Bornwird

Plaats
Dorp
Noardeast-Fryslân
Fryslân

bornwird_collage.jpg

Bornwird, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Bornwird, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

bornwird_collage.jpg

Collage van het exterieur en het interieur van het kerkje van Bornwird (© Jan Dijkstra, Houten)

Collage van het exterieur en het interieur van het kerkje van Bornwird (© Jan Dijkstra, Houten)

Bornwird.JPG

De 13e-eeuwse Mariakerk van Bornwird

De 13e-eeuwse Mariakerk van Bornwird

Bornwird (2).JPG

Ingang Mariakerk Bornwird

Ingang Mariakerk Bornwird

Bornwird_0.JPG

Als je het kerkje van Bornwird zoekt, het ligt achter de bomen

Als je het kerkje van Bornwird zoekt, het ligt achter de bomen

Bornwird

Terug naar boven

Status

- Bornwird is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. T/m 1983 gemeente Westdongeradeel. In 1984 over naar gemeente Dongeradeel, in 2019 over naar gemeente Noardeast-Fryslân.

- Onder het dorp Bornwird vallen ook de buurtschappen Betterwird en Boarnwerthuzen.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Boarnwert.

Oudere vermeldingen
Ws. 825-842 kopie 1150-1158 Bonfurt, Bonewirt, 944 kopie 1150-1158 Brunnenuurt, 1314 Burnwerth, 1442 Burnwirth, 1491 Bornwart, 1511 Bornwerderhuysen, 1540 Bornwerd. De vormen 2e helft 8e eeuw Bonfurt, Bonewirt zijn waarschijnlijk niet deze plaats.

Naamsverklaring
Betekent het Oudfriese uurt, werth = werd 'terp, bewoonde hoogte' met een brun 'bron of waterloopje'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Bornwird ligt NW van de stad Dokkum, N van het dorp Rinsumageast, NNO van het dorp Sibrandahûs, NO van het dorp Raard, ONO van het dorp Lichtaard, ZO van de dorpen Foudgum, Brantgum en Holwerd, ZZW van de dorpen Hantum en Ternaard, ZW van het dorp Hiaure en WZW van het dorp Aalsum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Bornwird 14 huizen met 84 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 50 huizen met ca. 120 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologische opgravingen
In 1966 zijn hier diverse vondsten gedaan in grond waar op dat moment de nieuwe weg Holwerd - Dokkum werd aangelegd. Het unieke daarvan was dat het de oudste sporen waren van prehistorische activiteiten zo ver in het noorden des lands. In 1983 heeft H. Fokkens hierover het uitvoerige rapport 'Late Neolithic occupation near Bornwird' geschreven (in het Engels). Hier geven wij de samenvatting weer: "During one of his reconnaissances in the field (in the autumn of 1966), J.K. Boschker (field assistant attached to the Frisian Museum in Leeuwarden) found near Bornwird a small stone axe, some crudely worked flint artefacts and a few potsherds. The finds were made in upturned soil alongside the planned route of the new Holwerd - Dokkum road that was then under construction. In the course of sinking a trench for the road a sand-outcrop appeared, from which the artefacts originated. During a closer reconnaissance by members of the Biologisch-Archaeologisch Instituut (B.A.I.) in Groningen it became evident, moreover, that in the surface of the sand traces of prehistoric ploughland were visible.

The complex was dated - mainly on the basis of the coarsely tempered potsherds - to the Late Bronze Age (Elzinga, 1966). This dating fitted in well with an observation made by Van Giffen in 1910. During the levelling of the terp of Bornwird, Van Giffen discovered a few urns that must have come from the sandy subsoil of the terp (Van Giffen, 1920). It was notably the discovery of the ploughland that made this complex a unique find for the Netherlands, for here we had the oldest traces of prehistoric agriculture this far north. It was decided to carry out an excavation, that took place in the autumn of the following year (Sep. 4th - Oct. 4th, 1967). The excavation provided a great deal of new information. The most noteworthy was the fact that the complex could, on the basis of the decorated pottery, now be dated in the Late Neolithic. Later this relative dating was confirmed by a C14-dating of peat that overlay the old ploughland.

After 1967 Bornwird was regularly mentioned by various authors. The traces of inhabitation were attributed to different archaeological cultures in turn. Elzinga (1967), Waterbolk (1967; 1968) and Van Zeist (1970) ascribed the ploughland and the finds to the PFB (Protruding foot beaker) culture. In addition Louwe Kooijmans (1974), Lanting and Mook (1977) and Waterbolk (1977) mentioned elements of the VL (Vlaardingen) culture. During a visit to the excavation in 1967 Bakker (pers. comm.) identified a few sherds as originating from the LHV (Late Havelte) phase of the TRB (Trechterbeker= Funnel beaker) culture. The present article can be regarded as a definitive report of the 1967 excavation, and as such can serve as a basis for discussion and comparison."

Molen en huis Damzijl
Poldermolen Damzijl in Bornwird is in 1871 gebouwd en omstreeks 1930 reeds afgebroken. De stichtingssteen uit 1871 wordt bewaard in het gemaal van Ezumazijl. Het door de Tegenwoordige Staat vermelde huis Damzijl komt voor op de kaart van Schotanus-Halma. Ook Eekhoff tekent het en wel ten zuiden van de poldermolen Damzijl aan de Foudgumervaart. Het hield de naam van een sluis in herinnering, die eind 15e eeuw reeds is verplaatst. Op oude foto's van de Damzijler molen is het afgebeeld als een zes traveeën breed laat 18e-/vroeg 19e-eeuws huis zonder verdieping, dat dan als dubbele woning in gebruik is.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "In de in 2019 verschenen Dorpsvisie van Raard, Bornwird en Foudgum beschrijven we de onderwerpen die u als inwoner belangrijk vindt. Deze onderwerpen zijn aangedragen tijdens de jaarvergaderingen van Dorpsbelang, het houden van keukentafelgesprekken en bij het invullen van de dorpsenquête.Op de jaarvergadering van Dorpsbelang in 2016 hebben we met zogeheten ‘woordwolken’ benoemd wat er in onze dorpen leeft. Aan de hand van deze thema’s zijn er keukentafelgesprekken gevoerd met verschillende inwoners. Daarna is er een enquête gehouden in alle dorpen. Aan de hand van de resultaten uit de enquête is de eerste versie van de dorpsvisie geschreven. Door bestuurswisselingen, andere inzichten en gebeurtenissen in de samenleving hebben we de eerste versie getransformeerd tot het stuk wat nu voor u ligt.

Wat gaat dorpsbelang met deze visie doen? Ten eerste willen we datgene wat goed is in onze dorpen behouden: saamhorigheid, veiligheid, gevoel van vrijheid, ruimte en rust. Het dorpshuis en de basisschool als middelpunt van onze gemeenschap. Ten tweede het aanpakken van zaken die beter kunnen of extra aandacht verdienen. Kwesties als: duurzaamheid, vrijwilligers, mienskip, omgeving en snel internet. Dorpsbelang bedankt alle betrokkenen die een bijdrage hebben geleverd aan het samenstellen van deze dorpsvisie. In de enquête gaven de inwoners onze dorpen gemiddeld het cijfer 7,8. Een ruime voldoende dus. Wij hopen dat we samen met u als inwoners dit cijfer kunnen behouden of opkrikken naar een 8 of hoger in 2030?" Aldus Dorpsbelang Raard/Bornwird (en in de praktijk kennelijk ook Foudgum) in het voorwoord van de Dorpsvisie.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bornwird heeft 4 rijksmonumenten.

- Beschrijving van de monumentale objecten in Bornwird.

- De Hervormde kerk stamt uit de 13e eeuw. De kerk, van groot formaat baksteen, heeft geen toren en geen koor meer. Bij de restauratie in 1987 kwam een muurschildering van Sint Christoffel tevoorschijn. Het kerkje wordt beheerd door de Plaatselijke Commissie Foudgum / Bornwird en is te huur voor groepen tot maximaal 50 personen. Te denken valt aan bijv. recepties, familiebijeenkomsten, vergaderingen of kleine concerten.

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - "Het in 1964 opgerichte Dorpsbelang Raard/Bornwird fungeert als gesprekspartner, klankbord en adviseur van het gemeentebestuur. Tegelijk is Dorpsbelang belangenbehartiger, spreekbuis en antenne voor de inwoners van de dorpen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan verkeersveiligheid, leefbaarheid en zaken zoals de speeltuin en ijsbaan. Hierover is regelmatig contact met de gemeente en vindt periodiek overleg plaats met Burgemeester en Wethouders. Dorpsbelang organiseert tevens elk jaar een ledenvergadering. De Dorpsvisie is daarbij ook een leidraad voor dorpsbelang." Kennelijk is Dorpsbelang er, hoewel dat niet uit de naam blijkt, ook voor het dorp Foudgum, omdat deze immers ook onderdeel is van het onder Recente ontwikkelingen beschreven Dorpsplan.

- Onderwijs: - "Basisschool Bernewird is een school onder de rook van Dokkum, in het dorpje Bornwird, midden in de weidse wereld van het Waddengebied. De kinderen van het platteland voelen zich veilig en thuis op deze school. Die geborgenheid zit al in de naam, die je kunt vertalen als 'kinderterp'. Wat vroeger een veilig heenkomen betekende, is nu een vertrouwde school voor de leerlingen. Dat komt vooral door de gemoedelijke en open sfeer die in alle facetten van hun onderwijs is verweven. Het is geen grote school. Ze werken met combinatieklassen, waarbij de samenstelling varieert. Ze kennen hun leerlingen goed; hun ontwikkeling is een dagelijkse zorg. Omdat ze in thema’s werken past alles naadloos in elkaar. Er is samenhang door de gehele school.

Waar staat de naam van onze school voor? 'Bernewird; Terp voor kinderen'. De terp was een ophoging om te kunnen overleven; een plek waar men zich veilig voelde. Bernewird wil zo’n terp zijn. Een plek waar kinderen zich veilig voelen. Maar ook een plek voor ontwikkeling, kennis en vaardigheden bijbrengen, waardoor de kinderen in staat zullen zijn in onze wereld te (over)leven."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Bornwird.

Reactie toevoegen