Ook begin 20e eeuw lieten fabrikanten mensen al plaatjes verzamelen als klantenbinder. Tabaksfabrikant Oldenkott deed dat rond 1910 met plaatjes van gemeentewapens (hier van Bokhoven), waar ook speciale albums voor waren waar je ze in kon plakken.
Al bijna 30 jaar spelen moeder en zoon Emmy en Skag Peters met veel plezier in hun Marionettentheater De Bokkesprong in Bokhoven, met sprookjes en spannende verhalen voor kinderen én volwassenen. (© Marionettentheater De Bokkesprong)
Bokhoven, gevelsteen aan het pand op Driekoningenplein 1 (© www.gevelstenen.net)
Gemeente Bokhoven in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Bokhoven is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente 's-Hertogenbosch. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1921. In 1922 over naar gemeente Engelen, per 1-4-1971 over naar gemeente 's-Hertogenbosch. Bijzonder is dat het dorp tot 1800 nooit deel heeft uitgemaakt van Brabant, Holland of Gelre; het was een Luikse enclave. De heer hield het in leen van de bisschop van Luik.
- Het dorp Bokhoven heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' 's-Hertogenbosch.
- Wapen van de voormalige gemeente Bokhoven.
- Het kleine dorpje Bokhoven werkt op veel gebieden samen met het grotere buurdorp Engelen. In de praktijk kun je ze als tweelingdorp beschouwen. Volgens de gemeentelijke indeling van haar grondgebied maakt het dorp deel uit van het 'stadsdeel Engelen'.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1243 kopie 1456 Buchouen, 1262 Bochouen, 1312 kopie 1350 Bochoven, 1478 Boechoven.
Naamsverklaring
Opgebouwd uit bok 'beuk' (vergelijk Bokhorst) en -hove(n), 'landstuk van een bepaalde grootte', later 'hoeve, hofstede' (vergelijk Tienhoven).(1)
Bokhoven ligt NW van 's-Hertogenbosch en Engelen, N van Vlijmen, O van Heusden en Hedikhuizen en Z van Ammerzoden en Hedel, waartussen de Maas ligt die hier de grens vormt tussen Gelderland en Noord-Brabant. Aanvankelijk lag het dorp N van de Maas, tegenwoordig ligt het Z van deze rivier. Na de St. Elisabethsvloed (begin 15e eeuw) heeft men namelijk de loop van de Maas hier iets omhoog gelegd om te kunnen uitmonden in de Merwede.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Bokhoven - die slechts het dorp omvat - 35 huizen met 235 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners.
Terug naar bovenIn de 14e eeuw ontstaat de zelfstandige heerlijkheid Bokhoven, waar ridder Gijsbert Cocq de scepter zwaait. De familie wil niets te maken hebben met de hen omringende heren, zoals de hertogen van Gelre en van Brabant, en dragen daarom hun bezit in leen op aan de bisschop van Luik. Zij bouwen hier kasteel Bokhoven, waarvan de fundamenten en wat muurwerk nog aanwezig zijn. Het fraaie kapelletje dat tot het kasteel behoorde is nog intact. Omstreek 1500 kiezen de Bokhovenaren partij voor de Habsburgers, wat hen door de Geldersen niet in dank wordt afgenomen. Gelderse troepen verwoesten het hele dorpje, maar het wordt in de jaren daarna weer opgebouwd.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog wordt het dorp een enclave voor de rooms-katholieken, want ook in Staats-Brabant werden de roomsen onderdrukt en mochten hun geloof niet belijden. De katholieken moesten hun geloof belijden in zogeheten schuurkerken en processies werden verboden. Zo niet in Bokhoven. Hier bleef gewoon het katholieke deel naar de eigen kerk gaan en processies gingen gewoon door. De heren van Bokhoven bleven de katholieke prins van Luik trouw. Door deze enclave-situatie fungeerde het dorp eeuwenlang als de plaats waar katholieken van heinde en verre naar toe kwamen om te trouwen, Pasen en Kerst te vieren, te dopen enz. De toeloop was zo groot dat in 1610 de kerk zelfs werd vergroot met zijbeuken en een groter koor. De grote toeloop zorgde ook voor vele giften van katholieken uit de omgeving, waardoor de relatief grote rijkdom van deze kerk te verklaren is.
In 1672 blazen de Fransen het kasteel op. Het wordt later (deels) herbouwd. In 1794 wordt het kasteel definitief, wederom door de Fransen, verwoest.
Bokhoven is in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Gelukkig zijn hierbij de kern met de oude parochiekerk en enkele boerderijen en andere panden gespaard. Na de oorlog is het dorp grotendeels herbouwd op de oorspronkelijke fundamenten en is hierna slechts bescheiden uitgebreid. Vanuit de kern van het dorp is het zicht op de Maas behouden gebleven. Dit komt door de ruime kavels, het handhaven van onbebouwde grond in de dorpskern en de bochtige straten met doorzichten. Het agrarisch karakter van de kern is nog enigszins behouden.
Als u zich nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kunt u terecht bij:
- Verhalen over de geschiedenis van Bokhoven op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
- In 2004 is het boek 'Bijzonder Bokhoven. Historie van Zeven Straten aan de Maas' verschenen. Het is, indien nog voorradig, verkrijgbaar bij de parochie en bij zuivelwinkel De Parel in het dorp.
Terug naar boven- De gronden tussen de weg Oppershof en de Baron van der Aaweg zijn (her)verkaveld om de realisatie van 8 woningen mogelijk te maken. Hiervan geeft de gemeente anno 2016 vooralsnog 5 kavels uit. De gehele kom van Bokhoven is aangemerkt als beschermd dorpsgezicht. Dit betekent dat nieuwbouw zorgvuldig moet worden ingepast. Er is gekozen voor een losse en open bebouwingsstructuur, die past bij het kleinschalige en groene karakter van het dorp. De nieuwe woningen sluiten qua omvang en situering aan op het landelijke karakter van het dorp. De nieuwbouw krijgt een traditionele bouwmaat van één laag met kap. Het einde van de nieuwe straat (kruising Baron van der Aaweg) blijft onbebouwd en krijgt een groene invulling. Zo ontstaat er een 'zachte' overgang naar het landelijk gebied. Zie verder ook het Bestemmingsplan nieuwbouw Oppershof - Baron van der Aaweg.
Terug naar boven- Bokhoven heeft 6 rijksmonumenten.
- RK kerk van de parochie Sint Antonius Abt. - In 1983 is het in 1790 door Johannes Mitterreither vervaardigde kerkorgel in de kerk van Bokhoven geplaatst. - Beschrijving in tekst en beeld van het grafmonument van graaf Engelbert van Immerseel en Helena de Montmorency in de kerk.
- De Sint Corneliuskapel uit 1946 (Graaf Engelbertstraat) trekt jaarlijks in september nog honderden pelgrims ter ere van de H. Cornelius.
- Mariakapelletje uit 1942 aan de Sint Corneliusweg.
- Huis La Licorne (Driekoningenplein 6).
- Het Veerhuis in Bokhoven heeft zijn naam te danken aan het voetveer van en naar Hedel dat er sinds 1688 was. Er waren in de omgeving veel meer veren, want het was in die tijd de enige enige mogelijkheid om over de Maas te komen. Er was ook nog een veer vanuit Hedel naar Fort Crèvecoeur en een 4 kilometer stroomafwaarts tegenover Ammerzoden. Ook was er zo’n 3 kilometer westelijker het Wellse veer. Het Veerhuis verloor zijn functie tijdens de jaren dertig van de vorige eeuw. Het is wel altijd een horecapand gebleven.
Het Veerhuis is 7 generaties lang gerund door de familie Van der Leeden. Johan van der Leeden is er medio 2021 om gezondheidsredenen mee gestopt. Het pand is te koop gezet. Dankzij dit feit kun je hier een video met exterieur en interieur van het Veerhuis bekijken en hier kun je de bijbehorende beschrijving van de makelaar lezen: "Het Veerhuis in Bokhoven is een villa uit de 19e eeuw met weergaloos uitzicht over een bocht in de Maas. Een panorama als bij "die Lorelei". Ook voor schippers een markant navigatie object. Zeker in het epoche waarin de villa werd gesticht en schippers nauwelijks kaartmateriaal hadden. Verkeersbruggen en andere markante gebouwen waar men op kon navigeren waren er nog niet. We spreken over het jaar 1875. Typisch Neorenaissance met een rechthoekige bouwmassa en een afgeplat leistenen schilddak. Liefhebbers van Neorenaissancearchitectuur kunnen hier de vele details opsporen: de gedrukte korfbogen, een rijkelijk bewerkte kroonlijst, een geprofileerde bakgoot en vooral de dakkapellen met zware wangen.
Tegen het einde van de 19e eeuw, toen deze villa werd gebouwd, moet zij als bijzonder luxe zijn ervaren. De onderscheidende architectuur doet dat nog altijd. Beter goed geleend dan slecht verzonnen; De samenvatting van afdeling monumenten van de gemeente 's-Hertogenbosch in de volgende bewoording: "Het Veerhuis in Bokhoven heeft monumentale waarde vanwege de gevels, de bouwmassa en de situering. Het ensemble draagt hieraan bij. Het pand heeft cultuurhistorische betekenis en is representatief voor de negentiende-eeuwse dijkbebouwing." Kort en bondig en daarmee is ook de aantrekkingskracht van dit cultuurhistorisch pand uitgedrukt: het ensemble van gevels, bouwmassa en situering. (de bocht in de Maas). Na redelijk wat granaatinslagen tijdens de Tweede Wereldoorlog is het Veerhuis gerestaureerd en uitgebouwd tot een mondain horecacomplex. Het betreft een gemeentelijk monument, beperkt tot de gevels en het dak van de dijkwoning."
Terug naar boven- "De Sint-Corneliusbedevaart op Bokhoven bestond in 2014 niet minder dan 175 jaar. Cornelius was een volksheilige die in het noorden van Noord-Brabant nog niet werd vereerd. Pastoor J.H. van Roosmalen (1804-1860) kreeg op 12 februari 1839 authentieke relikwieën van de heilige Cornelius. Dit was een belangrijke stap, daarmee begon het proces. Hij ontving delen van beenderen van de pausmartelaar, die voorzien waren van verzegelde en getekende documenten. Ze bevinden zich nog altijd om de kerk. Pater jezuïet Wolff uit Nijmegen, stichter van de zusters van het Gezelschap van Jezus Maria Jozef (JMJ) in Engelen, gaf Van Roosmalen deze relikwieën, omdat de Bokhovense pastoor had laten weten op zoek te zijn naar meer luister en beweging in de jaarlijkse openbare processies rond de kerk. Er was te weinig te doen in het dorp.
Na zijn benoeming had Van Roosmalen het laatmiddeleeuwse parochiekerkje al aanzienlijk verbouwd. De pastoor kreeg in augustus 1839 van paus Gregorius XVI toestemming voor pauselijke aflaten, wanneer de Corneliusrelikwieën vereerd zouden worden. Dit betekende dat de gelovigen die in Bokhoven tot de Heilige Cornelius zouden bidden, op vaste data een volle aflaat zouden verdienen voor zielen in het vagevuur. Paus Gregorius XVI bepaalde dat dit het geval zou zijn op de eerste zondag van mei, de tweede zondag in juli, op de feestdag van Cornelius (16 september) en tijdens het octaaf van het Corneliusfeest. Bidden tot Cornelius was vragen om steun tegen angstaanjagende kinderziekten als de stuipen en tegen jicht, reumatiek en vallende ziekte. Bezoek aan de kerk buiten de vaste data verzekerde de gelovigen ook van een aflaat, al was deze maar gedeeltelijk. Bokhoven aan de Maas werd zo in augustus 1839 een nieuwe bedevaartplaats van de heilige Cornelius. Van Roosmalen liet lantaarns maken en witte kleding ontwerpen voor de jongens en meisjes. De jaarlijkse Corneliusprocessie trok op 16 september 1839 ruim 700 pelgrims, noteerde de Bokhovense pastoor in zijn dagboek. Er werd niet minder dan ruim zestien gulden geofferd bij het Corneliusbeeld in de kerk. Opvallend is dat inwoners van Drunen pastoor Van Roosmalen onmiddellijk vroegen om een Corneliusbroederschap op te richten.
In mei 1840 trok door de velden vanuit Drunen een processie richting Bokhoven. Jongens en meisjes in zwarte kleding liepen voorop met vaandels, kaarsen en beelden, de volwassen mannen en vrouwen sloten de processie. In het midden liep pastoor Van Roosmalen onder de Hemel met het Allerheiligste. Drunenaren werden de eerste broedermeesters, die de pelgrims begeleidden. Zij hadden speciale zilveren schilddragers bij zich die aan lange stokken werden bevestigd.
Het ging voorspoedig met de bedevaart. In 1858 werd officieel de broederschap van de Processie van de Paus-Martelaar Cornelius te Bokhoven opgericht. Jong en oud konden lid worden van deze broederschap, die jaarlijks speciale missen organiseerde. Inschrijven betekende bescherming tegen gevaarlijke kinderziekten. De Corneliusbedevaart groeide onder pastoor Van Roosmalen al uit tot een geoliede, wijdvertakte bedevaartmachine in Noordoost-Brabant. De pelgrims verdubbelden en ook de inkomsten stegen. Ze namen in 1869 toe tot drie- tot viermaal boven het batig saldo van 1839.
Medailles, rozenkransen, beeldjes en vaantjes werden een belangrijke inkomstenbron en hoorden tot de santenkraam van Bokhoven. De jaarlijkse septemberbedevaart werd voor de parochies in Noord-Brabant een vaste traditie. Tijdens het eeuwfeest in 1939 bedroeg het aantal pelgrims tijdens de septembermaand ongeveer 20.000. Vanuit het eigen dorp of de stad trokken de pelgrims op vaste tijden en dagen naar het dorp. Te voet, per boot, per kar en later op de fiets, bromfiets, motor, auto of autobus. Vanuit Holland of Achterhoek kwamen de bedevaartgangers. De Bokhovense bedevaart werd een mix van volksdevotie en van vermaak.
De eigen inwoners waren volop in de weer met de organisatie van de processie of de stalling van fietsen en auto's. De cafés puilden uit, de schoolkinderen kregen in de septembermaand een aangepast lesrooster. De zandpaden werden voor de processie verhard, een eigen fanfare met Bokhovenaren werd in 1925 opgericht. De heks van Bokhoven werd een speciale vooroorlogse attractie voor jongelui die hier hun toekomst door haar wensten te weten.
Halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw kwam de klad in de bedevaart. De sacramentsprocessie werd een te grote belasting voor de Corneliusbroederschap, de inkomsten liepen terug. In 1967 werd de processie stopgezet, de broederschap werd vier jaar later in 1971 opgeheven. Het leek voorbij. De bedevaart naar Bokhoven is echter blijven bestaan. Ze is springlevend. De openluchtmissen trekken bij goed weer honderden pelgrims die speciaal komen voor de sfeer van devotie en stilte. In de pastorietuin met appelbomen genieten ze van de gezongen heilige mis, die door gelegenheidskoren van heinde en verre wordt gezongen. De gildenbroeders uit Elshout maken de laatste jaren op de eerste zondag hun opwachting, de celebranten van de abdij van Berne vergezellen emeritus pastoor Van der Spank die al vanaf 1975 hier actief is. Tientallen vrijwilligers zijn betrokken bij de organisatie van deze bijzondere bedevaart." (bron: Heemkundekring Onsenoort)
Terug naar boven- Al bijna 30 jaar spelen moeder en zoon Emmy en Skag Peters met veel plezier in hun Marionettentheater De Bokkesprong, met sprookjes en spannende verhalen voor kinderen én volwassenen. Je gaat mee naar een wonderlijke wereld van elfen, heksen, reuzen, prinsessen en draken. De poppen maken zij zelf en ze vinden het altijd weer een magisch moment als ze het kruishout oppakken en de pop aan zijn touwtjes tot leven komt. En ze worden er nog steeds blij van als ze het publiek meenemen in de betoverende verhalen en even wegvoeren uit de jachtige wereld van nu. Emmy en Skag hebben hun prachtige kleine theater in Bokhoven en verder gaan ze als reizend theater op bezoek bij basisscholen, kinderdagverblijven, bedrijven en theaters.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bokhoven, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Fotoreportage van Bokhoven door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bokhoven (online te bestellen).
Terug naar boven- Nieuws: - Site van dorpskrant De Tweeterp (voor Engelen en Bokhoven). - De Tweeterp op Facebook.
- Belangenvereniging: - Rond 2000 telden Engelen en Bokhoven samen nog geen 3.000 zielen. Het tweelingdorp is nu hard op weg naar een inwonertal van 6.000. De ontwikkeling van de recent ontwikkelde wijk Haverleij verhoogt de druk op de bestaande voorzieningen. De inspanningen van Bestuursraad Engelen en Bokhoven zijn er dan ook vooral op gericht om het voorzieningenniveau mee te laten groeien met het inwonertal. Zowel de sociale als de fysieke infrastructuur dienen verder te worden ontwikkeld. Tegelijkertijd zet de Bestuursraad zich in om het eigen dorpse karakter van de dorpen te behouden.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Bokhoven, met foto's van de grafzerken. - Doop-, trouw- en begraafakten 1608-1890.
Reactie toevoegen