Status

- Blauwe Hand is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gemeente Steenwijkerland. T/m 1972 gemeente Wanneperveen, in 1973 over naar gemeente Brederwiede, in 2001 over naar gemeente Steenwijkerland.

- De buurtschap Blauwe Hand valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Wanneperveen.

- De buurtschap Blauwe Hand ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom heeft witte plaatsnaamborden.

Naam

In het dialect
Blauwe Haand.

Oudere vermeldingen
1764 Buitenkluft, 1840 Blaauwehand.

Naamsverklaring
Eertijds Buitenkluft 'onderdeel van een buurschap, wijk' geheten. De hand kwam als uithangteken en als wegwijzer voor. De Hand van Leiden was de naam van een herberg bij Amstelveen, zo genoemd omdat er een paal stond met een hand eraan, die de weg naar Leiden aanwees. Blauwe Hand duidde oorspronkelijk een herberg annex tol aan. Gelegen op de plaats waar de weg vanaf Giethoorn uitkomt op de doorgaande weg van Vollenhove naar Wanneperveen, zou Blauwe Hand oorspronkelijk ook op een wegwijzer kunnen teruggaan. Een herberg annex tolhuis bij Diemen heette de Warme Hand, als zinnebeeld van het leven (tegenover de dode hand).

Handen zijn altijd talrijk geweest onder de uithangtekens. De hand was ook een zinnebeeld van arbeid. Zo hadden brouwerijen vaak een Hand als merkteken (o.a te Delft en Antwerpen) en de Gulden Hand was een bekend uithangbord bij goudsmeden. De gekleurde handen waren meestal voorbehouden aan ververs. De Blauwe Hand was een uithangteken van twee ververijen te Antwerpen en een te Maastricht. De Zwarte-handsteeg te Amsterdam zou ook op een verver terug te voeren zijn en aan de Groenburgwal (voorheen Verversgracht) stond een huis genaamd de Gele Hand. Een Roode Hand zou als uithangteken bij een handschoenmaker hebben uitgehangen.(1)

Ligging

De buurtschap Blauwe Hand ligt rond de twee kruispunten van de Beulakerweg (de N334) en de Veneweg en rond het gedeelte van de Veneweg W daarvan (deels de N762), tot waar het "eilandje", waar de buurtschap deels op ligt, eindigt. De buurtschap ligt rond de Beulake Haven, aan de O zijde van de overgang van de plassen Beulakerwijde en Belterwijde, Z van de plas Zuideindigerwijde en WZW van het Wanneperveen, W van Meppel, NNO van Belt-Schutsloot en Zwartsluis, ONO van Sint Jansklooster, ZO van Scheerwolde en Z van Giethoorn.

Statistische gegevens

De buurtschap Blauwe Hand omvat ca. 150 huizen (Beulakerweg 2-3 en Veneweg 280-292) en ca. 15 woonschepen/-arken (Veneweg 251 a t/m k). Het aantal woonhuizen en (daarmee) het aantal inwoners is ons niet duidelijk, omdat het gros van de panden betrekking heeft op het in de jaren negentig gerealiseerde Waterpark Beulaeke Haven (Veneweg 290-292, W van de brug in de verbinding tussen Belterwijde in het Z en Beulakerwijde in het N), waarvan de ca. 140 panden in de gemeentelijke registratie (BAG) een woonbestemming hebben, maar door de makelaar op het park worden ze geprofileerd als 'recreatieve bestemming'. Dus of er nu ja of nee - ook - permanent gewoond wordt/mag worden, is ons niet duidelijk. Een deel van de panden betreft kooppanden, een deel wordt verhuurd als vakantiewoning. Het parkt profileert zich ook als recreatiepark. Verder is er nog Camping De Blauwe Hand, O van de genoemde brug. Naast de eventueel permanent bewoonde recreatiepanden is er sprake van hooguit een handvol 'echte' - oudere - woonhuizen in deze buurtschap.

Landschap, natuur en recreatie

- Z van buurtschap Blauwe Hand ligt de Belterwijde, oorspronkelijk een laagveengebied, dat reeds vanaf de middeleeuwen is verveend. De vervening was ongereglementeerd waardoor er brede trekgaten ontstonden, gescheiden door smalle stroken land. In 1775, 1776 en 1825 sloegen stormvloeden de stroken land weg en ontstond de Belterwijde (evenals de hierna beschreven Beulakerwijde). De Veneweg die nu als een smalle strook land tussen de Beulakerwijde en Belterwijde doorloopt, dateert van voor die tijd en heeft dus altijd al de beide meren gescheiden. Dat geldt niet voor de Blauwehandseweg die wel naderhand in de 20e eeuw door het meer heen is aangelegd.

In 1921 komt ingenieursbureau Van Hasselt en Koning met een plan om vrijwel alle moerasgebieden van de Kop van Overijssel in te polderen. Ook de drooglegging van de Belterwijde maakt deel uit van dit plan. Een commissie onder leiding van dijkgraaf A.F. Stroink wijzigt dit plan sterk en laat onder meer de drooglegging van de Belterwijde vallen. De reden is dat men dit ongunstig vindt in verband met de te verwachten sterke kwel en de slechte kwaliteit van de bodem van het meer. Na de aankoop van de Bakkerskooi heeft Natuurmonumenten grote delen van het oostelijk deel van het meer en de om het meer heen liggende gebieden weten te verwerven.

- N van buurtschap Blauwe Hand ligt de Beulakerwijde, die eveneens door de hierboven beschreven 18e- en 19e-eeuwse stormvloedrampen is ontstaan. Het was indertijd een verveend gebied rond het dorp Beulake. Door de stormvloeden ontstond niet alleen dit meer maar is ook het dorp Beulake in de golven verdwenen. De kerk met toren bleef echter nog geruime tijd staan, tot ook die in 1825 door de overstromingen verdween. De naam Kerkhof van een van de eilandjes aan de westzijde zou naar het kerkhof rond de kerk verwijzen.

- De Wieden is een van de belangrijkste laagveenmoerassen van West-Europa. Het maakt deel uit van Nationaal Park Weerribben-Wieden, een enorm meren- en moerasgebied in de Kop van Overijssel. Toch bleven de aantallen moerasvogels in De Wieden achter bij de potentie van het natuurgebied. Door wetenschappelijk onderzoek weten ze bij Vogelbescherming precies wat bijvoorbeeld een bedreigde vogelsoort als de roerdomp nodig heeft om met succes jongen groot te brengen. Met deze kennis helpen ze terreinbeheerders en particulieren om hun gebieden optimaal in te richten voor de roerdomp en andere moerasvogels. Zo zijn Vogelbescherming Nederland en Natuurmonumenten in 2018 samen aan de slag geweest om het leefgebied voor moerasvogels te verbeteren in de Zuideindigerwijde, gelegen N van buurtschap Blauwe Hand, grotendeels in het dorpsgebied van Wanneperveen, deels in het dorpsgebied van Giethoorn.

Door het verwijderen van bomen en struiken, plaggen en afgraven is weer een mooi stuk open moeras ontstaan. Riet kan in dit deel van De Wieden nu weer ongehinderd groeien en er zijn weer veel overgangen tussen riet, ruigte, ondiep en dieper water gemaakt. Daar houden roerdompen van. "Het Zuideindigerwijde kan door dit alles de komende jaren een magneet voor moerasvogels worden", aldus Bernd de Bruijn, ecoloog bij Vogelbescherming. "Dit jaar al kunnen rietzangvogels en rallen ervan gaan profiteren. Ook porseleinhoentjes weten dit soort gebieden snel te vinden, en ook de nog zeldzamere kleinst of klein waterhoentjes zijn niet uitgesloten. Naarmate het riet in de komende jaren ouder wordt, wordt ook de kans op roerdompen steeds groter." (bron: Vogelbescherming en Nature Today (zie ook de uitgebreidere tekst en het filmpje aldaar))

Overnachten

- Al sinds 1500 werden er kamers verhuurd in herberg De Blauwe Hand en kon men er terecht voor de nodige versnaperingen. Tot eind 2019 heeft de gasterij (dat vermoedelijk alleen een restaurantfunctie had) gedurende vijf jaar leeggestaan. In de zomer van 2018 deed een Haagse bloemist nog een poging om er nieuw leven in te blazen, maar door een conflict met de toenmalige eigenaar duurde dat niet langer dan drie maanden. Eind 2019 is het pand verkocht aan Kerstper Worst uit Wanneperveen. Zijn ouders hadden een camping aan het Wiede. Daardoor heeft hij zich altijd verbonden gevoeld met de horeca en de recreatie. Kerstper vond het zonde dat het pand leegstond en heeft het daarom gekocht en verbouwd tot hotel. Samen met zijn vrouw runde hij eerder al geruime tijd een bed and breakfast in het dorp.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)