Abbega

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

abbega_collage.jpg

Abbega, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Abbega, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Abbegea.JPG

Het dorp Abbega in zicht

Het dorp Abbega in zicht

Abbegea (2).JPG

Mooi hoekje in Abbega

Mooi hoekje in Abbega

Abbegea (3).JPG

De kerk van Abbega ten voeten uit

De kerk van Abbega ten voeten uit

Abbega

Terug naar boven

Status

- Abbega is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

- Onder het dorp Abbega vallen ook de buurtschappen Abbegaasterketting en Pikesyl.

Terug naar boven

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Abbegaaster.

In het Fries
Abbegea. Op de plaatsnaamborden staat de Friese spelling bovenaan, maar de officiële spelling (bijvoorbeeld in de postadressen) is de Nederlandse.

Oudere vermeldingen
1250-1275 Abbahem, 1399 Abbaga, 1452 kopie 1576 Abbega, 1505 Abbegae.

Naamsverklaringen
Betekent heem 'woonplaats, woning', in de oudste vorm vervangen door ga 'dorp, dorpsgebied', van de persoon Abbe.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Abbega ligt W van de stad IJlst en ZW van de stad Sneek.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Abbega 18 huizen met 113 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 100 huizen met ca. 250 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Terpdorp Abbega is ontstaan tussen 1000 en 1200. Het dorp heeft oorspronkelijk een parochiekerk gehad, gewijd aan de heilige Gertrudis. Sinds de reformatie is het dorp kerkelijk gecombineerd met de buurdorpen Folsgare en Oosthem.

- De Fryslân DOK ‘De passy fan Abbegea’ (2016) vertelt het verhaal van een bijzondere gebeurtenis op 3 april 1942. Op die dag wordt in het dorp de Matthäus-Passion vertoond door een klein dorpskoor zonder ervaring. Die gebeurtenis zou later van grote invloed zijn op de aanwezigen en een latere generatie musici. Dirigent Gerben van der Veen (Heech, 1956) is een van die mensen. Zijn ouders zongen in 1942 beide in het koor. Het stuk zou het muzikale hart van hun huwelijk en gezin worden. Een kleine gemeenschap die in oorlogstijd de geest en kracht vindt om zo'n moeilijk Duits stuk te vertonen: het spreekt Van der Veen zo tot de verbeelding dat hij 74 jaar later op zoek gaat naar de wortels van zijn familie en hemzelf. Het verhaal over het muzikale DNA van Abbega: op zoek naar een ervaring die drie generaties later nog doorklinkt in de familiegeschiedenis en de rijke koortradities van Fryslân.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Aan de noordzijde van het dorp ligt een nieuwbouwwijk.

- In 1983 heeft Abbega een geheel nieuwe basisschool gekregen: Basisschool Bernegea. In 2012 heeft de school de deuren moeten sluiten, net voor het 150-jarig bestaan, omdat het aantal leerlingen te klein was geworden om nog verantwoord door te kunnen gaan. De school is gefuseerd met Basisschool East Kime in Oosthem tot East Kime/Bernegea. Ze zijn in dat dorp samen verder gegaan. De school in Oosthem op zijn beurt is in 2015 gesloten en gefuseerd met Basisschool De Gearrin in Folsgare. Sindsdien is die school het Integraal Kindcentrum (IKC) voor alle drie de genoemde dorpen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Abbega heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, gemaal nr. 24, het transformatorhuis bij de driesprong Twiska/Hissedyk/Pikesyl en de bovenleiding tussen het gemaal en het transformatorhuis.

- De Hervormde (PKN) Gertrudiskerk (Wartenterp 18) ligt op een door een gracht omringd kerkhof. Het is een in de kern middeleeuws kerkgebouw, in 1809 ommetseld en van spaarvelden rond de spitsbogige vensters voorzien. Aan de westzijde een houten dakruiter, die op een torenachtige voorbouw rust. Klokkenstoel met twee klokken. Dankzij de familiekroniek van de in Abbega geboren Uiltje Foppes Wiersma (1838-1916) zijn enkele historische bijzonderheden bekend over de kerk. Wiersma, die eerst timmerman was en later godsdienstonderwijzer werd, schrijft in 1894 het volgende:

"In het jaar 1809 is er een nieuwe kerk en toren gebouwd door Pieter Schuurmans, timmerman te Ylst, die later landbouwer was aan de Abbegaster-Rige (...). Toen de nieuwe kerk met toren gebouwd was, bleef eerst de oude stompe toren nog geruimen tijd staan, zoodat er toen twee torens naast elkander stonden, met de bijde klokken in de oude. De Roomschen meenden, naar zij zeiden, dat zij, zo de oude toren was afgebroken, geen recht hadden om dan de klokken te gebruiken bij overlijden. En alzo stelden zij zich tegen de afbraak. Doch het geschiedde toen te onrechte, want de kerk met toren is eigendom van de Hervormden aldaar, zonder de Roomschen. Doch het bezwaar is, te toegeeflijk niet, maar dwaas als geëist, in de minne geschikt, dat de Roomschen vrij zouden luiden.”

We kunnen hieruit afleiden dat de oude kerk een zadeldaktoren had en dat Abbega na 1809, als gevolg van een conflict tussen hervormden en roomsen over het beluiden van de overledenen, enige tijd twee torens heeft gehad. De karakteristieke houten toren dateert dus uit 1809. Rond de spits staat op het vierkant een houten balustrade. In de toren hangt een klok van Jacob Noteman uit 1647 met het alliantiewapen Burmania-Juckema. De lokale geloofsgemeenschap valt onder de Protestantse Gemeente Oosthem, Abbega en Folsgare. Onder de link vind je nog veel meer informatie over de geschiedenis van deze kerk.

- Gemaal nr. 24 aan het Hissemeer, Z van het dorp, is gebouwd in een ambachtelijk-traditionele bouwtrant. Het in 1918 opgerichte Waterschap Heeg verving rond 1925 alle in zijn gebied liggende windmolens door 29 elektrische gemalen. Zij waren alle van hetzelfde type, maar met twee varianten. De combinatie met de energiebron kon eenhuizig zijn of tweehuizig, zoals hier aan het Hissemeer het geval is. De stroom werd vanaf het transformatorhuis aan de weg via de bovengrondse leiding aan telefoonpalen naar het gemaal geleid. Dit gemaal is een van de weinige exemplaren dat nog steeds in combinatie met het oorspronkelijke transformatorhuis in werking is. Gemaal, bovenleiding en transformatorhuis dateren uit 1927 en zijn alle rijksmonumenten.

Terug naar boven

Evenementen

- De Oranjevereniging verzorgt een paar keer per jaar evenementen, waarvan de tweejaarlijkse Dorpsfeesten het hoogtepunt vormen.

- Vrijmarkt (op een zaterdag in maart).

- Kerstwandeling (op de vrijdag voor kerst) door een sfeervol verlicht dorp.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- In 1989 is het historische kerkenpad tussen Abbega en Westhem gereconstrueerd.

- Door de opvaart is Abbega voor de kleine recreatievaart vanaf de Wijmerts/Bolswardervaart goed bereikbaar en is het voor botenbezitters aantrekkelijk om er te wonen.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over het dorp.

- Reportage (december 2017) over de in Colombia geboren, maar kort na zijn geboorte door de familie Gras uit Abbega geadopteerde Ramiro Gras.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Abbega heeft recentelijk een mooie dorpswebsite opgetuigd (waarvoor zie drie alinea's hierboven), waarvoor onze complimenten, maar vergeet op de site iets over zichzelf te vertellen. Iets wat wij helaas vaker op dorpswebsites waarnemen: dat een Dorpsbelang alle verenigingen op een dorpssite vermeldt behalve zichzelf, zoals hier dus ook. Gelukkig staat onderaan de gelinkte pagina nog wél vermeld hoe je ze kunt bereiken.

- Sport: - "Terug naar het jaar 2009. Tijdens feestjes en gelegenheden in het dorp was de charme van het skûtsjesilen een terugkerend onderwerp van gesprek. Een aantal dorpsbewoners zeilde al een aantal jaren mee op verschillende skûtsjes uit de omgeving. Gekscherend werd geopperd om namens het dorp een skûtsjeploeg op te richten en er werd rijkelijk gefantaseerd. Maar van het een kwam het ander. Op vrijdag 16 januari 2009 werd een informatieavond georganiseerd, waar maar liefst 40 man op afkwam. De plannen werden op tafel gelegd: het doel was om met een groep enthousiaste Abbegaasters te gaan skûtsjesilen, waarmee zowel sportiviteit als gezelligheid werd geboden én bovendien het dorp Abbega op de kaart werd gezet. Er werd enthousiast gereageerd op de plannen: 10 personen gaven zich op als bemanningslid en bovendien stelden een aantal mensen zich beschikbaar als opstapper/vrijwilliger. De oprichting van Stichting It Abbegeaster Skûtsje was een feit!

Aanschaf. Vervolgstap was de zoektocht naar een skûtsje om deel te kunnen nemen aan de wedstrijden. Dit leidde naar Parrega, naar skûtsje De Liefde. Eigenaar Lolle Schakel had in het verleden diverse malen met het skûtsje deelgenomen aan de IFKS. Het skûtsje verkeerde in goede staat en stond bekend als een goede zeiler. Op zaterdag 11 april 2009 werd het skûtsje door de pas gevormde bemanning opgehaald uit Parrega. Met het shantykoor uit Folsgare aan boord werd skûtsje De Liefde in Abbega feestelijk onthaald. Onder het genot van een hapje en een drankje werd het skûtsje en bemanning gepresenteerd en werd ook de nieuwe naam bekend gemaakt: ‘It Abbegeaster Skûtsje’. Het bleef nog lang gezellig in het dorp, een mooie start van dit avontuur. Exploitatie. Verschillende inititatieven zijn opgezet om de exploitatie van het skûtsje rond te krijgen. Een groep sponsoren heeft zich beschikbaar gesteld en ook een groot aantal donateurs heeft zich aangemeld voor een jaarlijkse bijdrage aan het behoud van It Abbegeaster Skûtsje. Daarnaast worden jaarlijks inkomsten gegeneerd door tegen vergoeding met groepen te gaan ‘ploegjesilen’, het zeilen op de Friese meren."

- Agrarische innovatie: - Het leghennenbedrijf van Hans Hazenberg in Abbega is in december 2016 getroffen door het besmettelijke vogelgriepvirus H5. Alle 63.000 leghennen moesten daarom worden vergast. Twee weken na de ruiming mocht Hazenberg voor het eerst weer de hokken in. Hij ging direct naar de plek waar de eerste vijf dode griepkippen lagen. Hoe kon het nou dat het virus daar toesloeg? Luchtstromen van buiten komen daar de stal in, zag Hazenberg. Hij vermoedt dat het virus - dat in de natuur al het leven had gekost van eenden en smienten - is meegelift op vochtige lucht de stal in. Hij bedacht vervolgens om die luchttoevoerkanalen af te dekken met een kleed, waardoor een soort filter ontstaat, dat eventueel nog met een desinfecterend middel kan worden behandeld. Zo zou het virus buiten blijven en besmetting kunnen worden voorkomen, was zijn idee. Als het werkt zou zijn idee de vogelgriepoplossing voor kippenboeren kunnen betekenen. (bron: Leeuwarder Courant, 16-3-2017)

"Hans en Ymkje Hazenberg uit Abbega hebben op 12-12-2017 in een door onder andere vakblad Boerderij georganiseerde middag in het Gelredome in Arnhem uit een groep van 8 genomineerde boereninnovaties de hoofdprijs binnengesleept. In het kort uitgelegd is de vinding van Hans een windbreekdoek dat aan zijden van pluimveestallen wordt gespannen om de inlaat van lucht te filteren. Zo wordt een grof filter voor de inlaat gecreëerd en werkt het doek bovendien als een filter dat de relatieve vochtigheid reduceert. 'Het is een beetje apart dat ik hier sta op 12 december, omdat het vandaag precies één jaar geleden is dat ons bedrijf door vogelgriep werd getrofffen. Maar mooi dat ik zo in het nieuws kom want het is echt nu actueel, en als mijn vinding kan helpen om verspreiding tegen te houden, prima', stelde Hans bij de uitreiking van de prijs behorend bij de titel Agrarisch Innovator 2017. Wij feliciteren Hans en Ymkje met deze prijs. Als betrokken leverancier levert Maatman bruine scharrelhennen op dit bedrijf." (bron: Maatman Pluimvee) Hazenberg heeft er ook een ‘Boerderij ForFarmers Innovatiefonds’ aanmoedigingsprijs voor gekregen.

De volgende stap is nu: wetenschappelijk onderzoeken of de vinding ook echt werkt. Meten is weten, zegt de pluimveehouder. Dineke Rietveld van innovatieplatform Kip van Oranje maakte in 2018 met hulp van Hilko Ellen (Wageningen Livestock Research) en Jeanet van der Goot (Wageningen Bioveterinary Research) een onderzoeksvoorstel. Binnen Avined zullen verschillende partijen zich over dit voorstel buigen. Van collega-pluimveehouders heeft Hazenberg positieve reacties gekregen. Al reageren die niet zozeer op de viruswerende werking als wel op de handige luikjes in het gaas, waarachter lokdozen met rattengif kunnen staan. Achter het gaas telt het als binnen in de stal, daar mag dus gif staan voor binnengebruik. Zodra vaststaat met hoeveel procent het risico op het binnenhalen van het vogelgriepvirus wordt teruggedrongen met het dubbele windbreekgaas, wil de innovatieve pluimveehouder de volgende stap zetten: "We willen tussen de twee gordijnen water laten stromen, als een soort luchtwasser. In de zomer werkt dat verkoelend en als er vogelgriep heerst, kun je er een virusdodend middel aan toevoegen om echt 90, 95 procent zekerheid te krijgen." (bron: Pluimveeweb.nl) Eind 2014 heerste de vogelgriep ook al in het land. Reportage met Hans Hazenberg uit Abbega over de preventieve maatregelen die hij toen genomen heeft.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van de kerk van Abbega.

Reactie toevoegen