Britswert

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

britswert_collage.jpg

Britswert, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Britswert, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Britswert_1.JPG

Dorpsgezicht Britswert

Dorpsgezicht Britswert

Britswert.JPG

De Sint Joriskerk in Britswert

De Sint Joriskerk in Britswert

Britswert (4).JPG

Zon en schaduw in Britswert

Zon en schaduw in Britswert

Britswert (2).JPG

Het zeer oude schip van de kerk in Britswert is gebouwd met Friese geeltjes

Het zeer oude schip van de kerk in Britswert is gebouwd met Friese geeltjes

Britswert_0.JPG

We kijken nog even om naar Britswert

We kijken nog even om naar Britswert

Britswert

Terug naar boven

Status

- Britswert is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

- Onder het dorp Britswert vallen ook de buurtschappen Jeth en Kromwâl.

- Het kleine dorp werkt op veel gebieden samen met buurdorp Wiuwert. Zo deelt men de school (in Wiuwert), het dorpshuis (in Britswert) en is er ook een gezamenlijk Dorpsbelang De Twa Doarpen.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Britswerd. Overigens zijn de plaatsnamen in de voormalige gemeente Littenseradiel sinds 1993 officieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
Het dorp komt in de 13e eeuw voor als Bretsenewarth en in 1335 als Britseneweert. Brytswert (1482) is de eerste ingekorte variant en aan het einde van de 16e eeuw luidt de Friese variant Britzert. In de 17e eeuw spelt men Britzwerdt, in de 18e wordt dat Britswert (die variant wordt trouwens voor het eerst al in 1496 aangetroffen) terwijl men sinds de 19e eeuw Britswerd schrijft (en die variant kwam ook al in 1540 voor).

Naamsverklaring
Het tweede stukje van de naam is werth, het eerste kan worden gelezen als Fries brutsen 'gebroken'. Het zou dan om een terp met 'gebroken' land kunnen gaan. Dat zou kunnen verwijzen naar akkers die langs de hellingen van de terp bestonden.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Britswert ligt O van het dorp Wommels, ZO van het dorp Winsum, en grenst in het O aan de N384 (Dearsum - Tzummarum) en in het W aan de Frjentsjerter Feart.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Britswert 21 huizen met 120 inwoners (met daarnaast de buurtschappen Jeth en Kromwâl, beide met 7 huizen en 42 inwoners. Totaal dorpsgebied dus 35 huizen met 204 inwoners). Tegenwoordig heeft het dorp (inclusief de buurtschappen) ca. 50 huizen met ca. 125 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Britswert lag in de middeleeuwen in het Westergo ten noordwesten van de Middelzee. Deze zeearm boog vanaf Leeuwarden om het dorp heen naar Bolsward. Door ontslijking van de Middelzee veranderde van tijd tot tijd de waterplas in moeras en welig rietgewas, terwijl slinken zich tussen beide doorkronkelden. De Middelzee is tussen 1200 en 1300 geheel 'dichtgeslibd'. In de nabijheid van het dorp lagen ook de waterplassen het Swaenwerdermeer en het Britswerdermeer. Ondanks dat de agrarische sector hier de boventoon had, werd vanuit het dorp dan ook wel op de nabij gelegen wateren gevist. Met het inpolderen van het Swaenwerdermeer in 1834 en het Britswerdermeer in 1855 verdwenen de laatste beroepsvissers. Britswert werd sindsdien een echt agrarisch dorp.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Dorpsvisie m.b.t. recreatie en toerisme
"Voor u ligt de dorpsvisie met het thema Recreatie en Toerisme voor de dorpen Wiuwert en Britswert. Deze is als het ware een vervolg op de vorige dorpsvisie die in 2004 verscheen onder de titel “Wat leeft daar?”. Die visie kenmerkte zich door de vele thema’s die aan de orde kwamen. Van Wonen, Voorzieningen, Verkeer en Vervoer en Werkgelegenheid tot Kinderen en Jeugd, Ontspanning en Cultuur en Recreatie. Voor de totstandkoming hiervan werd o.a. gebruik gemaakt van een enquête onder de inwoners waarin naar hun mening werd gevraagd over al deze onderwerpen. Hieruit kwam een duidelijk beeld naar voren van wat er volgens de inwoners goed, slecht of voor verbetering vatbaar was en welke wensen er nog leefden. Dorpsbelang heeft de conclusies uit de dorpvisie vertaald naar diverse doelen en plannen die in vele gevallen ook gerealiseerd zijn. Het onderwerp recreatie en toerisme is in de praktijk echter nauwelijks aan bod gekomen. Een en ander heeft er toe geleid dat in 2009 het toenmalig bestuur van Dorpsbelang ‘De Twa Doarpen’ heeft besloten dat een volgende dorpsvisie toegespitst zou moeten worden op het thema ‘Recreatie en Toerisme’. Daarmee is onze commissie aan de slag gegaan waarbij wel in het achterhoofd is gehouden dat eventuele ideeën passend moesten zijn bij de schaal van de dorpen.

Opzet en totstandkoming dorpsvisie Recreatie en Toerisme. Ondanks dat er wel een aantal dingen op het gebied van recreatie en toerisme is ontwikkeld voor onze dorpen Wiuwert en Britswert (bijvoorbeeld uit de dorpsvisie van 2004), zijn er ook nog voldoende verbeterpunten aan te geven. In de dorpsvisie die nu voor u ligt is geprobeerd deze punten te benoemen en waar mogelijk aan elkaar te knopen zodat er een duidelijk beeld ontstaat op het gebied van dit thema. Hiervoor is uiteraard gebruik gemaakt van de betreffende informatie uit de vorige dorpsvisie, maar ook hebben er zogeheten “keukentafelgesprekken” plaatsgevonden tijdens de voorjaarsvergadering van Dorpsbelang in 2010. Hierin konden de aanwezige bewoners discussiëren over diverse onderwerpen met betrekking tot toerisme en recreatie, waaruit weer nieuwe wensen en suggesties naar voren kwamen. Tot slot is onder de jeugd van 12 tot 20 jaar een enquête gehouden, zodat deze belangrijke groep ook betrokken is bij de ontwikkeling van een dorpsvisie omtrent Toerisme en Recreatie die voor elk wat wils biedt.

Er is zoals gezegd gekozen voor een andere opzet dan in 2004. Behalve het specifieke thema is het bijzondere aan deze visie dat er direct is gekeken of de in deze visie genoemde doelen / wensen haarbaar zijn. Deze plannen worden voorgelegd aan Stichting DBF. Dit is een stichting die als doelstelling heeft het bevorderen van de leefbaarheid en economie op het platteland van Noord-Nederland. Zij toetsen deze doelen / wensen door middel van een haalbaarheidsstudie. Bij deze studie wordt ook direct meegenomen hoe de doelen moeten worden gerealiseerd en of hiervoor, door middel van bijvoorbeeld subsidies, ook financiële mogelijkheden zijn. Met name deze haalbaarheidsstudie en onderzoek naar de mogelijke financiële middelen maken deze visie tot een zeer gebruiksvriendelijk exemplaar waar wij de komende jaren als Wiuwerters en Britswerters veel plezier aan kunnen hebben.

In deze visie vindt u de volgende onderwerpen: - de gerealiseerde doelen uit de dorpsvisie van 2004; - de al aanwezige recreatieve voorzieningen in onze beide dorpen en haar knelpunten; - de al lopende projecten binnen de sfeer van recreatie en toerisme; en - de wensen en verlangens oftewel dé visie. Wij wensen u veel leesplezier toe en wensen u als dorpsbewoner van Wiuwert of Britswert en u als deelnemende c.q. ondersteunende instantie veel succes toe bij het realiseren van de in deze visie beschreven doelen en wensen. Wij hopen dat de visie een duidelijk beeld schept over hoe onze dorpen met het onderwerp recreatie en toerisme aan de slag willen gaan en dat deze er toe mag leiden dat alle doelen die hierin worden genoemd ook daadwerkelijk waar worden gemaakt." Aldus de inleiding van de Dorpsvisie m.b.t. recreatie en toerisme (2011).

Windmotor
Een bezienswaardigheid wás Windmotor Britswert, gelegen Z van het dorp, halverwege het dorp en buurtschap Makkum, direct Z van de Easterwierrumer Aldfeart (voor 2007: Oosterwierumeroudvaart). De molen lag nét buiten de dorpsgrens, en viel formeel onder het dorpsgebied van buurdorp Wiuwert. De molen was een rijksmonument (zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden), maar is rond 2000 in vervallen staat geraakt. De rotor is tussen 1995 en 2004 verdwenen. Het restant is in 2013 gesloopt. Slechts de betonnen fundering is nu nog aanwezig. De beschrijving door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - toen de windmotor nog in complete staat verkeerde - luidde: "De naar Amerikaans model ontstane windmolen van het type Record is in Nederland vervaardigd, en begin 20e eeuw ontworpen door Gebr. Bakker te IJlst. De molen is begin jaren dertig gebouwd op de plaats van een afgebroken traditionele windmolen. De toren staat in een uit beton opgetrokken funderingsbak voorzien van houten deksels. In de funderingsbak is een stalen waaierpomp voorzien van een houten opleiderpijp met een houten terugslagklep aangebracht. Aan de polderzijde is een stalen kroosrek aangebracht. De molen maalt uit op de Oosterwierumer Oudvaart (Friese boezem).

De stalen toren van vrij grote hoogte heeft een ladder en een vierkante stelling bestaande uit stalen liggers en een houten dek. Aan de bovenzijde van de toren is een gietstalen motorlichaam aangebracht. Het 16 gegalvaniseerde stalen bladen tellende windrad heeft een diameter van 4,50 meter. Het rad bestaat uit 6 straalarmen waartussen segmenten, met ieder drie bladen verbonden door twee ringen, zijn aangebracht. De molen is voorzien van één vaan voor de zelfregeling naar de windrichting. De zelfregeling naar windsterkte gebeurt doordat bij toenemende omloopsnelheid de optredende tanddruk-reactiekracht van het windrad groter wordt dan de spanning van de schroefveer van de vaan; de molen zal zich hierbij krimpend uit de wind draaien. De bovenas van de molen is voorzien van een vanginstallatie, die automatisch in werking treedt bij het uit de wind draaien van de molen. De molen is voorzien van een gietstalen gaande werk en stalen spillen. De waaierpomp wordt hierbij direct aangedreven door de verticale spil."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Britswert is een klein maar zeer karakteristiek dorpje. Het 'streekje' door het dorp en langs het water is nog een ongerept stukje Fryslân.

- Britswert heeft 1 rijksmonument, zijnde de Sint Joriskerk (onder de link staat ook nog de windmotor, maar die is inmiddels afgebroken. Zie daarvoor het hoofdstuk Recente ontwikkelingen). De romaanse Hervormde (PKN) terpkerk Sint Joriskerk dateert uit de 12e eeuw. De kerk is opgetrokken uit gele Friese moppen. In 1514 is de kerk door brand verwoest. In 1975 is hij gerestaureerd. De ingangspartij is verfraaid met een gedenksteen van Van Aylva en Bosma. In de kerk liggen oude zerken van adellijke families en van predikanten en professoren uit het geslacht Schotanus, waaronder de bij geografen bekende auteur van de Schotanusatlas; Christianus Schotanus (1671). Een rij grafstenen op het kerkhof heeft niet alleen op de voorkant, maar ook op de achterkant opschriften meegekregen. In de kerk worden regelmatig exposities gehouden. De kerk is ook te huur voor bijv. burgerlijk en kerkelijk huwelijk en bruiloftsfeest. De kerk wordt beheerd door Stichting Alde Fryske Tsjerken. Onder de link vind je nadere informatie over de kerk, over het sleuteladres voor als je de kerk wilt bekijken, en over de verhuurmogelijkheden.

- Gevelstenen in Britswert.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "De Merke is het jaarlijkse dorpsfeest van Wiuwert en Britswert. De 3e woensdagavond van augustus is de start van het dorpsfeest, het eindigt op vrijdagavond. Wij als merkecommissie proberen voor jong en oud een gevarieerd programma samen te stellen, rond een bepaald thema. Binnen dit thema hebben we enkele vaste onderdelen; o.a. Merkekaatsen, kinderspelen, volksspelen, matinee, een gezamenlijk ontbijt en natuurlijk live muziek in de feesttent op de terp. Op het feestterrein staan een aantal kermisattracties zoals een zweef- en draaimolen, een schiettent en een springkussen. Ook een oliebollenkraam en een snackwagen ontbreken niet.

Om deze Merke financieel mogelijk te maken, vragen we van onze inwoners vanaf 16 jaar een vrijwillige bijdrage d.m.v. een intekenlijst. Hiermee heeft men gratis entree en vrije deelname aan de activiteiten. Via de dorpskrant; ‘het rabbelruske’ en het programmaboekje word je op de hoogte gehouden van het laatste nieuws en de invulling van het feestprogramma. Ook de ‘streetcaptains’ zullen je benaderen om mee te doen aan bijv. straatversieringen en eventuele andere opdrachten. Kort gezegd: kom en doe mee, want de Merke is een feest voor, door en met elkaar!"

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site over Wiuwert en Britswert.

- Belangenorganisatie: - "Britswert en Wiuwert zijn twee prachtige dorpen in de Fryske Greidhoeke (Friese weidestreek) met authentieke dorpskernen met een grote verscheidenheid aan actieve en vriendelijke inwoners. Het doel van Dorpsbelang De Twa Doarpen is om de belangen (in de breedste zin van het woord) van de inwoners, bedrijven en verenigingen te behartigen. Te denken valt aan leefbaarheid voor alle leeftijdsgroepen, recreatie, voorzieningen, veiligheid, onderhoud, dorpsinrichting en -cultuur. Veelal komt de input voor projecten van de inwoners en dorpsbelang probeert een leidende rol te hebben om wensen uit te (laten) voeren.

Deze doelen beoogt zij te bereiken door: het houden van maandelijkse bestuursvergaderingen; het houden van ledenvergaderingen in voor- en najaar waarbij alle inwoners uitgenodigd worden hun wensen te uiten; het organiseren van allerlei activiteiten (bijv. Boomplantdag en culturele activiteiten zoals de Slachte Marathon); intensief contact onderhouden met allerlei instanties; 1 à 2 x per jaar ambtelijk overleg met de gemeente. Hierin worden o.a. punten besproken die in de ledenvergadering naar voren zijn gekomen. Het bestuur heeft een aantal bestuurscommissies benoemd, die Dorpsbelang helpen bij de uitvoering van hun werk, zoals: beheerscommissie van dorpshuis “Us Honk”; beheerscommissie van sportaccommodatie “Op’e Trije”; verschillende werkgroepen. Dorpsbelang is lid van de Feriening fan Lytse Doarpen. De kosten van het lidmaatschap van Dorpsbelang zijn € 7,50 per jaar."

- Dorpshuis: - Dorpshuis Us Honk (Terp 3) is gevestigd in het gebouw dat tot midden jaren vijftig als lagere school van het dorp en buurdorp Wiuwert heeft gefungeerd. Het dorpshuis biedt onderdak aan een grote verscheidenheid van vaste gebruikers: Knutselclub KidsKeunst, de Tafeltennisclub, 50+ club de Utlaet, de bridgeclub en Toneelvereniging ‘de Vriendenkring’. Ook Dorpsbelang, de buurtvereniging van Britswert en de kerkenraad vergaderen er regelmatig. Daarnaast worden de ruimtes gebruikt voor bijvoorbeeld jamsessies en cursussen. Jaarlijks wordt er een culturele avond, een quizavond en een volleybalavond, en een touwtrekwedstijd georganiseerd. In de even jaren in mei wordt een Lente- en Rommelmarkt gehouden, waarvan de opbrengst gebruikt wordt om de grotere uitgaven van te bekostigen. Het dorpshuis wordt sinds 1998 geheel door vrijwilligers gerund en onderhouden door vrijwilligers. Verder zijn er nog velen die incidenteel de helpende hand reiken. Al met al zijn zeker 80 dorpsbewoners op de één of andere manier bij het vrijwilligerswerk betrokken.

- Toneel: - "Toanielferiening Vriendenkring is opgericht in 1884. Wij kennen geen aparte leden of donateurs. Een ieder is bij ons lid, dit kan een spelend of een steunend lid zijn. Wij proberen elk jaar minimaal 1 avondvullend stuk en 2 kortere stukken op de planken te brengen. Hierin zien wij ook graag de jeugd van Britswert en Wiuwert terug. Toneelspelen, samen iets creëren en het eindresultaat met de nodige zenuwen, maar vol trots aan onze dorpsgenoten laten zien, is natuurlijk waar we het voor doen. Uiteraard is er nog veel meer wat het spelen met én voor elkaar met zich meebrengt. Een uitlaatklep die op verschillende manieren positief bijdraagt aan een stuk persoonlijke ontwikkeling, ontspanning en saamhorigheid. Samen spelen is elkaar beter leren kennen, jezelf durven laten zien, je grenzen verleggen, maar vooral erg veel plezier hebben. De repetities en uitvoering vinden altijd plaats in Us Honk. Mocht je graag eens willen meespelen of doe je liever iets achter de schermen, zoals decor, schminken, souffleren of misschien wil je eens kennismaken met licht –en geluidstechniek? Dan horen wij graag van je! Kijk je liever de kat uit de boom? Word dan gewoon vriend van ons op Facebook, dan blijf je in elk geval op de hoogte."

- Sport: - Keatsferiening De Twa Doarpen (= kaatsvereniging De Twee Dorpen) is er van en voor de dorpen Wiuwert en Britswert.

- Duurzaamheid: - "De in 2015 opgerichte Coöperatie Grieneko bevordert en stimuleert de inzet van 'groene' energievormen in Baard, Easterlittens, Húns, Leons, Wiuwert, Britswert en directe omgeving. De gezamenlijke aanpak is gericht op: minder gasverbruik; minder elektriciteitsverbruik; meer comfort in huis. Wat zijn de doelen: leden adviseren over besparing energieverbruik; oplossingen zoeken voor duurzame productie van energie; bundeling van vragen en activiteiten op het gebied van duurzaamheid. Wat willen we bereiken en hoe doen we dat: een leefbare wereld ook voor je kinderen en kleinkinderen; zoveel mogelijk besparen op gebruik van energie in huis met behoud van comfort; dit kan door het aanpassen van gewoontes en voorzieningen aan de eigen woning; bouwkundige voorzieningen; toepassing van energiebesparende technologie; eigen productie van energie door bijvoorbeeld het gebruik van zonnepanelen; huis aan huis inventarisatie van ideeën over energiebesparing en toepassing van duurzame energie; regionale productie van duurzame energie."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Britswert.

Reactie toevoegen