Aldwâldmersyl is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. T/m 2018 gem. Kollumerland en Nieuwkruisland. De buurtschap valt onder het dorp Oudwoude. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden
- Aldwâldmersyl is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. T/m 2018 gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland.
- De buurtschap Aldwâldmersyl valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Oudwoude.
- De buurtschap Aldwâldmersyl is sinds 2014 voorzien van (witte) plaatsnaamborden en ligt buiten de bebouwde kom.
Terug naar bovenIn het Nederlands
Oudwouderzijlen. De buurtschap heeft plaatsnaamborden met alleen de Friestalige variant (dus kennelijk is dat dan de voorkeurspelling die wij dan ook hanteren), hoewel de dorpsnamen in de voormalige gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland officieel Nederlandstalig zijn. Overigens zou het in het Fries eigenlijk Aldwâldmer Syl moeten zijn, als twee woorden, maar men heeft er op de borden voor gekozen om het als een woord te doen, dus conformeren wij ons daaraan.
Oudere vermeldingen
"De Nederlandstalige variant Oudwouderzijlen verwijst naar twee sluizen in de Wâlddyk NNO van Oudwoude. Op een vroeg 20e-eeuwse kaart staat Oudwouder zijl. Op de kaart uit 1853 staat Oudwouder Zijlen, waarvan het niet geheel duidelijk is of de nederzetting of de (nieuwe) sluis is bedoeld, maar Van der Aa (1840) noemt het een buurtschap. Het betreft hier trouwens niet de buurtschap bij de oorspronkelijke zijl in de dijk waar de Swimmer in het Dokkumer Djip uitkwam, maar bij de vernieuwde sluis, die iets zuidelijker was aangelegd. Die oude wordt op de kaart van 1664 aangegeven als Oldwoldumer Zyl, terwijl op de kaart van rond 1700 staat Oudwoudumer Zyl 'Gedamt'. De kaart van Eekhoff (1847) geeft alleen, als verwijzing naar de sluis, "voorm. Oudwouder Zijl". De naam staat ten onrechte bij de nieuwe sluis, die overigens als uitwateringssluis naar het Lauwersmeer nog steeds bestaat. Een en ander houdt in dat de aangegeven nederzetting op zijn vroegst pas in de loop van de 18e eeuw kan zijn ontstaan."(1)
Naamsverklaring
Het tweede element van de naam is zijl 'sluis', het eerste de - merkwaardige, maar hier normale - bijvoeglijke vorm van de dorpsnaam Oudwoude.(2)
De buurtschap Aldwâldmersyl ligt NNO van het dorp Oudwoude, ZO van het dorp Ee, ZW van het dorp Engwierum en NNW van het dorp Kollum, rond de Wâlddyk, nabij de splitsing van de waterlopen Aldswemmer en Alde Lunen.
Terug naar bovenDe buurtschap Aldwâldmersyl omvat slechts een handvol panden.
Terug naar bovenZeedijk
De Wâlddyk, ook wel 'hege dyk' genoemd, heeft tot de afsluiting van de zeearm naar Dokkum (in 1729) als zeedijk gefunctioneerd. De oude zeedijk is meerdere keren bij een stormvloed doorgebroken. Bij de Sint-Pitersvloed in 1651 is de hele Aldwâldmersyl weggeslagen, waardoor het Mâlegraafsgat is ontstaan (ook wel het Sint-Pitersgat genoemd). Zie daarvoor verder het hoofdstuk Landschap etc.
Gauckema Stins
Vroeger heeft hier de Gauckema stins gestaan (voor het eerst vermeld in 1624, later ook als Galama zathe). Van dit pand is ter plekke niets overgebleven.
- De brug in Aldwâldmersyl is meer dan 200 jaar oud. Het brugdek dateerde uit 2018. Inspectie had uitgewezen dat hij binnen enkele jaren aan het eind van zijn levensduur zou zijn. Daarom heeft de gemeente in 2018 een uitvraag gedaan of een instantie wellicht nog een tweedehands wegdek te koop had, natuurlijk liefst zoveel mogelijk passend bij het formaat van deze brug. Daarop kwamen 6 aanbiedingen binnen. De te slopen brug van buurtschap Ritsumasyl bij Leeuwarden paste het beste en heeft de gemeente daarom overgenomen. Volgens wethouder Jelle Boerema is dit een primeur en is dit het eerste hergebruik van een wegdek in ons land. "Voorheen was een gesloopt wegdek gewoon afval, tegenwoordig beschouwen we vrijkomende bouwmaterialen waar mogelijk als her te gebruiken grondstof", aldus Boerema. Het ging daarbij vooral om de duurzaamheidsgedachte - het hergebruik van materialen, streven naar circulariteit - en niet primair om kostenbesparing. In aanschaf was het brugdek dan wel goedkoper, maar door alle onderzoeken die erbij kwamen kijken - waaronder een haalbaarheidsonderzoek - plus het op maat maken kwam hij uiteindelijk niet veel goedkoper uit dan een nieuw brugdek. Zie ook de videoreportage met wethouder Boerema over de renovatie van de brug, door RTV NOF, d.d. februari 2019.
Terug naar boven- De wandelroute Kollum-Ee (8,5 km) komt onder andere door Aldwâldmersyl.
- Direct W van buurtschap Aldwâldmersyl ligt het meertje Mâlegraafsgat (voor 2007: Mallegraafsgat), ook wel de Poel of het Sint-Pitersgat. Het 9 tot 12 meter diepe wiel ontstond tijdens de Sint-Pietersvloed in 1651, toen de Wâlddyk, een van de dijken rond het Dokkumergrootdiep, brak door de stormvloed. De daaropvolgende overstroming veroorzaakte een diep gat. Na de stormvloed is de dijk om het meertje heen gelegd. Het meertje kreeg in de 18e eeuw de naam Mallegraafsgat, naar Donough MacCarthy, een Ierse earl (graaf) die in ballingschap in Nederland leefde en een huis nabij het meertje betrok. Hij had als bijnaam 'de malle graaf'. Bij het meertje staan picknickbankjes en een informatiepaneel.
Reactie toevoegen