Status

Anderen is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Aa en Hunze. T/m 1997 gemeente Anloo.

Naam

In het Drents
Aandern. Een inwoner van dit dorp is een Aanderse.

Oudere vermeldingen
1217 Anderne, 1381-1383 Andren, Anderen.

Naamsverklaring
Voorgesteld is Annerhorne* 'hoek of streek die aan de persoon Anne behoort of die vanuit de plaats Annen bevolkt is'. Problematisch hierbij is dat de oudste vormen reeds een d vertonen en dat het accent niet op het tweede lid ligt. Alternatieven zijn: and-herne* of and-haron* met and 'tegenover gelegen'; anud-herne*, -haron waarin anud 'eend'; de plantnaam andoren; andero* 'koe, vaars'; diverse andere aansluitingen aan woorden buiten het Germaans en tenslotte Andra, Andara, een oude stam die vooral in waternamen optreedt. Een verantwoorde keuze is niet mogelijk.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Bijnamen
- De boerenkoolstronk (moes of moos op z’n Drents) staat voor de bijnaam van de inwoners: Moeshappers. In een oud krantenartikel (datum ons onbekend) wordt daarover het volgende geschreven: "Toen eene boerenfamilie uit Gasselte een dezer dagen een boerderij betrok in het dorpje Anderen, maakte het daar kennis met een bijzonder plaatselijk gebruik. Bij aankomst in het dorp stond de gehele bevolking klaar om een handje te helpen bij de inrichting van den wooning. Doch aleer het gezin daadwerkelijk zich eene slaapstede kon verschaffen, moest eerst worden voldaan aan een ritueel, hetwelk diende om aan te geven dat men zich vanaf heden tot de bewooners rekende. In de deuropening was een struik boerenkool gehangen. Voor men naar binnen ging was ieder lid van het gezin verplicht een hap uit deze groente te nemen. Hiermede was het huis als het ware gezegend. Naar verluidt bestaat dit gebruik ter plaatse al sinds onheuglijke tijden."

- Ook de bijnaam Moosstengels duidt op de teelt van boerenkool. De armen droogden soms de 'moosstengels', om ze als brandstof in de kachel te gebruiken.

- De schimpnaam Moesappels is zeer waarschijnlijk een verbastering van Mooshappers. (2)

Ligging

Anderen ligt O van Assen, W van Gieten, NO van Rolde, ZZO van Anloo.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Anderen 18 huizen met 121 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 100 huizen met ca. 260 inwoners.

Geschiedenis

In Anderen zijn, evenals in Drouwen, stenen vuistbijlen gevonden uit 60.000 v.Chr. Dit zijn de oudste bewijzen van bewoning in Drenthe.

Er zijn in het dorp vandaag de dag nog slechts ca. 10 boerderijen die nog agrarisch in bedrijf zijn.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en literatuur:

- Stichting Historie Anderen (SHA) is opgericht in 1992. Doel van de stichting is het onderzoek naar de geschiedenis van dit dorp te stimuleren en uit te (doen) voeren. De SHA houdt zich met name bezig met het verzamelen van teksten, geschriften, boeken en voorwerpen die te maken hebben met de historie van het dorp en Drenthe in bredere zin. Alles is in een bestand toegankelijk gemaakt en is voor belangstellenden te gebruiken. De SHA heeft haar verzameling ondergebracht in dorpshuis Oes Stee. Daarnaast worden grote voorwerpen ondergebracht in een dependance op Veenvoort 4.

- Een uitgave van de in de vorige alinea genoemde stichting is 'Anderen, het dorp van de Moeshappers' (1998). Het boek is uitverkocht. De stichting heeft een nieuwe, herziene editie in overweging.

Recente ontwikkelingen

- Tussen de buurpanden op 't Loeg 17 en Oldend 19 in de dorpskern stonden oude opstallen (die hoorden bij een van deze boerderijen), die recentelijk zijn gesloopt. Op die plek komen twee nieuwbouwwoningen. De aanwonenden (de bewoners van de genoemde panden) vonden dat geen goed plan, omdat daarmee het doorzicht op de achterliggende es verloren gaat. De Raad van State, waar zij in beroep waren gegaan, vond het bestemmingsplan echter ruimtelijk aanvaardbaar. De bezwaarmakers vonden ook dat de twee woningen te ver van de weg af komen te staan, waardoor de voorgevels gelijk vallen met de achtergevel van een van de genoemde boerderijen. Dichterbij de weg kon echter niet, aldus de gemeente, omdat dan een waardevolle boom had moeten sneuvelen.

Bezienswaardigheden

- Anderen heeft 5 rijksmonumenten, zijnde de boerderij met aangebouwde schaapskooi (dat zijn samen 2 rijksmonumenten) op Hagenend 2, de boerderij met aangebouwde schaapskooi op Hagenend 3, de boerderij uit 1846 met aangebouwde schaapskooi op Veenvoort 3, en de boerderij met woonhuis, oorspronkelijk zuivelfabriek, op Nijend 6.

- De boerderij op Hagenend 3 is een heel bijzonder object. Het heeft namelijk het oudste gebint (= de houten draagconstructie) van West-Europa, daterend uit 1376. Verder blijkt uit bisschoppelijke leenprotocollen dat deze boerderij al tussen 1379 en 1382 werd beleend aan Albert Avinghe. Helaas heeft een brand op 25 augustus 2011 de boerderij in de as gelegd. In juni 2011 was het pand nog aan een ramp ontsnapt, toen een naastgelegen leegstaande boerderij in vlammen opging. Gelukkig bleek het pand in de oude staat te kunnen worden herbouwd. Dat is in 2012 gerealiseerd. De status van rijksmonument is daarmee behouden gebleven.

Evenementen en activiteiten

- Stichting Nijend24 in Anderen organiseert op non-commerciële basis kleinschalige akoestische luisteroptredens. Er is plaats voor 50 personen (zomers 100). De eigenaren van dit pand zijn muziekliefhebbers en organiseren regelmatig 'huiskamerconcerten'. Zij zijn er achter gekomen dat de beleving van een optreden veel intenser is als je dicht bij de artiest zit, direct contact hebt, en het optreden akoestisch of minimaal versterkt is. Bij alle optredens tot heden zijn zowel de artiesten als het publiek erg enthousiast en willen vaak graag terug komen. De artiesten krijgen maar een bescheiden honorarium. En de bezoekers betalen daarom ook maar een bescheiden toegangsprijs en krijgen daar dan ook nog koffie voor.

- Paasvuur.

- Zomerfeest (juni).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsvereniging Kleuvenveen.

Natuur en recreatie

- "Knapzakroute K57 is een route van ongeveer 19 kilometer, maar als je dat te ver wandelen vindt dan kan de route eenvoudig in twee delen worden gelopen. In het pdf-boekje van de route worden twee lussen genoemd, een van 8 kilometer waarmee je de noordkant van Anderen ziet en een zuidelijke lus van 11 kilometer die onder andere onder de N33 doorgaat naar het Anderse Diep. Onderweg kom je diverse wetenswaardigheden tegen. Je komt bijvoorbeeld door een gebied waar de 'Vuistbijl van Anderen' gevonden is. Deze steen ligt in het Drents Museum en is 55.000 tot 80.000 jaar oud. Zal er toen al bewoning in het gebied geweest zijn?

Als je over het Eexterveld loopt, moet je weten dat het heideveld tot aan Eext nog geen 100 jaar geleden een groot heideveld was. Wel was er een trein van Assen naar Stadskanaal over dit grote heideveld, waarbij je zelfs in Anderen op de trein kon stappen. Op de kaart in het pdf-boekje kun je dit duidelijk zien. In het zuidelijke deel van de route is het mogelijk om het Anderse Diep op twee manieren over te steken; over stapstenen of over een bruggetje. Iets ten oosten van deze plek werd 100 jaar geleden nog ijzeroer uit de grond gehaald en via een smalspoor naar een opslagplaats gebracht om verder naar kleine hoogovens in Duitsland te worden vervoerd." (bron: BOKD)

- "Wandelroute 'Langs het Scheebroekerloopje' is een prachtige korte wandeling (6 km) door het stroomdal van de Drentse Aa, een van de mooiste landschappen van Nederland. Kronkelende stroompjes, weidse beekdalen, houtsingels, heidevelden. Alleen de start in het oude brinkdorp Anderen is al leuk. Het is een van de 11 korte paaltjesroutes die Staatsbosbeheer heeft uitgezet in Nationaal Park Drentsche Aa. Ze zijn allemaal de moeite waard, en het mooie is: je kunt ze aan elkaar knopen als je een langere wandeling wilt maken." Aldus Frank van der Meer op zijn weblog Frank Wandelt.

- Aan de Anlooërweg, even ten noorden van de bebouwde kom van Anderen, is in 2011 knooppunt Hagenbrink (verwijzend naar een oude streeknaam) aangelegd ten behoeve van het zogeheten 'Levend bezoekersnetwerk Drentsche Aa'. In plaats van één centraal bezoekerscentrum zoals de meeste Nationale Parken hebben, heeft Drentsche Aa een netwerk van toegangspoorten, knooppunten en informatiepunten verspreid over het gebied. Op deze punten kunnen bezoekers hun auto parkeren en hun weg te voet of per fiets vervolgen. De parkeerplaats is voorzien van een informatiezuil met informatie over de omgeving. De parkeerplaats bij dorpshuis Oes Stee, op korte afstand van het knooppunt, fungeert als overloopvoorziening.

- Het Ooievaarsnest bij Vanboeijen was in seizoen 2021 bemand met pa en ma ooievaar en 3 blakende jongen.

Links

- Algemeen: - Site van en over Anderen.

- Nieuws: - Nieuws uit Anderen op Facebook. - De maandelijkse dorpskrant Het Moesblad is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - Vereniging Dorpsbelangen Anderen is opgericht in 1982. De afgelopen jaren heeft Dorpsbelangen zich ingezet voor de uitvoering van de activiteitenagenda van het Dorps Omgevings Plan (DOP). Uit het DOP zijn de dorpsommetjes ontwikkeld. De voetgangersbruggetjes over de diverse waterlopen zijn hieruit ontstaan alsmede de parkeerplaats aan de Hagenbrink. Ook het plaatsen van straatnaamborden en de aangepaste straatverlichting komen uit de koker van Dorpsbelangen. Verder overlegt Dorpsbelangen over ontwikkelingen die van belang zijn voor het dorp met bijvoorbeeld Staatsbosbeheer, de gemeente, de provincie, het overlegorgaan van het Nationaal Beek- en Esdorpen Landschap (NBEL), en de bosgroep van Vanboeijen (over het berm- en groenonderhoud). Dorpbelangen is samen met andere verenigingen zoals Stichting Volksvermaken en de Commissie Jeugd Activiteiten ook aanjager van activiteiten die de leefbaarheid van en gezelligheid in het dorp ten goede komen, zoals het Paasvuur, Neutieschieten, de sport- en speldag, de Hemmeldag, diverse kinderactiviteiten en de oudjaarsborrel op de brink.

- Dorpshuis: - In Dorpshuis Oes Stee in Anderen vinden vele dorpsactiviteiten plaats. Het dorpshuis is ook te huur - ook voor personen en instanties van buiten het dorp - voor bijv. het geven van een workshop, cursus, het vieren van een verjaardag of een andere activiteit.

- Sport: - AKC ‘54 (Anderense Korfbal Club) is opgericht in 1954. Gedurende het veldseizoen van april tot en met oktober trainen en spelen ze op sportcomplex Oes Stee in het dorp. Gedurende het zaalseizoen van november tot en met maart trainen en spelen ze in de Burgemeester Lambershal te Annen.

- Zorg: - "Er wonen 11 mannen op de woonboerderij van Vanboeijen in Anderen (Nijend 18). Een aantal bewoners worden een beetje ouder, maar met wat extra hulp willen ze graag zoveel mogelijk blijven doen. Het doel is om samen een fijne invulling te geven aan de dag en we zijn erg graag buiten, er is veel mogelijk op de boerderij. Iedereen heeft een eigen fiets, we hebben twee bussen die we 's avonds en in de weekenden kunnen gebruiken, kippen, een moestuin, een fruittuin en heerlijke picknicktafels om buiten te eten en drinken. Achter de boerderij zijn twee dagbestedingslocaties en we doen klussen voor Staatsbosbeheer. In de weekenden koken we zelf. We wonen in een klein dorp waar we veel mogelijkheden hebben om te gaan wandelen of fietsen. We vinden het ook gezellig om af en toe samen naar de stad te gaan, samen boodschappen te doen of op een terrasje wat te drinken."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Groot schimpnamenboek van Nederland,
  van der Heide, Dirk
  , p.308, (1998)