Status

- Anna Jacobapolder is een dorp en polder in de provincie Zeeland, gemeente Tholen, in de bestuurlijke Regio West-Brabant. T/m 1994 gemeente Sint Philipsland.

- Onder het dorp Anna Jacobapolder valt ook de buurtschap De Sluis (met o.a. de oude veerhaven van het veer naar Bruinisse).

- Het dorp Anna Jacobapolder heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Sint Philipsland.

Naam

Oudere vermeldingen
Het dorp werd aanvankelijk 'het Gehucht aan de Noordweg' genoemd. Volgens de gemeente was dat zelfs tot na de Tweede Wereldoorlog nog het geval.

Naamsverklaring
Dorp en polder zijn genoemd naar Anna Jacoba van Sonsbeek. Zie daarvoor verder bij Geschiedenis.

Alternatieve naam
Diverse instanties in Anna Jacobapolder hebben de afkorting AJP in de naam. We kunnen ons voorstellen dat men deze plaatsnaam, gezien de lengte, in de volsmond vaker als AJP zal afkorten.

Ligging

Anna Jacobapolder ligt NW van Sint Philipsland, ZO van Bruinisse.

Statistische gegevens

Anna Jacobapolder heeft ca. 200 huizen met ca. 500 inwoners. De gelijknamige polder heeft een oppervlakte van 869 hectare.

Geschiedenis

Ontstaan polder en dorp
Anna Jacoba van Sonsbeek, waar dorp en polder naar zijn genoemd, was de echtgenote van majoor der Genie Willem Frederik del Campo, bijgenaamd 'Camp', die in 1847 de Anna Jacobapolder heeft ingedijkt en naar zijn echtgenote heeft genoemd. Hiermee werd de oppervlakte van Sint Philipsland bijna verdubbeld. Het nieuwe stuk heroverde land hoorde oorspronkelijk tot het grondgebied van ‘overbuurman’ gemeente Bruinisse, op Schouwen-Duiveland. De grens met Sint Philipsland was de Bruintjeskreek, het oude Zijpe waardoor de Spanjaarden in 1575 naar Schouwen Duiveland waadden en Zierikzee innamen. In 1858 is het gebied naar de gemeente Sint Philipsland overgegaan. De beide dorpen op dit eiland hebben overigens meer banden met Schouwen-Duiveland dan met Tholen.

Del Campo stichtte er enkele modelboerderijen en richtte in het midden van de polder een werkplaats op, bestaande uit een wagenmakerij, smederij, verfwinkel, magazijn en een apotheek voor geneesmiddelen voor paarden en vee. Hier verrezen ook een aantal arbeiderswoningen en in 1862 werd er een school in gebruik genomen. Dit was het begin van het Gehucht aan de Noordweg, zoals de kern Anna Jacobapolder nog tot na de Tweede Wereldoorlog heeft geheten.

Del Campo heeft sterk geijverd voor een aansluiting van zijn polder op het spoorwegnet. De aanleg van de stroomtramlijn van de RTM Steenbergen-Burgh met veerhavens aan beide zijden van het Zijpe in 1900 heeft hij niet meer meegemaakt. De tramlijn is na de Watersnoodramp van 1953 opgeheven.

Tweede Wereldoorlog en watertoren
Een bezienswaardigheid in Anna Jacobapolder wás de watertoren, maar die is er niet meer: Na de bevrijding van het geïnundeerde St.Philipsland op 5 november 1944, bewaken geallieerde troepen de kust tegenover Schouwen-Duiveland. Vanaf de watertoren bij de dijk kan de vijand worden geobserveerd. De Duitsers willen natuurlijk zo snel mogelijk van die ideale uitkijkpost af. Daarom steekt in de nacht van 22 op 23 januari 1945 een 50-tal Duitse Fallschirmjäger (Duitse parachutisten), gekleed in sneeuwpakken, 't Zijpe over en voeren een aanval uit. Bij boerderij Hof Rumoirt komt het tot een vuurgevecht. Drie Poolse, twee Engelse en één Nederlandse militair, groepscommandant Piet Avontuur, laten daarbij het leven. Er valt ook één burgerslachtoffer. De Duitsers blazen de watertoren op.

Veer
Het dorp was vroeger landelijk bekend van het veer Anna Jacobapolder*-Zijpe (een buurtschap Z van Bruinisse), omdat het op de radio vaak werd omgeroepen als het wegens slecht weer uit de vaart was. Het veer is in 1988, na 88 jaar trouwe dienst, definitief uit de vaart gegaan. Door de aanleg van de Philipsdam en de autoweg op die dam was het overbodig geworden. Met het blazen van de Last Post is op 6 juli 1988 Veerpont Zijpe uit de vaart genomen. - Reportage van Van Gewest tot Gewest n.a.v. het buiten dienst stellen van Veerpont Zijpe. Hiermee kwam een einde aan het laatste Noord-Zeeuwse autoveer en het laatste vroegere RTM-veer (de RTM was inmiddels ZWN geworden). - In 2012 is het schip gezonken in de haven van Antwerpen. Het zou worden herbestemd tot veer tussen Kruibeke en Hoboken, maar daar is het nooit van gekomen. Inmiddels is het schip gesloopt. - Reportage over de vroegere veerdiensten in Zeeland, waaronder de Veerpont Zijpe.
* In de praktijk ging deze vanuit buurtschap De Sluis.

Bezienswaardigheden

- De Gereformeerde Kerk van Anna Jacobapolder is gesticht in 1878 en was aanvankelijk gevestigd in een voormalige meststoof. Een meekrapstoof of meestoof was een installatie voor het drogen en verwerken van bijwortels van de meekrap. De eerste als zodanig gebouwde Gereformeerde kerk (Langeweg 40) komt gereed in 1895. Het was een kleine neogotische zaalkerk met een torentje en spitsboogvensters in de voorgevel. Na de inundatie in 1944 en de Watersnoodramp in 1953 waren vooral de muren slecht geworden en aangetast door het zoute water. Het gebouw verkeerde in een zeer slechte staat. Daarom is in 1957 besloten om een nieuwe kerk te bouwen. Het torentje van de oude kerk is in 1965 gesloopt. Het kerkje is herbestemd tot woning en opslag.

De huidige Gereformeerde (PKN) kerk (Langeweg 49) is in 1960 gereedgekomen, naar ontwerp van architect G. Tuinhof, die ook het ontwerp heeft gemaakt van de destijds nieuwe kerk in Gapinge bij Middelburg. De moderne zaalkerk met zadeldak heeft een vrijstaande klokkentoren. - Beschrijving van het kerkorgel in tekst en beeld. - Nieuws van de kerk op Facebook. De financiering was destijds nog wel even een uitdaging. Hierbij kwam het Nationaal Rampenfonds in beeld. Deze instantie verleende hulp bij de bouw en herbouw van de door de watersnood getroffen kerken. Het was een grote opluchting voor het dorp dat het Rampenfonds de gehele financiering voor hun rekening nam.

De glas-in-loodramen achter in de kerk zijn door een gespecialiseerde glazenier vervaardigd en in bijzondere boogstand geplaatst. Naar een nieuw pijporgel is zeer intensief gezocht. Het was een grote post op de begroting. De toenmalige organist dhr. C. Wisse en de orgelcommissie hebben in Slikkerveer een prachtig orgel uitgezocht en toestemming gekregen om het te laten bouwen. Het kruis op de toren gaf de nodige discussie. Men wilde graag een kruis met verlichting. Je zou dan de kerk in de wijde omtrek kunnen zien staan. Kruis en verlichting zijn inderdaad gerealiseerd. Voor de klok in de toren heeft de gemeente St. Philipsland een financiële bijdrage gegeven. Al met al is er in 1960 een hele mooie, functionele en in het landschap passende kerk tot stand gekomen. (bron: Gereformeerde Kerk Anna Jacobapolder)

- De voormalige openbare lagere school van Anna Jacobapolder (Langeweg 23d/e/f), een drieklassige school in neoclassicistische vormen, is in 1861 gebouwd door J. Elenbaas, op initiatief van de ontginner van de polder, W.F. del Campo (zie daarvoor bij Geschiedenis). In 1984 is het pand verbouwd tot 3 woningen.

Jaarlijkse evenementen

- Werkgroep Dorp AJP organiseert door het jaar heen diverse activiteiten voor jong en ouder in Anna Jacobapolder.

- Koningsdag.

- Kindervakantiespelweek, voor kinderen van 4 t/m 12 jaar (3 dagen in juli, in 2020 voor de 33e keer).

Landschap, natuur en recreatie

- Op initiatief van Werkgroep Dorp AJP staat Anna Jacobapolder sinds 2015 jaarlijks in de herfst vol met prachtige bolchrysanten van een kweker uit Steenbergen. Inwoners bestellen ze bij de werkgroep, die ze weer bij de kweker bestelt zodat die alles in een keer kan afleveren.

- De eendenkooi N van het dorp (Noordweg 51) is aangelegd op de overblijfselen van een oude kreek. Deze kreek met oevers heeft deel uitgemaakt van het grote stroomgebied van de Oosterschelde. In 1846 komt daar met de inpoldering van de Anna Jacobapolder een einde aan. De eendenkooi wordt in 1882 opgericht door Martini Buys, schoonzoon van de bedijker van de polder, W.F. Del Campo. Van de ongeveer 1400 eendenkooien die erin ons land zijn geweest, zijn er nog maar ruim 100 overgebleven. In Zeeland zijn er nog 3 van de 7 in tact, waaronder deze.

De kooi bestond uit een open water met daaraan vier vangpijpen. Het open water trok wilde eenden aan, die verder gelokt werden door tamme eenden. De wilde eenden werden door het kooikershondje verder de vangpijp in gedreven; aan het einde van de steeds smallere pijp werden ze gevangen en geslacht. Daar komt dus het gezegde 'de pijp uitgaan' vandaan. Rond de kooi werd een recht van afpaling gevestigd gemeten uit het midden van de kooi. Dat geldt nog steeds: binnen die cirkel, in dit geval 625 meter, geldt een jachtverbod en mag de rust op geen enkele wijze worden verstoord.

Eendenkooien zijn oases van rust. Zij zijn tot stand gekomen door intensieve samenwerking van kooibedrijf en natuur. In 1984 wordt de eendenkooi van Anna Jacobapolder aangekocht door Stichting Het Zeeuwse Landschap. Het gebied van 11,5 ha kent een rijke variatie aan soorten. Het bos vormt een kom rond een plas met vier vangpijpen, het zogeheten rogge-eimodel. Naast wilde eenden bivakkeren er ook eenden als wintertaling, smient, pijlstaart, krakeend en slobeend. In het kooibos broeden vogels als winterkoning, fitis, bosrietzanger en ransuil.

Het kleine bezoekerscentrum is op afspraak geopend. Speciaal voor scholen is er een lesprogramma met activiteiten opgezet (gedurende de maanden april / mei / juni). Meer informatie en aanmelden: Annet de Ruyter, tel. 0167-573633. - Zie verder het artikel over de eendenkooi van Anna Jacobapolder in tekst en beeld, en de brochure over de eendenkooi.

- Het Zeeuwse Landschap beheert ook de stelberg op de noordwesthoek van de polder.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Anna Jacobapolder, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Fotoreportage van Anna Jacobapolder, door Kees Wittenbols uit Breda.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Anna Jacobapolder (online te bestellen).

Links

- Dorpshuis: - Dorpshuis Ons Dorpshuis in Anna Jacobapolder (Langeweg 7) is in 2018 grondig opgeknapt. Voor zover ons bekend is het dorpshuis nog niet met een website of -pagina op het internet aanwezig. Eind 1998 stond het openblijven van het dorpshuis ter discussie. Volgens de gemeente werd er weinig gebruik van gemaakt. Een opknapbeurt zou te duur zijn. Na felle protesten van de inwoners heeft de gemeente Tholen in 1999 besloten Ons Dorpshuis toch open te houden, en tevens besloten dat alle plaatsen in de gemeente een dorpshuis behouden. Het dorpshuis biedt ook onderdak aan de lokale bibliotheek.

- Onderwijs: - Basisschool Het Kompas (Steintjeskreek 2) is de dorpsschool van Anna Jacobapolder. De school wil kinderen onderwijzen en begeleiden in hun cognitieve, sociaal-emotionele en creatieve ontwikkeling, zodat ze zich bewust zijn van en vertrouwen hebben in hun eigen mogelijkheden. Zij vinden dat leerkrachten, ouders en kinderen samen verantwoordelijk zijn voor het leren en de persoonlijke ontwikkeling van ieder. De school werkt met het onderwijsconcept van Meervoudige Intelligentie. De vraag is niet: "Hoe knap ben je?", maar wel: "Hoe ben jij knap?" Iemands sterke kant (matchen) wordt benut bij het leren (stretchen). Ieder kind wordt gewaardeerd met zijn eigen unieke intelligentieprofiel (vieren).

- Muziek: - Vocalgroup Rejoice in Anna Jacobapolder repeteert elke zondagavond in de Gereformeerde kerk. Nieuwe leden zijn welkom. Vooral mannelijke bassen en tenoren, maar ook alten zijn welkom. Ook is men nog op zoek naar een toetsenist.

- Duurzaamheid: - Windpark Krammer is naar eigen zeggen het grootste burgerinitiatief van Nederland. De ruim 4000 leden van de coöperaties Zeeuwind en Deltawind hebben het initiatief genomen om dit windpark op en rondom de Krammersluizen NO van het dorp Anna Jacobapolder te ontwikkelen. Het windpark omvat 34 windturbines omvatten, met een totaal vermogen van 102 megawatt, die compact bij elkaar zijn gezet. De omgeving is betrokken bij de plannen voor het windpark. Er is gekeken naar bedrijfseconomische gevolgen en gevolgen voor de directe leefomgeving van zowel flora en fauna als mensen. Zo is bijvoorbeeld samen met een ecoloog en diverse natuur- en landschapsorganisaties gezocht naar een zo gunstig mogelijke opstelling van de windturbines om de flora en fauna zo min mogelijk te belasten. In verband met de ondernemers in de omgeving, zoals o.a. de mosselvissers, is onderzocht wat de effecten zijn van de windturbines door bijvoorbeeld slagschaduw en geluid.

De stroom van Windpark Krammer is voor 95% verkocht aan vier multinationals: Google, AkzoNobel, DSM en Philips. Een unieke constructie, zonder tussenkomst van een energiemaatschappij. En omdat Windpark Krammer een burgerinitiatief is, levert de consument dus aan het bedrijfsleven. De inwoners van Anna Jacobapolder worden gecompenseerd doordat hun woningen zijn voorzien van zonnepanelen. 186 van de 228 huishoudens (80 procent van de inwoners, de overige 20 procent gaat in een pot voor lokale duurzame investeringen) hebben hiervoor gekozen. Zij hebben een pakket gekregen dat jaarlijks 3.500 kWh stroom levert. In totaal betreft het ca. 2.500 zonnepanelen. Met een oppervlakte van 8,77 km2 aan zonnecollectoren was het het op dat moment grootste zonnepark van Nederland. Het zonnepark is in 2018 gereed gekomen. - Hier vind je een interview met een aantal betrokkenen in PZC, mei 2019. Het windpark is in mei 2019 opgeleverd.

"Koolstof binden in de bodem rond Windpark Krammer. Het is hard nodig om koolstofdioxide (CO2) in de atmosfeer te verminderen. Dichtbij huis hebben Zeeuwind, Deltawind en boerenorganisatie ZLTO de handen ineen geslagen om rondom Windpark Krammer bij Anna Jacobapolder te zorgen voor een unieke en lokale manier van koolstofbinding. Een deel van de opbrengst van Windpark Krammer wordt namelijk geïnvesteerd om meer CO2 uit de atmosfeer te halen en in de vorm van koolstof langdurig vast te leggen in landbouwbodems. Daarbij werken Zeeuwind en Deltawind nauw samen met lokale boeren die CO2 vastleggen in de bodem op hun akkers. De boeren worden ondersteund bij het nemen van bodem- en ecologieversterkende maatregelen en krijgen een financiële vergoeding voor hun diensten. Zeeuwind, Deltawind en ZLTO hebben deze unieke samenwerking in mei 2020 feestelijk bekend gemaakt.

De ruim 5.000 leden van coöperaties Zeeuwind en Deltawind hebben Windpark Krammer mogelijk gemaakt. Dit Windpark laat de omgeving meeprofiteren via obligaties en het Windfonds Krammer. Een deel van de opbrengst van Windpark Krammer wordt gereserveerd voor boeren die met bodemmaatregelen koolstof binden in de bodem rondom het windpark. Teus Baars: “Voor Zeeuwind is het van belang om de energietransitie te verbinden aan de bredere maatschappelijke agenda, zoals een meer circulaire landbouw. Mooi dat we een deel van de inkomsten van Windpark Krammer bij Anna Jacobapolder kunnen inzetten om met agrariërs te werken aan een lokale CO2-kringloop.”

Koolstofboeren. De komende vijf jaar ontvangen agrariërs per gemeten ton vastgelegde koolstof een financiële vergoeding en worden ze door experts binnen het Europese project Carbon Farming (zie hier een video met toelichting op dit begrip) geholpen op weg naar een optimaal resultaat. Op basis van wetenschappelijke onderzoeken is een set aan bovengrondse en ondergrondse maatregelen gekozen, waarmee een boer CO2 uit de atmosfeer permanent in de bodem vastlegt. Planten en gewassen zetten CO2 uit de lucht om in biomassa. Diverse maatregelen zorgen ervoor dat de koolstof, die zo wordt gebonden, ook daadwerkelijk wordt vastgehouden in de bodem. De gekozen maatregelen zijn praktisch uitvoerbaar en leveren zo veel mogelijk rendement. Bijvoorbeeld maatregelen als niet-kerende grondbewerking, het gebruiken van vanggewassen en het niet scheuren van grasland, laten de natuur haar werk doen en vergroten het bodemleven waardoor er meer koolstof bindt in de bodem. Ook akkerranden met diepwortelende plantensoorten binden koolstof uit de atmosfeer in plant en bodem. Meer koolstof in de bodem (via organische stof) heeft ook nog als extra voordeel dat de bodem weerbaarder wordt tegen klimaatextremen. Monique Sweep: “Een geweldig initiatief, ontstaan in Zeeland, waar wij graag bij aanhaken. Hoe meer maatschappelijke dwarsverbanden we realiseren hoe groter de kracht om breed gedragen lokale veranderingen tot stand te brengen.”

Gedeeld profijt. Gedurende de pilot voert een groep van 15 boeren, met in totaal 600 tot 700 hectare landbouwgrond, minimaal twee extra ondergrondse maatregelen en één bovengrondse maatregel uit. Met als doel dat iedere deelnemer elk jaar 30 tot 40 ton CO2 bindt. De agrariers krijgen 70% van de vergoeding jaarlijks naar inspanning uitbetaald en 30% na afloop op basis van de hoeveelheid CO2 die daadwerkelijk is vastgelegd. Hiervoor vindt zowel een 0-meting als eindmeting plaats. In 5 jaar tijd kan de vastgelegde hoeveelheid CO2 oplopen naar 2.750 ton. Ter vergelijk: een vliegreis van Amsterdam naar New York is 1,35 ton CO2. Dit staat dus gelijk aan ruim 2000 vluchten naar New York. Hendrik Hoeksema (bestuurder ZLTO): “De boer zorgt door koolstofvastlegging in zijn bodem voor een directe vermindering van CO2 in de atmosfeer. De hele wereld is op zoek naar nieuwe manieren om koolstof te binden, maar vergeet daarbij de kracht van lokale landbouwbodems. Vanuit ZLTO verbinden we bedrijven en boeren, om lokaal koolstofvast te leggen met zichtbaar resultaat voor de directe omgeving.”

Lokale CO2-kringloop. Steeds meer bedrijven zien de noodzaak tot een klimaatneutrale bedrijfsvoering. Dat kan zelden in één keer volledig. Compensatie van onvermijdbare CO2-uitstoot kan een overgangsmaatregel zijn. Compensatie wordt vaak gezocht in technische oplossingen ver van huis, zoals CO2-opslag in lege gasvelden op zee of aanplant van bomen in Zuid-Amerika. Zou het niet nog mooier zijn als bedrijven de mogelijkheid hebben om de CO2-compensatie lokaal te organiseren? Windpark Krammer bij Anna Jacobapolder wil met deze pilot aantonen dat de koolstofkringloop lokaal werkt met hulp van boeren en de bodem en met zichtbaar resultaat voor de directe omgeving. Hopelijk benutten veel meer bedrijven in de toekomst de kracht van een lokale CO2-kringloop!" (bron: ZLTO, mei 2020)

"Sinds december 2020 staan rondom Windpark Krammer bij Anna Jacobapolder een groot aantal kleine walnotenbomen. De walnotenbomen vormen het symbool op het boerenland bij de 15 deelnemende 'koolstofboeren' rondom het windpark. Die boeren plukken CO2 uit de lucht en binden dit als koolstof in bodem, planten en bomen. In mei 2020 zijn de eigenaren van Windpark Krammer, energiecoöperaties Zeeuwind en Deltawind, een eigentijdse samenwerking aangegaan met ZLTO (waarvoor zie verder het artikel in de alinea's hierboven, red.). Vanuit het omgevingsfonds van Windpark Krammer worden 15 boeren gedurende 5 jaren extra beloond om koolstof vast te leggen in de bodem. Dat doen de boeren onder andere door aanvoer compost, aanplant houtsingels of inzaai akkerranden. Per jaar wordt er door de boeren 550 ton CO2 uit de atmosfeer gehaald en vastgelegd in de bodem. Om de samenwerking te markeren zijn in december 2020 bij de koolstofboeren walnotenbomen geplant. De walnotenboom is een zichtbaar symbool voor koolstofvastlegging en levert een landschappelijke bijdrage. Tevens bindt de walnotenboom zelf ook CO2 als koolstof. Bij iedere walnotenboom komt een informatiebord om meer informatie te geven over de samenwerking tussen boeren en energiecoöperaties." (bron: ZLTO, december 2020)

- Veiligheid: - "EHBO-vereniging Sint Philipsland / Anna Jacobapolder verzorgt cursussen EHBO, Eerste hulp aan kinderen, Reanimatie en AED, omdat direct starten met de eerstehulpverlening door omstanders (EHBO'ers) van cruciaal belang is."