Prachtige tekening van en gedicht over de buurtschap Bontebrug. En wij kunnen beamen: als je er een keer geweest bent, wil je er graag nog eens terugkomen, want het is een mooi plaatsje om te zien.
Bontebrug heeft enkele voorzieningen die de meeste buurtschappen niet hebben, namelijk de Bontebrugkerk en de Bontebrugschool. Ze staan mooi als setje naast elkaar. (© Google)
De in buurtschap Bontebrug geboren Jonah Falke (1991) debuteert in september 2016 met zijn roman Bontebrug. Nadere toelichting daarover vind je onder het kopje Literatuur.
- Bontebrug is een buurtschap* in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Oude IJsselstreek. T/m 2004 grotendeels gemeente Wisch, voor een klein deel gemeente Gendringen.
* Gezien het feit dat de nederzetting een kerk, school en een zekere grootte en komvorming heeft, is het geografisch gezien eigenlijk een dorp, maar in de regio vindt men het een buurtschap - vermoedelijk (mede) omdat de plaatsnaam voor de postadressen niet bestaat en de kern in dat opzicht grotendeels 'in' Silvolde ligt - dus conformeren wij ons daaraan. Daarmee valt Bontebrug onder de bijzondere, door ons in het leven geroepen categorie 'buurtschappen met een kerk'. Omdat ca. 70 buurtschappen van de 4.000 in ons land een kerk hebben, en dat dus geen alledaags verschijnsel is, hebben wij die expliciet als zodanig benoemd en in een overzicht vermeld.
- De buurtschap Bontebrug heeft officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) en is/heeft dus een eigen bebouwde kom, maar valt voor de postadressen grotendeels onder het dorp Silvolde. 2 panden vallen onder het dorp Ulft (zijnde de huisnrs. 188 en 190).
Terug naar bovenOudere vemeldingen
Gebouw: 1839(1) Bontebrug. De buurtschap heeft tussendoor, van de jaren veertig tot in de jaren zestig, ook in de adresseringen, Nieuwdorp geheten. Later is de naam weer terugveranderd in de huidige naam. In 1975 kregen de 3 straten in de buurtschap de gelijknamige straatnaam. In die tijd zijn ook de komborden er gekomen.
Naamgeving en naamsverklaring
Oorspronkelijk alleen de naam van een oud adellijk huis ter plekke met herberg en bierbrouwerij. Ontleent zijn naam aan de inmiddels niet meer bestaande houten jukbrug - tevens tolbrug - over de oude loop van de rivier de Aa-strang*, aan de weg van Doesburg naar Wezel en Anholt. De Bontebrug stond op de plek waar nu het beekje in een duiker onder de weg verdwijnt. Later is de hele hieromheen gegroeide buurtschap naar deze brug genoemd. Men heeft gesuggereerd dat de brug gekenmerkt werd door een bonte mengeling van kleuren.(2)
* Na herinrichting van het wegenstelsel in de jaren zeventig verdween de Aa-strang ondergronds.
Kunstenaar Henk Welling heeft in 2014 in opdracht van Belangenvereniging Bontebrug een onderzoek gedaan naar de herkomst van de naam. De uitkomst beoogde te worden gebruikt voor een monument, een kunstwerk dat een welkome bijdrage zou gaan leveren aan het cultuurhistorische bewustzijn van de buurtschap. En dat is ook gebeurd. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Bezienswaardigheden. Na het lezen van archiefmateriaal, het bekijken van oude landkaarten en gesprekken met Waterschap Rijn IJssel, inwoners van de buurtschap, streekarchivarissen en andere geïnteresseerden, kwam hij tot de conclusie dat een eenduidige verklaring voor de naam niet te vinden is, en dat hij niet alleen 7 verschillende spellingen van de naam heeft gevonden zoald die door de jaren heen zijn gehanteerd, en 7 verschillende lettertypen, maar ook nog 7 verschillende mogelijke naamsverklaringen, waarbij niet mee met zekerheid vast te stellen is wat de enige juiste is. Het betreft:
- De naam Bontebrug kan slaan op de bonte hoeveelheid materialen waar de brug ooit van gemaakt was. Hout was blijkbaar niet het enige materiaal.
- Volgens sommigen was het de naam van de brug omdat deze bont van kleur zou zijn geweest. Het verhaal doet de ronde dat een schilder die ooit de brug een likje verf moest geven, slecht betaald werd en al zijn restjes verf heeft gebruikt om de brug te schilderen.
- Het bonte van Bontebrug heeft niet de betekenis van veelkleurig maar van blond en dat is geel of bleek van kleur (iemand blond en blauw slaan en hij ziet blond van de kou).
- Blond is volgens de theorie van een oud-medewerker van Waterschap Rijn en IJssel de kleur van het gele zand dat in de buurt van de brug door de Aa-strang werd afgezet. Volgens deze theorie is de naam dus afgeleid van een aardkundige kwaliteit van de omgeving.
- De brug heette zo omdat hij verwees naar de bonte gezelschappen (boeren, kooplui, rijke lieden) die de doorgaande route Holland-Duitsland passeerden.
- In het verlengde daarvan is er de theorie dat de buurtschap vernoemd is naar de bonte taferelen die plaats vonden in de herbergen bij de brug.
- Deze laatste theorie wordt ondersteund door nog recente verhalen over borrels die werden gedronken en werklui die het wel eens ‘te bont’ hebben gemaakt bij de cafés bij de brug. Ooit waren dat er maar liefst vier. (bron: Oude IJsselstreek Vizier)
De buurtschap Bontebrug ligt rond de gelijknamige weg, Z van Silvolde, O van Ulft.
Terug naar bovenDe buurtschap Bontebrug omvat ca. 70 huizen met ca. 180 inwoners.
Terug naar bovenKerkelijk
Het eerste Gereformeerde kerkje verrijst hier in 1887. Wij hebben ergens gelezen (maar kunnen dit vooralsnog niet terugvinden) dat deze kerk juist hier is gebouwd, omdat de dorpen Silvolde en Ulft beide afzonderlijk te klein waren voor een eigen Gereformeerde kerk, en men daarom besloten heeft tot de bouw van een kerk voor beide dorpen gezamenlijk, en ook precies tussen beide dorpen in: in buurtschap Bontebrug. Dus als je je mocht afvragen wat zo'n grote kerk doet in zo'n kleine buurtschap, dan weet je nu hoe dat komt...
Na de bouw van de tweede, maar eerste 'echte', grotere kerk in 1932, wordt het oude kerkje nog gebruikt als gymnastiekzaal van de naastgelegen school. Dit gebouwtje is rond 2000 afgebroken. De kerk uit 1932 wordt bij de bevrijding van dit gebied op 30 maart 1945 door de Duitsers in brand geschoten. Daarom verrijst in 1949 de huidige kerk. In 1952 wordt de toren erbij gebouwd. - Nadere informatie over de geschiedenis van de Bontebrugkerken.
Sinds 31 december 2009 maken de kerk en de geloofsgemeenschap deel uit van de op die datum formeel opgerichte Protestantse Gemeente Gendringen - Bontebrug. Op die dag worden bij de notaris namelijk de akten ondertekend die de vereniging van de Hervormde Gemeente te Gendringen-Megchelen-Netterden en de Gereformeerde Kerk te Silvolde-Gendringen tot een feit hebben gemaakt. Een vereniging van twee kerken die gestalte heeft gekregen in een vrij korte periode vanaf het moment dat tot samengaan werd besloten.
Aan dit proces is een periode voorafgegaan waarin een 5-tal gemeenten in de regio langs de Oude IJssel intensief de hoofden bij elkaar hebben gestoken met het oog op een op termijn te vormen streekgemeente. Betrokken gemeenten waren de hervormde gemeenten te Etten-Ulft, Terborg, Silvolde en Gendringen en de gereformeerde kerk Gendringen-Silvolde. Door deze kerken is de Werkgroep Regionaal Kerkelijke Samenwerking (WRKS) opgericht, die als opdracht had de doordenking van mogelijkheden tot streekgemeentevorming. Met veel enthousiasme is in deze werkgroep gewerkt, echter om een aantal redenen bleek het gestelde doel een flinke stap te ver. De WRKS vindt vervolgens haar voorlopig einde. Dat betekent niet dat er in de regio stil wordt gezeten.
Tussen de hervormde gemeenten van Etten-Ulft en Terborg vindt na samenwerking uiteindelijk een fusie plaats. Tussen de Hervormde Gemeente Gendringen-Megchelen-Netterden en de Gereformeerde Kerk Silvolde-Gendringen bestaat al enige jaren samenwerking op een aantal fronten. Zo is er regelmatig overleg op moderamenniveau, zijn er een aantal gezamenlijke diensten en is er samenwerking op het gebied van de cathechese door deelname in de regionale cathechese werkgroep. Als in de gezamenlijke kerkdiensten in Gendringen en Bontebrug ook de twee sacramenten worden gevierd dient zich de vraag aan wat een veel intensievere samenwerking nog in de weg zou kunnen staan. Vanaf dat moment wordt het overleg intensiever en frequenter, worden de kerkenraden en de gemeenten betrokken en wordt het proces van samengaan daadwerkelijk ingezet. Op 16 april 2008 wordt de federatieregeling vastgesteld en ondertekend, een belangrijke stap op weg naar vereniging van de beide gemeenten. Daarna worden in een zorgvuldig en transparant traject de noodzakelijke stappen gezet die hen uiteindelijk samenbrengen aan de tafel van de notaris.
Een van de belangrijkste doelen die de pasgevormde Protestantse Gemeente Gendringen - Bontebrug voor ogen staat is de twee voormalige gemeenten zo goed mogelijk met elkaar te laten mengen. Dat proces is volop gaande en hoewel het hier daar voor gemeenteleden danig wennen is, mag gezegd worden dat ze flink op weg zijn in de richting van eenwording.
- Nadere informatie over de geschiedenis van Bontebrug.
Terug naar boven- "Bij Bontebrug ter hoogte van het kruispunt Ulftseweg, Dinxperloseweg en Oversluis (N317) heeft de Provincie in 2021 een rotonde aangelegd. Na 8 jaar voorbereiding was het dan eindelijk zover. Hiermee verbeteren we de verkeersafwikkeling en vergroten de verkeersveiligheid op de N317. Verder is voor fietsers vanuit Dinxperlo een nieuwe fietsroute aangelegd achter cafetaria Bij Ben. De route ligt ten noordoosten van genoemd kruispunt en sluit aan op het 2-richtingen fietspad langs de N317 richting Ulft en Silvolde. Verder is onderhoud uitgevoerd aan de hoofdrijbaan N317 Dinxperloseweg richting Dinxperlo over een lengte van ca. 600 meter. En de voorsorteerstrook rechtsaf komende vanuit Dinxperlo is verwijderd ten behoeve van de verkeersveiligheid." (bron: Provincie Gelderland)
Terug naar boven- Buurtschap Bontebrug heeft 2 gemeentelijke monumenten, zijnde het pand van de voormalige winkel met café op nr. 106, en de voorheen Gereformeerde, thans Protestantse (PKN) Bontebrugkerk uit 1949 van architect Evert Jan Rotshuizen.
De kerk is sinds 1980 in het bezit van een Engels orgel, daterend uit 1875 en oorspronkelijk gebouwd door Coetzer and Co. Het orgel is afkomstig uit de Zion Hill kerk in de plaats Old Hill in Wales. In 2005 is dit fraaie orgel geheel gerestaureerd.
- Lesley en Ivor Helmink zijn samen met hun kinderen de 3e en 4e generatie van het geslacht dat al sinds 1937 het gemeentelijke monument op Bontebrug 106 bewoont. In 2011 heeft het Monumentenplatform van de 3 historische verenigingen in de gemeente Oude IJsselstreek de Monumentenprijs van dat jaar toegekend aan de familie Helmink, als blijk van waardering voor de zorgvuldige en historisch bewuste wijze van restauratie en renovatie van dit pand. "Met veel respect voor het historische interieur en exterieur en met grote eigen inzet en gevoel voor de eigenheid, is de toekomst van een zeer bijzonder pand op een bijzondere, eeuwenoude plak voor zowel de bewoners als voor de gemeenschap veilig gesteld", aldus het juryrapport.
Gelegen aan de vroegere doorgaande weg tussen Doesburg en Gendringen, was dit pand als Halte Bontebrug een aangename onderbreking van de reis. De halte van de stoomtram voor de deur vormde voor velen uit Dinxperlo de begin- of eindhalte. Na een uitgebreide renovatie van het gemeentelijk monument stelden Lesley en Ivor de oude museumwinkel tijdens de Open Monumentendagen open. Door de talloze enthousiaste reacties besloten zij deze unieke winkel en bakkerij in 2016 weer te openen.
Halte Bontebrug is een museumwinkel en biedt een klein assortiment aan streekproducten en producten uit grootmoederstijd. Zoals oud Hollands snoep, nostalgisch speelgoed, nougat, koekjes, bakproducten, metworst, zeep, koffie en thee. Net zoals vroeger wordt het snoep in papieren puntzakken geschept en ook de worst hangt boven de toonbank. Indien gewenst kun je mooie cadeaupakketten laten samenstellen. De winkel is open op vrijdag en zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur. Bij goed weer en speciale fiets- of wandeltochten wordt de winkel extra open gesteld.
- Het idee voor een kunstwerk voor en over de buurtschap komt uit een toekomstvisie over de leefbaarheid van de buurtschap van enkele jaren geleden. Beeldhouwer Henk Welling, die dan nog in de buurtschap woont, wordt benaderd voor een ontwerp. Welling constateert dat er in de loop der eeuwen 7 verschillende schrijfwijzen van de plaatsnaam en/of brug zijn geweest, en ook nog in 7 verschillende lettertypen. De beeldhouwer besluit die schrijfwijzen te verbeelden. Zijn ontwerp wordt enthousiast ontvangen. Een van de boeken die Welling raadpleegt is 'Samenscholen bij de Bontebrug' (1991) van Bernard Dorrestijn. Deze oud-archivaris schrijft dat van de brug geen spaan meer is terug te vinden: "Het enige wat nog rest is de naam." De beeldhouwer besluit deze tekst als titel voor zijn monument te gebruiken.
Het kunstwerk omvat 7 zuilen van natuursteen, met daarop de 7 verschillende schrijfwijzen - in verschillende authentieke schrijfwijzen en lettertypes - zoals die door de jaren heen voor de Bontebrug en/of de gelijknamige buurtschap in gebruik zijn geweest. Het is in oktober 2018 gereed gekomen en geplaatst op op het pleintje 'De Timp' in het centrum van de buurtschap. Het kunstwerk is mogelijk gemaakt door financiële steun van de Rabobank, gemeente Oude IJsselstreek, Tomesen en de Plattelandsraad.
Terug naar boven- Foto's van buurtschap Bontebrug; oude foto's en ansichtkaarten, recente foto's, foto's van het kerkinterieur, luchttofo's.
- Dronefilmpje 'Bontebrug van boven'.
- Diaserie over de buurtschap, met een hele reeks oude en recente foto's, ansichtkaarten en enkele krantenartikelen, gemaakt n.a.v. het winnen van de gemeentelijke Monumentenprijs 2011 door het pand dat tegenwoordig Halte Bontebrug heet (zie daarvoor verder bij Bezienswaardigheden).
Terug naar boven- Jonah Falke (1991) debuteert in september 2016 met zijn roman Bontebrug. In recensies staat dat Falke uit Ulft komt, maar uit de voordracht die hij op 20-8-2016 houdt op het Noorderzon Festival te Groningen, waar hij kennelijk een deel uit deze roman voorleest (dat staat er niet expliciet bij), maken wij op dat hij in de buurtschap geboren is. In de voordracht vertelt hij o.a. over zijn belevenissen uit zijn jeugd in de buurtschap en in buurdorp Ulft. Flaptekst van de roman: "Robert komt uit de Achterhoek - schuurfeesten, brommers, eindeloze luchten. Nu studeert hij in Amsterdam aan de kunstacademie onder de hoede van schildergod Josef Dietz.
Als hij wordt uitgenodigd om met zijn mentor te exposeren, betekent dat een grote kans. Maar Robert twijfelt: tussen de populieren van zijn geboortegrond en de lichtjes van de stad; tussen het kalme leven en tomeloze ambitie; tussen een langeafstandsrelatie met de mooie Brona en de mysterieuze vrouw in de blauwe jas. Dan bereikt Robert slecht nieuws uit zijn geboortedorp en wordt hij gedwongen definitieve keuzes te maken. Het is een klassieke coming of age-roman, op het papier gesmeten door een geboren verteller. Schitterend debuut over de clash tussen de provincie en de grote stad." Filmmaker Ruud van Beele volgt de jonge schrijver, kunstenaar en muzikant voor onbepaalde tijd en is bezig met een documentaire. - Bekijk hier de trailer 'Jonah Falke - Bontebrug'.
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Bontebrug.
- Belangenvereniging: - Belangenvereniging Bontebrug behartigt de belangen van de inwoners en communiceert daartoe met de gemeente en andere belanghebbenden. Tevens beoogt de vereniging door het jaar heen enkele activiteiten te organiseren zoals een barbecue, dorpskerstboom en carbidschieten.
- Onderwijs: - In 1926 is in Jena (Duitsland) door de opvoedkundige hoogleraar Peter Petersen de eerste Jenaplanschool opgericht. De gedachte achter dit schooltype is een leef- en werkgemeenschap te zijn, waarin iedereen gelijk is aan de ander en waarbinnen leeftijd, intelligentie en leervermogen geen indelingscriteria vormen. Centraal staan het mens-zijn en de authenticiteit van elk kind. In plaats van jaarklassen werkt dit type school met zogeheten stamgroepen, kleine leefgemeenschappen waarin kinderen van verschillende leeftijden en capaciteiten bij elkaar worden geplaatst. Men zou het kunnen vergelijken met het vroegere gildewezen. De jongste kinderen zijn de leerlingen, de middelste leeftijdsgroep de gezellen en de oudsten de meesters. Op Jenaplan-basisschool De Bontebrug bestaan de stamgroepen uit twee leeftijdsgroepen. Door de geringere omvang van de school zijn stamgroepen met drie leeftijdsgroepen niet mogelijk. In 1965 is school een Jenaplanschool geworden, waar de meeste principes van het Jenaplan zijn doorgevoerd. Natuurlijk wel steeds aangepast en bijgesteld aan een veranderende tijd.
Reactie toevoegen