Status

- Beswerd is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Middag-Humsterland en de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 1989 gemeente Ezinge. In 1990 over naar gemeente Winsum, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

- De buurtschap Beswerd valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Feerwerd.

- De buurtschap Beswerd ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Naam

In het Gronings
Beskwerd, Bespwerd, Besperd.

Oudere vermeldingen
855 ingevoegd ca. 890 kopie 9e-10e eeuw Buxingi 11e eeuw Bohsingi, 1446 kopie en 1459 Beswert, 1516 en 1552 Bexsem, 1558 en 1781 Beswert.

Naamsverklaring
De oudste vormen wijzen op een afleiding met het suffix -ingi van een persoonsnaam Bokse*, een afleiding met het suffix -ing- van de persoonsnaam Bonne met als betekenis 'bij de lieden van Bokse*'. Beswerd betekent zoiets als wert = werd 'terp, bewoonde hoogte' van (de lieden van) Bokse. Bexsem is een variant met of aangeleund aan heem 'woonplaats, woning'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

De buurtschap Beswerd ligt 2 km Z van het dorp Feerwerd, rond een W zijtak van - vanuit het dorp gezien - het eind van de Meedenerweg. Daarna loopt de weg overigens naar het Z door als Medenerweg, met één e dus, op grondgebied van de voormalige gemeente Zuidhorn (kern Den Ham), kennelijk om de verschillende - voormalige - gemeente-delen van deze weg van elkaar te onderscheiden. De buurtschap ligt verder NO van het dorp Den Ham, N van het dorp Aduard, WNW van het dorp Adorp, WZW van het dorp Sauwerd, ZW van de dorpen Wetsinge en Garnwerd, ZZO van het dorp Ezinge en ZO van de dorpen Saaksum en Oldehove.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Beswerd 2 huizen met 16 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap 2 boerderijen en 2 arbeidershuisjes aan de voet van een wierde (hoogte ca. 2,6 meter boven NAP) en nog eens 2 boerderijen iets daarbuiten, en zal derhalve ca. 15 inwoners hebben.

Bezienswaardigheden

- De buurtschap heeft 1 rijksmonument: kop-hals-rompboerderij Groot-Beswerd uit 1e helft 19e eeuw op Meedenerweg 23. Het bedrijfsgedeelte en de schuur van de boerderij zijn in 2018 grondig gerestaureerd. De Provincie heeft hiervoor 200.000 euro subsidie beschikbaar gesteld.

- W hiervan ligt boerderij Oud-Beswerd of Lutje- of Klein-Beswerd. Begin 21e eeuw is bij deze boerderij een nieuwe bedrijfswoning gebouwd en komen de 2 arbeidershuisjes die bij het complex horen, leeg te staan. Door de milieuwetgeving m.b.t. 'stankcirkels' konden de huizen niet meer bewoond worden en dreigden ze te vervallen. Nadat historica Nina van den Broek in 2004 in het blad Noorderbreedte een kritisch artikel publiceerde over de dreigende teloorgang van dit cultuurhistorisch waardevolle ensemble, stelde de gemeente Winsum een gedoogbeleid in rond de huisjes, zodat ze weer bewoond konden worden.

Landschap, natuur en recreatie

Medenertilsterpolder
"De provincie Groningen gaat de Medenertilsterpolder, een weidegebied ten zuiden van Ezinge, rond buurtschap Beswerd, inrichten voor bedreigde weidevogels zoals de grutto en de tureluur. Dit doet de provincie in samenwerking met agrariërs uit het gebied, Collectief Groningen West en stichting Het Groninger Landschap. Natuurnetwerk Nederland. Het gaat in totaal om 100 hectare: het huidige 30 hectare natuurgebied van het Groninger Landschap en een uitbreiding van 70 hectare, dat samen onderdeel wordt van het Natuurnetwerk Nederland. In het omliggende gebied passen de betrokken boeren agrarisch weidevogelbeheer toe. Dat betekent bijvoorbeeld later in het seizoen maaien en daarbij rekening houden met nesten en kuikens. In het voorjaar van 2022 worden de plannen verder uitgewerkt. Het is de bedoeling dat de werkzaamheden in 2023 starten. Een groter weidevogelgebied. De Medenertilsterpolder is onderdeel van het eeuwenoude cultuurlandschap Middag-Humsterland. Door de afwisseling van oude watergangen van het Peizerdiep en landbouwgrond is de polder zeer geschikt om een groter weidevogelgebied van te maken. Op dit moment broeden er al weidevogels in een deel van de polder, zoals de bedreigde grutto.

Inrichting. Het land zal natter gemaakt moeten worden om de polder verder geschikt te maken voor weidevogels. Hier worden een aantal gedempte sloten en greppels voor uitgegraven. Nieuwe stuwen helpen het water tijdelijk vast te houden. Hierdoor stroomt het water niet te snel af naar lagergelegen gebied en zullen omliggende landbouwbedrijven geen overlast ondervinden. De begroeiing bestaat straks uit bloemrijk grasland. Dit grasland is ideaal voor de weidevogels omdat het gedeeltelijk droger, deels vochtig en plas-dras is. Dit laatste is grasland waar de waterstand gelijk is aan die van het maaiveld. Bebouwing, bomen en riet kunnen schuilplaatsen voor roofdieren zijn en worden daarom zoveel mogelijk weggehaald. Compensatie. De inrichting van dit weidevogelgebied in de Medenertilsterpolder bij Beswerd vindt ook plaats ter compensatie van onder meer de Fietsroute Plus Groningen - Winsum en de nieuwe hoogspanningslijn 380 kV die Tennet aanlegt tussen de Eemshaven en Vierverlaten (bij Hoogkerk)." (bron: Provincie Groningen, februari 2022)

- "De Medenertilsterpolder bij buurtschap Beswerd is een oud agrarisch cultuurlandschap in het hart van Middag-Humsterland. Cultuurhistorisch van grote betekenis omdat het nog alle sporen draagt van zijn ontstaan in de middeleeuwen. De kleine percelen, kromme sloten en de onregelmatige verkaveling, omlijnd door eeuwenoude dijken en landwegen, vormen de ingrediënten van een prachtig landschap dat niet alleen historici maar ook bezoekers aanspreekt. Om ook in ecologisch opzicht de betekenis ervan te vergroten, heeft de provincie Groningen aan Prolander de opdracht gegeven om van de polder een hoogwaardig weidevogellandschap te maken.

Kansen voor agrarisch en particulier natuurbeheer. De vergroting van het natuurgebied biedt geïnteresseerde omliggende melkveehouders de kans om natuurbeheer duurzaam in hun bedrijfsvoering te integreren. Dat kan via langjarige contracten (12 of 25 jaar) voor agrarisch natuurbeheer of door een deel van het beheer van het natuurreservaat op zich te nemen in het kader van de regeling voor particulier natuurbeheer (SKNL). Prolander heeft in dat kader huiskamergesprekken gevoerd met de boeren in de omgeving om de interesse te peilen. Opdrachtgever en samenwerkingspartners. Provincie Groningen is opdrachtgever. In het project werkt Prolander samen met Het Groninger Landschap, Collectief Groningen West, Tennet, Waterschap Noorderzijlvest, gemeente Het Hogeland en de boeren uit de Medenertilsterpolder. Rol van Prolander. Prolander is verantwoordelijk voor het project- en procesmanagement, communicatie, inbreng van specialistische kennis op het gebied van inrichting en grondverwerving, weidevogelbeheer en agrarisch natuurbeheer." (bron: Prolander)

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)