Status

- Bolnes is een dorp* in de provincie Zuid-Holland, gemeente Ridderkerk.

* De gemeente Ridderkerk betitelt de kern als 'wijk met dorps karakter', maar de kern is nog altijd los van de kern Ridderkerk gelegen en daar niet door 'opgeslokt', dus wij zien de ratio er niet van waarom het geen dorp meer zou zijn. Wat ons betreft nog altijd een dorp dus.

- Het dorp Bolnes heeft in 1978 weliswaar een eigen postcode (2987) gekregen in het postcodeboek, maar niet met haar eigen plaatsnaam erbij, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien ´in´ Ridderkerk. Daardoor wordt het waarschijnlijk door deze en gene als 'wijk' betiteld van Ridderkerk. Maar een wijk is een onderdeel van een dorp of stad, en ligt daar dus fysiek in, en dat is hier niet het geval.

- Vóór 2008 hadden de Ridderkerkse dorpen witte plaatsnaamborden onder blauwe komborden genaamd Ridderkerk. Sinds 2008 heeft Bolnes, evenals de overige Ridderkerkse dorpen, wel weer blauwe plaatsnaamborden (komborden). Wat ons betreft dus terecht, omdat de kern zoals hierboven toegelicht, geen wijk van Ridderkerk is, wat de bebording van vóór 2008 suggereerde, maar een nog altijd los van dat dorp gelegen dorp.

Naam

Oudere vermeldingen
1374 Bolnes.

Naamsverklaring
Samenstelling van bol 'kleine bank of plaat in een rivier, die bij eb als een ronde kop uitsteekt' en nes 'in water uitstekende punt land, landtong'. Het eerste deel is ook wel verklaard als bol 'week, moerassig'.(1)

Ligging

Bolnes ligt NW van Ridderkerk, op het voormalige eiland IJsselmonde, en grenst in het Z aan het knooppunt van A15 en A16 (het Knooppunt Ridderkerk), in het O aan Slikkerveer, in het N aan de Nieuwe Maas en in het W aan Rotterdam (wijk Beverwaard). De grens tussen de gemeenten Ridderkerk en Rotterdam loopt hier langs de weg Dijkje.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Bolnes 62 huizen met 527 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 3.000 huizen met ca. 7.500 inwoners.

Geschiedenis

Oorspronkelijk omvat Bolnes voornamelijk lintbebouwing aan de Ringdijk langs de Nieuwe Maas. Het dorp heeft zich met name sinds de tweede helft van de 19e eeuw verder ontwikkeld, doordat Boele’s scheepwerven zich in 1854 langs de Nieuwe Maas vestigt. Als gevolg van deze werkgelegenheid vestigen zich arbeiders in de zogeheten Kop van Bolnes. In de jaren veertig van de 20e eeuw wordt dit woongebied in zuidelijke richting uitgebreid tot aan de Boezem. Na de Tweede Wereldoorlog groeit het dorp geleidelijk uit tot wat het nu is. Vooral in de jaren zestig en zeventig wordt veel gebouwd: ten oosten van de De Wetstraat, het centrum, ten zuiden van de Noordstraat en de flats aan de Spuistraat. Door de uitbreiding van de Rotterdamse wijk Beverwaard is het dorp tegen Rotterdam aan komen te liggen. In de afgelopen jaren is nog een nieuwe buurt ontstaan, namelijk Willaertslande, tussen de Leklaan, het Eemhof en het Dijkje.

Naamsbekendheid verkrijgt het dorp met verschillende zwaardere industriële ondernemingen, met name scheepswerven en machinefabrieken (zoals Smit Bolnes, en Machinefabiek Bolnes, die in 1910 wegens ruimtegebrek naar een ruimere locatie in Krimpen aan de Lek verhuist). Deze ondernemingen zorgen in de jaren zestig voor een toestroom van gastarbeiders. In eerste instantie vestigen zich hier mensen uit het noorden van het land. Later komen er vooral uit Spanje arbeiders naar het dorp. Aanvankelijk worden zij gehuisvest in houten barakken bij de scheepswerven. Dat wordt het Spanjolenkamp genoemd. In de jaren zeventig laten velen hun gezinnen overkomen en krijgen zij reguliere huisvesting.

In de jaren tachtig krijgt de nationale scheepsindustrie grote klappen door de opkomende Aziatische economieën. Hierdoor gaan de scheepswerven in het dorp grotendeels dicht. In de jaren negentig en tweeduizend is een gedeelte van de oude, leeggekomen bedrijventerreinen van bestemming veranderd. Door de bouw van woonbuurt Maasdonck op het voormalige Boeleterrein is de relatie van het dorp met de rivier versterkt. In de toekomst zullen ook andere voormalige bedrijventerreinen worden herontwikkeld tot woonbuurten en wordt de relatie met het water verder versterkt. (bron: Wijkontwikkelingsprogramma Bolnes)

De Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt uit 1883 aan de Beneden Rijweg is (in 1974?) gesloopt omdat de locatie onderdeel was van een dijkverzwaring.

Recente ontwikkelingen

- In 2011 is een herzien Wijkontwikkelingsprogramma Bolnes verschenen, dat de wenselijk geachte ontwikkelingen voor het dorp in de komende jaren schetst.

Bezienswaardigheden

Boezemkerk
De huidige Hervormde (PKN) Boezemkerk in Bolnes (Pretoriusstraat 2) dateert uit 1958. Op deze locatie (vroeger Bolnesserdijk geheten) stond een kerk van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland uit 1880. Deze is in 1918 door brand verwoest. De oude Boezemkerk uit 1880 is in 1962 afgebroken om ruimte te maken voor de dijkverzwaring. De huidige kerk heeft ca. 550 zitplaatsen. Het ontwerp is in grondplan gebaseerd op de kruisvorm. Het interieur heeft door de toegepaste verlijmde houten spanten een gotische uitstraling. De oriëntatie is noord-zuid in plaats van west-oost, dit is niet alleen met het oog op de beschikbare ruimte. Door deze bouwrichting valt zowel bij de morgendienst als bij de avonddienst het zonlicht door de hoge ramen ter weerszijden van de preekstoel. Op deze wijze wordt het belang van de verkondiging benadrukt en het binnenstromend licht is dan het symbool van het Heil dat God ons in zijn Woord openbaart. Drie van de acht ramen zijn aan de onderzijde voorzien van gekleurd glas in lood. Een stelt een episode uit de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan voor. Dit raam is geschonken door de Zondagsschool. Het tweede raam, waarop de hoofdpersoon uit de gelijkenis van de Zaaier is te zien, is geschonken door een gemeentelid. Het derde raam, met de voorstelling van de Goede Herder, is later aangekocht.

Het orgel is gebouwd door orgelmaker Willem van Leeuwen uit Leiderdorp. Het achttien stemmen tellende kerkorgel wordt tot de hoogst geklasseerde kerkorgels gerekend. Het orgel is gebouwd volgens het zuivere mechanische 'Veka'-sleepladensysteem, onder toezicht van de Synodale Orgelcommissie der Nederlandse Hervormde Kerk. Het orgelfront is in overleg met de architect van de kerk, Ir. T. van Hoogevest te Amersfoort, ontworpen. Op 25 mei 1960 is het imposante kerkorgel officieel in gebruik genomen.

Gereformeerde kerk
- Gereformeerde (PKN) kerk uit 1960 (Pretoriusstraat 56). Al in de jaren dertig wordt er gesproken over de noodzaak van nieuwbouw op de langere termijn. Acht jaar voor de ingebruikname van het nieuwe kerkgebouw wordt er al grond gereserveerd voor nieuwbouw. Mede omdat toen al bekend was dat het gebied, rondom de plaats waar de kerk nu staat, industriegebied zal worden. Na 1960 verandert het dorp drastisch; de oude dorpskern langs de dijk is bijna verdwenen. De plaats van de oude kerk en pastorie is ingenomen door een oprit naar de dijk. De nieuwe Rotterdamse wijk de Beverwaard ligt tegen het dorp aan. Dat zal voor de kerk van Bolnes gevolgen hebben; een deel van de wijk de Beverwaard valt kerkelijk onder het dorp. 15 jaar na de bouw van de nieuwe kerk start men met het aanbouwen van enkele ruimtes, vanwege de nieuwbouwplannen voor de wijk Beverwaard. Zie verder de pagina Geschiedenis van de lokale Gereformeerde kerk vanaf 1878. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Bolnes.

Oud Gereformeerde Gemeente
In 1908 is de lokale Oud Gereformeerde Gemeente (OGG) geïnstitueerd. De kerk stond op het Bolnesserdijkje. In 1918 brandt het gebouwtje uit. Twee jaar heeft men van de ene plek naar de andere plek gezworven. In 1920 huurt men een smederij op Laantje 6 en verbouwt die tot kerk. Nog altijd kerkt men daar met de ca. 30 leden en doopleden. Wel is men in 2008 uit het verband van de OGG getreden.

Oorlogsmonument
Oorlogsmonument uit 1947 aan de Donckselaan, ter herinnering aan de executie van 8 personen door de Duitsers op 8 mei 1945, drie dagen na de capitulatie van Nazi-Duitsland... Het monument staat naast de voormalige woning van dokter Berger, waar de executies hebben plaatsgevonden. Dr. Berger was een van de slachtoffers. Elk jaar op 8 mei worden zij herdacht. Het monument is geadopteerd door Basisschool De Driemaster te Slikkerveer. "Burgemeester Crezée gaf een arrestatieploeg opdracht enkele "moffenmeiden" op te halen in Bolnes om hen in Ridderkerk kaal te scheren, als straf voor het heulen met de vijand. Deze ploeg bestond uit een politieman in uniform en vijf leden van de B.S. Er kwamen veel toeschouwers op de arrestatie af en er dreigde een opstootje. Een van de B.S.-ers wilde een waarschuwingsschot lossen om hieraan een einde te maken. Hij trof daarbij per ongeluk, de kogel ketste terug vanaf de straat, een toeschouwer in zijn onderbeen. De gewonde werd samen met drie gearresteerde "meiden" naar de woning van huisarts Berger aan de Donckselaan gereden voor behandeling.

Tijdens dit oponthoud werd door de eerder genoemde politieagent een personenwagen van de Duitse Weermacht aangehouden. In de wagen zat behalve de chauffeur een Duitse officier met zijn Nederlandse vriendin, die bekend stond als "moffenmeid". De agent wilde haar arresteren. Hierbij ontstond een worsteling tussen het meisje en de agent, waarbij ze de hulp in riep van de Duitse officier, die zijn pistool probeerde te trekken, maar een B.S.-er, die dat zag hield hem, met zijn eigen pistool, in bedwang. De Duitser claxonneerde daarna hevig, waardoor andere Duitsers uit de naastgelegen villa te hulp schoten. Er ontstond een fel vuurgevecht tussen de Duitsers en de B.S.-ers. Zelfs een pantservuist werd bij dokter Berger naar binnen gegooid, waardoor het huis ernstig werd beschadigd. Acht mannen, bij en in het huis, werden gegrepen en met de handen omhoog, naast elkaar, met het gezicht naar de garagedeur gezet. Eén voor één zijn ze, op een afstand van ongeveer drie meter, door de Duitsers neergeschoten. Twee van hen bleken achteraf het drama overleefd te hebben, een met een schot in zijn dijbeen, de ander met een schot in het hoofd, waardoor hij voor het leven blind werd. Door zich letterlijk doodstil te houden tussen de andere lichamen, werd door de Duitsers niet opgemerkt dat ze allebei nog in leven waren. (bron: Online begraafplaatsen.nl)

Beeld

- Foto's en ansichten van Bolnes.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bolnes (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Bolnes.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Fontein. "Onder het motto: ‘Samen leven, samen leren met hart, hoofd en handen’, willen wij inhoud geven aan ons onderwijs. De Fontein in Bolnes is een school waar kinderen zich prettig voelen en uniek mogen zijn. De kinderen ontwikkelen zich optimaal en veelzijdig door met en van elkaar te leren, waarbij ze medeverantwoordelijk worden voor hun leerproces. We werken op onze school met de methode ‘De Vreedzame School’, waarbij de klas en de school beschouwd worden als een leefgemeenschap. Kinderen worden bij ons gezien en gehoord. Ze krijgen een stem en leren een democratisch burger te zijn. We bieden een veilig pedagogisch klimaat en passend onderwijs: ieder kind werkt binnen de groep op het niveau dat hij of zij aan kan. Onze professionals geven kwalitatief hoogstaand onderwijs binnen een betekenisvolle leeromgeving. Uiteraard maken wij daarbij gebruik van moderne leermiddelen."

- "Basisschool OBS De Bosweide kenmerkt zich door een vriendelijke, open sfeer waarin kinderen zich thuis voelen. Het onderwijsaanbod is zoveel mogelijk ontwikkelingsgericht. We verwachten en eisen veel van de kinderen, zowel op sociaal gebied als op leervaardigheid. We organiseren zoveel mogelijk ruimte voor de kinderen zodat ze zich in eigen tempo en op hun eigen niveau kunnen ontwikkelen. De grote verschillen tussen kinderen zijn voor ons het uitgangspunt. Die worden niet ontkend maar onderkend en gebruikt als vertrekpunt voor het leren en de begeleiding. Er wordt veelal thematisch gewerkt waarbij de inbreng van de kinderen zelf zo groot mogelijk wordt gemaakt. Betrokkenheid van de ouders wordt hierbij van harte toegejuicht. Op vele momenten en manieren worden ouders dan ook betrokken bij het schoolleven van de kinderen.

De Bosweide bevindt zich midden in de groeiwijk Bolnes. Een school met ca. 300 leerlingen verdeeld over 12 groepen. De leerkrachten werken met veel enthousiasme aan de uitstekende resultaten en sfeer die de Bosweide kenmerken. De school grenst aan de buurtsportlocatie die in de pauzes door de kinderen gebruikt mag worden. Het schoolplein van de onderbouw is recentelijk vernieuwd met o.a. een voetbalveldje met kunstgras. Buitenschoolse opvang en kinderrestaurant worden in het gebouw van De Bosweide uitgevoerd door Yes!, professionals in kinderopvang. De Peuterspeelzaal van Yes is ook in het pand aanwezig. De Bosweide is actief deelnemer in bredeschool-activiteiten."

- Brede School Bolnes - Slikkerveer is een netwerk voor kinderen en jeugd. Het biedt activiteiten aan op het gebied van sport, beweging, kunst en cultuur. Ook kan de Brede School hen helpen een zinvolle vrijetijdsbesteding te vinden. De missie van de Brede School is om een doorgaande ontwikkelingslijn tot stand te brengen en een sociaal samenhangende en actieve wijk te stimuleren, door ontmoeting tussen mensen tot stand te brengen. Hierbij kan gedacht worden aan ontmoetingen tussen verschillende generaties, tussen mensen met verschillende achtergronden et cetera. De Brede School bevordert ook de samenwerking tussen andere verenigingen/deelnemende partners, waardoor zij van elkaars netwerk gebruik kunnen maken.

- Muziek: - Muziekverenging Excelsior Bolnes (in de volksmond afgekort tot MEB) is een harmonie. Ze oefenen iedere donderdagavond vanaf 20.00 uur in hun verenigingsgebouw op Noordstraat 56. Nieuwe leden zijn altijd welkom. Dus als je wilt weten of het wellicht ook iets voor jou is, ben je welkom om een keer op repetitie te komen kijken.

- Sport: - Voetbalvereniging s.v. Bolnes staat voor sportiviteit voor iedereen in onze samenleving. Plezier en prestatie gaan hand in hand. De vereniging is opgericht in 1920. In april 2018 is de toen 88-jarige Ab Pors gehuldigd voor zijn 75-jarig lidmaatschap van de vereniging. Of dat een record is, konden ze bij de KNVB niet vertellen.

- Veiligheid: - Als je wilt weten wat je kunt doen bij kleine maar ook grote ongevallen, ziektebeelden, afwijkingen in gezond gedrag, verbinden van wonden, bedienen van de AED en reanimatie, kun je terecht bij de cursussen van EHBO Bolnes.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)