Status

- Achterberg is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek Utrechtse Heuvelrug, gemeente Rhenen.

- Het dorp Achterberg heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Rhenen.

- Onder het dorp Achterberg valt ook de buurtschap Laareind.

Naam

Oudere vermeldingen
1417 kopie 1608 Achterbergh, 15e eeuw Afterberch, 1598 Achterberch buyten Renen, 1599 Achterbergh, 1603 t' Achterberch.

Naamsverklaring
Samenstelling van achter 'achterwaarts gelegen' en berg 'terreinverheffing, heuvel'.(1)

Ligging

Het dorp Achterberg ligt NO van de stad Rhenen.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Achterberg 173 huizen met 1.043 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.200 huizen met ca. 3.000 inwoners.

Geschiedenis

Kasteel
Sinds de 12e eeuw had Achterberg een kasteel. Dit in opdracht van bisschop Godfried van Rhenen gebouwde kasteel Ter Horst of De Horst diende om het Sticht tegen aanvallen vanuit Gelre te beschermen. Verder vervulde het de functies van gevangenis en bestuurscentrum voor o.a. de Utrechtse bisschoppen. Het was ook de verblijfplaats van de maarschalk van het oostelijke deel van het Sticht. Rond 1528 is het kasteel afgebroken. De tufstenen zijn gebruikt voor de bouw van kasteel Vredenburg in Utrecht.

Tweede Wereldoorlog
In de Tweede Wereldoorlog is aan de rand van Achterberg bij de Grebbeberg hard gevochten.

Molen
Stenen stellingmolen Crescendo uit 1886 had de functie van korenmolen. De molen is in 1945 bij oorlogshandelingen verwoest.

Heemkunde
"Werkgroep Achterberg van de Historische Vereniging Oudheidkamer Rhenen en omstreken (HVOR) is een groep van vijf mannen die, ook al komen we niet allemaal uit het dorp, er wel “iets” mee hebben. Wij houden ons bezig met het onderzoeken, bestuderen en vastleggen van de geschiedenis van het dorp. Wat doen wij? Wij richten ons momenteel op het onderzoeken van familienamen, bijnamen, veldnamen, straatnamen, huizen- en boerderijnamen, inclusief de doop- en bevolkingsregisters, notariële aktes, kadastrale gegevens etc. Veel van deze gegevens zullen worden opgenomen in het op termijn uit te geven boek. Ook willen wij ons nog gaan verdiepen in de Achterbergse wederopbouwboerderijen en de neergeschoten vliegtuigen in de omgeving van het dorp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wij organiseren jaarlijks een lezing en/of een fotopresentatie in het Dorpshuis.

Wie/wat zoeken wij? Wij willen graag de werkgroep uitbreiden en zoeken daarom een of meer mannen en vrouwen die affiniteit hebben met Achterberg en mee willen werken aan het realiseren van het boek. Wat wordt er van u verwacht: - dat u geïnteresseerd bent in de geschiedenis van het dorp; - dat u ca. 5 keer per jaar een avond aanwezig bent bij een werkgroep vergadering; - dat u het leuk vindt de Achterbergers, t.b.v. onderzoek, te interviewen; - het interview kunnen vertalen in een artikel (natuurlijk wordt u zo nodig daar ook mee geholpen); - dat u kunt omgaan met de computer, Outlook en Word; - dat u enthousiast bent om als lid van de werkgroep met ons aan de slag te gaan. Lijkt het u leuk om met ons de geschiedenis van het dorp vast te leggen of wilt u meer over de werkgroep en haar activiteiten weten? Neem dan contact op met de coördinator van de werkgroep, Anton de Ridder, tel. 0317-616504 of e-mail deridder.genea@ziggo.nl."

Bezienswaardigheden

- Achterberg heeft twee rijksmonumenten. Het ene is de middeleeuwse woontoren bij de boerderij aan de Cuneraweg 128. Het andere is het terrein waar kasteel Ter Horst heeft gestaan (zie bij Geschiedenis), maar daar is door een egalisatie van het terrein in 1942 bovengronds niets meer van te zien. Het is dan ook een archeologisch monument.

- Het dorp heeft ook twee gemeentelijke monumenten, zijnde de krukhuisboerderij uit 1886 op Achterbergsestraatweg 164, en de oudste kerk van het dorp: de Hervormde (PKN) Bethelkerk (Achterbergsestraatweg 199). De kerk dateert uit 1909. Voorheen kerkten de Achterbergers in Rhenen. De kerkelijke gemeente heeft in 2009 dus het 100-jarig bestaan gevierd. In dat jaar is ook de restauratie van de toren gereedgekomen. Restauratie was nodig door de inwerking van vocht gepaard met aantasting door boktor. De luidklok is in dat jaar gerestaureerd door klokkengieterij Petit & Fritsen te Aarle-Rixtel. Zij hebben toen ook een uurwerk op de toren geplaatst. Dat was een geschenk van Rabobank Rhenen aan de dorpsgemeenschap. Het orgel kent een bewogen geschiedenis. Oorspronkelijk is het orgel gebouwd in 1860 door W. Hardorff voor de Hervormde kerk in Baaium. In 1877 is het orgel overgeplaatst naar de Christelijk Gereformeerde kerk in Hallum. Vervolgens is het orgel in 1928 overgeplaatst naar de Hervormde Evangelisatie in Bergum. Tenslotte is het orgel in 1958 overgeplaatst naar de Hervormde kerk in Achterberg. In 1980 is het orgel door dhr. A. Kleijer voorzien van nieuw houtsnijwerk. Na 1990 is het orgel uitgebreid met o.a. een tweede klavier en een fagot op het pedaal. De rode kleurstelling is in 2015 aangebracht.

- "De voltallige kerkenraad van de Hervormde Gemeente kon in geweten niet mee naar de nieuwe PKN-kerk en bleef achter op de oude fundamenten van de Nederlandse Hervormde Kerk. Een zeer groot deel van de trouwe, meelevende kerkgangers volgde de kerkenraad in deze gang. De gemeente heeft zich met haar kerkenraad en voorganger niet afgescheiden, zoals vaak beweerd wordt. De nieuwe PKN-kerk kreeg een pluraal karakter en tegenstrijdige geloofsbelijdenissen vervingen een eenduidig gereformeerde grondslag. Wij zijn gebleven op de oude grondslag en daarom zien we de PKN niet “als de rechtmatige voortzetting van onze vaderlandse kerk.” De nieuw gevormde kerk heeft zich afgescheiden van de oude grondslag. Helaas werd de gemeente gedwongen om de goederen en het kerkgebouw af te staan aan de PKN, omdat in juridische zin de PKN wel als voortzetting van de vaderlandse kerk gezien wordt. We weten ons - al is het dan niet in juridische zin - wel in geestelijke zin de voortzetting te zijn van de Hervormde Gemeente. Vanaf 1 juli 2005 is ons het gebruik van het kerkgebouw aan de Achterbergsestraatweg definitief ontzegd. Vanaf deze tijd hebben we als Hersteld Hervormde Gemeente Achterberg tot mei 2007 gebruik mogen maken van het kerkgebouw van de Oud Gereformeerde Gemeente aan de Boslandweg. We denken nog steeds met grote waardering hieraan terug. Sinds 2007 mochten we weer een eigen voorganger hebben en kwamen we samen in een tijdelijk kerkgebouw op Boslandweg 33. Sinds juli 2013 mogen we als gemeente samenkomen in de nieuwe Rehobothkerk (Korte Steeg 8)."

- De huidige kerk van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (Boslandweg 150) is in 2016 nieuw gebouwd, ter opvolging van het vorige hier gestaan hebbende karakteristieke witte kerkje uit 1897, dat te klein was geworden en daarom is gesloopt.

- De kazematten uit de Tweede Wereldoorlog zijn tijdens gedenkdagen te bezichtigen.

- Monumentale boerderijen.

- Met de behandeling in 1966 door Jørn Copijn van de zogenoemde 1000-jarige linde - overigens schat Copijn dat de boom circa 500 jaar oud is, dus die 1000 jaar is 'visserslatijn' zullen we maar zeggen - op het erf van de boerderij aan de Levendaalselaan, op de plek waar kasteel Levendael heeft gestaan, wordt Nederland zowel een bedrijf als een vakmanschap rijker. De linde, die na een storm zwaar gehavend is en ten dode opgeschreven lijkt, wordt door Copijn zodanig behandeld dat de boom niet gekapt hoeft te worden. De behandeling van de linde bestaat uit het verkleinen van de kroon, verankering van de hoofdtakken en verstevigen van de stam met stalen hechtingen.

Het beroep van boomchirurg is op dat moment geboren. In de decennia nadien heeft de firma Copijn zich ontwikkeld tot een gerenommeerde integrale organisatie op het gebied van natuurlijk nog altijd boomchirurgie en -onderhoud, maar ook tuinaanleg en -architectuur en groenaanleg en -beheer in brede zin. Zij ontwerpen en beheren groen met betrekking tot het Nederlandse landschap, landgoederen, buitenplaatsen, begraafplaatsen, parken, tuinen en steden. Maar in Achterberg is het dus allemaal begonnen!

Evenementen en activiteiten

- Bij 'Samen aan tafel', het maaltijdproject in Achterberg, kunnen inwoners ca. 1x per maand gezellig aanschuiven voor een 3 gangen diner. Kosten €5 voor volwassenen, €2 voor kinderen.

- Koningsdag met evenementen zoals optocht, zeskamp en ringsteken.

- De Plattelands Jongeren Gemeenschap Utrecht (PJGU) afdeling Achterberg is opgericht in 1983. Zij zet zich in om plattelandsjongeren dichter bij elkaar te brengen en organiseert daartoe door het jaar heen diverse evenementen, zoals de Trekkertrek (op een vrijdag in mei, van 17 uur 's middags tot circa middernacht). Het evenement trekt duizenden bezoekers. - Ook de Truck- en Tractorpulling 2018 was weer spectaculair. Helaas is er sinds 2019 geen jaarlijkse toneeluitvoering meer, omdat de belangstelling daarvoor bij zowel spelers, vrijwilligers als publiek terugliep.

- Minicamping De Brink organiseert jaarlijks op een zaterdag eind april en juni een grote rommelmarkt met ca. 400 kramen. Gratis entree. Groot en gevarieerd assortiment huisraad, kinderkleding, speelgoed et cetera. Voor de inwendige mens is er een patatkraam en Gert bakt heerlijke broodjes hamburger.

- De Schoneveldse Dag (laatste zaterdag van augustus) is een buurtdag met als doel het versterken van de saamhorigheid in Achterberg. Er is van alles te doen voor jong en ouder. De dag begint met een gezellig dorpsontbijt. Daarna gaan de kinderen hun spulletjes aan de man brengen. Er zijn verschillende presentaties, de Dorsclub laat zien dat dorsen zwaar werk is en de brandweer geeft een spectaculaire show.

Natuur en recreatie

- In 2016 is in Achterberg kringloopwinkel De Klompenstal (Cuneraweg 86) van start gegaan. De winkel is elke zaterdag open van 9.30-12.30 uur. Zoals de naam al laat vermoeden, is de winkel gevestigd in een schuur. De schuur is zo veel mogelijk in originele staat gehouden wat een knusse en nostalgische sfeer geeft. De Klompenschuur verkoopt een divers assortiment spullen zoals meubels, speelgoed, boeken, kaarten, snoepgoed en dergelijke. Je kunt hier ook lege flessen inleveren. De kringloopwinkel is een initiatief van de lokale Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland. De opbrengst van de winkel is bestemd voor de kosten van het in 2016 gerealiseerde nieuwe kerkgebouw. Wil je zelf tweedehands spullen bij de kringloopwinkel afgeven, dan kun je bellen naar 06-16817096.

Beeld

- Oude en recente foto's, ansichtkaarten en dergelijke van Rhenen, Elst en Achterberg op Facebook.

Links

- Dorpshuis: - Dorpshuis Achterberg.

- Onderwijs: - Basisschool Willem Teellinckschool is genoemd naar predikant en theoloog Willem Teellinck (1579-1629). De school is in 1970 begonnen in een houten noodgebouw en heeft in 1975 een definitief gebouw gekregen. - Verslag van A.W. van Soest, die van 1970 tot 1984 als onderwijzer op de school heeft gewerkt, over de geschiedenis van de school. "Leren vanuit een veilige basis, dat is waar de Willem Teellinckschool voor staat. Op onze school, in de landelijke omgeving van het agrarische dorp Achterberg, werken we aan de ontwikkeling van het kind. We streven naar een pedagogisch verantwoorde omgeving, die voldoende uitdaging biedt om te kunnen ontwikkelen. Samen met ouders gaan we graag in gesprek over datgene wat het kind nodig heeft. Dit doen we vanuit de basis die de grondslag van onze school vormt: Gods Woord. Neem een kijkje op de website, en u zult ontdekken wat we kinderen op de Willem Teellinckschool te bieden hebben!"

- Sport: - Voetbalvereniging VVA Achterberg is opgericht in 2016. De club is voortgekomen uit voetbalvereniging VVA ’71, die in december 2015 failliet is verklaard. Dit hield tevens in dat het 1e elftal opnieuw moest beginnen en wel in de 4e klasse H van het zaterdagvoetbal van de KNVB. In 2011 werd op sportpark De Meent gestart met de bouw van een nieuwe tribune. Omdat de club een tekort had aan kleedkamers, werden er ook kleedkamers gebouwd onder de tribune. In januari 2012 is de nieuwe tribune in gebruik genomen. De tribune biedt plaats aan bijna 200 toeschouwers.

- FC Achterberg (FCA) is kennelijk de zaalvoetbalclub van het dorp, getuige de foto's op hun Facebookpagina, want verder moeten we maar raden wat voor club het is; onder Info op hun Facebookpagina vermelden ze namelijk 0,niets over wie ze zijn, wat ze doen, sinds wanneer ze dat doen, waar ze dat doen et cetera, en ook elders op het internet is niets over deze club te vinden.

- "Sportvereniging Excelsior in Achterberg bestaat sinds 1950. In het jaar van de oprichting was er niet meer dan een paar banken, een turnkast en een paar klimtouwen. Kort na de oprichting kon het bestuur een renteloze lening afsluiten van 500 gulden, waarvan ze een houten brug, een paard, een paar bokken, ballen en speren hebben gekocht. De lening afbetalen deden ze door middel van acties. Zo werden er emmertjes met wasmiddel verkocht voor en door leden en was de opbrengst van de rommelmarkt voor Excelsior. Toen al konden kinderen vanaf 3 jaar komen gymmen. Recreatief gymmen voor alle leeftijden, jongensgroepen en ook kwam er een wedstrijdgroep.

Vanaf 1964 kon er ook gesprongen worden bij Excelsior in een heuse springgroep. Deze afdeling groeide en er werd een grote trampoline gekocht. Een succesvolle tijd volgde. Synchroonspringen, wedstrijden en afvaardigingen naar het NK volgden. Met als hoogtepunt een drievoudige salto met halve schroef. In de loop der jaren is er veel veranderd, zowel in de verenigingsstructuur als in de gymsport. Tot voor kort maakte ook volleybalvereniging Excelsior deel uit van de vereniging, maar sinds 2016 staan zij weer op eigen benen. Sinds de jaren vijftig staat centraal dat er niet alleen leerzame lessen worden aangeboden, maar dat er ook plezier te vinden is binnen de vereniging. Excelsior Achterberg staat voor kwaliteit, sportiviteit en gezelligheid. Altijd!" Aldus de site van de vereniging.

- Oldtimerclub: - Oldtimerclub De Grebbetrekkers in Achterberg is in 1994 opgericht door 21 enthousiaste personen en is inmiddels uitgegroeid tot een vereniging met circa 180 leden die allemaal dezelfde hobby hebben: oude trekkers, machines en motoren. De vereniging organiseert jaarlijks tal van activiteiten op de Grebbeberg, in de omgeving van de Utrechtse Heuvelrug en de uitgestrekte Gelderse Vallei.

- Zorg: - "Midden in de weilanden, op Friesesteeg 15 in het dorp Achterberg bij Rhenen, staan drie mooie woongebouwen. Samen met een dagactiviteitencentrum maakt dat van deze locatie een locatie met een (bijna) volledig aanbod. In deze rustige, landelijke omgeving woon en werk je met plezier. Wonen. Op deze locatie van De Schutse zijn drie woongroepen: De Woonboerderij, ’t Bakhuis en Grebbezicht. Daarnaast zijn er acht woonappartementen in woongebouw De Grifthoeve. Werken. Het werk dat wij verrichten op de dagbesteding is gericht op het zinvol meedoen in en voor de samenleving. Het arbeidsmatig werk is gericht op onze mooie locatie met veel mogelijkheden in de groentetuin, pluktuin, theehuis en de gezelschapsdieren. Daarnaast werken we voor externe bedrijven zoals het bezorgen van kranten, papier prikken, inpakwerk enz. Welkom. Je bent van harte welkom om op onze locatie. Je kunt bij ons terecht voor koffie met wat lekkers, lunch of de pluktuin. Wist je ook dat wij lunchen en traktaties bezorgen?

Zoek je een leuke uitje met je vriendinnen of met je familie? Bij ons ben je van harte welkom. Wij zorgen voor een heerlijk hapje en drankje in het Theehuis in Achterberg terwijl jij je heerlijk kunt ontspannen op onze locatie en samen geniet met je vriendinnen of familie. Is je zoon of dochter jarig en zoek je nog een leuk uitje wat niet te duur is? Bij ons is het mogelijk om Oud-Hollandse spelen te doen, gecombineerd met een hapje en dranken. Informeer gerust naar de mogelijkheden! In keukengroep 'De Smaakmakerij' wordt elke werkdag hard gewerkt. Keukenwerk voor de hele locatie, maar ook afhaal- en bezorgproducten op afspraak. 'Het aanrecht ligt vol met bakpoeder. Op de grond liggen kruimels. Je ziet de rode hoofden, maar op de tafel staat een prachtige 3-laagse slagroomtaart. Een taart die eruit ziet alsof deze voor de Koning bestemd is.' Je raad het al, we hebben het over de keukengroep. Hier wordt gezorgd dat bezoekers van het Theehuis wat lekkers bij de koffie krijgen. Daarnaast worden er ook complete lunches klaargemaakt."

- Het aantal ouderen en daarmee ook het aantal dementerenden blijft de komende jaren toenemen. Daarom werkt de gemeente samen met zorgaanbieder QuaRijn en woningbouwcorporatie Rhenam Wonen anno 2017 aan de realisatie van het kleinschalige (passend bij de schaal van het dorp) Woonzorgcomplex De Linde, met 24 plaatsen (drie groepen van acht) voor de meest kwetsbare inwoners, namelijk dementerende ouderen die absoluut niet meer voor zichzelf kunnen zorgen. De intentie is dat hierdoor deze mensen in hun eigen dorp Achterberg kunnen blijven wonen, wat vertrouwd is, en niet ook nog naar een andere plaats en daarmee vreemde omgeving hoeven te verhuizen. Het streven is om dit centrum medio 2018 te realiseren.

- Duurzaamheid: - Coöperatie ValleiEnergie heeft in april 2019 samen met de inwoners geïnventariseerd hoe ze zo veel mogelijk daken in Achterberg vol kunnen leggen met zonnepanelen. Daartoe is een bijeenkomst in het Dorpshuis georganiseerd in samenwerking met de gemeente Rhenen en Comité Behoud Achterbergs Binnenveld (BAB). Op deze avond kon men inlichtingen krijgen over wat de mogelijkheden zijn voor zonnepanelen op het eigen dak van woonhuis of schuur, deelnemen aan een collectief zonnedak of verhuren van een bedrijfsdak aan ValleiEnergie. Dit betreft zowel daken van woonhuizen, schuren, winkels als kerken, met aandacht voor zowel particulieren als bedrijven. Als resultaat hiervan hebben 8 dakeigenaren interesse getoond om samen in totaal 4.000 zonnepanelen van ValleiEnergie op hun daken te installeren. Dat is goed nieuws voor heel wat mensen die, om wat voor reden dan ook, geen zonnepanelen op hun eigen daken kunnen of willen leggen. Maar het is nog altijd onvoldoende om alle mensen van de wachtlijst te voorzien van zonnepanelen. ValleiEnergie is daarom - althans anno voorjaar 2019 - nog altijd op zoek naar daken waar ze een nieuwe zonnecentrale van kunnen maken. Als je interesse hebt om zonnepanelen te kopen in een van de zonnecentrales van Coöperatie ValleiEnergie, kun je je hier aanmelden voor de nieuwsbrief hierover.

- Veiligheid: - Brandweer Rhenen-Achterberg is opgericht in 1924. Het zichtbaarste deel van hun werk is 'repressie' (het bestrijden van brand) en het verlenen van hulp aan mens en dier. Hiertoe voeren ze onder andere de volgende taken uit: redden van mens en dier bij brand; hulp verlenen bij een verkeersongeluk; redden van mens of dier te water; meten en opruimen van gevaarlijke stoffen; hulp bij storm- en waterschade; opsporen van gaslekkages; bevrijden van dieren in nood; takelen en helpen van mensen op hoogte of grote diepte. Om al deze verschillende situaties het hoofd te kunnen bieden, hebben ze speciale teams voor duiken, hoogteredding en gevaarlijke stoffen. Daarnaast beogen ze ook risicovolle situaties te voorkomen. Dat doen ze door te adviseren in de prilste planningsfases van grote projecten, zoals een nieuwe woonwijk of de aanleg van een weg. Wat is bijvoorbeeld een veilige locatie voor het bouwen van een opslag met gevaarlijke stoffen? En hoe zorgen we ervoor dat de hulpdiensten overal snel ter plaatse kunnen zijn?

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)