Bergh

Voormalige gemeente
Montferland
Liemers Achterhoek
Gelderland

gemeente_s-heerenberg_kadastraal_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Kaart van de in 1821 opgeheven gemeente 's-Heerenberg, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Kaart van de in 1821 opgeheven gemeente 's-Heerenberg, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

gemeente_zeddam_kadastraal_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Kaart van de in 1821 opgeheven gemeente Zeddam, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Kaart van de in 1821 opgeheven gemeente Zeddam, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

gemeente_gendringen_kadastraal_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Gendringen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper, exclusief de in 1818 opgeheven gemeente Etten, en inclusief de voormalige gem. Netterden, die in 1821 is opgegaan in de gem. Bergh, en in 1863 als dorp door grenscorrectie is toegevoegd aan Gendringen

Gemeente Gendringen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper, exclusief de in 1818 opgeheven gemeente Etten, en inclusief de voormalige gem. Netterden, die in 1821 is opgegaan in de gem. Bergh, en in 1863 als dorp door grenscorrectie is toegevoegd aan Gendringen

Bergh

Terug naar boven

Status

- Bergh is een voormalige gemeente in de provincie Gelderland, in de streken Liemers (= alleen de dorpen Beek, Loerbeek en Kilder) en Achterhoek. De hoofdplaats was 's-Heerenberg.

- De gemeente Bergh is in 1821 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten 's-Heerenberg, Zeddam en Netterden. Vervolgens is in 1863 het dorp Netterden door grenscorrectie overgegaan naar de gemeente Gendringen.

- De gemeente Bergh is per 1-1-2005 opgeheven en opgegaan in de nieuwe gemeente Montferland.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Berg.

Naamsverklaringen
- Naamsverklaringen van plaatsnamen in de voormalige gemeente Bergh.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Bergh lag Z van Doetinchem en grensde in het Z aan Duitsland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Bergh 833 huizen met 5.067 inwoners, verdeeld in stad 's-Heerenberg 168/1.081 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen Lengel 37/253 en Stokkum 54/359, dorp Beek 104/573, dorp Zeddam 68/458 met de buurtschappen Vinkwijk 32/192 en Dijkhuizen en Vethuizen 21/141, dorp Wijnbergen 60/395 met de buurtschappen Kilder 64/448 en Braamt 51/292, dorp Netterden 50/350 en dorp Groot-Azewijn 63/421 met de buurtschap Klein-Azewijn 61/104. De gemeente omvatte verder de buurtschap Loerbeek.

- Per 1-1-2005 is de gemeente Bergh opgeheven en opgegaan in de nieuwe gemeente Montferland met 7.382 hectare, 7.199 huizen en 18.388 inwoners. Middels grenscorrecties ging 26 hectare met 6 huizen en 28 inwoners naar de gemeente Doetinchem en 28 hectare met 1 woning naar de gemeente Zevenaar.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van de (kernen in de) voormalige gemeente Bergh, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Heemkundekring Bergh is opgericht in 1983 en telt rond de 1.000 leden. Het bestuur bestaat uit enthousiastelingen die, met een groot hart voor cultuur en historie, de kar trekken van deze grootste vereniging van Montferland. De zeer actieve heemkundekring heeft daarnaast vele werkgroepen, die zich ieder in een bepaald thema hebben gespecialiseerd. De Activiteitenwerkgroep zorgt elk jaar weer voor een gevarieerd programma op de ledenavonden/-dagen, zoals interessante lezingen en mooie excursies, de Nieuwjaarsreceptie en de Boerenkoolmaaltijd. De werkgroep Archeologie bestaat sinds 2007 en heeft de belangrijke taak om behulpzaam te zijn bij het veiligstellen van het bodemarchief in Montferland. Daarbij is de samenwerking met de gemeente en de professionele archeologische diensten van groot belang, waarbij de historische kennis binnen de heemkundekring soms een grote rol speelt. Mede door de rijke militaire historie van de gemeente Montferland en omgeving is er sinds 2017 ook de veldwerkgroep Militaire Historie.

Werkgroep Dialect: " 't Begon met 'n gezellige reünie van de joorgang 1960-1966 van de laegere school uut Zeddam. Door wier natuurlek plat gepraot. En gevraog hoe 't met ons dialek in 't Barghse land now steet. En woorum de Heemkundekring Bargh gin warkgroep meer het, den zich veur onze streektaal stark mik. Zo wier d’r in april 2014 ‘n ni-je warkgroep opgerich. De warkgroep verdient versterking, um heur activiteite veurt te könne zette. Ze wil graag stemme en inbreng uut alle kerkdarpe hemme. Dus rup zi-j dailect-enthousiastelinge uut Kilder, Braomp, Winbarge en Beek op um contact op te nemme via ‘t Contactformulier ('bericht voor' = Dialectwerkgroep)." De Foto- en Filmgroep legt hedendaagse gebeurtenissen vast en brengt daarnaast door het maken van documentaires geschreven geschiedenis weer tot leven. Tevens worden mensen die een goed verhaal te vertellen hebben geïnterviewd en wordt de video voorzien van begeleidend beeldmateriaal.

De werkgroep Informatie van Heemkundekring Bergh verzorgt de digitale faciliteiten van de vereniging, evenals de publicitaire uitgaven, behalve het periodiek Old Ni-js, dat een eigen redactie heeft. Old Ni-js bestaat sinds 1983 en verschijnt 3x per jaar. In 2018 is nummer 100 verschenen. Iedereen kan bijdragen aan de inhoud, zowel leden als niet-leden. In Old Ni-js worden met name de meer historische en verdiepende artikelen opgenomen. De actualiteit en het verenigingsnieuws worden via de digitale nieuwsbrief van de vereniging verspreid. Een midwinterhoorn is een houten blaasinstrument dat van oudsher veel wordt bespeeld in Oost-Nederland en het aangrenzende Duitse Munsterland en Nedersaksen. De heemkundekring heeft een werkgroep Midwinterhoorn. Ze maken midwinterhoorns, spelen erop en geven cursussen in het maken ervan. Last but not least zijn in de verschillende kernen van de voormalige Bergh ook nog Veldwerkgroepen actief, die oudheidkundig materiaal, in de ruimste zin des woords, verzamelen en documenteren. Het betreft de veldwerkgroepen Azewijn / Beek - Loerbeek / Braamt / 's-Heerenberg - Lengel / Stokkum / Zeddam - Vinkwijk - Vethuizen.

Een mooi initiatief van de heemkundekring - en goed voorbeeld voor andere heemkundekringen; hopelijk doet ook hier goed voorbeeld goed volgen! - is ook de Berghapedia. Een encyclopedie over de voormalige gemeente Bergh, waaraan iedereen kan meehelpen. Het project heeft tot doel een complete encyclopedie over (cultuurhistorische) onderwerpen over de mensen en het land(schap) van het Land van Bergh (d.w.z. het grondgebied van de voormalige gemeente) op het internet te maken. Berghapedia is gratis te gebruiken om informatie te zoeken en om zelf informatie toe te voegen, met inachtneming van de basisregels zoals met betrekking tot de neutraliteit van de inhoud. Momenteel bevat Beghapedia ca. 6.000 artikelen en bijna 7.000 bestanden (afbeeldingen).

En een zeer informatief initiatief van de heemkundekring is ook nog de Berghse Canon, waarin 50 hoogtepunten uit de geschiedenis van de voormalige gemeente Bergh in woord en beeld worden beschreven.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Bergherbos ligt in de voormalige gemeente Bergh en beslaat een groot deel van het oppervlak van die voormalige gemeente. Het bos wordt omsloten door Stokkum en 's-Heerenberg in het Z, Zeddam en Braamt in het O, Kilder in het N en Beek en Loerbeek in het W, en is geografisch ook verdeeld over vrijwel al die dorps- en stadsgebieden (alleen Braamt heeft geen gedeelte van het bos).

Dassentunnel
Dankzij groot onderhoud in 2011 aan de N335 tussen Zeddam en Beek kunnen de dassen in het Bergherbos deze weg nu veilig oversteken. Tijdens de werkzaamheden is namelijk een betonnen buis onder de weg gelegd die als dassentunnel dient. Voorheen riskeerden de dassen uit het Bergherbos hun leven als ze de weg die dwars door het bos loopt, overstaken. Nu is er een dassentunnel onder gelegd en een nieuw raster langs de weg. Dit raster begeleidt de dieren naar de ingang van de dassentunnel. De nieuwe veilige oversteek is de tweede dassentunnel onder de N335. De tunnel was een wens van Natuurmonumenten, omdat boswachters de afgelopen jaren verschillende malen dode dassen langs de weg hebben gevonden die onder de wielen van een auto waren gekomen. In het Bergherbos zijn minstens 10 bewoonde dassenburchten.

Loopgraaf
Wandelroutes door het Bergherbos komen o.a. langs een in 2013 gerestaureerde Duitse loopgraaf. Bijzonder is dat dit vanouds Duits grondgebied was. De loopgraaf is dan ook door de Duitsers tijdens de Eerste Wereldoorlog aangelegd, om Duitsland ter plekke te beschermen tegen een eventuele aanval van de geallieerden vanuit Nederland. In 1949 is het stukje grond alhier, als onderdeel van een reeks kleine grenscorrecties, als 'herstelbetaling', overgedragen aan Nederland. De meeste van deze grenscorrecties zijn in 1963 weer ongedaan gemaakt. Dit is een van de weinige (samen met een strook bosgebied bij Beek bij Ubbergen) waar de grenscorrectie is gehandhaafd.

Reactie toevoegen