Status

Bentelo is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Hof van Twente. De nederzetting viel oorspronkelijk onder de op 28-11-1811 ingestelde gemeente Delden. Per 1-7-1818 werd het landelijk gebied van de gemeente Delden afgesplitst tot de gemeente Ambt-Delden, waar de - toen nog - buurtschap in meeging. De gemeente Ambt Delden is in 2001 opgegaan in de gemeente Hof van Twente.

Naam

In het Twents / Nedersaksisch
Beantel.

Oudere vermeldingen
1188 ingevoegd eind 13e eeuw Benlo, 1297 Bentlo, 1381-1383 Benthele, 1457 Bentele, 1611 Bentheloe, 1820 en 1955 Bentelo, 1935 Benteloo.

Naamsverklaring
Men vermoedt op basis van de jongere vormen dat de naam een samenstelling is van bent 'bentgras' en lo 'bos'. De oudste vorm Benlo, zonder dentaal, is wel vergeleken met Balen (B), 1173 Banale, waarin men het Germaanse banu- 'ban' en lo herkent. De vocaal van Benlo kan in dat geval niet worden verklaard.(1) Anderen opperen dat Bente- wellicht stamt van het Germaanse Bente dat 'gezegend' zou betekenen.

Bijnaam van de inwoners
Koolheaskes.

Ligging

Bentelo ligt O van Goor, ZW van Delden en Hengelo, N van de Bentelose Es.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Bentelo 91 huizen met 504 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.100 inwoners.

Geschiedenis

De marke
De oorsprong van de buurschap Bentelo ligt in de gelijknamige marke, die in de 13e eeuw werd gevormd ter bewerking van de gezamenlijke ‘woeste gronden’. De marke behoorde toe aan het richterambt Delden, dat onderdeel was van het drostambt Twente. Toen tijdens de Franse overheersing het openbaar bestuur naar Frans model werd omgevormd, verloor de marke haar bestuursrechtelijke functie. Ondanks dat reeds in 1810 de Wet op de Markeverdeling werd aangenomen, bleven vele marken, waaronder de marke Bentelo, nog enkele decennia bestaan als vereniging. Pas na Koninklijk Besluit van juni 1837 kwam de verdeling van de gemeenschappelijke gronden weer op gang. Vanaf dat jaar werden de gemeenschappelijke gronden in de vijf marken van de gemeente Ambt Delden langzamerhand verdeeld. In 1848 zijn de gemeenschappelijke gronden van de marke, als laatste van de gemeente, verdeeld.

Het dorp
Hoewel de buurtschap reeds aan het begin van de 19e eeuw over een eigen school beschikte, groeit de plaats relatief laat uit tot dorp. In 1945 krijgt Bentelo zijn eerste, aan Maria gewijde, (RK) noodkerk op de hoek van de weg Delden-Hengevelde en de huidige Onze Lieve Vrouwestraat. Na 9 jaar dienst wordt deze noodkerk vervangen door het huidige, eveneens aan Maria toegewijde, kerkgebouw. Met de komst van de parochie in 1945 en met pastoor Kohlmann als inspirator ontstond er in het dorp een rijk verenigingsleven. Er kwam een lagere school, een huishoudschool en verenigingen als de plaatselijke ABTB en KBO en voor de jonge boeren de JBB (nu Plattelands Jongeren Organisatie- Hagmolen Jongeren Bentelo). Ook zijn in de eerste jaren van de parochie de voetbalvereniging (1945) en handbalvereniging (1952) opgericht. Vele verenigingen volgden zoals de Scouting (opgericht door pastoor Reckers) en later andere (sport) clubs: voor elk wat wils.

In de jaren na de bouw van de kerk wordt ook een dorpskern ontwikkeld. In de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig worden de straten die naar bomen zijn vernoemd (o.a. Berkenstraat, Beukenlaan en Eikenlaan) aangelegd. Tevens wordt in 1976 het gemeentehuis van de gemeente Ambt Delden, dat voorheen in Delden gevestigd was, verplaatst naar Bentelo (overigens is het voormalige gemeentehuis in 2007 gesloopt en vervangen door woningen, zie foto). Vanaf de jaren tachtig wordt het dorp uitgebreid met het plan De Bunte en recentelijk, vanaf 2007, is het dorp in het zuidwesten uitgebreid met het plan De Borre. (© Andreas Bartelink)

- Van de beruchte misdadiger Klaas Annink (1710-1775), beter bekend als Huttenkloas, wordt vaak vermeld dat hij in Bentelo geboren zou zijn. Volgens het trouwboek van Delden was hij echter afkomstig uit Beckum.

- In 2009 is onder de titel ‘dorp aan de Hagmolenbeek’, van de hand van Bert Hoebe, een boek over Bentelo verschenen. Het beschrijft de geschiedenis van het dorp en de directe omgeving, van de vroege historie tot heden.

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Bentelo.

Bezienswaardigheden

- Bentelo heeft 1 gemeentelijk monument.

- "In 1936, zo gaat het verhaal, was er onder de inwoners van Bentelo al de behoefte om eigen parochie te stichten. Maar door omstandigheden duurde het tot eind 1945. In juli 1945 werd Kapelaan Kohlmann tot bouwpastoor benoemd. In korte tijd werd er een noodkerk gebouwd aan de Bentelosestraat, ook wel de Boterkerk genoemd. De kerk werd ingewijd op 20 december 1945. Vlak daarvoor, op 18 december, is de parochie van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand opgericht. De noodkerk, gebouwd met veel geschonken materialen, heeft dienst gedaan tot 1954. De kerk had 288 zitplaatsen. Het gebouw is thans in gebruik als opslagruimte (lezen wij op de site van de kerk. Elders lazen wij dat het bij het gereedkomen van de huidige kerk zou zijn afgebroken).

Op 19 augustus 1954 is de nieuwe (huidige) RK kerk Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand van Bentelo (Onze Lieve Vrouwestraat 3) ingewijd. Het is een driebeukige, neoromaanse kerk, naar ontwerp van architect Jan van Dongen (1896-1973). De kerk heeft een enigszins Italiaans karakter met een drievoudig voorportaal, ook wel natrix genoemd. Daarboven is een roosvenster geplaatst, een cirkelvorming gebrandschilderd glas met motieven zoals windrichtingen en afbeeldingen van de H. Gregorius en de H. Cecilia. De kerktoren, ook ontworpen door Van Dongen, is ruim 10 jaar later gebouwd (1965). De toren heeft drie klokken en een hoog geplaatste wijzerplaat. De pastorie is tegelijk met de kerk gebouwd. De kerk had aanvankelijk 400 zitplaatsen; na aanpassing van het interieur verkleind tot ca. 375.

In de buitenmuren zijn 26 gebrandschilderde ramen aangebracht naar een ontwerp van de Oldenzaalse glazenier Jan Schoenaker. Daarop staan Bijbelse taferelen waarin Twentse motieven zijn verwerkt. Jan Schoenaker heeft ook de schilderijen gemaakt in de Mariakapel met een afbeelding van pastoor Kohlmann en van de schilder zelf achter een schildersezel. De unieke geglazuurde kruiswegstaties zijn ook van zijn hand. In het hoofdaltaar zijn relikwieën aangebracht van de H. Vincentius en de H. Valentius. Het koororgel op het priesterkoor dateert uit 1980 en is een ontwerp van de firma Vermeulen uit Alkmaar. Op de koorzolder staat een Stockmannorgel (bouwjaar 1930) uit de voormalige Ariënskerk te Enschede. De Mariakapel, rechts achterin de kerk, is dagelijks te bezoeken. In de kerk van Bentelo zijn vele vrijwilligers actief. Op muzikaal gebied is er een dames- en herenkoor, jongvolwassenenkoor Believe en een kinderkoor. Daarnaast zijn vrijwilligers actief in de locatieraad, in werk- en liturgiegroepen, als lectoren, kosters, misdienaars, collectanten, de onderhouds-, schoonmaak- en bloemversieringgroep. In 2010 is de parochie Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand opgeheven en met 5 omliggende parochies opgegaan in de Heilige Geest Parochie." Aldus de site van de parochie.

In 2015 maakt de parochie bekend dat het gebruik van de kerk bij lange na niet opweegt tegen de hoge onderhoudskosten, en dat sluiting daarom wordt overwogen. In december 2018 maakt de locatieraad bekend dat de kerk medio 2019 wordt gesloten. In de tussentijd is er al een werkgroep opgericht die mogelijke herbestemmingen onderzoekt. Medio 2018 is een enquete onder de inwoners gehouden wat ze het liefste voor herbestemming zouden zien. Uit de enquête, die door 900 Benteloërs is ingevuld, blijkt dat de inwoners het kerkgebouw graag willen behouden. Hun voorkeur gaat uit naar een mutifunctionele bestemming gecombineerd met kerkelijke activiteiten. Maar die begroting is volgens de parochie niet sluitend te krijgen. Op de tweede plaats kwam een multifunctionele herbestemming zonder kerkelijke functie. Wordt vervolgd dus... Na de sluiting van de kerk zullen de RK Benteloërs ter kerke moeten in Hengevelde of Delden.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. Carnavalsvereniging de Hagmöll'nlummels.

- Paasparty (1e Paasdag, in 2018 voor de 30e keer).

- Culinair Aspergefestival (op een zondag eind mei).

- Midzomerfeesten (weekend eind juni of begin juli).

- MX Motorcross (weekend begin augustus).

- Op het terras van Café Spoolder en op het Kerkplein is er op een zondag half augustus (van 15.00-20.00 uur) het foodfestival Eten=Leven. Ca. 8 Benteloërs maken gerechten die ze verkopen vanuit tentjes. In 2018 was het een enorm succes, vandaar dat ze besloten het in 2019 weer te doen (en hopelijk daarna ook weer). Vanaf 2019 zijn het alleen eigen inwoners die lekkere hapjes maken. De eerste editie hadden ze namelijk een aantal professionals geboekt met een foodtruck, die niet (allemaal) kwamen opdagen. Vandaar dat ze toen dachten: "Dan doen we het toch lekker zelf". Organisator Nick Spoolder benaderde mensen uit het dorp van wie hij wist - want 'ons kent ons' in Bentelo - dat ze graag koken. Er is van alles wat. Van barbecue tot iemand die minibroodjes maakt en van Spaanse tapas tot aan pannenkoeken voor de kinderen, en nagerechten. Stichting Parwin verzorgt Koerdische gerechten. Kinderen kunnen zich laten schminken, er is een springkussen en er is een speciaalbier-bar. 's Middags is er een DJ voor de muzikale noot en ook na 20.00 uur gaat het feestje nog even door met enkele dj's.

Landschap, natuur en recreatie

- De Hagmolenbeek loopt O langs Bentelo.

- "Kinderspeelboerderij 't Höfke in Bentelo heeft atracties voor klein en groot. Binnen en buiten spelen, klimmen, klauteren en glijden, springen en bouwen... Ook zijn er buiten een aantal boerderijdieren om te bekijken. Kortom, leuk voor een dagje uit, kinderfeestje, schoolreisje of een familiedag. Er zijn binnen en buiten gezellige zitjes waar allerlei versnaperingen te verkrijgen zijn (het is niet toegestaan eigen eten en drinken bij ons te nuttigen). Voor personen met een glutenvrij dieet is er een aparte friteuse en hebben we naast patat ook een snack. We hebben gratis wifi." De Kinderspeelboerderij heeft de Publieksprijs Beste Uitje 2017 Overijssel gewonnen.

- Op de Bentelerheide (die ook wel Bentelerhaar wordt genoemd. De weg Bentelo-Haaksbergen is er naar vernoemd. '-haar' duidt op de aanwezigheid van een zandrug), gelegen ZO van het dorp, is in 2003 een veldbiologisch onderzoek uitgevoerd. Een greep uit de resultaten: Er zijn 16 soorten planten gevonden die op de Rode Lijst staan. Er komen 117 soorten paddestoelen voor, waarvan 12 Rode Lijstsoorten. Mossen komen er in 50 soorten voor, waaronder het zeer zeldzame Goudklauwtjesmos. De vogelstand bestaat uit 44 broedvogelsoorten, waarvan de Groene Specht en de Geelgors op de Rode Lijst voorkomen. Verder zijn 23 soorten dagvlinders aangetroffen, 8 soorten dagactieve nachtvlinders, 13 soorten libellen, 9 soorten kevers en tevens sprinkhanen en wespensoorten. Ook komen de levendbarende hagedis voor en enkele kikkersoorten. Het oorspronkelijke natte heideterrein Bentelerheide met zijn zandrug, waar de oude weg van Delden naar Neede overheen liep, heeft naast natuurwaarde ook historische waarde in de vorm van een vloeiweidesysteem.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bentelo, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Algemeen: - Site van en over Bentelo.

- Nieuws: - Nieuws uit Bentelo van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Bentelo zet zich in voor een goed samenspel tussen gemeente, dorp en overige stakeholders om een economisch sterk, ondernemend, veilig, leefbaar en betrokken dorp te blijven. De Dorpsraad adviseert, signaleert, participeert, communiceert en creëert draagvlak. Zij informeert Benteloërs over gemeenschapszaken en stimuleert ze om een actieve rol te nemen in de eigen leefomgeving.

- MFC: - "Sport- en Gemeenschapscentrum De Pol is de thuishaven voor Bentelose sportverenigingen, waaronder de voetbalvereniging, de handbalvereniging, Binnensportvereniging De Polstars en Tennisvereniging De Pol. Ook scholen en sportverenigingen buiten Bentelo maken gebruik van onze mooie sportaccomodatie, die bestaat uit 3 voetbalvelden, waaronder 1 kunstgrasveld, 2 tennisbanen, een beachhandbalveld en een sporthal. Het gemeenschapscentrum biedt ook onderdak aan een peuterspeelzaal, ruimtes voor de Culturele Werkgroep, de Werksoos , de Ouderensoos, de Dorpsraad, de PJO, de Zomerfeesten, Scouting, Muzieklessen en de Werkgroepen Jeugd voor het organiseren van hun activiteiten en het houden van vergaderingen. In de centrale hal richting de kantine hangt diverse kunst van lokale kunstenaars. Wil je jouw werk ook tentoonstellen in ons Gemeenschapscentrum, neem dan contact met ons op. Ben je op zoek naar een voordelige flexibele werkplek, dan kun je ook terecht bij De Pol. Of je nu student bent of ondernemer. Iedereen is welkom bij BenteloWerkt!"

- Onderwijs: - "IKC BentelWijz in Bentelo is in 2018 gestart, toen de toenmalige Kinderopvang de Beukenoot en Onze Lieve Vrouweschool fysiek samen zijn gegaan. De bedoeling is dat zij in de nabije toekomst de organisatie verder gaan uitbouwen, zodat er een krachtig Integraal Kindcentrum (IKC) ontstaat, waar kinderen van 0-12 jaar zich optimaal kunnen ontplooien. De oorspronkelijke school (Onze Lieve Vrouweschool) is in 1951 opgericht. Het toenmalige schoolgebouw was gelegen aan de Onze Lieve Vrouwestraat, schuin tegenover de gelijknamige kerk. De laatste jaren voldeed het gebouw niet meer aan de maatschappelijke en onderwijskundige eisen. Mede ook door de penibele staat waarin het gebouw verkeerde en de ontbrekende ruimte om goed onderwijs te kunnen geven, heeft het schoolbestuur, in samenwerking met de gemeente en de dorpsbewoners, opdracht gegeven voor nieuwbouw.

De school heeft in de zomer van 2008 haar intrek genomen in de huidige huisvesting aan het Burg. Buyvoetsplein in Bentelo. Het schoolgebouw is goed geoutilleerd. IKC BentelWijzis een moderne dynamische basisschool die beschikt over een aantal specifieke voorzieningen. De school heeft naast tien groepslokalen namelijk ook een handenarbeidlokaal, een modern ICT-netwerk, diverse werkunits tussen verschillende lokalen en een centrale hal (het Spinnenweb genaamd), waarin verschillende activiteiten plaatsvinden, zoals de bibliotheek en een leerplein voor de groepen 3 en 4. Daarnaast herbergt de school diverse kantoorruimtes, uiteraard voor directie en IB-er, maar ook voor logopedie en GGD/Consultatiebureau, en beschikt het over een eigen klimaatbeheersingssysteem. Opmerkelijk is de ruime glazen entree van het IKC, waar door het jaar heen verschillende (aan het jaargetijde verbonden) sfeervolle etalages worden ingericht.

De school is van origine een katholieke basisschool. De bijzondere opdracht van een katholieke school bestaat hierin, dat de school bij het inleiden van de leerlingen in de maatschappij waarden als vrijheid, gerechtigheid, liefde en broederschap op een uitnodigende wijze voor hen aan de orde stelt. Gezamenlijk wordt getracht deze identiteit in de omgang met elkaar en met de kinderen vorm te geven vanuit een christelijke levenshouding. Dit houdt ook in dat de kinderen gestimuleerd worden zich open te stellen voor de waarden en normen van anderen. Concreet betekent dit dat anderen, ongeacht geloofsovertuiging, ras, huidskleur of afkomst, gerespecteerd dienen te worden. Zodoende zijn kinderen met een niet-katholieke achtergrond ook van harte welkom op school. Aan de RK kerk van Bentelo gelieerde activiteiten door het jaar heen zijn onder meer de parochiekinderen voorbereiden op de 1e Heilige Communie (groep 4) en het Heilig Vormsel (groep 8); Adventvieringen ter voorbereiding op Kerstmis, Kerstviering, Viering/broodmaaltijd ter voorbereiding op Pasen."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Bentelo is opgericht in 1945. De wedstrijden worden gespeeld op Sportpark De Pol, waar twee speelvelden (en een trainingsveld) ter beschikking staan voor de senioren en junioren elftallen.

- Met ruim 200 leden is handbalvereniging HV Bentelo een van de grootste handbalverenigingen in Twente. Met ambitieuze doelstellingen wil de vereniging zich blijven meten met de grotere verenigingen van Nederland en blijven richten op een goede prestatie van de selectieteams met behulp van een goed jeugdplan en een duidelijke visie.

- Zorg: - "Als zorgboerderij biedt Wijngaard Hof van Twente dagbesteding en werkleerplekken aan mensen met een ondersteuningsvraag. Voor mensen met een verstandelijke beperking, psychische stoornis, leerproblemen of mensen met een arbeidshandicap, al dan niet met een reïntegratieperspectief, geldt: op de Wijngaard kom je verder! Voor de persoonlijke ontwikkeling van mensen is een zinvolle invulling van de dag, waarbij ook nog iets wordt geleerd en waarbij men trots kan zijn op zichzelf, van essentieel belang. De wijngaard van Zorgboerderij Hof van Twente in Bentelo biedt deze werkplekken. De werkzaamheden variëren van buitenwerk in en om de wijngaard, wijn en aanverwante producten maken (wijngelei, wijnazijn, mosterd, etc.) tot catering, schoonmaak- en winkelwerkzaamheden. Verder hebben we sinds kort ook een winkel in bier en wijnmaak artikelen. Ook hier is van alles te doen. Vooral voor mensen die graag in een kleine groep of individueel werken, in een gemoedelijke sfeer met ruimte voor eigenheid, kan de wijngaard een goede werkplek zijn. We bieden ook cursussen in het buitenwerk, waarbij men verschillende licenties kan behalen, zoals een bosmaaierlicentie."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)