grond en de badkamer is naar de zolderverdieping verplaatst. De bewoners van het hof mogen zelf kiezen of ze wel of niet voor verbetering van hun woning gaan." (bron: Stadsherstel Amsterdam, februari 2021)

- Gevelstenen in Broek in Waterland.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Stichting De Broeker Gemeenschap heeft o.a. als doelen om het contact en het gemeenschapsgevoel van de inwoners van Broek in Waterland en Zuiderwoude te versterken, en de samenwerking op o.a. cultureel, sociaal en sportief gebied te bevorderen. De stichting treedt op als overkoepelende instelling voor verenigingen, stichtingen en andere organisaties uit de genoemde dorpen die zich bij de stichting hebben aangesloten. Voor nieuws en activiteiten binnen Broek verspreidt zij tweewekelijks de Broeker Gemeenschap huis aan huis (en wordt ook op de website geplaatst).

Daarnaast organiseert De Broeker Gemeenschap door het jaar heen een aantal vaste evenementen. Zoals Dodenherdenking op 4 mei, Koningsdag, Feestweek rondom de Kermis in augustus, Sinterklaasintocht en de Kerstboomverbranding. Eens in de vijf jaar organiseert zij ook een feestweek rondom Koningsdag en 5 mei. Dit valt samen met de landelijke grote viering van 5 mei.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Broek in Waterland, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Broek in Waterland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - De tweewekelijkse nieuwsbrief 'Broeker Gemeenschap' wordt huis-aan-huis bezorgd en is daarnaast via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Broek in Waterland is kort na de herindeling van 1991 opgericht. De Dorpsraad is er voor alle inwoners van de kern. Hun doel is bij te dragen aan een aantrekkelijke en gezonde omgeving. De Dorpsraad is gesprekspartner van de gemeente Waterland. Onderwerpen die de Dorpsraad bezig houden zijn leefbaarheid, verkeer, jeugd, ruimtelijke ordening en veiligheid, in samenwerking met andere organisaties. Op de eerste woensdag van de maand is er een openbare vergadering in Het Broekerhuis.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Tot de komst van de vanuit Amsterdam Noord vertrekkende Noord-Hollandse Stoomtram in 1888 kwam vrijwel iedereen, stedeling en buitenlander, per schip in de haven van Broek in Waterland aan. Vele nationaliteiten, mannen en vrouwen deden de haven aan. Iedereen was van harte welkom in dit dorp met zijn pastelkleurige huizen. Rond 1600 stonden er 5 schoolgebouwen in Broek. Daar is nu nog één gebouw van over: het huidige gebouw dat in 1975 in gebruik werd genomen. Dit gebouw is recentelijk grondig gerenoveerd en aangepast aan de eisen van de huidige tijd. Op OBS De Havenrakkers zaten veel kinderen uit boerengezinnen. Lezen, taal, rekenen en spelling waren belangrijke vakken en daar werd door een hecht team hard aan gewerkt. De schoonmaker, directeur, teamleden, ze kwamen veelal uit het dorp. De gemeente was werkgever. Ouders waren zeer betrokken en deden veel in de school. Het was een kleine hechte club.

Eind 20e eeuw verhuisden veel jonge gezinnen uit Amsterdam naar Broek in Waterland. De leerlingpopulatie veranderde. Het onderwijs is veranderd voor deze generatie die opgroeit met de mogelijkheden van de 21e eeuw. De betrokkenheid is echter gebleven. Basisschool De Havenrakkers is een openbare school voor ieder kind, ongeacht culturele en/of levensbeschouwelijke achtergrond. Wij staan voor betekenisvol onderwijs dat recht doet aan de mogelijkheden en aan brede ontwikkeling van kinderen. Interactie en transparantie zijn onze sleutelwoorden in de relatie tussen leerlingen, team en ouders. Nieuwsgierigheid, verwondering en verrassing vormen de basis voor kennis. Dit motto staat centraal in de aanpak van De Havenrakkers. We geven hieraan invulling door het toepassen van nieuwe lesmethoden en inzichten. Tegelijkertijd zijn én blijven we de gemoedelijke dorpsschool, betrokken bij de ouders en met een veilig klimaat voor onze leerlingen. Zo is onze school een fijne plek waar kinderen op hun eigen niveau leren en zichzelf ontwikkelen."

- Kleindiersport: - Kleindiersportvereniging Broek in Waterland en omstreken is opgericht in 1926. "Onze vereniging bevordert het fokken en tentoonstellen van konijnen, cavia's, hoenders, volièrevogels, sierduiven, sier-en watervogels. De vereniging heeft ca. 95 leden, woonachtig in de gemeente Waterland en naaste omgeving. Door lid te worden kun je meedoen aan tentoonstellingen. Deze vinden in de wintermaanden plaats over het gehele land. Nieuwe leden zijn van harte welkom, in het bijzonder ook jeugdleden vanaf 6 jaar. Wij informeren je graag over onze mooie hobby."

- Zorg: - "Zorgboerderij Waterland (Overlekergouw 1, Broek in Waterland) is geschikt voor iedereen voor wie het 'echte leven' soms een tikkeltje te snel gaat of die gek wordt van thuis zitten. De zorgboerderij is open op maandag, woensdag en vrijdag en is geschikt voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel, dementie, mensen uit de psychiatrie, maar ook mensen met een burn-out. Als het kan proberen we je eventueel op weg te helpen om weer iets in je eigen buurt te gaan doen. Daar word je bij geholpen en begeleid. We doen vooral werkzaamheden op de boerderij die je leuk vindt en die je kan. We helpen boer Nils met de dagelijkse werkzaamheden zoals kalverhokjes opstrooien, de ezel of de paarden borstelen, wilgen knotten, hekken schilderen of werken in de moestuin. Elke dag is een heerlijke dag op Zorgboerderij Waterland."

- "Piet en Linda Ebbelaar runnen met Zorgboerderij De Eilandstal (Atjehgouw 3, Broek in Waterland) een kleinschalig bedrijf met vele dieren. Op 30 ha land kan men hier in een 'knusse' omgeving tot zichzelf komen. Diverse zorgvragers komen hier wekelijks weer terug en vinden structuur in hun bestaan. Er is veel gezellighied, zowel binnen als buiten op het erf. Linda en Piet hebben zoogkoeien van het ras 'Blonde d'Acquitaines'. Zomers lopen ze heerlijk buiten, maar in de winter staan ze in een potstal. Het voeren is een dagelijkse bezigheid, en natuurlijk ook het opstrooien van de stal. Er zijn op de boerderij altijd voldoende klussen, want Piet en Linda veranderen nog regelmatig hun erf. Piet onderhoudt zelf de machines, maar je kunt bijvoorbeeld ook helpen met het timmeren van 'landhekken'. Op de boerderij, achter de stallen, is een moestuin aangelegd. Hier worden o.a. wortelen, prei, aardappelen, bieten, radijs, aardbeien, tomaten, pompoenen en boerenkool geteeld. In ieder seizoen is er wel iets te oogsten. Je begrijpt: altijd werk genoeg!"

- Veiligheid: - Brandweer Broek in Waterland is een van de vier vrijwillige brandweerposten in de gemeente Waterland. Samen met de posten Marken, Ilpendam en Monnickendam staan zij 24 uur per dag, 7 dagen in de week paraat voor de hele gemeente Waterland.

Reactie toevoegen