Status

- Bemmel is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Lingewaard. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.

- De gemeentekaarten van J. Kuijper anno ca. 1870 elders op deze pagina suggereren dat de dorpen Ressen, Angeren en Doornenburg begin 19e eeuw gedurende enkele jaren zelfstandige gemeenten zijn geweest. Wij hebben nog niet kunnen achterhalen van wanneer tot wanneer dit geval is geweest. In (1) worden ze namelijk niet vermeld.

- Wapen van de voormalige gemeente Bemmel.

- Onder het dorp Bemmel vallen ook de buurtschappen Bergerden (deels), Doornik, De Pas en Vossenpels (deels).

Naam

Oudere vermeldingen
1178 vervalst? Benmele, 1189 kopie ca. 1485 Bemela, 1254, 1257, 1277 en 1307 Benemele, 1273 Bemele, 1280 Benele, 1280 Bennemele, 1281 Bennemale, Bemle, 1331 Benemel, 1369-1370 Hermanno de Benmeel, 1665 Bemmel.

Naamsverklaring
De oude vormen maken een verklaring uit beemd-lo of als 'maalstede aan een baan' onmogelijk. De etymologie is onduidelijk, mogelijk geen Germaans.(2)

Ligging

Bemmel ligt Z van Arnhem, ZW van Huissen, ZO van Elst en grenst in het Z aan de rivier de Waal.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Bemmel 505 huizen met 4.126 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 148/1.270 (= huizen/inwoners), de dorpen Angeren 104/773, Doornenburg 82/629 en Ressen 26/200 en de buurtschappen Haalderen 56/495, Heuvel 8/68, Baal 7/46, Bergerden 3/36, Houtakker 8/60, Buitendijks (Buitendijkse Waarde) 4/29, Honderd Morgen (De Honderd Morgen, Pannerden-bewesten-het-Kanaal) 48/426 en Doornik 11/94. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 5.000 huizen met ca. 12.500 inwoners.

Geschiedenis

Unieke vondsten uit Romeinse tijd in 2018
Tijdens archeologisch onderzoek ter voorbereiding op de doortrekking van de A15, is in februari 2018 onder een akker bij Bemmel, slechts een halve meter onder de grond, bij toeval een compleet Romeins grafveld uit de 2e en 3e eeuw na Christus ontdekt en opgegraven. Volgens de archeologen gaat het om een begraafplaats van de Romeinse elite in de Betuwe. De omvang en compleetheid van het grafveld en de soorten, diversiteit, hoeveelheid en kwaliteit van de graven en grafgiften zijn volgens de onderzoekers uniek voor Nederland.

De Romeinen cremeerden hun doden. Daarna begroeven ze de crematieresten samen met grafgiften in een grafveld, dat bestond uit opgeworpen grafheuvels. In totaal hebben de archeologen in Bemmel 48 graven ontdekt. In 6 van deze graven zijn tufstenen askisten gevonden, waarvan er 4 volledig behouden zijn gebleven. Het is voor het eerst in Nederland dat er zo veel askisten op één plek zijn aangetroffen. Daarnaast zijn de grafgiften bijgezet in speciaal getimmerde grafkamers en niet in simpele kuilen, zoals in de meeste gevallen gebruikelijk was. (bron en voor nadere informatie zie: Historiek, 8-3-2018)

Extra bijzonder is dat in dit geval vooralsnog onduidelijk is waar de doden vandaan komen, want in de directe omgeving waren helemaal geen Romeinse steden. Dat moet betekenen dat 'er met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid' ergens in de buurt een of enkele Romeinse villa's moeten hebben gelegen, aldus Rijkswaterstaat bij het bekend maken van de vondsten. Dat zou dan de tot dusver bekend meest noordelijke villa zijn van de Romeinen, zo stellen zij: een echte buitenpost aan de grens van het Romeinse Rijk. De vondsten worden overgebracht naar het Valkhofmuseum in Nijmegen. Historicus Jona Lendering reageert op deze nieuwsberichten dat vemoedelijk bedoeld is 'de meest noordelijke zó chique Romeinse villa', want in zijn artikel hierover noemt hij enkele noordelijker gelegen Romeinse villa's in ons land.

- Artikel over de bevrijdingsgevechten in en rond Bemmel, Haalderen en Baal (in het Engels).

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij Historische Kring Bemmel. De vereniging heeft een documentatiecentrum op de bovenverdieping van De Kinkel, waar je op dinsdagochtend welkom bent om in hun bibliotheek naar informatie te zoeken over de streek of over de geschiedenis van je familie (genealogie), bijvoorbeeld waar ze woonden, welke beroepen ze hadden, of ze onroerend goed bezaten, of er erfenissen waren e.d. Er zijn ook historische objecten tentoongesteld zoals archeologische vondsten en objecten die gerelateerd zijn aan Bemmel, Ressen en Haalderen.

Bezienswaardigheden

- Bemmel heeft 11 rijksmonumenten.

- Bemmel heeft 39 gemeentelijke monumenten.

- Kasteel De Kinkelenburg (Kinkelenburglaan 1). Vermoedelijk in de 13e eeuw is op een laag deel van Bemmel een ommuurd eiland aangelegd, omringd door een gracht. Op dit eilandje is een donjon gebouwd. In 1403 wordt het huis voor het eerst vermeld, als Johan van Ambe het huis bewoont. Uit diezelfde periode stamt mogelijk de aangebouwde poorttoren. Ergens in de 16e en 17e eeuw zijn deze torens door een gebouw met elkaar verbonden. Het is onbekend waar de naam Kinkelenburg vandaan komt.

Het kasteel is in de 19e eeuw door particulieren verbouwd tot villa en verliest daarbij zijn middeleeuwse karakter. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het huis als noodhospitaal gebruikt. In de jaren vijftig is het kastel gerestaureerd, onder leiding van gemeentearchitect Charles Estourgie jr., waarbij het grootste deel is afgebroken en naar model van oude tekeningen opnieuw is opgebouwd. Het is vervolgens in gebruik genomen als raadhuis van de gemeente Bemmel, en het naastgelegen huis Brugdijk als bijgebouw. Tegenwoordig is De Kinkelenburg een trouw- en vergaderlocatie van de gemeente Lingewaard. Het huis is tijdens kantooruren te bezichtigen. Jac Maris maakte het oorlogsmonument 'Waarom ik?', dat naast De Kinkelenburg staat.

- Huis Brugdijk (Kinkelenburglaan 2) is gebouwd in de late middeleeuwen. In de 17e eeuw was het in bezit van de familie Van Lynden. In 1731 is het uiterlijk van het huis vastgelegd door Abraham de Haen. Het huis is in de loop der jaren verbouwd, waarbij het zijn oorspronkelijke karakter verloor. De laatste particuliere eigenaar was notaris P.W.P. van Bunge (1866-1954). Na de Tweede Wereldoorlog is het huis in gebruik genomen als bijgebouw van het gemeentehuis, dat in het naastgelegen De Kinkelenburg was gevestigd. In de jaren zestig is het gebouw gerestaureerd, waarbij de situatie is hersteld zoals het er op de tekening van De Haen uitzag, met weglating van de toren. De kelders en binnenmuren zijn nog origineel. Het pand is in 2013 door de gemeente verkocht en is nu in particulier eigendom.

- Mariakapel.

Evenementen en activiteiten

- De voormalige Donatuskerk is eind 2016 getransformeerd tot TheaterKerk Bemmel. Je vindt in hun programma uiteenlopende voorstellingen en uitvoeringen; van cabaret, muziekuitvoeringen, toneel tot concerten en intieme TLC sessies (TOP Live Café). Het Theaterkerk-avontuur begon allemaal met een zeer genereuze schenking van 1 miljoen euro van Stichting Mi Corazon. Nog een aantal andere fondsen en crowdfunding-acties zorgden voor de noodzakelijke aanvullende financiering. Met tal van vrijwilligers is de bouw tot stand gebracht, gesteund door professionele bedrijven en sponsors. De TheaterKerk is de thuisbasis voor vele muziekverenigingen en TOP (Toestanden op Podium) en er worden lessen en workshops gegeven in de diverse ruimten. Wil je repeteren, optreden, of vergaderen in deze prachtige TheaterKerk? Neem dan contact met hen op. Ze vertellen je graag over de vele mogelijkheden.

- Theater Toestanden Op Podium (TOP) brengt al sinds ca. 2000 de meest uiteenlopende voorstellingen op de planken in Bemmel. Cabaret-, muziek-, toneel-, theater- en filmvoorstellingen. De kleine intieme zaal zorgt voor een bijzondere theaterervaring. Na afloop kun je gezellig napraten aan de bar in de foyer vaak met de artiest(en) van de avond. Een prima alternatief voor een avondje theater of film in Arnhem of Nijmegen.

- "Bij de De Bol Avond4Daagse Bemmel (mei, in 2019 voor de 12e keer) mag iedereen vanaf vier jaar meedoen. Als je nog geen acht jaar bent dan mag je alleen onder begeleiding van een volwassene meedoen. Ook als je niet meer op de basisschool zit, kun je met ons meewandelen! Jong of (wat) oud(er), iedereen mag meedoen en is van harte uitgenodigd om mee te wandelen met deze Avond-4-Daagse."

- Bemmel trilt jaarlijks op de 2e zondag in juni op zijn grondvesten door het geluid van ruim 1000 muzikanten in circa 70 dweilorkesten uit binnen- en buitenland, op de Bemmelse Dweildag. De vele duizenden bezoekers kunnen genieten van optredens op 12 podia en van de kersverse Nederlands Kampioen Dweilorkesten, die het eveneens op die dag plaatshebbende Open Nederlands Kampioenschap voor Dweilorkesten heeft gewonnen.

Landschap, natuur en recreatie

- In oktober 2019 was er een feestelijke proefvaart van het nieuwe fiets- en voetveer over de Waal naar Ooij, met onder meer wethouder Theo Janssen van de gemeente Lingewaard en initiatiefnemers Etko Cretier en Cor Hendriks van Wijkplatform Bemmel-Oost. Zij hebben zich de afgelopen jaren ingezet voor de realisatie van het pontje. Het plan is enthousiast ontvangen door omwonenden, die hier graag gebruik van willen maken. De realisatie was niet eenvoudig; zo moest er gekeken worden naar een exploitant en een schipper die de Waal over kan en wil steken. De Waal is de drukst bevaren rivier in Europa en vraagt daarom om een schipper met veel ervaring. En anno eind 2019 moeten de veerstoepen nog worden aangelegd. De intentie is dat het pontje vanaf medio 2020 reguliere diensten kan gaan daaien.

- "Laco sportcentrum Bemmel heeft een gevarieerd aanbod aan zwem-, fitness- en ontspanningsactiviteiten voor alle leeftijden. Dit mulitfunctionele sportcentrum heeft onder andere een zwembad, fitnesscentrum, sauna, zonnebank en sportcafé. Met het fraaie overdekte zwembad, het moderne fitnesscentrum en het gezellige sportcafé biedt Laco voor elk wat wils. Voor fanatieke recordbrekers én voor enthousiaste pleziersporters. Wij bieden iedereen de gelegenheid op een deskundige en gezellige manier te sporten. Met de ClubJoy lesprogramma's bieden wij eenvoudige en effectieve work-outs. Bij ons vind je de ideale mix van inspanning en ontspanning."

- In 2010 is 15 hectare aan natuurakkers aangelegd in deelgebied De Woerd van landschapspark Lingezegen. Het gebied ligt aan de Zandsestraat, ZW van Bemmel. Op de natuurakkers komt graan te staan, met heggen en struwelen. Het graan is een belangrijke voedselbron voor vogels, en een natuurlijke nestelplaats.

- Tjeerd van Tol laat je op zijn Facebookpagina 'Bemmelse Waard' meegenieten van zijn mooie foto's van de natuur in deze uiterwaard.

- "Verrassend compleet!, dat is Bemmel. Het dorp heeft een compact en overzichtelijk winkelcentrum, met zowel de grotere winkelketens als de lokale specialisten. Daarnaast zijn er ook diverse bedrijven in de dienstverlenende sector. Neem daarbij nog de gezellige en sfeervolle horecagelegenheden en de ruime, gedeeltelijk overdekte, gratis parkeergelegenheden, dan is het hier goed vertoeven en met een totaal aan 89 bedrijven zeker verrassend compleet. Elke vrijdag koopavond bij verschillende winkels en elke donderdag van 13.00 tot 18.00 uur marktdag op het marktplein. Elke zondag zijn er meerdere winkels geopend. Kijk voor de specifieke bedrijfsopeningstijden op de desbetreffende winkelpagina op Beleefbemmel.nl." - Nieuws van de winkeliers e.a. middenstanders in het dorp op Facebook.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bemmel, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Facebookpagina 'Je bent een Bemmelaar als...' is een pagina van Historische Kring Bemmel. Ca. wekelijks plaatsen ze er een 'raadplaat', waarbij mensen kunnen raden over welk gebouw of welke personen het gaat. Daar wordt veel op gereageerd. Ze lichten het doel van hun pagina als volgt toe: "Voor en door Bemmelnaren! Haal herinneringen op en ontmoet oude bekenden. Stuur ons in een privébericht een oude foto, een anekdote, een vraag, een filmpje of een Bemmels weetje waar anderen op kunnen reageren. Hierdoor wordt dit een interactieve pagina waar het leuk is om regelmatig even een stukje Bemmel 'op te snuiven'. Wij proberen max. 1 statusupdate per dag te plaatsen. Dit om spam te voorkomen en elke dag iets leuks te hebben. Jullie input kunnen wij hier goed bij gebruiken!"

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bemmel (online te bestellen).

Links

- Voortgezet onderwijs: - "Over Betuwe College (OBC) Bemmel is dé school voor jou, welke opleiding je ook kiest. Veel jongeren uit de regio gaan bij ons naar vmbo-t, havo, vwo, tweetalig havo of tweetalig vwo (TTO). We bieden jou gevarieerde, uitdagende lessen en een uitstekende begeleiding. Met bijna 1900 leerlingen zijn we een grote school. Maar we zitten niet allemaal bij elkaar in hetzelfde gebouw. We hebben twee locaties die op een steenworp afstand van elkaar liggen: locatie Essenpas (vmbo-t) en locatie De Heister (havo/vwo)."

- "Pro College Bemmel is een van de vier praktijkscholen van Stichting Pro College. Op deze school geven we praktijkonderwijs aan jongeren tussen de 12 en 18 jaar. De nadruk ligt op het leren van praktische vaardigheden onder individuele begeleiding. De school ligt in een groene omgeving en wordt gewaardeerd om zijn dorpse karakter. Het gebouw bestaat uit twee vleugels en een centrale aula. De rode vleugel staat voor energie; hier krijgen onze leerlingen praktijkvakken. De andere vleugel draagt de kleur blauw, wat staat voor koelte. Daar geven we theorievakken. De ligging tussen het groen is ideaal voor tal van praktijkvakken. We zijn zelfvoorzienend. Leerlingen verbouwen groente, fruit en kruiden die we vervolgens gebruiken tijdens de kooklessen. Het Pro College werkt samen met bedrijven en scholen in de omgeving. De samenwerking met het Over Betuwe College is hier een voorbeeld van. Leerlingen kunnen op het Pro College terecht voor praktijkopleidingen binnen de sectoren Groen en Detailhandel. Bekijk onze Opleidingengids voor meer informatie over deze praktijkopleidingen."

- Muziek: - "Muziekvereniging UDI uit Bemmel is oorspronkelijk een harmonieorkest met de daarbij behorende instrumenten. De geschiedenis van de vereniging sinds de oprichting in 1925 kun je hier lezen. UDI wil echter ook andere instrumenten aantrekken om een nog breder scala aan muziekgenres te kunnen beoefenen. UDI streeft ernaar een filharmonisch blaasorkest te worden. - Nieuwe leden zijn altijd van harte welkom. - Hier kun je vinden naar welke specifieke instrumentalisten wij nog op zoek zijn. UDI is een zittend orkest en verzorgt jaarlijks diverse concerten al dan niet in samenwerking met andere koren, orkesten en vocalisten. In een kerstconcert is de muziek aangepast aan het Kerstthema, terwijl 100% in Concert een veel lichter genre vereist. Afhankelijk van het thema van een concert komen bij UDI vrijwel alle muzieksoorten aan bod. Het brede aanbod maakt het voor de muzikanten interessant en leerzaam. Het UDI Orkest repeteert op maandagavond, onder leiding van dirigent Johan Jacobsen.

Het Leerlingenorkest van UDI Bemmel bestaat uit een groep van ca. 20 enthousiaste muzikanten. Het leerlingorkest is in het leven geroepen om beginnende muzikanten een podium te bieden waarop zij het samenspel in een orkest kunnen beoefenen. Het leerlingorkest speelt eigentijdse nummers op het niveau van de leerlingen. Indien een leerling voldoende ervaring heeft opgedaan in het leerlingorkest (niveau HaFabra B), kan hij of zij de overstap maken naar het UDI Orkest. Het leerlingorkest is niet alleen bestemd voor de jeugdige muzikant. Ook volwassen muzikanten zijn van harte welkom. Bovendien is het leerlingorkest ook een ideale opstap voor muzikanten die jarenlang niet meer gespeeld hebben en het muziek maken weer op willen pakken. Naast muziek maken worden er voor de jeugdige leden van het leerlingorkest ook andere activiteiten georganiseerd. In oktober staat ieder jaar het kamp op de agenda. De muziekinstrumenten blijven dan thuis, maar met spellen en veel creatieve opdrachten wordt er gewerkt aan het versterken van de onderlinge band."

- Popkoor 2000 is een swingend, enthousiast en eigentijds zangkoor. Onder leiding van dirigent Willem Jan van Asselt brengen ze een gevarieerd repertoire popmuziek van de jaren zeventig tot recente top 40-hits. De nummers, die vaak 6-stemmig zijn gearrangeerd, worden ondersteund met choreografie. Het koor is opgericht in 2000 en heeft ruim 50 leden (vrouwen en mannen) die elke woensdagavond in cultureel centrum De Kinkel in Bemmel samenkomen om nieuwe nummers in te studeren.

- Sport: - Sportclub Bemmel, veelal afgekort tot SCB, is opgericht in 1946 en is ontstaan uit een fusie van Certo, voorheen TAVENU (voluit "Tot Aangenaam Vermaak En Nuttige Uitspanning") geheten, en SDO. De vereniging heeft ruim 1.100 leden en komt sinds 2012 uit in de 1e klasse KNVB district Oost. Ook de selectieteams van de B, C, D, E en F elftallen spelen op het hoogste (regionale) niveau.

- "Volleybalvereniging Kidang is opgericht in 1961 en heeft tegen de 250 leden. De leden zijn onder te verdelen in Jeugdleden, Recreanten, Competitiespelers en anderen. De naam van de vereniging en het logo verwijzen naar een springend hert. Wij vinden het als vereniging belangrijk dat wij voor iedereen die dat wil volleybal kunnen bieden. Het grootste deel van onze leden komt uit Bemmel, maar inmiddels weten ook mensen uit Nijmegen, Arnhem en andere omliggende plaatsen ons te vinden. We bieden volleybal voor jeugd vanaf 6 jaar bij onze Kidang Kidz. Jeugd is voor ons belangrijk omdat wij denken dat jeugd verbindt en dat jeugd er voor kan zorgen dat volleybal blijft bestaan. Naast jeugd hebben wij natuurlijk ook senioren.

Bij Kidang kun je competitie spelen op verschillende niveau’s: bij de heren hebben we 3 teams in de 1e en 2e klasse van de regionale competitie, bij de dames zijn we in de luxe omstandigheid dat we 7 teams in competitie hebben vanaf 4e klasse tot en met promotieklasse. Wil je geen competitie spelen, dan kun je ook terecht. Wij hebben een recreantengroep op maandagavond, en we hebben verschillende mensen die in een team meetrainen, maar geen competitie spelen. Naast het onze leden zo goed mogelijk bieden van sport en plezier, spannen we ons ook in voor zaken die in onze omgeving spelen. Zo hechten we belang aan het aanbieden van sport om mensen in beweging te krijgen, hebben we oog voor het milieu, geven we ruimte aan mensen die het wat minder hebben en willen we verbinding maken met de plaatselijke middenstand."

- Duurzaamheid: - Kronos Solar heeft een zonnepark van 19 hectare met 40.000 zonnepanelen aangelegd op de hoek van de Lingewal en de Heuvelsestraat in Bemmel, naast tuinbouwgebied NEXTgarden. De aanleg is gestart in juni 2019 en komt naar verwachting voojaar 2020 gereed. Kronos heeft een passende landschappelijke inpassing gemaakt, in samenwerking met Park Lingezegen, provincie Gelderland, gemeente Lingewaard en lokale imkers. Bijenbosjes, meidoornhagen en een hoogstamboomgaard hebben hier een plek gekregen. Verder is er een bankje geplaatst en een informatiepaneel over zonne-energie. De duurzame energie die het zonnepark straks opwekt, wordt voor een groot deel gebruikt door de 17 gemeenten in de regio Arnhem-Nijmegen. Ook komt een deel van de energie beschikbaar voor de inwoners van Lingewaard. Om de lokale verbondenheid verder te onderstrepen, heeft Kronos zonnepanelen gedoneerd voor op het dak van praktijkschool Pro College.

- Veiligheid: - Wijkagenten Bemmel.

• 1. Repertorium van Nederlandse gemeenten vanaf 1812,
  van der Meer, Onno Boonstra A.
  , p.302, (2006)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)