Baarsdorp is een buurtschap, voorheen dorp en heerlijkheid, in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Borsele. T/m 1815 gemeente Sinoutskerke en Baarsdorp. In 1816 over naar gemeente 's-Heer Abtskerke, in 1970 over naar gem. Borsele.
De buurtschap Baarsdorp ligt rond de gelijknamige weg, NO van Heinkenszand, ZO van 's-Heer Arendskerke, NW van 's-Heer Abtskerke, ZW van Goes, en grenst in het N aan de A58.
- Baarsdorp is een buurtschap in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Borsele. T/m 1815 gemeente Sinoutskerke en Baarsdorp. In 1816 over naar gemeente 's-Heer Abtskerke, in 1970 over naar gemeente Borsele.
- Wapen van de voormalige gemeente Baarsdorp.
- De buurtschap Baarsdorp valt, ook voor de postadressen, onder het dorp 's-Heer Abtskerke.
- De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenIn het Zeeuws
Baesdorp.
De buurtschap Baarsdorp ligt rond de gelijknamige weg, NO van Heinkenszand, ZO van 's-Heer Arendskerke, NW van 's-Heer Abtskerke, ZW van Goes, en grenst in het N aan de A58.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Baarsdorp 20 huizen met 102 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 10 huizen met ca. 25 inwoners.
Terug naar bovenIn den beginne / mottekasteel
De nederzetting is ontstaan rond het mottekasteel Huis te Baarsdorp. Het is evenals andere landhuizen hier vernield in 1572, tijdens de belegering van Goes. Kennelijk is het kasteel destijds hersteld, want in de 18e eeuw is het afgebroken. De hoogten ('vliedbergen') waarop deze landhuizen hebben gestaan, zijn nog zichtbaar in het landschap.
Opkomst en ondergang dorp
De gotische Jacobakerk alhier moet tussen 1232 en 1234 zijn ingewijd, want Wolfert van Borsele van Baarsdorp, die in 1232 stierf, werd nog te Hoedekenskerke begraven, maar zijn zoon en naamgenoot die in 1234 overleed, reeds te Baarsdorp. In de 15e eeuw wordt het dorp een zelfstandige parochie. De kerk was tevens de slotkapel van Jacoba van Beieren. Zij vertoefde er dikwijls in de tijd toen zij in Goes op het slot Oostende woonde. Na de Reformatie bezoeken veel Baarsdorpers de protestantse erediensten in 's-Heer Arendskerke. De kerk is rond 1880 afgebroken, waardoor de nederzetting weer van dorp naar buurtschap 'degradeert'.
Maar reeds in de 17e eeuw krijgt Baarsdorp de definitieve nekslag; het slot wordt niet meer onderhouden door de elders wonende eigenaars en raakt in verval. Naast de kerkelijke ontwikkelingen en de teloorgang van het slot is het verval van het dorp ook toe te schrijven aan de beperkte bestaansmogelijkheden op de smalle kreekrug: er was te weinig grond om veel mensen bestaansmogelijkheden te bieden.
Heerlijkheid
"Bovenin de Zak van Zuid-Beveland, net onder Goes, liggen de buurtschappen Sinoutskerke en Baarsdorp. Ooit waren zij dorpen van betekenis, maar door terugloop van de bevolking is hun aanwezigheid vooral een herinnering aan lang vervlogen tijden. Toch zijn het twee van de weinige plaatsen in Zeeland waar een uit de middeleeuwen daterende instelling, de ambachtsheerlijkheid, nog altijd springlevend is. Daarmee hebben zij een buitengewoon belangwekkend historisch en rechtshistorisch kader. Hoewel elders de ambachtsheerlijkheden een uitstervend fenomeen zijn, ligt dat hier dus anders. Om deze reden zijn de heerlijkheden op 11 januari 2019 opgenomen in het Netwerk Immaterieel Erfgoed.
De ambachtsheerlijkheden Sinoutskerke en Baarsdorp zijn gesticht in de eerste helft van de 13e eeuw. Het begrip (ambachts)heerlijkheid kan het best worden opgevat als de middeleeuwse voorloper van het overheidsorgaan 'gemeente'. Speciek gaat het bij een heerlijkheid om het recht dat een particulier had om binnen een bepaald gebied overheidsgezag uit te oefenen. Aan dit gezag waren allerlei rechten verbonden, de zogeheten heerlijke rechten of ambachtsgevolgen. Met de Bataafse Omwenteling van 1798 wordt het particuliere recht op overheidsgezag afgeschaft en was dit voortaan het monopolie van de gemeente. De rechten die eertijds verbonden waren aan het overheidsgezag zijn echter voor een deel niet afgeschaft, waardoor zij tot op heden kunnen bestaan. Degene die eigenaar is van het geheel van deze resterende rechten wordt (ambachts)heer of vrouwe genoemd. Meestal gaat het om rechten die bijna 1000 jaar oud zijn en vaak van hoge cultureel-historische waarde zijn. Een voorbeeld is de, elders vrijwel uitgestorven, schapendrift die in Sinoutskerke en Baarsdorp nog wordt uitgeoefend.
Stichting Familie van Huykelom van de Pas streeft er naar dit Zeeuwse erfgoed te behouden voor toekomstige generaties. Vandaag de dag bestaan er nog de volgende zakelijke rechten binnen het ambachtsheerlijke gebied van Sinoutskerke en Baarsdorp: - het visrecht op alle bestaande wateren; het (laten) beweiden van andermans grond; recht van gestoelte: het bezit van een eigen bank in de kerk (slapend sinds 1882 respectievelijk 1906); veerrecht over openbaar water (slapend sinds 1400). De uitoefening van deze rechten, wat met recht een eeuwenoude traditie genoemd kan worden, vindt zo veel mogelijk plaats in interactie met de lokale bevolking. Daartoe organiseert de stichting lezingen en culturele activiteiten, al dan niet in samenwerking met (basis)scholen. Op die manier blijft men betrokken bij de ambachtsheerlijkheden, en wordt kennis van de daaraan verbonden gebruiken overgedragen op nieuwe generaties." (bron en voor nadere informatie zie de site onder de vermelde link)
"Sinds de 15e eeuw zijn de heerlijkheden Sinoutskerke en Baarsdorp steeds gezamenlijk vererfd of verkocht. De aan de heerlijkheden verbonden rechten werden veelal verhuurd of uitgeoefend door de toenmalige eigenaren van de heerlijkheden. Destijds konden zij hier goed aan verdienen. Het betrof met name jacht (jachtrecht), visserij (visrecht), groenten en vruchten (plantrechten). En schaapsherders betaalden grif geld om hun schapen hier te mogen laten grazen. Deze rechten hebben tegenwoordig vooral culturele waarde: er is geen schaapsherder meer die zelf betaalt om zijn schapen te laten weiden. Nee, de herder wordt betaald. Door het inpolderen van omringend gebied is de visopbrengst marginaal, maar door de stichting georganiseerde viswedstrijden trekken wel veel aandacht bij de lokale bevolking. Zo wordt de bevolking middels de uitoefening van de rechten van de heerlijkheden bij haar eigen geschiedenis betrokken of er in elk geval bewuster van gemaakt.
Deze voorbeelden laten goed zien hoe een rechtsfiguur van inhoud kan veranderen: van een overheidsinstituut (de voorloper van de gemeente) naar een verzameling oude zakelijke rechten die vooral cultureel-historische waarde hebben. In de afgelopen 100 jaar, waar nivellering en modernisering in zwang waren, is het aantal heerlijkheden met daaraan verbonden rechten zeer sterk afgenomen. In 1923 zijn de heerlijke jachtrechten afgeschaft, een aantal jaren later het recht om de lokale dominee of pastoor te benoemen. Daar is op zich niets mis mee, want er zijn nu eenmaal zaken die beter door de overheid kunnen worden geregeld dan door een particulier. Dit neemt echter niet weg dat het aantal rechten bij wet is verkleind, en door niet-uitoefening kunnen oude heerlijke rechten vervallen. Alleen hierom al zijn de heerlijkheden Sinoutskerke en Baarsdorp, net als de heerlijkheid Kloetinge overigens, uniek. Bij mijn weten zijn er nog maar een paar actieve heerlijkheden (met uitoefening van rechten dus) in Nederland.
Om het voortbestaan van dit eeuwenoude fenomeen te borgen, stelt Stichting Familie van Huykelom van de Pas al het mogelijke in het werk om de heerlijkheden te laten voortbestaan. Dat doet ze, zoals geschreven, door het organiseren van activiteiten, maar ook door het verrichten van onderzoek, het registreren van rechten bij het Kadaster (momenteel in behandeling), het richten van een verzoek tot wapenbevestiging van de heerlijkheid Baarsdorp aan de Hoge Raad van Adel (momenteel in behandeling), maar ook door het verzoek tot opname van de heerlijkheden als immaterieel erfgoed." (bron: Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland)
Terug naar boven- In 1968 krijgt Stichting Het Zeeuwse Landschap het kerkhofterrein in eigendom, gevolgd door het vliedbergterrein achter de kerkhofmuur. Beide staan op de Rijksmonumentenlijst. De kerkhofmuur is in de jaren zeventig en in 2003 grondig gerestaureerd.
- Ook boerderij Heuvelhof (Oude Hoeveweg 8) is een rijksmonument. "Bakstenen woonhuis met pannen zadeldak in L-vorm. Bakgoot op klossen. Dicht bijeen liggende staafankers. Aan de voorzijde in geel stenen metselwerk 6-ruits schuifvensters en T-schuiframen met rollagen erboven. In zijgevel 9-ruits schuifvensters en 2 17e-eeuwse kruisvensters met onderluiken en segmentbogen erboven. Siermetselwerk in geglazuurde stenen tussen en boven kruisvensters. Achtertuitgevel met natuurstenen hoekblokken (17e eeuw) met jonger voorgedeelte. Aangebouwde 18e-eeuwse schuur, houten wanden met pannen zadeldak." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) Je kunt op hoeve Heuvelhof logeren, waarvoor zie de B&B-link in het hoofdstuk Overnachten.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Baarsdorp, met laagsteprijsgarantie!
Reacties
(2)Vrouwenputje. Dit ligt aan de Oostweg tnv de A58. Je geeft echter aan dat de noordgrens van Baarsdorp de A58 is. Hoe dit te rijmen?
Dank voor je opmerkzaamheid Hans. Ik heb hem destijds niet goed gelokaliseerd. Het putje blijkt onder het dorpsgebied van 's-Heer Arendskerke te vallen, waar ik hem ook reeds uitvoerig heb beschreven. Ik heb hem derhalve hierboven verwijderd.
Reactie toevoegen