Status

Blesdijke is een dorp in de provincie Fryslân, in de streek Stellingwerven, gemeente Weststellingwerf.

Naam

In het Fries
Blesdike.

Oudere vermeldingen
1350 Blesdic, 1381 Bleesdiker, 1395-1396 Bleesdijc, 1399 kopie 18e eeuw Blesdyck, 1559 Blesdijcke.

Naamsverklaring
Bles is geduid als 'lichte, witte, kale of ontschorste plek'. De kaart van Hondius (1634) heeft Westerbles ter hoogte van het huidige dorp en meer oostelijk Rondebles. GHAN (1855) heeft oostelijk van het huidige dorp De Blesse, gelegen tussen Blesbrug en De Ronde Blesse. Sipma noemt de Blesse als waternaam.(1)

Ligging

Blesdijke ligt Z van Wolvega, NW van Steenwijk en grenst in het Z aan de provincie Overijssel.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Blesdijke 64 huizen met 393 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 200 huizen met ca. 470 inwoners.

Geschiedenis

- Geschiedenis van Blesdijke in tekst en beeld.

Bezienswaardigheden

- Blesdijke heeft 2 rijksmonumenten, zijnde boerderij Oldehof uit 1931 op Markeweg 25, en de Lindesas (sluis) uit oorspronkelijk 1828 (later diverse malen verbouwd en gerenoveerd) bij de Sasweg.

- Blesdijke heeft 6 gemeentelijke monumenten, zijnde het woonhuis/tolhuis uit ca. 1900 op Markeweg 50-52, de dwarshuisboerderij uit ca. 1910 op nr. 98, de school met schoolmeesterswoning uit ca. 1880 op nr. 103, de boerderij oospronkelijk uit 16e eeuw, deels uit 1717 op nr. 116, stelpboerderij Lindahoeve op nr. 154, en Gemaal Stroomkant uit ca. 1920 op Sasweg 10.

- "Ongeveer 1000 jaar geleden, toen kolonisten zich in Blesdijke vestigden, moet er al een kapel gesticht zijn als plaats waar zij hun godsdienst konden belijden. Zeker is dat er in de 13e eeuw een kapel stond die behoorde tot de Sint Clemenskerk te Steenwijk. In 1328 wordt het dorp als dochterkerk van Steenwijk genoemd. In 1328 is ook de voorganger van de huidige kerk gebouwd. In 1413 wordt de kerk door brand verwoest maar ook weer opgebouwd. Kenners merken op dat de oude kapel uitgebreid was met een achterstuk met steunberen en een toren. De toren was voorzien van zadeldak, zoals op veel plaatsen in Friesland het geval was. Abraham de Haen, die de kerk in 1732 heeft getekend, sprak van een "dicke Vriese toorn in het geboompt". Deze kerk is dan ook veel groter geweest dan de huidige. In 1543 is de kerk gewijd aan de heilige St. Nicolaas.

Na de reformatie (1580) vormen Blesdijke, Peperga, Steggerda, Vinkega, Noordwolde en Boyl een kerkelijke gemeente. In 1602 gaan Peperga en Blesdijke samen verder. Het vermelden waard is dat een van de eerste predikanten Balthasar Stuyvesant moet zijn geweest, de vader van Pieter Stuyvesant. Hij wordt in 1612 genoemd als "pastor van Peperga". Volgens overlevering zou de in 1328 gebouwde en mogelijk in 1413 herbouwde kerk in 1836 ingestort of ingewaaid zijn. Meer zekerheid bestaat over de totstandkoming van de kerk niet. In 1843 is de vorige kerk afgebroken en de huidige kerk gebouwd. In het voorjaar van 1991 kreeg het bijna 150-jarige gebouw een grondige opknapbeurt."(bron: gegevens voor het kerkblad verzameld door F. Middendorp)

De kerk is in 1934 verbouwd, in 2000 aan de eredienst onttrokken en eigendom geworden van Stichting et Karkien Blesdieke. Tegenwoordig is het een cultureel centrum waar concerten worden gegeven en tentoonstellingen worden gehouden. Er worden ook nog altijd uitvaartdiensten en huwelijksvieringen gehouden. - Beschrijving archief Hervormde gemeente Peperga/Blesdijke, 1701-2000.

- Windmotoren dateren meestal uit de jaren twintig van de 20e eeuw. De Windmotor van Blesdijke, aan de Nijksweg, dateert uit 2005. In dat jaar is hij hier namelijk gebouwd uit onderdelen van een elders gesloopte windmotor. De oudere exemplaren elders zien er nog weleens roestig uit. Deze blinkt als een spiegeltje, want de rotorbladen zijn namelijk van roestvrij staal.

- Gerry of Gregorius Halman (1948) (Markeweg 37 te Blesdijke) heeft al van kleins af aan een fascinatie voor kastelen. Al jaren droomde hij ook over het bouwen van zijn eigen kasteel. Als in 1990 zijn kinderen het huis uit zijn besluit hij om zijn dromen om te zetten in daden. “Bliksem, ik heb het eeuwige leven niet! Ik wil niet straks op mijn sterfbed denken: had ik het maar gedaan. Daarom maak ik nu mijn droom werkelijkheid." De gemeente is aanvankelijk terughoudend en wil wel, zoals gebruikelijk, de bouwtekeningen zien. “Maar die had ik natuurlijk niet want die zaten in mijn hoofd.” Uiteindelijk krijgt Halman toestemming en gaat hij aan de slag met de bouw van zijn kasteel, dat hij Olt Stoutenburght heeft genoemd, naar kasteel Toutenburg van de bisschop van Munster dat in de 16e eeuw 30 kilometer verderop stond in Vollenhove. "Stout betekent niet alleen ondeugend", verklaart Halman de naam. "Het betekent ook dapper. Je moet dapper en ondeugend zijn voor een project zoals dit."

Halman is zijn project begonnen als protest tegen de massaproductie van saaie eenvormigheid, waar wat hem betreft producten als de spijkerbroek, damwandprofielen en fantasieloze 'blokkendozen' op bedrijventerreinen de symbolen van zijn. Stoutenburght is sober ingericht en gebouwd volgens de romaanse principes. "Ik houd van ronde vormen. Zoals de natuur. Heb je ooit een vierkante bloem of boom gezien?" Inspiratoren voor Halman zijn o.a. de Spaanse architect Gaudí en de Oostenrijkse kunstenaar Hundertwasser. Hij houdt van hun speelse en fantasierijke bouwstijl. "Voor mij draait alles om de lijnen, bogen en materialen." Bij de oprit van zijn woning in Blesdijke is een goudkleurig kopje van Alfred Hitchcock in een paal gemetseld. Deze Britse cineast is eveneens een inspirator voor Gregorius Halman. "In zijn films zag je altijd een glimp of schaduw van de meester zelf. Hitchcock was geniaal in suspense en illusies. In Stoutenburght leeft mijn illusie. Als je goed luistert, hoor je stemmen."

Olt Stoutenburght is gebaseerd op de 13e-eeuwse bouwkunst. "Toen bouwden ze nog puur; steen, ijzer en hout, meer materialen gebruikten ze niet. Geen tierelantijnen en andere poespas", vindt hij. Olt Stoutenburght is geen replica van een bestaand gebouw. Het is een samenraapsel van herinneringen aan kastelen, kerken en kathedralen die Halman bezocht tijdens reizen.Hoewel zijn zoon bouwkundige is, weigert hij alle hulp: "Dan bemoeit iedereen zich er maar tegenaan." In bet begin wordt hij nog wel geholpen door anderen, maar daar stopt hij al snel mee. “Ik ben veel te eigenwijs. Mensen kwamen met hun eigen ideeën en fantasie: zou ik het niet beter zo en zo kunnen doen? Of zal het zo niet sneller klaar zijn? Ja, daar zat ik niet op te wachten.” Een opleiding om een kasteel te bouwen heeft hij nooit gehad. In het dagelijks leven runt/runde hij een kostuumhuis in Zwolle en in de beginjaren van het kasteel bracht hij zijn pauze in de bibliotheek in Zwolle door om daar boeken over architectuur en kastelen te lezen. “En als wij op vakantie gaan lig ik niet op het strand, maar bezoek ik kastelen.” Van al die kastelen onthoudt hij het mooiste en neemt dat mee als inspiratie voor zijn eigen kasteel. “Het Vaticaan in Rome bijvoorbeeld. Als ik daar ben geweest kan ik diezelfde nacht niet slapen, zo geweldig mooi!”

Het kasteel met vier torens is inmiddels fors uit de kluiten gewassen en heeft zijn volgens de vergunning toegestane maximale bouwhooge van 27 meter vermoedelijk al bereikt, maar het is nog lang niet klaar. Sterker nog, de vraag wanneer het klaar is vindt Halman maar een vreemde vraag. "‘af’ is een mal woord. Zelf ben ik ook nooit af. Het is af wanneer ik zelf af ben. Dan vertrek ik uit deze werkelijkheid.” (bronnen: o.a. Geloof en een Hoop Liefde en Reformatorisch Dagblad 25-9-2004 en de Stentor 9-4-2011) Zie ook de film met virtuele rondleiding door kasteel Olt Stoutenburght te Blesdijke, door Jan Menger (2011) en de reportage van RTV Drenthe (2012). En dankzij de drone van Bert van der Zwaan kun je kasteel Olt Stoutenburght nu ook vanuit de lucht van alle kanten bekijken. - Dronefilm Olt Stoutenburght deel 2.

Een dergelijk bouwwerk wordt overigens een 'folly' genoemd. Een folly of follie is een bouwwerk dat met opzet nutteloos of bizar is. ‘Follies’ is een verzamelnaam voor allerlei bizarre bouwwerken, bouwkundige dwaasheden, versieringen van tuinen, parken en kerkhoven en al dan niet functionele bouwsels met bijzondere amusementswaarde. Follies vallen vooral op door hun eigenzinnige vormgeving, vaak wars van de heersende smaak, hun originele materiaalgebruik, (schijnbare) nutteloosheid en vaak unieke reden van bouw. De term folly is overgenomen uit het Engels waar het 'dwaasheid' betekent. "Ach, ik ben zelf toch ook een beetje dwaas", aldus Halman. In dit kasteel zou je overigens best kunnen wonen. Maar zijn vrouw Annette lijkt dat geen goed plan: "Te koud en te vochtig. En er zitten ook vleermuizen." Onder de link vind je nog meer voorbeelden van follies elders in ons land en in het buitenland.

Het kasteel van Halman in Blesdijke is 2x per week op afspraak te bezichtigen (tel. 0561-441225). Niet te vaak; hij moet natuurlijk wel genoeg tijd overhouden om verder te bouwen. “Ook al bouw ik het liefst alleen, ik vind het wel leuk om anderen mee te nemen door mijn fantasie. Ik hoop de mensen een beetje te kietelen. Het mooiste zou zijn als ze weggaan en denken: ik ga ook mijn fantasie tot werkelijkheid maken!” Een enkele voorbijganger of fietser kan geluk hebben dat hij een kijkje mag nemen. "Maar ik heb niet altijd zin in praten. Dan zeg ik: Ga zelf maor kiek'n."

- Monument 'It Petgat' aan de Nijksweg in Blesdijke is opgericht ter nagedachtenis aan de ca. 50 joodse dwangarbeiders die tijdens de Tweede Wereldoorlog in dit strafkamp zijn tewerkgesteld. It Petgat was een van de bijna 50 joodse werkkampen in Nederland. De werkkampen waren het voorportaal van Westerbork. De werkkampen lagen in afgelegen gebieden in Drenthe en Friesland, ver weg van de Randstad waar de meeste joden woonden. De weerbare mannen werden zo geïsoleerd. De bezetter maakte gebruik van een infrastructuur die er al lag; in de jaren dertig waren de kampen gebouwd in het kader van de werkverschaffing. It Petgat was een strafkamp voor joden die zich in de andere kampen schuldig hadden gemaakt aan 'herhaald wangedrag, opruiïng, handtastelijkheden en dergelijke'. It Petgat was naast een werkkamp ook een strafkamp waar joden die uit andere kampen hadden proberen te ontsnappen werden geplaatst.

In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 (tijdens Jom Kipoer) moesten de mannen van alle 50 kampen halsoverkop weg. Op hetzelfde moment werden hun vrouwen en kinderen uit huis gehaald. Zo belandden in één nacht ruim 10.000 joden in Westerbork. Volgens Duitse voorlichtingen was het doel hiervan om de gezinnen weer te herenigen. Vervolgens werden zij omgebracht in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor. Het kamp in Blesdijke is nadien door de bezetter gebruikt om zogenoemde 'a-socialen' zonder vaste woonplaats onder te brengen. De vervallen barakken van It Petgat zijn in de jaren vijftig afgebroken, nadat er in 1946 ook nog even NSB'ers waren ondergebracht tot aan hun veroordeling door het tribunaal in Leeuwarden. Wat nog rest van het strafkamp is een klein bosje, halverwege de Nijksweg en de Markeweg. Omdat de betonnen fundamentpalen zijn blijven liggen, nam geen enkele boer de moeite om het terrein bij zijn land te voegen. Zo kon de natuur het kampterrein geleidelijk in haar bezit nemen.

Jaarlijkse evenementen

- Tijdens Popfestival Pollepop (mei) speelt ieder jaar een andere liveband de feestschuur in Blesdijke plat.

Landschap, natuur en recreatie

- De kamsalamander, de ringslang en de knoflookpad hebben het moeilijk. Ze leven met name op de keileemgrond in de Kop van Overijssel. Daar zijn echter veel landschapselementen verdwenen. Landschap Overijssel heeft daarom in 2020 in deze regio 8 bestaande poelen hersteld en 5 nieuwe poelen aangelegd. In 2021 komen er daar nog 10 van bij. Landschap Overijssel werkt hierin samen met Stichting Grensvisie Blesdijke en Stichting Natuurlijk Paasloo. Naast gebieden rond deze dorpen gaat het om een gebied rond Oldemarkt en om Landgoed De Eese.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Blesdijke, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Blesdijke van Dorpsbelang op Facebook.

- Dorpsraad: - Dorpsbelang Blesdijke.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Blesdijke, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)