Blauwkapel

Plaats
Buurtschap
Utrecht De Bilt
Utrechtse Heuvelrug
Utrecht

blauwkapel plaatsnaambord 2.jpg

Blauwkapel heeft voor het deel op het gelijknamige fortterrein een piepklein, op een straatnaambord lijkend plaatsnaambord

Blauwkapel heeft voor het deel op het gelijknamige fortterrein een piepklein, op een straatnaambord lijkend plaatsnaambord

Blauwkapel stempel en adres [640x480].jpg

Het nederzettinkje op Fort Blauwkapel had tot 1925 een postkantoortje en lag begin 20e eeuw nog 'nabij Utrecht' in plaats van 'in' Utrecht, want de Utrechtse wijken Overvecht en Voordorp, waar het nu aangesloten aan ligt, waren er toen nog niet.

Het nederzettinkje op Fort Blauwkapel had tot 1925 een postkantoortje en lag begin 20e eeuw nog 'nabij Utrecht' in plaats van 'in' Utrecht, want de Utrechtse wijken Overvecht en Voordorp, waar het nu aangesloten aan ligt, waren er toen nog niet.

Blauwkapel.jpg

Fort Blauwkapel met het bijbehorende nederzettinkje is in 1997 overgedragen aan de gemeente Utrecht. Sindsdien heeft de gemeente er 16 huizen gebouwd, en er stonden er ook al 16, dus het huizental is sindsdien verdubbeld tot 32.

Fort Blauwkapel met het bijbehorende nederzettinkje is in 1997 overgedragen aan de gemeente Utrecht. Sindsdien heeft de gemeente er 16 huizen gebouwd, en er stonden er ook al 16, dus het huizental is sindsdien verdubbeld tot 32.

Blauwkapel 2.jpg

Dit kerkje is de naamgever van buurtschap Blauwkapel en het gelijknamige fort

Dit kerkje is de naamgever van buurtschap Blauwkapel en het gelijknamige fort

Blauwkapel 4.jpg

De fortgracht van Fort Blauwkapel

De fortgracht van Fort Blauwkapel

Blauwkapel 5.jpg

Blauwkapel, een mooi stukje natuur

Blauwkapel, een mooi stukje natuur

7531Blauwkapel3.jpg

De soldatenverblijven op Fort Blauwkapel

De soldatenverblijven op Fort Blauwkapel

Fort Blaukapel.jpg

Fort Blauwkapel wordt omgeven door spoor- en snelwegen. Uniek voor ons land is dat het fort om een deel van de gelijknamige nederzetting heen is gebouwd. Er staan 16 oude huizen en 16 nieuwbouwhuizen (van na 1997). Samen dus 32 stuks.

Fort Blauwkapel wordt omgeven door spoor- en snelwegen. Uniek voor ons land is dat het fort om een deel van de gelijknamige nederzetting heen is gebouwd. Er staan 16 oude huizen en 16 nieuwbouwhuizen (van na 1997). Samen dus 32 stuks.

blauwkapel_kaart_ca._1970_kopie.jpg

Blauwkapel is het bekendst van het gelijknamige fort en van het kerkje op het fort. Minder bekend is dat de lintbebouwing O daarvan, aan de Voordorpsedijk, ook nog onder Blauwkapel valt. Op deze kaart uit ca. 1970 is dat goed te zien. (© Kadaster)

Blauwkapel is het bekendst van het gelijknamige fort en van het kerkje op het fort. Minder bekend is dat de lintbebouwing O daarvan, aan de Voordorpsedijk, ook nog onder Blauwkapel valt. Op deze kaart uit ca. 1970 is dat goed te zien. (© Kadaster)

blauwkapel_op_kuijperkaart_1866_kopie.jpg

Op deze kaart uit ca. 1870 liggen fort en nederzetting Blauwkapel nog zeer landelijk, omringd door weilanden. Dat is pas veranderd door de bouw van de Utrechtse wijk Overvecht in de jaren zestig van de 20e eeuw.

Op deze kaart uit ca. 1870 liggen fort en nederzetting Blauwkapel nog zeer landelijk, omringd door weilanden. Dat is pas veranderd door de bouw van de Utrechtse wijk Overvecht in de jaren zestig van de 20e eeuw.

Blauwkapel

Terug naar boven

Status

- Blauwkapel is een buurtschap* in de provincie Utrecht, in deels gemeente Utrecht, deels gemeente De Bilt. T/m 1953 gemeente Maartensdijk.

* Blauwkapel is vroeger een dorp geweest. Maar omdat het kerntje met het kerkje tegenwoordig binnen de bebouwde kom van de stad Utrecht ligt, en gezien de geringe omvang van de kern, en de lintbebouwing daarbuiten, vinden wij de kwalificafie 'buurtschap' vandaag de dag passender. Daarbinnen valt het dan onder de bijzondere, want niet veel voorkomende categorie 'buurtschap met kerk'.

- De buurtschap Blauwkapel valt voor het deel binnen het fort en het aansluitende deel aan de Voordorpsedijk W van de A27, ook voor de postadressen, onder de stad Utrecht. De panden aan de Voordorpsedijk O van de A27 vallen, ook voor de postadressen, onder het dorp Groenekan (uitgezonderd de huisnrs. 26 en 26a, die onder Utrecht vallen).

- Het kerntje op het fort heeft, als je er vanuit Overvecht (Darwindreef) over de Kapelweg binnenkomt, een piepklein blauw plaatsnaambordje (wat een eigen bebouwde kom suggereert, maar het niet is, omdat je daar nog binnen de bebouwde kom van de stad Utrecht bent), formaat straatnaambordje, getiteld 'Blauwkapel (gemeente Utrecht)' (zie foto).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1840 Blaauwkapel, 1866 Blaauwe Kapel. Oorspronkelijk heette het Voordorp.

Naamsverklaring
De nederzetting heette oorspronkelijk Voordorp. In 1505 komt de kapel in het bezit van de familie Van Wijck. Bij de verbouwing die kort daarna plaatsvindt, wordt de kapel voorzien van een houten tongewelf. Het nieuwe plafond en de wanden worden blauw geschilderd. Vanaf die tijd spreekt men van 'de Blaauwe Capel'. De nederzetting wordt daarna in het vervolg Blauwkapel genoemd.

Terug naar boven

Ligging

De kern van Blauwkapel ligt in het uiterste NO van de stad Utrecht, rond de Kapelweg, ingeklemd door de afrit van de A27 naar Overvecht (N230) in het N, de Darwindreef in het W, de spoorlijn Utrecht-Soest in het Z en de spoorlijn Utrecht-Hilversum in het O. De bebouwde kom van de stad Utrecht loopt ter plekke in het O langs de spoorlijn. Ook de bebouwing aan de Voordorpsedijk, zowel W als O van de A27, valt nog onder de buurtschap.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Blauwkapel 57 huizen met 267 inwoners. In 1860 heeft de nederzetting 326 inwoners, waarvan 87 binnen de vesting en 239 er buiten. Tegenwoordig heeft de buurtschap binnen het fort 32 huizen met ca. 80 inwoners. De lintbebouwing buiten het fort, aan de Voordorpsedijk, omvat een 50-tal huizen, met ca. 120 inwoners. In totaal omvat de buurtschap dus ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De nederzetting en directe omgeving was en is spoortechnisch gezien een strategisch punt, gezien de kruising van de spoorlijnen Utrecht-Hilversum en Utrecht-Soest direct ZO van het fort. - Geschiedenis van de voormalige stations van Blauwkapel.

Blauwkapel had van 1869 tot 1925 een postkantoortje. De nederzetting heeft ook een school gehad.

Opvallend is dat in de Volkstelling van 1840 Groenekan nog als buurtschap wordt beschouwd (van Maartensdijk) en Blauwkapel als dorp, terwijl later Blauwkapel als buurtschap van Groenekan wordt beschouwd, omdat laatstgenoemde zich inmiddels tot een dorp van behoorlijke omvang, met allerlei voorzieningen, had ontwikkeld, en eerstgenoemde, die altijd een zeer kleine kern is gebleven, voor haar voorzieningen op Groenekan was aangewezen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Blauwkapel heeft naast de twee forten nog 3 rijksmonumenten, zijnde het kerkje, het herenhuis op Kapelweg 11 en het huis op nr. 25, beide uit de 18e eeuw.

- Blauwkapel is sinds 1966 een beschermd dorpsgezicht.

- Mede door de aanleg van Fort Blauwkapel in 1821 komt de kerk minder centraal te liggen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de kerk gevorderd door de bezetters en doet o.a. dienst als paardenstal. De kerk raakt ernstig in verval. De Hervormde Gemeente heeft inmiddels een onderkomen in Groenekan. Na de oorlog besluit men aanvankelijk het gebouw te slopen en weer op te bouwen in het Openluchtmuseum in Arnhem. Door particulier initiaitief wordt dit gelukkig voorkomen. In 1957 wordt de kerk voor 1 gulden gekocht door de Stichting Blauwkapel, die de kapel laat restaureren. Sinds 1959 doet de kerk dienst als oecumenische onderwegkerk. - Pagina over het kerkorgel in tekst en beeld. - De kerk is te huur voor diverse gelegenheden. - Verder is er de Hervormde Gemeente Blauwkapel-Groenekan met een kerk in Groenekan.

- De plaats is tegenwoordig het meest bekend van het Fort Blauwkapel, dat in 1821 om de kern heen is gebouwd. Het is een van de grootste forten van de Hollandse Waterlinie. - Nog een pagina over het fort en wat er allemaal te zien en te doen is. Het westelijk deel van het fort is als recreatieterrein publiek toegankelijk. Je kunt er terecht voor een wandeling over de wallen van het fort, even rustig zitten op de steiger met uitzicht over de fortgracht of om er tussen de middag je broodje op te eten. Het terrein is dagelijks van 09.00-20.00 uur toegankelijk, door drie klaphekken vanaf de Kapelweg. In de winter is het terrein van 09.00-17.00 uur geopend. Op het terrein grazen schapen, dus denk er wel aan om het hek weer achter je te sluiten.

- Fort Voordorp (voluit: Fort op de Voordorpse Dijk) (Voordorpsedijk 28b) is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort is aangelegd in de periode 1867-1871. Als gevolg van de vooruitgang in geschut en explosieven was de fortenkring die in de jaren twintig van de 19e eeuw rond Utrecht was gebouwd, verouderd geraakt. Daarom is in de jaren zeventig van de 19e eeuw een nieuwe vooruitgeschoven kring van forten rond de stad aangelegd, waaronder Fort Voordorp. Het fort is in de derde bouwfase van de Nieuwe Hollandse Waterlinie gebouwd. Het maakte deel uit van de tweede, vooruitgeschoven fortenkring rondom Utrecht, die destijds op zo’n 3500 à 4000 meter van de toenmalige stadsrand lag. Het is een relatief klein fort en is geheel omgeven door een natte gracht.

Het fort had tot taak de verdediging van de accessen, zoals de hoger gelegen Voordorpsedijk, de Biltsestraatweg, de Groenekansedijk en de spoorlijn Utrecht-Amersfoort, die bij een inundatie boven water zouden blijven uitsteken. Verder gaf het fort flankerende vuurondersteuning aan de aangrenzende forten bij Blauwkapel, De Bilt en Hoofddijk. Het fort is drie keer in staat van verdediging gebracht: de eerste keer bij de Frans-Duitse oorlog in 1870, de tweede keer bij de mobilisatie in 1914, en voor de derde en laatste keer is het fort in 1939 voor militaire doelen ingezet. In 1960 is het fort als verdedigingswerk opgeheven. Het deed vervolgens nog jaren dienst als opslagruimte voor het Ministerie van Defensie. Daarna kwam het in beheer bij de Dienst Domeinen, die het verpachtte aan de Nederlandse Invaliden Sportbond. In 1990 is het fort verkocht aan een particulier. Na restauratie van de gebouwen en omgeving is een deel van het complex sinds een aantal jaren in gebruik als evenementenlocatie.

Terug naar boven

Beeld

- Reportage van NTR School TV over Blauwkapel, het enige bewoonde fort van Nederland ( ruim 6 min.).

- Filmpje over activiteiten bij Fort Blauwkapel in het kader van de Fortenmaand 2010 (september).

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Blauwkapel (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Blauwkapel.

- Jeugd: - Fort Blauwkapel is o.a. de thuisbasis van Scouting Willem de Zwijger, die het bomvrije wachthuis van het fort ook verhuurt voor feesten en partijen. Het wachthuis wordt niet verhuurd voor kampen van andere scoutinggroepen. Verhuur zorgt ervoor dat zij het scoutingspel voor de leden tegen een acceptabele prijs kunnen blijven aanbieden. Daarnaast betalen zij met de opbrengsten een deel van het onderhoud van het fort en beogen zij het hierdoor zo goed mogelijk in oorspronkelijke staat te behouden. Met drie zalen en een grote hal is het fort groot genoeg voor feesten en partijen tot maximaal 150 personen. Wil je een groot BBQ feest geven voor vrienden en familie, dan kan dat ook. Op zondagen kun je 's middags gebruik maken van het buitenterrein. Drank, catering, versiering en aankleding moet je zelf regelen.

Reactie toevoegen