Status

- Akmarijp is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 1983 gemeente Utingeradeel. In 1984 over naar gemeente Skarsterlân, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marren.

- De kleine dorpen Akmarijp, Goingarijp en Terkaple werken op veel gebieden samen en delen veel voorzieningen. Je kunt ze dan ook als een 'drielingdorp' beschouwen.

Naam

In het Fries
Eagmaryp.

Oudere vermeldingen
1315 Ackrommariip, 1335 in Accomaripe, 1389 in Achmaripe, 1489 in Ackmaryp, 1840 Akmarijp.

Naamsverklaring
Betekent het Oudfriese ripe = rijp 'rand, oever', van die van Akkrum.(1)

Ligging

Het dorp Akmarijp ligt N van het dorp Joure en ZW van het dorp Akkrum.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Akmarijp 12 huizen met 99 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp circa 45 huizen met circa 115 inwoners.

Geschiedenis

Kerkterrein St. Jansga
De aanleiding van het Onderzoek naar het kerkterrein van St. Jansga te Akmarijp (B. Bijl en S.J. Tuinstra, 2000) vormt het plan van de landeigenaar om egalisatiewerkzaamheden uit te voeren op het terrein. De verstoring van de grond zal tijdens deze werkzaamheden ongeveer 25 centimeter bedragen. De hoogteverschillen geven informatie over de vroeger aanwezige structuren, hiervoor is het noodzakelijk archeologisch onderzoek uit te voeren op deze locatie. Het vermoeden was dat op dit terrein het voormalige kerkhof van St. Jansga, met eventueel de fundamenten van een kerkje, gelegen is. Het verband van deze site met de veenontginningen uit de middeleeuwen geven deze locatie een historische meerwaarde.

Conclusies van het onderzoek: tijdens het onderzoek zijn het kerkterrein van St. Jansga en het kerkhof inderdaad aangetroffen; op het terrein heeft een huis of stins gestaan; in het zuiden van de put is een ontginningssloot gevonden; aan de noordzijde van het terrein heeft een gracht gelopen; er zijn vele graven gevonden, de meeste zijn aan de hand van kogelpotaardewerk te dateren in de 13e eeuw of iets jonger, enkele graven zijn te dateren in de 14e eeuw of jonger; het gehele kerkterrein heeft in de loop van de 17e eeuw zijn functie verloren; tegen het einde van deze periode is er een nieuw pand gebruikt waarvan de functie niet duidelijk is; voor de noordgevel van de kerk is een waterput aangetroffen die waarschijnlijk bij de voormalige stins heeft behoord; aan de hand van het onderzoek kan duidelijk gesteld worden dat dit terrein in Akmarijp een grote archeologische waarde heeft, helaas was uitgebreid onderzoek niet mogelijk; verder onderzoek naar de geborgen skeletten is aanbevelenswaardig.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht op de pagina Geschiedenis van Akmarijp in tekst en beeld op de site van Roelie Spanjaard-Visser.

Recente ontwikkelingen

- Het geldende Bestemmingsplan Terkaple en Akmarijp dateert uit 2011 en is opgesteld ter actualisering van het oude bestemmingsplan. Het omvat een actuele juridisch-planologische regeling voor de gehele bebouwde kom van beide dorpen, inclusief de nieuwe woonuitbreiding nabij Roordahiem en het recreatieplan Waterpark Terkaple.

- In september 2009 is het kleine Akmarijp even provinciaal in het nieuws geweest toen een in een weiland van de familie Lefferstra aangetroffen bom onschadelijk is gemaakt. Het betrof een 100-ponder uit de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de voorbereidingen door onder andere de Explosieven Opruimings Dienst (EOD) en de uiteindelijke gecontroleerde ontploffing zijn de bewoners van enkele omliggende woningen geëvacueerd en moesten mensen in een straal van 1.000 meter binnenshuis blijven in verband met eventueel rondvliegende scherven. Gelukkig is alles volgens planning verlopen. - De familie Lefferstra heeft er een mooie 'diaserie' van gemaakt. - Zie ook de videoreportage van GPTV, waarin de EOD'er uitlegt hoe het een en ander in zijn werk gaat, en de videoreportage van Omrop Fryslân in het Fries.

Bezienswaardigheden

- Akmarijp heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de kop-rompboerderij uit circa 1850 op Fjildwei 17, de grote stelphoeve uit circa 1870 op huisnummer 28 en de klokkenstoel op het kerkhof (bij huisnummer 19). De Hervormde kerk is in 1722 gesloopt. In 1844 is de resterende toren gesloopt en vervangen door een klokkenstoel. Deze houten klokkenstoel staat op een door bomen omringd kerkhof en heeft een gezwenkte overhuiving. In de klokkenstoel hangt een klok van J. ter Stege uit 1545 met een diameter van 85,4 cm.

Evenementen en activiteiten

- Omdat er weinig water staat op de Blaugerzen van Akmarijp (nabij Fjildwei 6) kan er in de winter als het hard genoeg vriest al snel op geschaatst worden.

Landschap, natuur en recreatie

- Het kleine Akmarijp geniet regionale bekendheid wegens Ooievaarsdorp (in het Fries Earrebarredoarp) De Graverij. Het ooievaarsdorp is in 1988 gestart met twee broedparen en tien jonge ooievaars, afkomstig uit Ooievaarsdorp Het Liesvelt bij Groot Ammers. Met wisselend succes zijn er sindsdien verschillende broedparen geweest die jongen hebben voortgebracht. De jongen volgen hun instinct en verlaten aan het eind van de zomer het station om te overwinteren in warmere oorden. De laatste jaren zijn ook in de omgeving van het station een aantal bewoonde nesten.

Earrebarredoarp De Graverij ligt in een voor ooievaars bijzonder vruchtbaar leefgebied. Ooievaars hebben een voorkeur voor min of meer open gebieden met een hoge grondwaterstand en voor overgangen van hoge, droge gronden naar lage, vochtige delen. Zo zijn zij, zowel bij droogte als wateroverlast, altijd verzekerd van voedsel. In de omgeving leven veel grote insecten, kikkers, muizen, woelratten, mollen, vissen, kikkers en ander voedsel waarvan de ooievaars leven. Het ooievaarscentrum is te bezoeken van april t/m september op woensdag- en zaterdagmiddag van 14.00-17.00 uur. De toegang is gratis, maar een vrijwillige bijdrage wordt wel op prijs gesteld.

- Akmarijp geniet bij natuurliefhebbers ook bekendheid door de hier nog voorkomende en in ons land tegenwoordig zeldzame blauwgraslanden. "Tot in de eerste helft van de 20e eeuw waren er in Friesland nog grote oppervlakten dotterbloemhooilanden en blauwgraslanden te vinden op de uitgestrekte boezemlanden in het Lage Midden van de provincie. In dit deel van Friesland, gelegen tussen de hogere zandgronden in het oosten en de kleigronden in het noorden en westen, werden de laaggelegen klei-op-veengebieden al in de middeleeuwen als hooiland gebruikt. Deze hooilanden werden veelal in augustus met de zeis gemaaid en niet bemest. De enige bemesting ontvingen ze via overstromingen met relatief voedselrijk boezemwater.

Het grootste deel van het Friese Lage Midden was tot ver in de 19e eeuw boezemland dat vrijwel iedere winter blank stond, soms tot diep in april. In 1823 bedroeg het areaal aan boezemlanden ongeveer 100.000 ha, honderd jaar later, in 1923, nog circa 16.000 ha, terwijl de oppervlakte in 1940 al was geslonken tot enkele duizenden ha. Tegenwoordig is daar nog maar een fractie van over. Deze drastische inkrimping is het gevolg geweest van talrijke inpolderingen en een betere waterbeheersing, beide samengaand met de ontwikkelingen in de landbouw. Op deze boezemlanden kwamen zoals gezegd uitgestrekte blauwgraslanden voor; omstreeks 1940 ging het nog om zo'n 3.000 ha. Omdat het na die tijd snel bergafwaarts ging met de blauwgraslanden in het Friese Lage Midden, is in de jaren 1950 besloten een reservaat te vormen bij Akmarijp, toen het enige resterende grote blauwgrasland (althans in Nederland, maar waarschijnlijk in het gehele areaal van de onderhavige levensgemeenschap). In de huidige situatie is het gehele gebied, dat thans nog ongeveer 100 ha groot is, in eigendom en beheer bij Staatsbosbeheer."

Aldus de inleiding van het rapport 'De Blaugerzen van Akmarijp' (1994), waarin Wibe Altenburg en Eddy Wymenga van ecologisch onderzoek- en adviesbureau Altenburg & Wymenga te Feanwâlden verslag doen van hun onderzoek naar verleden, heden en toekomstverwachtingen van deze blauwgraslanden. Ze besluiten hun rapport met de volgende conclusies: "Van het eertijds uitgestrekte en goed ontwikkelde boezemblauwgrasland bij Akmarijp rest nu nog een oppervlakte van enkele hectaren met dominantie van blauwe zegge en spaanse ruiter, en van enkele tientallen hectaren met dominantie van moerasstruisgras/zwarte zegge en frequent voorkomen van blauwe zegge, spaanse ruiter en pijpenstrootje. De rest van het ongeveer 100 ha grote gebied wordt vrijwel geheel ingenomen door soortenarme vegetaties met moerasstruisgras en zwarte zegge. De best ontwikkelde schraallandvegetaties zijn nog slechts te beschouwen als associatiefragmenten van het cirsio-molinietum, terwijl de overige hier genoemde vegetaties grotendeels zijn te rekenen tot of overgangen vormen naar het caricion curto-nigrae.

Op dit moment is de toplaag deels veraard en verzuurd, waardoor geen optimale blauwgraslandomstandigheden meer aanwezig zijn. Wel zijn zoals gezegd schraallandvegetaties te verwachten met kenmerken van blauwgrasland. Uitgaande van de bovenbeschreven hydrologische omstandigheden en uit te voeren maatregelen is een situatie te verwachten met verschillende gradaties op een schaal die loopt van veel blauwe zegge/spaanse ruiter naar veel pijpenstrootje/moerasstruisgras. Elke vergroting van de wegzijging zal moerasstruisgras en pijpenstrootje sterk bevoordelen; elke verkleining kan leiden tot een toename van schraallandsoorten. Een uitgekiend beheer en zorgvuldige monitoring van de resultaten zullen moeten uitwijzen in hoeverre het schraallandkarakter van dit grasland bewaard kan blijven en in welke mate typische blauwgraslandsoorten daarin een rol kunnen spelen."

Links / Voorzieningen

- Belangenvereniging: - Plaatselijk Belang Terkaple - Akmarijp behartigt de belangen van de inwoners naar o.a. de lokale overheden, en organiseert daarnaast door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten. De dorpssite voor beide dorpen is zo te zien opgeheven, en daarmee is PB zo te zien ook 'dakloos' geworden qua aanwezigheid op het internet, omdat zij een pagina op die site hadden en wij geen andere website of -pagina van of over PB op het internet kunnen vinden.

- Veiligheid: - Op enig moment is er een Automatische Externe Defibrilator (AED) geïnstalleerd bij MFS It Heecheind in Terkaple, wat eigenlijk niet voldoende was om het dorp en buurdorp Akmarijp afdoende te bedienen. Het streven is namelijk dat binnen 750 meter een AED beschikbaar zou moeten zijn. Op basis daarvan kwam een werkgroep tot de conclusie dat er dan vijf extra AED’s benodigd waren. Om de middelen hiervoor te verzamelen, heeft de werkgroep een collecte gehouden onder de inwoners en hebben ze Stichting Westermeer bereid gevonden te subsidiëren. Ook hebben de Vereniging van Eigenaren van Waterpark Terkaple en de kerk een AED voor hun rekening genomen. En ook Plaatselijk Belang heeft een belangrijke financiële bijdrage geleverd. Daarnaast heeft ook een tweetal adressen gekozen voor een particuliere aanschaf.

In de tussentijd zijn een aantal mensen getraind in de bediening van de AED en zijn deze hulpverleners als 'de nood aan de man is' via de Hartslag.nu app op te roepen. In februari 2020 zijn de AED’s geïnstalleerd op de Graverij, aan de Lange Dyk en Fjildwei in Akmarijp en op het Waterpark, op de Buorren, bij de kerk en bij het MFS in Terkaple.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Akmarijp.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)