Agelo

Plaats
Buurtschap
Dinkelland
Twente
Overijssel

agelo_groot-agelo_plaatsnaambord.jpg

De buurtschap Agelo is verdeeld in Groot-Agelo en Klein-Agelo. Groot-Agelo heeft witte plaatsnaamborden omdat de buurtschap buiten de bebouwde kom ligt.

De buurtschap Agelo is verdeeld in Groot-Agelo en Klein-Agelo. Groot-Agelo heeft witte plaatsnaamborden omdat de buurtschap buiten de bebouwde kom ligt.

agelo_klein-agelo_richtingbord_kopie.jpg

Jammer dat Klein-Agelo géén plaatsnaambordjes heeft. Een richtingbord in de buurt vertelt je wel waar je heen moet, én zegt tegelijkertijd dat je er al bent aangekomen, gezien het - teken achter de naam, dus het is tevens min of meer een plaatsnaambordje.

Jammer dat Klein-Agelo géén plaatsnaambordjes heeft. Een richtingbord in de buurt vertelt je wel waar je heen moet, én zegt tegelijkertijd dat je er al bent aangekomen, gezien het - teken achter de naam, dus het is tevens min of meer een plaatsnaambordje.

agelo_basisschool_n_baoken_kopie.jpg

Basisschool 'n Baoken in Agelo is weliswaar klein (zo te zien ca. 40 leerlingen), maar, aldus hun site, "volop in beweging"

Basisschool 'n Baoken in Agelo is weliswaar klein (zo te zien ca. 40 leerlingen), maar, aldus hun site, "volop in beweging"

Ootmarsum buurtschap Agelo CV De Keistenen [640x480].jpg

De buurtschap Agelo heeft een eigen carnavalsvereniging: CV De Keistenen

De buurtschap Agelo heeft een eigen carnavalsvereniging: CV De Keistenen

Agelo Klein Agelo Dusinksweg.jpg

Agelo, de kruising Dusinksweg/Kooiweg/Timmusweg/Steenmatenweg in Klein-Agelo. Door ontwikkeling van de Ootmarsumse nieuwbouwwijk Brookhuis gaat de buurtschap geruisloos over in de bebouwde kom van die stad.

Agelo, de kruising Dusinksweg/Kooiweg/Timmusweg/Steenmatenweg in Klein-Agelo. Door ontwikkeling van de Ootmarsumse nieuwbouwwijk Brookhuis gaat de buurtschap geruisloos over in de bebouwde kom van die stad.

Agelo

Terug naar boven

Status

- Agelo is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Dinkelland. T/m 2000 gemeente Denekamp.

- In het postcodeboek (postcode 7636) en in de in 2009 in werking getreden gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) is alleen sprake van de woonplaatsnaam Agelo. In de praktijk is de buurtschap verdeeld in de sub-buurtschappen Groot- en Klein-Agelo.

Verder is er ook nog sprake van een buurtje West-Agelo (met onder andere een pand genaamd Westeragel), gelegen ZW van Groot-Agelo.

- Formeel is de buurtschap, zoals hierboven toegelicht, een aparte woonplaats. In de praktijk en geografisch gezien valt het als buurtschap, net als de nabijgelegen buurtschappen en eveneens formele woonplaatsen Nutter en Oud Ootmarsum, onder de stad Ootmarsum (maar dat was tot en met 2000 een aparte gemeente naast de gemeente Denekamp, vandaar dat Agelo, Nutter en Oud Ootmarsum, als buurtschappen in de gemeente Denekamp, destijds, in de jaren 1970, eigen postcodes en woonplaatsnamen hebben gekregen; men kón deze toen niet onder Ootmarsum laten vallen omdat dat immers in een andere gemeente lag).

- Groot-Agelo heeft witte plaatsnaamborden en ligt buiten de bebouwde kom. Klein-Agelo heeft wel keurig richtingbordjes in de omgeving, maar heeft ter plekke geen plaatsnaamborden, zodat je wel kunt zien waar je heen moet om er te komen, maar niet kunt zien wanneer je er bent aangekomen. Da's dan weer minder keurig...

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch
Groot Oagel en Klean Oagel of Lutteken Oagel of Lutken Oagel.

Spelling
Bordenmakers en gemeenten* hebben nogal eens moeite met consequente spelling van plaatsnamen en straatnamen. Vooral als er al dan niet sprake is van koppeltekens bij namen met windrichtingen erin of aanduidingen als Groot- en Klein- en Oud- en Nieuw-. Die koppeltekens genieten taalkundig de voorkeur (zie 6.E onder de link), maar zijn niet verplicht (een gemeente heeft namelijk een eigen bevoegdheid om plaats- en straatnamen vast te stellen, met hun spelling, al dan niet met koppelteken). Als men het maar consequent doet. Wat hier niet het geval blijkt: op de plaatsnaamborden staat Groot-Agelo met koppelteken (kleine buur Klein-Agelo heeft helemaal geen plaatsnaamborden**) en op de richtingbordjes staan beide plaatsnamen zonder koppelteken (zie foto's). Aangezien Plaatsengids.nl wél voorstander is van consequente spelling, hanteren wij op deze pagina voor beide plaatsnamen de spelling met koppelteken.
* Die de opdracht geven voor de borden en ze na vervaardiging horen te checken op juistheid.
** Dus naast inconsequentheid in spelling is er ook nog inconsequentheid in bebording: Groot-Agelo heeft wel plaatsnaambordjes, de kleinere buur heeft die niet.

Oudere vermeldingen
Groot-: 1272 Agelo, 1298-1304 Aglo, 1385 apud Aghelo, Aglo, 1408 Agele, 1475 Grote Aglo;
Klein-: 1321 Ageloe, 1408 Luttiken Agele, 1475 Lutteke Agelo, 1839 Klein Agelo of Lutteken Agele.

Naamsverklaring
Wel verklaard als samenstelling van de persoonsnaam Ago en lo 'licht, open bos'. Ook is verband met het Oudengelse agu 'ekster' voorgesteld, maar dit is alleen uit woordlijsten bekend.(1)

Terug naar boven

Ligging

Sub-buurtschap Klein-Agelo ligt direct Z en ZO van de stad Ootmarsum. Het betreft het NO deel van postcodegebied 7636. Tot deze buurtschap kunnen de volgende wegen worden gerekend: Dusinksweg, Timmusweg, Rossummerstraat (gedeeltelijk), Steenmatenweg en Alleeweg (even nummers). Sub-buurtschap Groot-Agelo ligt ZW van Ootmarsum, rond de Weerselosestraat, richting het dorp Reutum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 worden Klein- en Groot-Agelo samengeteld en omvatten zij gezamenlijk 108 huizen met 570 inwoners. Thans omvatten zij samen circa 200 huizen met ruim 500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

'Bergen' en zwerfkeien
De Zonnenberg (52 m), N van Groot-Agelo, is evenals de Kuiperberg (79 m) bij Ootmarsum en de Tankenberg (84 m) bij Oldenzaal, een stuwwal uit de Saaletijd (150.000 jaar geleden). Grote ijstongen, met een breedte van soms tientallen kilometers, dringen in die tijd vanuit het noorden Nederland binnen. Voor het ijs uit, maar ook zijdelings, worden grondlagen opgestuwd. Zo ontstaan er stuwwallen, onder meer in Twente. Door het gewicht van de schuivende ijsmassa wordt grond eronder fijngewreven tot leem. Ook neemt het ijs op zijn weg allerlei materiaal onveranderd mee. Dit mengsel van keien, zand en leem wordt keileem genoemd.

Elk jaar weer komen boeren bij het ploegen de keien tegen. Lang is dan ook gedacht dat de keien in de grond groeiden, maar het is de vorst die ze omhoog duwt. Naast dat de keien als zodanig decoratieve waarde hebben - deze worden ook wel zwerfstenen genoemd -, worden de kleinere keien gebruikt voor afscheidingsmuurtjes (bijvoorbeeld rond de kerk in Ootmarsum) en de grotere als markerings- of scheedsteen (scheidingssteen). Verder worden de keien vaak gebruikt ter accentuering van monumenten.

De glimmergranieten zwerfsteen die bij de laatste verbouwing (september 2000) in de fundering van Café-Restaurant Groot-Agelo is gevonden, is 1.200 miljoen jaar geleden vanuit Zuid-Zweden hier terechtgekomen.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze buurtschap, kun je terecht bij de Stichting Vrienden van Agelo. Naar aanleiding van een film over de buurtschap die in 2003 werd vertoond, kwamen veel reacties los in de trant van: de buurtschap zou eigenlijk een heemkundegroep moeten hebben; begin morgen direct weer te filmen; wij hebben nog oude foto's, kun je daar wat mee? en: bezoek die en die eens, want ze weten nog zoveel over vroeger.

Al deze opmerkingen hebben ertoe geleid dat in 2004 de Stichting Vrienden van Agelo is opgericht. De stichting heeft als doel het verleden en tevens het heden van de buurtschap vast te leggen. Daarbij valt te denken aan oude kaarten, veldnamen, familienamen, oude erven, foto's, geschriften, bidprentjes et cetera. Verder zijn er nog de oude gebruiken bij rouw en trouw, het zaaien en oogsten, het slachten enzovoort.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Eind 2018 is naast de oude Dusinksweg een nieuwe weg gerealiseerd. De nieuwe Dusinksweg is aan de Ootmarsumse kant van de oude weg aangelegd. De eerste ideeën en plannen hiervoor stammen al uit circa 2005. Om uiteenlopende redenen kwam het er telkens niet van. De noodzaak van de weg werd evenwel door niemand betwist, want Ootmarsum wordt hierdoor van veel (vracht)verkeer verlost dat voorheen over de Denekamperstraat en/of de Oldenzaalsestraat en Almelosestraat pal langs het stadje ging. Fietsers hebben een nieuw, vrijliggend rijwielpad gekregen over het oude tracé van de Dusinksweg.

- Bij Klein-Agelo rukt tussen de Alleeweg en de Timmusweg de nieuwbouw van Ootmarsum op.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Groot-Agelo heeft 5 rijksmonumenten, zijnde de bakspieker met vakwerk op Dennenkampsweg 2, de twee vakwerkschuren op Weerselosestraat 9, de vakwerkhooischuur op Weerselosestraat 33, de gave bakspieker op Nijenkampsweg 4 en de twee fraaie, forse vakwerkschuren op Kleinesweg 1.

- Klein-Agelo heeft 1 rijksmonument, zijnde de driebeukige vakwerkschuur op Dusinksweg 14.

- Groot-Agelo heeft 2 gemeentelijke monumenten, zijnde de vakwerkboerderij van het hallenhuistype op Dennenkampsweg 4 en de boerderij op Nijenkampsweg 5.

- De jongste bezienswaardigheid in Agelo is de in 2014 gebouwde Kipboomkapel op de hoek van de Weerselosestraat en de Kipboomweg. De kapel, een initiatief van inwoners Ans en Jan Wilbers, is de eerste Mariakapel ooit in de buurtschap, die van oudsher een katholiek en godsvruchtig bolwerk is. In 2012 hadden zij alles rond, van bouwvergunning en een stuk grond tot bouwmaterialen. Hun idee werd breed gedragen door de buurtschap, die bijdroeg met donaties en vrijwilligerswerk (waarbij het goed uitkwam dat zoon Bas kraanmachinist was). Het klokkentorentje heeft een angelusklokje dat afkomstig is uit een ziekenhuiskapel.

- Op de Ageler Es staat al enkele honderden jaren een landkruis waar nog elk jaar door de Ageler boeren wordt gebeden om een goed gewas.

- Het oorlogsmonument aan de Zonnenbergweg, ter herdenking van gevallen geallieerde militairen, is een koperen borstbeeld van een vliegenier met een omhooggerichte blik.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. De buurtschap heeft een eigen carnavalsvereniging: CV De Keistenen, die tijdens carnaval de buurtschap op zijn kop zet.

- Pinksterbroed en de brooduitdeling op de Ageleres zijn hier nog jaarlijks terugkerende tradities. - Artikel over de jaarlijkse brooduitdeling (2e pinksterdag) in Agelo.

- Districtskampioenschap Oost wielrennen op de weg (tweede pinksterdag).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De tuin van Frans en Cisca Schuurman in Agelo (Almelosestraat 80) is in de maanden juli, augustus en september open voor publiek. De tuin omvat zo’n veertig verschillende fuchsiaplanten en dertig oude brugmansiasoorten. Daarnaast zijn er zeldzame exotische kuipplanten te bewonderen. Dankzij een ruil is de tuin in 2020 een stuk groter geworden. Groepen zijn welkom na aanmelding via fjm.schuurman@hotmail.nl. Op een zondag rond half juli is er bovendien jaarlijks een Exotische Plantenmarkt. Hobbykwekers bieden hun planten aan op deze markt. “Ben je op zoek naar een speciale plant, dan is de kans dat je die hier vindt groter dan in een tuincentrum”, aldus de familie Schuurman. De markt is van 10.00-16.00 uur te bezoeken. De entree is gratis.

- In het zuidoosten van de buurtschap Agelo en in het aangrenzende noorden van de buurtschap Volthe ligt het Natura 2000-gebied 'Achter de Voort, Agelerbroek en Voltherbroek'. Het gebied, met een oppervlakte van 324 hectare, wordt beheerd door Staatsbosbeheer, Het Overijssels Landschap en particulieren.
Achter de Voort is een gebied waar natte en droge delen elkaar afwisselen. Op de drogere delen staat eiken-haagbeukenbos en de laagste delen bestaan uit elzenbroekbos. Op de overgangen van hoog naar laag groeit vogelkers-essenbos.
Het Agelerbroek is een elzenbroekbos met daarin hooilanden en schrale graslandjes. In dit gebied is de zeldzame zeggekorfslak aangetroffen.
Het Voltherbroek heeft van de drie gebieden de grootste variatie aan plantensoorten. Hier liggen nog hooilandjes die als blauwgraslanden worden gekenmerkt. Dit wijst op aanwezigheid van kwelwater. Er liggen meerdere poelen waarin de kamsalamander en de boomkikker zich voortplanten.

- De Tilligter Beek loopt onder andere langs de oostelijk van Klein-Agelo lopende Kooiweg, met een mooi wandelpad erlangs.

- Speeltuin bij Café Rouwers, Denekamperstraat 74. Dit is een grensgeval tussen Klein-Agelo, Ootmarsum en Tilligte. Maar topografisch gezien hoort het nog net bij het eerstgenoemde plaatsje.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Agelo, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- In 2009 is Het markenboek van Agelo 1645-1843 verschenen. Het betreft de oorspronkelijke teksten, voor het leesgemak ook voorzien van een hedendaagse vertaling.

Terug naar boven

Links

- Onderwijs: - Buurtschap Agelo heeft gelukkig nog altijd een eigen basisschool; Basisschool 'n Baoken is "klein van omvang, maar volop in beweging", aldus de site van de school. Basisschool 'n Baoken is een kleine school in een kleine buurtschap. Samen vieren, samen delen en respect voor elkaar hebben zijn er erg belangrijk. Men leert er van elkaar en met elkaar. Een katholieke school met een open karakter, die ook open staat voor kinderen met andere levensbeschouwingen. Het onderwijs is erop gericht passend onderwijs, onderwijs op maat te zijn, waardoor er veel aandacht is voor het individuele kind.

- Sport: - Klootschietersvereniging Wilskracht.

- TT Oagel staat voor Trekkertrek Team Oagel. Ze zijn met een groep van ongeveer 12 man en daarmee gaan ze diverse trekkertrekevenementen af.

- Zorg: - Het voormalige Hotel Zomerlust is in 2016 verbouwd en herbestemd tot zorghoeve met circa 16 appartementen voor dementerende ouderen. Het is een initiatief van Jan Aman, die reeds Zorghoeve De Amanshoeve in buurdorp Manderveen exploiteert.

Reactie toevoegen