Status

- Boksum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Menameradiel.

- Het kleine dorp Boksum werkt op veel gebieden samen met het grote buurdorp Deinum, het kleine buurdorp Blessum en de buurtschap Ritsumasyl. Zo is er bijv. een gezamenlijke Dorpskrant.

Naam

In het Nederlands
Boxum. Overigens zijn de plaatsnamen in de voormalige gemeente Menameradiel sinds 2010 officieel Friestalig. Bij de meeste plaatsnamen in de voormalige gemeente Menameradiel staat de Nederlandse spelling er op de plaatsnaamborden nog bij, bij dit dorp staat alleen nog de Friese spelling.

Oudere vermeldingen
13e eeuw Boxum, 1400 Boxim, 1420 Boxum, 1478 Bouxum, 1496 Boxum.

Naamsverklaring
Te verklaren als heem 'woonplaats, woning' van de persoon Bokke of Bokse.(1)

Ligging

Boksum ligt Z van Deinum en Marsum, ZW van Leeuwarden, W van Goutum, NW van Jellum, NNW van Bears en Weidum, NNO van Jorwert, NO van Hilaard, Leons en Húns, NO van Blessum, O van Dronryp en ZO van Menaam.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Boksum 38 huizen met 237 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 160 huizen met ca. 400 inwoners.

Geschiedenis

Het dorp is in de geschiedenis vooral bekend van de Slag bij Boksum die hier op 17 januari 1586 heeft plaatsgevonden tussen de Staatsen en de Spanjaarden. Volgens de tekst op een rouwbord in de Sint Margaretakerk zijn hierbij 1.000 doden gevallen. "De Slach by Boxum is een van de 32 Under de Toer manifestaties tijdens Leeuwarden-Fryslân 2018. Under de Toer presenteerde 32 bijzondere verhalen, die in een van de respectievelijke kerken zijn geboren. Deze verhalen vormden het vertrekpunt voor manifestaties waarin kunstenaars samenwerken met de gemeenschap. Samen verbeeldden ze de mooiste verhalen die het waard zijn opnieuw verteld te worden." "In deze spectaculaire multimediale openluchtvoorstelling nemen feit en fictie je mee terug naar de Slach by Boxum. De Sint Margrietkerk en het dorp zullen dienen als het interactieve decor van deze belevenis van theater en projectie. De Slach wordt verteld op een manier die in de verte doet denken aan The Passion. Maar dan op geheel eigen wijze", aldus regisseur/artistiek leider Tjerk Kooistra.

"1586. Nederland is al jaren onderdeel van het katholieke Spaanse Koninkrijk, maar lijdt daar regelmatig onder. De Spaanse troepen zitten in (of zijn gevestigd in) Groningen en Spanje eist dat er belasting wordt betaald. Wanneer dit niet genoeg gebeurt, plunderen de Spanjaarden verschillende dorpjes en kleine steden, zodat ze hun eigen troepen kunnen onderhouden. Een aantal jaren daarvoor was Willem van Oranje nog een trouwe metgezel van de Spaanse koning, maar hij keerde zich tegen hem, omdat hem werd opgedragen om zijn eigen volk keihard aan te pakken. Willem van Oranje werd hierom vermoord door de katholieke Balthasar Gérards.

Het is januari in het jaar 1586. Het vriest dat het kraakt. De strijd tegen de Spaanse heersers wordt voortgezet door Willem Lodewijk, maar deze is op dat moment in Vlissingen voor de inhuldiging van de opvolger van Willem van Oranje. Alle sloten en meren die Friesland normaal gesproken als waterlinie beschermen tegen indringers, zijn vanwege het ijs op dat moment geen barrière meer. Dit is een perfect moment voor de Spaanse generaal Verdugo om een plundertocht door Friesland te maken. Hij pakt dit serieus aan en trekt met maar liefst 3000 voetsoldaten en 700 ruiters door Friesland. Ondertussen wordt er vanuit Leeuwarden een gelegenheidsleger opgesteld om de Spanjaarden te stoppen. Wij volgen het verhaal van vaandeldrager Otto Clant van Scharmer. Deze jonge landjonker had als taak om het vaandel met trots te dragen en te beschermen. Vlakbij Boksum kwam het tot een veldslag." Aldus de toelichting bij de liefst 7 uitverkochte voorstellingen van De Slach by Boxum in oktober 2018.

Recente ontwikkelingen

- Dorpsbelangen Boksum werkt anno 2019 samen met de inwoners aan een plan om de leeggekomen Otto Clantskoalle te slopen en op het terrein een zogeheten Knarrenhof voor 'generatiebestendig wonen' te bouwen. De naam komt van een serie vroegere typetjes van het duo Koot & Bie, de krasse knarren. Het eerste Knarrenhof in Nederland verrees in Zwolle. De woonvorm verspreidt zich inmiddels als een olievlek over het land. Een eerste verkenning in het dorp nar ideeën voor herbestemming van het schoolterrein leverde op dat er behoefte is aan woningen voor ouderen, maar ook voor jongeren. Door die samen in een hofje te verenigen, kunnen de doelgroepen er voor elkaar zijn. Het concept van een Knarrenhof is namelijk dat bewoners elkaar helpen. Op het terrein zouden zo’n zes tot acht compacte woningen kunnen komen.

- Het motto van de Otto Clantskoalle in Boksum was: “Groot in kleinschaligheid met respect voor verschillen”. "Op onze school wordt modern onderwijs gegeven vanuit de algemeen bijzondere / openbare identiteit, waarden en normen. Dit onderwijs bereidt kinderen voor op een volwaardige plaats in de huidige en toekomstige samenleving en het kenmerkt zich door: een positief schoolklimaat vanuit de pedagogische basisbehoeften aan relatie, competentie en autonomie; een gestructureerde, veilige leeromgeving met rust, orde, respect en regelmaat; de mogelijkheid zelfverantwoordelijk te mogen zijn voor je eigen leerproces; het met en van elkaar leren; het uitgaan van de kwaliteiten van leerlingen en leerkrachten; effectiviteit bij het verwerven van de in de kerndoelen vastgelegde kennis en vaardigheden; een doorgaande lijn in onderwijs met brede ontwikkeling van de leerlingen; onderwijs en zorg op maat; een rijke, uitdagende leeromgeving met eigentijdse middelen." Zo was op de site van de school te lezen.

Otto Clant was een beroemd vaandeldrager in de Slach by Boksum in 1586. Na een langdurige dappere strijd tegen de Spanjaarden, die veel meer soldaten hadden, vluchtte hij toen de slag verloren was samen met andere strijdgenoten de kerk in. Dit mocht niet baten, de vijand wist hen te vinden. Voordat hij werd doodgestoken wikkelde hij zich in zijn vaandel. Toen het nieuwe schoolgebouw in 1984 werd geopend kreeg de school deze naam. Het symbolische zwaard van Otto Clant hing bij de hoofdingang aan de muur. Voorheen was de school protestants-christelijk. In 1993 is op een ledenvergadering unaniem besloten de identiteit te wijzigen in Algemeen Bijzonder. Gezien de levensbeschouwelijke achtergrond van de meeste leerlingen was dit een reëel besluit.

Scholenkoepel Fier wilde de school in Boksum na afloop van schooljaar 2015-2016 sluiten, omdat de school toen nog maar 25 leerlingen had. De koepel krijgt budget voor in totaal ca. 1.600 leerlingen en heeft het minimum voor een school op 35 leerlingen gesteld, omdat het anders in verhouding te duur wordt. In dit artikel licht inwoner Frans Adema toe waarom dit een van de betere basisscholen is en waarom het zonde is als de school zou moeten sluiten. Zie hier ook de videoreportage met Frans Adema. Begin 2016 heeft Fier besloten om de sluiting een jaar uit te stellen. Kennelijk is het later nog een keer een jaar uitgesteld, want hoewel wij over de concrete sluiting niets op het internet kunnen vinden, lezen wij op de Facebookpagina van de school nog berichten tot voorjaar 2018, en in juli 2018 hebben ze nog een schoolmusical gedaan, waaruit wij concluderen dat de school kennelijk na afloop van schooljaar 2017-2018 is gesloten.

Bezienswaardigheden

- Boksum heeft 7 rijksmonumenten.

- De uit ca. 1100 daterende Sint Margaretakerk is in 2003 gerestaureerd en wordt tegenwoordig gebruikt voor concerten.

- De Afscheiding vond in Boksum plaats in 1847. Aanvankelijk kwam men bijeen in een huis aan It Fine Reedsje (= het 'fijne' = Gereformeerde paadje). Pas in 1909 werd er een echte Gereformeerde kerk (Oedsmawei 17) gebouwd. Al in de jaren 1930 is de kerk uitgebreid. Renovatie en ook uitbreiding vonden plaats in 1968. De kerk is in 2004 gesloten omdat de Hervormde kerk de PKN-kerk van het dorp werd. Na de sluiting is het Reil-orgel verkocht aan de SoW-gemeente in Lochem. In de kerk is tegenwoordig een bezinningscentrum gevestigd.

Evenementen en activiteiten

- Tonielferiening De Stringpraters geeft door het jaar heen verschillende uitvoeringen.

- Dorpsfeest Boksum (weekend eind augustus).

Landschap, natuur en recreatie

- Waterloop de Boksumer Soal (voor 2007: Boxumervaart) ontspringt bij Hijlaard, stroomt vervolgens W om Boksum heen en komt Z van de kruising Van Harinxmakanaal-Swette uit in de Swette. De Boksumer Soal is begin 2019 gebaggerd. Het vaarwater is daardoor dieper geworden. Daardoor kunnen sloepen sinds vaarseizoen 2019 vanaf de Swette bij Leeuwarden naar Deinum varen zonder dat zij over het brede en drukke Van Harinxmakanaal hoeven. Voorheen moest dat nog wel. De gemeenten Leeuwarden en Waadhoeke willen het Van Harinxmakanaal graag zoveel mogelijk ontlasten van pleziervaart. Door de Boksumer Soal te baggeren, varen sloepjes nu een mooie recreatief vaarrondje, van Leeuwarden naar Ritsumasyl, Deinum en Boksum, om het van Harinxmakanaal heen.

- Fûgelwacht Boksum en omkriten is opgericht in 1990 en had toen ca. 120 leden. Nu hebben ze er ca. 350, wat veel is voor zo'n klein dorp en aangeeft dat hun activiteiten gewaardeerd worden. Ze beschrijven in het Fries wie ze zijn en wat ze doen, maar Plaatsengids.nl vindt het van belang om dergelijke voor natuur en landschap van de regio belangrijke verenigingen goed voor het voetlicht te brengen, en een niet-Fries met enig taalgevoel kan dat ook wel volgen: "Yn de ôfroene 28 jier is der hiel wat bart/feroare mar it wurk wer de feriening foar stiet is grutter wurden. Sûnt de oprjochting lei de klam op de neisoarch fan greidefûgels. It beskermjen yn de breedste sin fan it wurd. Troch feroare omstannichheden is it aaisykjen ûnder fjoer komme te lizzen. Nei in protte hin en wer gepraat en rjochtsaken is it no al inkelde jierren net mear tastien om op de âlde manier ljipaai te sykjen.

Wol binne we al in protte jierren dwaande op de skoallen om bern de leafde foar de natuer by te bringen. Us tinkt in tige wichtige saak! Mar de sosjaal media makket it ús tige muoilik. Polske springe, it lân yn is net mear fansels sprekkend docht bliken. Ferline jier ha we de nêstkastkes wat útwreide, 20 yn Deinum en 10 yn Boksum. Makke troch learlingen fan ‘de Brêge’ út Ljouwert. Hooplik kin we dit yn de rin fan jierren fjirder útwreidzje. Fjirder sit er in ierdswellewânt oan te kommen. Allegearre saken die wer mear tiid freegje fan ús frijwilligers.

Wat is er de ôfroene jierren bart wer we grutsk op binne: Yn 2009 realisaasje fan in fûgelhut ‘de Strânljip’ yn de Hilaarder Mieden. Yn it ramt fan de ruilferkaveling Baarderadiel koe dit projekt meinommen wurde. In moai ûnderkommen /skûlplak foar kuierders en fytsers. Nei in tarieding fan twa jier is yn 2013 in boekje ‘om de Tsjonge’ hinne út brocht. Lânskip, skiednis en natuer fan de doarpen Boksum, Blessum, Deinum en Hilaard. Yn 2018 wurd er in tarieding makke om oan de Deinumer feart tusken de Hindrik Algrawei en ‘de Twilling’ in ierdswellewân del te setten. Jo/jimme sjogge we binne drok dwaande. Ik wichtich is dat er elk jier in pracht fan in jierferslach makke wurd die in elk taskikt kriget die stiper is fan ús fûgelwacht. Foar 5 euro binne jo der ik lid fan en stypje derby it wichtige wurk sa as boppe omskriuwen stiet. Nijsgjirrich? Mail of skilje dan efkes nei de skriuwer fan de Fûgelwacht Boksum e.o., Siep Tilma, tel. 058-2541960 of 06-10642506."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Boksum, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Algemeen: - Site van en over Boksum.

- Belangenvereniging: - Het bestuur van Dorpsbelangen Boksum vertegenwoordigt de belangen van het dorp in bijvoorbeeld contact met de gemeente. Ze wonen vergaderingen bij van Doarpswurk en de Federatie van Uitvaartverenigingen. Bijzonder is namelijk dat ook de uitvaartvereniging onder de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van Dorpsbelangen valt. Ook hebben zij de AED in het dorp in beheer en onderhouden ze de speeltuin. Dorpsbelangen beoogt beoogt binnen het dorp zo veel mogelijk ontmoetingen te creëren. Als mensen elkaar ontmoeten, ontstaan er verbindingen. De koffie- en beweegochtend op dinsdag is bijvoorbeeld ontstaan vanuit gesprekken die Dorpsbelang heeft gehad met de ‘oudere’ inwoners. Waaraan is behoefte? Waar kan men als dorp met elkaar in voorzien? Door het initiëren van ontmoetingen beogen ze de leefbaarheid in het dorp in stand te houden en te ondersteunen.

- Dorpshuis: - Dorpshuis It String. Aangrenzend aan het dorpshuis is de speelweide waar de Boksumer jeugd een balletje kan trappen en waar in de zomer de kaatswedstrijden worden gehouden. Op het parkeerterrein is er nog de mogelijkheid tot straatkaatsen. Hier liggen 2 perken. Ook weten de inwoners van Boksum de jeu de boulesbaan die naast het dorpshuis ligt te vinden. Hier wordt in de zomermaanden veel gebruik van gemaakt.

- Muziek: - Fanfare Advendo is er van en voor de dorpen Deinum, Blessum en Boksum. "In ons korps spelen we op bugels, cornetten, trompetten, F-hoorns, saxofoons, baritons, euphoniums, trombones, bassen en slagwerk. Speel je op zo'n instrument? Of wil je het leren? Wanneer je op muziekles gaat of bij het korps speelt, krijg je een instrument van het korps om te gebruiken. Hiervoor betaal je geen extra kosten. Elke maandagmiddag geeft Hilda Wiersma les aan iedereen die een blaasinstrument wil bespelen. Volwassenen en kinderen vanaf ongeveer 8 jaar. Ook op slagwerk zijn lessen mogelijk. Na ongeveer een jaar muziekles mag je meespelen in het jeugdkorps. Heb je je A-diploma (of speel je op minimaal A-niveau) dan speel je mee in het fanfareorkest. Ben je geïnteresseerd? Bel dan met Pieter Bouwma, tel. 058-2542232."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Boksum.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)