Terug naar boven

Status

- Zuid-Holland is een provincie. De hoofdstad van de provincie is Den Haag.

- Anno 2019 telt de provincie Zuid-Holland nog 52 gemeenten, zijnde Alblasserdam, Albrandswaard, Alphen aan den Rijn, Barendrecht, Bodegraven-Reeuwijk, Brielle, Capelle aan den IJssel, Delft, Den Haag, Dordrecht, Goeree-Overflakkee, Gorinchem, Gouda, Hardinxveld-Giessendam, Hellevoetsluis, Hendrik-Ido-Ambacht, Hillegom, Hoeksche Waard, Kaag en Braassem, Katwijk, Krimpen aan den IJssel, Krimpenerwaard, Lansingerland, Leiden, Leiderdorp, Leidschendam-Voorburg, Lisse, Maassluis, Midden-Delfland, Molenlanden, Nieuwkoop, Nissewaard, Noordwijk, Oegstgeest, Papendrecht, Pijnacker-Nootdorp, Ridderkerk, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam, Sliedrecht, Teylingen, Vlaardingen, Voorschoten, Waddinxveen, Wassenaar, Westland, Westvoorne, Zoetermeer, Zoeterwoude, Zuidplas en Zwijndrecht.

Terug naar boven

Ligging

De provincie Zuid-Holland ligt in het westen des lands. De provincie grenst in het N aan de provincie Noord-Holland, in het NO en O aan de provincie Utrecht, in het ZO aan de provincies Gelderland en Noord-Babant, in het Z aan de provincies Noord-Brabant en Zeeland, en in het W aan de Noordzee.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- De provincie Zuid-Holland heeft ca. 1.630.000 huizen met ca. 3.600.000 inwoners op een oppervlakte van ca. 2.815 km2 land. Verder is er nog ca. 604 km2 water. Qua aantal inwoners is dit de grootste provincie van Nederland.

- Databank Zuid-Holland biedt een uitgebreid scala aan actuele rapporten en statistieken m.b.t. de onderwerpen Arbeidsmarkt en economie, Cultuur, Demografie, Gebiedsprofielen, Gezondheid en leefstijl, Inkomen en armoede, Jeugd, Mobiliteit, Onderwijs, Politiek en bestuur, Veiligheid, Wonen en Zorg, deels per gemeente te selecteren.

Terug naar boven

Geschiedenis

De provincie is ingesteld in 1840. Voorheen was er sprake van één provincie Holland, voor het huidige Noord-Holland en Zuid-Holland gezamenlijk.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Zuid-Holland, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Canon van Zuid-Holland (= geschiedenis van de provincie in 50 zogeheten vensters, dat wil zeggen gebeurtenissen die kenmerkend zijn in de geschiedenis van de provincie). Ook via YouTube-filmpjes zijn onderdelen uit de Canon te bekijken.

- Holland Historisch Tijdschrift bestudeert de geschiedenis van de provincies Noord-Holland en Zuid-Holland. Op de site kun je oude jaargangen van het tijdschrift Holland in pdf-vorm raadplegen.

- Portal "Geschiedenis van Zuid-Holland" van het provinciale Erfgoedhuis.

- De publicatie Korte geschiedenis van de grenzen van de provincie Zuid-Holland door drs. J.L. van der Gouw (1961) is via de link ook online te lezen.

- Geschiedenis van het openbaar vervoer in Zuid-Holland.

- Archeologiehuis Zuid-Holland.

- Alle jaargangen van het tijdschrift Archeologische Kroniek Zuid-Holland, dat sinds 1974 wordt uitgegeven, zijn gedigitaliseerd en via de link online te lezen. Er zit een index bij op plaatsnaam. De Archeologische Kroniek is een verslag per gemeente van de archeologische opgravingen in het desbetreffende jaar.

- Geschiedenis van de provincie Zuid-Holland als bestuursorgaan.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De site Staat van Zuid-Holland bevat data, cijfers, kaarten en publicaties over trends, prognoses, analyses en resultaten betreffende deze provincie.

- Zuid-Holland verandert onder invloed van diverse trends en ontwikkelingen in rap tempo. Niet alleen de verstedelijkte regio’s, maar juist ook de regio’s met kleinere kernen hebben te maken met een steeds oudere bevolking, minder voorzieningen, verstoorde doorstroming op de woningmarkt, groei van de zorgvraag en de transitie naar een duurzame samenleving. De Provincie wil gebiedsgericht met de kleine kernen aan de slag en heeft RUIMTEVOLK gevraagd daarvoor de de vitaliteit van een aantal regio’s nader te analyseren: hoe kijkt men naar vitaliteit, hoe staat het er eigenlijk voor en wat wil men bereiken? In de strategische verkenning komt andere het beeld naar voren dat de verschillen tussen steden en kleine kernen groter worden, maar tegelijkertijd juist ook steeds meer vervagen. Deze provincie kent geen tweedeling tussen stad en platteland, maar een rijk palet aan deels complementaire grotere en kleinere kernen. Daardoor ontstaan er nieuwe relaties tussen de opgaven en kansen voor de steden en dorpen. Dit daagt overheden uit meer samenhang te brengen in beleid voor verstedelijking en vitaliteit, en met maatwerk naar elke regio en kern te kijken. (bron: RUIMTEVOLK, oktober 2018)

- De provinciale Visie Ruimte en Mobiliteit (VRM) is in 2014 vastgesteld en nadien diverse malen geactualiseerd. Enkele hoofdpunten: De Provincie wil de ruimtelijke kwaliteit van het Zuid-Hollandse landschap bewaren, maar tegelijkertijd ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen, ook in het buitengebied. Bouwen van woningen en bedrijven buiten het bestaande stads- en dorpsgebied wordt mogelijk, maar alleen wanneer binnen de bestaande bebouwing geen ruimte is, de maatschappelijke behoefte is aangetoond en de nieuwe ontwikkeling bijdraagt aan behoud of verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. De ‘rode contouren’ verdwijnen. Vrijwel heel Zuid-Holland heeft een overschot aan kantoorruimte en geplande nieuwbouw. De provincie wijst in de VRM concentratielocaties met een goede ontsluiting aan. Regionale kantorenvisies onderbouwen de noodzaak om te bouwen. De VRM concentreert winkels zo veel mogelijk in bestaande winkelgebieden om leegstand tegen te gaan. De Zuid-Hollandse agglomeratiekracht is gebaat bij vitale centra. De Provincie licht een en ander in de VRM als volgt toe:

"Provincies voeren de regie over de ruimtelijke ontwikkeling van hun grondgebied. Zij zijn daarvoor de aangewezen bestuurslaag want iedere provincie is weer anders. Elke provincie heeft zijn eigen sociaal-economische ontwikkelingen en mogelijkheden; kansen en opgaven verschillen. Steden, dorpen en landschappen hebben hun specifieke karakteristieken die elke provincie een eigen identiteit geven. Met haar Visie Ruimte en Mobiliteit toont de Provincie Zuid-Holland aan welke meerwaarde deze decentrale ruimtelijke ordening heeft. Het blijkt al uit de combinatie van ruimtelijk beleid en mobiliteitsbeleid in één integraal visiedocument. In weinig gebieden hangen de ruimtelijke ontwikkeling en de mobiliteitsontwikkeling zo sterk met elkaar samen als in deze provincie, met haar internationale economische complexen, hoge verstedelijkingsgraad en open landschappen.

Door de stedelijke ontwikkeling nadrukkelijk te linken aan het mobiliteitsbeleid, kan de Zuidelijke Randstad daadwerkelijk uitgroeien tot één goed functionerende agglomeratie, met alle schaalvoordelen van dien. In die agglomeratie groeien de mainport Rotterdam, de greenports en de stedelijke kennis- en diensteneconomie naar elkaar toe. De drie economische complexen opereren op het wereldtoneel en bevinden zich in elkaars directe nabijheid. Sterkere onderlinge banden, waaronder goede fysieke verbindingen, leveren concurrentievoordelen op die internationaal tellen. Dat geldt in het bijzonder voor de kennisontwikkeling. Vooral op het gebied van energie en water kunnen innovaties toepassing vinden in Zuid-Holland zelf, en tegelijk een exportwaarde vertegenwoordigen. De Ruimtelijke Hoofdstructuur geeft dit alles in beeld weer.

Tot diep in de stedelijke kernen van de agglomeratie dringen groene zones door, die direct in verbinding staan met de omliggende groene ruimte. Dat contrast vormt een waarde op zich. De waterrijke delta is te beleven in drie typen landschap, bepaald door de veenweiden, de rivieren en de duinen. Het verstedelijkingspatroon, de natuurwaarden en het agrarisch gebruik hangen daar direct mee samen. Het beleid van de Provincie Zuid-Holland heeft de ruimtelijke kwaliteit die daaruit volgt hoog in het vaandel staan, maar biedt wel ruimte voor ontwikkeling. Ook in het buitengebied. Een nieuw handelingskader voor ruimtelijke kwaliteit brengt het beste van bescherming en ontwikkeling samen. De behoeften van inwoners en bedrijven in deze provincie verandert als het gaat om woningen, bedrijventerreinen, kantoren, winkels en mobiliteit. Daarom heeft het provinciebestuur de afgelopen jaren de beleidsinzet op de inrichting van de ruimte en de mobiliteit herzien. Vanwege de samenhang is het nieuwe beleid op beide terreinen verenigd in de Visie Ruimte en Mobiliteit (VRM)."

- Structuurvisie Zuid-Holland.

- Ruimtelijke plannen in de provincie Zuid-Holland.

- De Provincie Zuid-Holland heeft een 16-tal Gebiedsprofielen uitgewerkt. De gebiedsprofielen verbeelden en beschrijven de ruimtelijke kwaliteiten en ambities voor een aantal (landelijke) gebieden in de provincie. Hierdoor wordt duidelijk waar rekening mee moet worden gehouden bij nieuwe ruimtelijke ingrepen.

- Harm Veenenbos is sinds september 2016 de provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit in Zuid-Holland. En omdat velen zich zullen afvragen wat dat inhoudt, en "waar dat voor nodig is", laten we hem dat graag zelf toelichten: "Ruimtelijke kwaliteit wordt nog al eens verward met ‘mooi’. Ruimtelijke kwaliteit wordt ook nog al eens gezien als iets wat er nog even ‘bij’ moet. En ruimtelijke kwaliteit wordt vaak gezien als duur. Om maar eens drie verkeerde beelden te noemen. Maar wat is ruimtelijke kwaliteit dan wel? De kwaliteit van de ruimte hangt samen met een functionele en doelmatige inrichting: de gebruikswaarde. Met daarbij de vraag of de inrichting rekening houdt met nieuwe ontwikkelingen en tegen een stootje kan: de toekomstwaarde. En daarnaast of het zorgvuldig en fraai is vormgegeven: de belevingswaarde.

Ik neem als voorbeeld de opkomst van windenergie in ons landschap. Deze ontwikkeling roept vragen op als: Waar is er ruimte voor? Waar waait het veel of is veel energie nodig? Sluit het aan bij het bestaande landschap of ontstaat er een nieuw en boeiend landschap? Tot welke beperkingen leiden gemaakten keuzen en is uitbreiding later mogelijk? Ruimtelijke kwaliteit vraagt dus van de betrokkenen dat zij bij veranderingen vanaf het begin nadenken over de verbetering van de Zuid-Hollandse ruimte. Ruimtelijke kwaliteit gaat over een breder perspectief, over slim combineren, over afstemmen. Ruimtelijke kwaliteit is dus meer het gist in het brood dan de slagroom op de taart.

De provinciaal adviseur heeft een onafhankelijke positie. Vanuit die rol geef ik gevraagd en ongevraagd advies, initieer onderzoek, gesprekken en ateliers. Centraal daarin staat de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in de provincie. Gedeputeerde Staten vindt dit van belang omdat in hun ogen de kwaliteit van de ruimte bijzondere zorg en aandacht vergt in een sterk verstedelijkte provincie als Zuid-Holland. Ik sta open voor vragen zowel vanuit de provinciale organisatie als van andere partijen die betrokken zijn bij de inrichting van de Zuid-Hollandse ruimte."

- In 2018 is LTO Noord gestart met het project 'Waterpark Zuid-Holland'. Hierin staat eigenaarschap van grondeigenaren en -gebruikers centraal bij het onderzoek naar succesvolle businesscases met synergie van landbouw, natuur, recreatie en waterbeheer. Met het Waterpark wil LTO Noord ruimte maken voor innovatie en gebruik maken van lokale initiatieven en ideeën voor opgaven rondom het beheer van landschap, water, natuur, duurzame voedselproductie, recreatie en toerisme en alle andere vormen van landgebruik. Hiermee wordt bijgedragen aan het versterken van regionale voedselketens en de biodiversiteit, versterking van de sociale cohesie in het landelijk gebied en nieuwe verbindingen met de stad. In de loop van 2018 selecteert LTO Noord aan de hand van input van agrariërs uit de regio 2 of 3 polders waarvoor ze een business case gaan uitwerken.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden en cultureel erfgoed

- Erfgoed is het behouden waard. Overal in de provincie zetten erfgoedinstellingen, gemeenten, vrijwilligers, scholen en burgers zich in voor het behouden, benutten en beleven van erfgoed. Erfgoedhuis Zuid-Holland ondersteunt, verbindt en inspireert erfgoedbetrokkenen bij het in stand houden en ontsluiten van cultureel erfgoed. Samen met het provinciale Landschapsbeheer en Zuid-Hollands Landschap hebben ze een gemeenschappelijke ambitie: beter behoud en meer beleving van natuur, erfgoed en landschap in deze provincie. Om de samenwerking verder te intensiveren, huizen de instanties sinds 2013 in een gezamenlijk pand in Delft.

- Cultuurhistorische Kaart Zuid-Holland.

- Handreiking herbestemming cultureel erfgoed in Zuid-Holland.

- Rapport 'Zicht op nieuw gebruik van de molen. Mogelijkheden voor een duurzame exploitatie van de historische windmolen' (in Zuid-Holland) (2011).

- De Provincie Zuid-Holland gaat haar erfgoedbeleid de komende jaren concentreren op 7 gebieden, die een bepaalde samenhang vertonen. Zij noemt dat 'erfgoedlijnen'. Het betreft: Goeree-Overflakkee, de Landgoederenzone, de strook langs de Schie / Vliet (trekvaarten), de Atlantikwall, de Limes, de Oude Hollandse Waterlinie en de Waterdriehoek Drechtsteden / Dordrecht.

- "Hollands Buiten is het merkcollectief waarmee tientallen landgoederen en buitenplaatsen in de provincie Zuid-Holland zich bij een breed publiek onder de aandacht brengen. Deze "buitens" liggen verspreid op een eeuwenoude duinrug, die vanaf Hillegom in het noorden tot het Westland in het zuiden evenwijdig langs de kustlijn loopt. Ieder landgoed of buitenplaats is uniek: het zijn prachtige plekken vol verhalen die het landschap karakter geven. Ligging in het landschap. Gezamenlijk vertellen deze landgoederen en buitenplaatsen het verhaal van adel en welvarende stedelingen die veelal tijdens de Gouden Eeuw een zomerverblijf buiten de stad bouwden. Toen de handel in de Hollandse steden floreerde werd het voor de ‘gewone burger’ mogelijk te investeren in een buitenhuis. Bij het zoeken naar een locatie werd slim gebruik gemaakt van de strandwallen en -vlaktes in het landschap. Dit was droge zandgrond, waar goed op gebouwd kon worden. Ook de trekvaarten waren bepalend voor de ligging van de buitenplaatsen. Via het water konden de bewoners met de trekschuit hun huizen bereiken. Er waren immers nog bijna geen wegen.

Groene oases. Inmiddels ziet het landschap er heel anders uit. De "wildernis" van toen heeft plaatsgemaakt voor steden, wegen en spoorlijnen. Desondanks zijn er opvallend veel buitenplaatsen en landgoederen bewaard gebleven. In het meest verstedelijkte gebied van Nederland vormen ze nog altijd groene oases van rust, waar je tot rust kunt komen en je kunt laten terugvoeren in de tijd. Overal is de bijzondere geschiedenis voelbaar. Niet alleen in de prachtige huizen en historische interieurs, maar ook in de omliggende landschapstuinen en parkbossen. Hollands Buiten brengt je plekken vol verhalen van de vroegere bewoners. Over de initiatiefnemers. Hollands Buiten heeft als doel om de bewoners en bezoekers van de provincie te laten kennismaken met de landgoederen en buitenplaatsen in hun nabije omgeving. Het zijn vaak onbekende plekken, die het ontdekken meer dan waard zijn. Hollands Buiten is een initiatief van de erfgoedlijn Landgoederenzone Zuid-Holland van de Provincie."

- Elektriciteit in elk huis is o.a. mogelijk dankzij transformatorhuisjes. Hoewel de ietwat mysterieuze huisjes vaak over het hoofd worden gezien, is er van alles over te vertellen. Sommige zijn zelfs aangewezen als gemeentelijk of rijksmonument. Eén ding hebben alle trafohuisjes gemeen; de stalen deuren met een bliksemflits er op en het woord ‘levensgevaarlijk’. - Esther Leenheer neemt je in dit artikel mee in de wereld van de trafohuisjes in Zuid-Holland.

- "Eigenaren van (leegstaand) rijksmonumentaal religieus, agrarisch of industrieel erfgoed in Zuid-Holland kunnen tot en met eind 2020 blijven rekenen op advies en steun van de 3 huidige provinciale 'aanjagers voor herbestemming'. Vanaf januari 2021 zal de provincie de succesvol gebleken aanjaagfunctie continueren. Deze zal vanaf dan bij de provincie worden voortgezet door één fulltime aanjager, die op alle 3 de disciplines gaat adviseren en ondersteunen. Dreigende leegstand. In november 2017 besloot de provincie de herbestemming van rijksmonumentaal religieus, agrarisch en industrieel erfgoed te versnellen, omdat vooral hierbij veel leegstand, en daarmee verval, dreigde. Er werd een drietal parttime aanjagers aangesteld, die sindsdien actief deelnemen aan het vinden van oplossingen voor (langdurige) leegstand en herbestemming. De aanjagers zijn per 1 juli 2018 extern ingehuurd als experiment voor één jaar, wat daarna met nog een jaar is verlengd tot 1 augustus 2020.

Praktisch en laagdrempelig maatwerk. Inmiddels is de aanjaagfunctie, en de invulling daarvan door de 3 aanjagers, door een onafhankelijk bureau geëvalueerd, waarbij de uitkomsten positief waren. Het evaluatierapport laat zien dat de huidige werkwijze, die wordt gekenmerkt door praktisch en laagdrempelig maatwerk, goed aanslaat. De aanjagers vervullen de rol van wegwijzer, verbinder en vertrouwenspersoon. Eigenaren voelen zich geholpen. Ze staan er niet alleen voor. De provincie Zuid-Holland wordt daarbij gezien als een logische schakel tussen lagere en hogere overheden in combinatie met verbindingsmogelijkheden met andere beleidssectoren, zoals ruimtelijke ordening, gebiedsontwikkeling en toerisme.

Vergroten kansen op herbestemming. De provincie komt hierbij positief in beeld bij eigenaren en gemeenten. De werkwijze sluit aan op de doelstelling van het provinciaal beleid om kansen op herbestemmen te vergroten. De aanjagers zijn vanaf juli 2018 tot op heden (zomer 2020) betrokken bij 51 projecten, waarvan 7 tot succesvolle herbestemming hebben geleid. De overige 44 projecten lopen nog en bevinden zich in diverse stadia van herbestemming. In 7 andere provincies wordt ook ondersteuning geboden bij het herbestemmen van rijksmonumenten. In het rapport worden deze in vogelvlucht beschreven om inspiratie te bieden. Voor inzage in het evaluatierapport kun je contact opnemen met ons Klant Contact Centrum. Zuid-Holland is rijk aan monumentale gebouwen. De Provincie zet zich actief in voor behoud en restauratie van rijksmonumenten. Rijksmonumenten vertellen het verhaal van de provincie en verlenen kwaliteit en identiteit aan hun omgeving. Wij koesteren deze monumenten, waaronder de molens, landgoederen, kerkgebouwen en agrarische en industriële objecten. Zeker voor die monumenten die leegstaan of leeg dreigen te komen, bevorderen wij daarnaast graag herbestemming. Zo krijgt het pand weer een mooie nieuwe functie en biedt dit tevens kansen voor economische spin-off." (bron: Provincie, juli 2020)

- "De provincie Zuid-Holland wil 23 brugwachtershuisjes een nieuwe bestemming geven. Het huisje bij de Oude Tolbrug in Voorburg is op 4 september 2020 door gedeputeerde Floor Vermeulen van Verkeer en Vervoer symbolisch overgedragen aan Stichting Brugwachtershuisjes. Volgens de stichting is de overdracht van 23 brugwachtershuisjes uniek in Nederland. De huisjes worden niet meer gebruikt doordat steeds meer bruggen op afstand worden bediend. Ze worden vanaf nu door de provincie geschikt gemaakt voor een nieuwe rol. Het brugwachtershuisje bij de Oude Tolbrug is het eerste pandje uit de reeks dat is opgeknapt en door Stichting Brugwachtershuisjes wordt verhuurd. In het huisje komt een coachingpraktijk van Arjan uit de Bosch, waarbij mensen worden begeleid in het optimaal inzetten van hun talent. Eerder dit jaar sloot de provincie hiervoor een overeenkomst met Stichting Brugwachtershuisjes voor een periode van 5 jaar met de mogelijkheid om 5 keer 1 jaar te verlengen. De provincie blijft eigenaar van de huisjes en is verantwoordelijk voor het groot onderhoud. De stichting is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beheer en exploitatie en zal de exploitatie uit de huuropbrengst bekostigen. Voor het dagelijks beheer schakelt zij Villex in.

Erfgoed. De brugwachtershuisjes zijn een belangrijk element binnen de erfgoedlijn Trekvaarten. Deze provinciale erfgoedlijn vertelt over 'de Intercity van de Gouden Eeuw'. Eeuwenlang waren de historische trekvaarten de belangrijkste manier van vervoer, van goederen maar ook van mensen. De trekvaarten zijn van belang geweest voor de economische ontwikkeling van onze oude Hollandse steden. Vooral dankzij provinciale subsidie heeft Stichting Brugwachtershuisjes de afgelopen jaren meerdere projecten uitgevoerd om dit verhaal meer zichtbaar, beleefbaar en toegankelijk te maken. Zo zijn er informatiepanelen geplaatst en tentoonstellingen en dichtwedstrijden georganiseerd. Provincie Zuid-Holland koestert haar vaarwegen en het unieke wat er langs staat. De trekvaarten zijn een belangrijk stuk cultureel erfgoed. De brugwachtershuisjes dragen hieraan bij." (bron: Stichting Brugwachtershuisjes, september 2020)

Terug naar boven

Evenementen

- Boerderijenstichting Zuid-Holland heeft van 2003 t/m 2013 in totaal 17 Verlichte Boerderijen-routes georganiseerd. Of en wanneer dit evenement weer een vervolg krijgt, is nog niet bekend.

- Agenda van Rommelmarkten e.d. die de komende tijd in Zuid-Hollandse plaatsen worden gehouden.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Fietsers geven hun fietstocht in Zuid-Holland gemiddeld het cijfer 7,7, blijkt uit onderzoek van de ANWB. Een hoog cijfer, maar er is nog ruimte voor verbetering. Met name aan rustpunten is nog behoefte. Daarom heeft de Provincie in 2018 100 extra bankjes geplaatst, zodat er langs de fietspaden nog meer aantrekkelijke rustpunten zijn gekomen. En wie weet beter waar die bankjes moeten komen dan de fietser zelf? Fietsers hebben daarom aan de Provincie hun favoriete locatie kunnen doorgeven. Op de 100 mooiste locaties zijn de bankjes ook daadwerkelijk geplaatst. Daarbij houdt de provincie ook rekening met zaken als verkeersveiligheid en de spreiding van de bankjes over de provincie.

- "De intensivering en schaalvergroting in de Nederlandse landbouw hebben geleid tot (sterk) teruglopende aantallen vogels, insecten en planten in het landelijk gebied, een verlies aan landschap en het achteruitgaan van de economische positie van de landbouwsector. De provincie Zuid-Holland en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hebben de ambitie uitgesproken voor een verduurzaming van de landbouwsector. Tegelijk groeit bij het publiek het besef dat een goede balans tussen productie en natuur in de landbouw noodzakelijk is én dat de consument daar een verantwoordelijkheid in heeft. Een oplossing zien wij in natuurinclusieve landbouw. Dat is een duurzame, minder intensieve vorm van landbouw, waarbij in de bedrijfsvoering optimaal gebruik wordt gemaakt van natuurlijke hulpbronnen en de natuurlijke omgeving. Natuurinclusieve landbouw maakt gebruik van wat de natuur op, om en onder het bedrijf te bieden heeft. Met als resultaat: meer biodiversiteit, minder CO2-uitstoot, een aantrekkelijker landschap en een gezonde, rendabele landbouw.

Er is een groeiende belangstelling in de sector voor een andere bedrijfsvoering die ruimte biedt aan de zorg voor natuur en landschap. Meer en meer boeren in ons land zien de voordelen van duurzaam bodembeheer, vernatting en kruidenrijke graslanden. Hier ligt een kans om ook echt verandering te realiseren. Daarbij is het aanbod van nieuwe kennis en zijn aansprekende voorbeelden, en de mogelijkheid om ervaringen te delen, van groot belang. Daarom gaan we via Natuurlijkboeren.nl gemotiveerde boeren, collectieven van agrariërs, vrijwilligers en maatschappelijke organisaties in de provincie inspireren, stimuleren en ondersteunen om de weg op te gaan richting natuurinclusieve landbouw. We publiceren de verhalen van boeren die natuurinclusief werken, relevante rapporten en artikelen, verslagen van bijeenkomsten en nieuwe bedrijfs- en verdienmodellen. Zo helpt Natuurlijkboeren.nl boeren in de provincie om de bedrijfsvoering zo in te richten dat deze bijdraagt aan een rijke biodiversiteit en een goede boterham." (aldus Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, april 2019)

- 300 vertegenwoordigers van organisaties vanuit de hele provincie hebben inbreng geleverd voor de provinciale Visie Rijke Groenblauwe Leefomgeving. Zij willen een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving om in te wonen en te werken, die toegankelijk is voor iedereen. Met natuur en landschap dat begint bij de voordeur en zich uitstrekt tot de kernen van natuurgebieden. De betrokkenen willen stad en ommeland beter met elkaar verbinden via een netwerk van water en groen. Daarmee verbetert het leefklimaat in de steden en worden de stiltekernen in natuurgebieden ontlast. Ook gaan zij burgerinitiatieven versterken en de biodiversiteit vergroten. Het agrarische landschap wordt veerkrachtig, gevarieerd en duurzaam. Eind 2018 zijn de inspraakreacties besproken in Provinciale Staten, waarna de definitieve visie is vastgesteld. De betrokken partijen verwerken de opgaven uit de visie in een Uitvoeringsagenda. Daarin komen concrete voorstellen en projecten die samen leiden tot aanzienlijke extra investeringen in water en groen. Alleen al de provincie investeert nu op jaarbasis ruim 200 miljoen euro in een groen en waterrijk Zuid-Holland.

- "Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland hebben in januari 2021 een plan van aanpak voor de realisatie van de natuurdoelen in de provincie naat de Provinciale Staten gestuurd. Daarin wordt de strategie beschreven voor het realiseren van de opgave binnen het Natuurnetwerk Nederland. Het gaat om de marsroute die leidt naar de besluitvorming over een aangepaste realisatiestrategie voor het Natuurnetwerk Nederland (NNN). De besluitvorming daarover zal in juli 2021 plaatsvinden. Rijk en de provincies hebben afgesproken dat de provincies verantwoordelijk zijn voor het realiseren van het Natuurnetwerk Nederland vóór 2027. Voor onze provincie betekent die afspraak dat van 2021 tot 2027 nog 3.300 hectare van het netwerk gerealiseerd moet worden. De realisatiesnelheid lijkt momenteel niet voldoende om de deadline te halen. Daarom wordt de huidige realisatiestrategie voor het natuurnetwerk geactualiseerd. Het provinciebestuur ziet kansen om de realisatie van het resterende deel van de opgave te versnellen en beter te borgen. De meerkosten kunnen daarbij volgens het provinciebestuur worden gedekt vanuit het bestaande programma in combinatie met de aanvullende middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld in het kader van het nieuwe Programma Natuur." (bron: Provincie, januari 2021)

- Gedetailleerde informatie over ontstaan en ontwikkeling van de regionale landschappen in de provincie, vind je in de - via de link ook online te lezen - studie Ontgonnen Verleden. Historisch-geografische regiobeschrijvingen betreffende de provincie Zuid-Holland (148 pagina's, Ministerie van LNV, 2009).

- Vind je het leuk om te fietsen of te wandelen in de natuur of in een landelijke omgeving? Dan is starten vanuit een TOP een goed idee. TOP staat voor Toeristisch Overstappunt. Dit is een startpunt waar je de auto kunt achterlaten om vandaar heerlijk te fietsen of te wandelen in een landelijke omgeving. Vanaf elke TOP kun je bewegwijzerde wandelroutes en fietsroutes volgen, die je laten kennismaken met de mooiste plekjes. Bij een aantal TOP's staan ook vaarroutes vermeld. De TOP website bevat honderden routes van Zuid-Holland, Utrecht-West en Noord-Brabant. Van bijna alle routes kun je gratis kaartjes downloaden op je smartphone of uitprinten.

- Voor het ontwikkelen en beheren van natuur is het Subsidiestelsel Natuur en Landschap in uitvoering. Onderdeel van dit stelsel is het Natuurbeheerplan. De actuele leefgebieden waarbinnen agrarisch natuurbeheer kan plaatsvinden, natuurbeheertypen en ambitiedoelen zijn in het natuurbeheerplan vastgesteld. Het Natuurbeheerplan geeft aan waar welke mogelijkheden bestaan voor subsidiëring van natuurterreinen, agrarisch natuurbeheer en landschapselementen in Zuid-Holland. Grondeigenaren en -beheerders kunnen met het Natuurbeheerplan bepalen welk type subsidie op hun terrein van toepassing is. Jaarlijks wordt door Gedeputeerde Staten een geactualiseerd Natuurbeheerplan vastgesteld. In maart 2021 hebben Gedeputeerde Staten het Ontwerp Natuurbeheerplan 2022 vastgesteld.

- Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland (NMZH) staat midden in de Zuid-Hollandse maatschappij. Zij werken aan een duurzame ontwikkeling en kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de provincie en zoeken naar een goede balans tussen economie, ecologie en sociale belangen. Ze hebben een sterke focus op duurzame, integrale gebiedsontwikkeling op bovenlokaal niveau. Ze stellen zich constructief op en brengen kennis en expertise in op het gebied van milieu, duurzaamheid, gebiedsontwikkeling en omgevingskwaliteit bij provinciale beleidsprocessen en maatschappelijke besluitvormingsprocessen. Als onafhankelijke belangenbehartiger volgen zij daarbij kritisch de bredere natuur- en milieuagenda en geven zij een gezicht en een stem aan natuur en milieubelangen in de provincie.

- IVN Zuid-Holland werkt als beroepsorganisatie en met vele betrokken vrijwilligers aan een duurzame samenleving. Ze laten jong en ouder de natuur beleven: in de achtertuin, in de wijk en in natuurgebieden. Dit doen ze in samenwerking met een enorm netwerk van professionals: terreinbeheerders, recreatiesector, onderwijs, voedingssector, overheden en andere partners.

- Natuurgebieden in Zuid-Holland van Natuurmonumenten.

- "In het project ‘De berm komt tot bloei’ zet de provincie Zuid-Holland ecologisch beheer in langs circa 674 kilometer provinciale weg, zodat er meer soorten planten en insecten kunnen leven. Projectleider Joost Smits: “Aanleiding voor het project waren de berichten in de media over insectensterfte. We wilden verschillende functies bovengronds en ondergronds bij elkaar brengen in een nieuw bermbeleid. Zoals: hoe gaan we om met bomen en met de leidingen die lopen in de bodem? Ecologisch bermbeheer bleek daar goed mee te combineren. In 2016 stelde de provincie het beleid vast om de bermen van de provinciale wegen ecologisch te gaan beheren. Het nieuwe beheer komt neer op minder maaien, anders maaien en op een ander moment, waarbij we rekening houden met het leefgebied van insecten. We verschralen de grond en maken de bermen bloemrijker. Dat proces duurt zo’n vijf tot zeven jaar tot het klaar is. Aan het eind van de rit zorgt dat er ook voor dat het gras minder hard gaat groeien, waardoor je op lange termijn minder hoeft te maaien. Meer biodiversiteit draagt verder bij aan een mooie leefomgeving en kan een bijdrage leveren aan duurzame landbouw.”

“Onze stelregel is: lang wat kan, kort wat moet, maar veiligheid eerst. We maken maaitekeningen waarbij de berm in verschillende zones wordt ingedeeld: een zone met hoge maaifrequentie voor stukken waar de veiligheid voorop staat en andere zones die we ecologisch zo goed mogelijk willen beheren. Vroeger werd in het voorjaar, zomer en najaar de hele berm gemaaid, nu maaien we alleen de opstelstrook en zichthoeken langs de weg als dat nodig is en de ecologische zone een tot twee keer per jaar. We laten hele stukken berm met rust waar dat kan, zodat er overwintergebied is voor insecten. Voorheen maaiden we met een machine die het gewas kort sloeg in kleine flintertjes en het liet liggen (klepelbeheer). Dan krijg je bij iedere maaibeurt een ophoping van voedingsstoffen. Dat zorgt voor eentonig gras. Een hoogwaardige kwaliteit berm heeft veel verschillende soorten grassen en kruiden, waardoor insecten meer stuifmeel kunnen vinden om van te leven. Het maaisel blijft eerst maximaal vier dagen liggen, zodat zaden kunnen uitvallen en insecten en kleine dieren de kans hebben om eruit te kruipen. Daarna voeren wij het af: zo zorgen we voor een verschraling van de grond. Op deze manier komen er meer soorten grassen en kruiden door elkaar te staan.”

“Voorheen maaiden we alles in één keer weg, nu maaien we afgestemd op de bloeiperiode. Dat is een grote winst: we creëren in één klap meer leefgebied en voedsel voor insecten. Een goede kwaliteit berm bloeit lang – die heeft een lange bloeiboog: de berm bloeit dan vanaf het voorjaar tot in de zomer en het najaar, zodat insecten daar de hele periode van kunnen leven. Dan heb je veel verschillende soorten planten nodig die allemaal op een ander tijdstip bloeien. Ook wachten we met maaien tot de bloemen zijn uitgebloeid, zodat de zaden kunnen uitvallen. Je moet de natuur de kans geven om zichzelf te verbeteren. We hebben het ecologisch beheer langzaam opgebouwd. In 2017 begonnen we op een aantal oefenwegen, dat hebben we kleinschalig uitgebreid en in 2018 begon het grootschalig ecologisch beheer. Dat is wel een hele verandering, ook voor de buitendienst die de bermen beheert: van ‘kort, glad, strak en netjes’ naar een wat ruigere aanblik. Het provinciale bermbeheer omvat 674 kilometer weg: in 2020 verwachten we bijna het gehele areaal ecologisch te beheren. Dan starten we met het monitoren van de aanwezige planten. Met een grotere variatie aan plantensoorten versterken we het leefgebied voor insecten.”

“Dat kunnen we niet alleen: provinciale wegen lossen maar een deel van het probleem van de insectensterfte op. Hoe meer mensen meedoen, hoe groter het netwerk van bloeiende gebieden in het landschap. Daarom vragen we hulp aan de gemeenten en terreinbeheerders. Wie interesse heeft om deze aanpak voor de omschakeling naar ecologisch beheer in het eigen gebied toe te passen, bieden we alle producten aan die wij in dit proces gemaakt hebben, van beleid tot zaaimengsels. Ook werken we veel samen met lokale initiatieven, zoals Stichting Blauwzaam, die in de Alblasserwaard het ecologisch beheer verbetert, en het Groene Cirkels Bijenlandschap-project (dat in de alinea hierna wordt beschreven, red.). We vinden het belangrijk om ook iets te doen voor wilde bijen en andere bestuivers. Zo maken de buitendienstmedewerkers samen met de aannemer bijenhotels voor in de rayons, met ons eigen afvalhout. Daar worden ze steeds beter in. De gaatjes voor de insecten boren we op aanraden van onze ecoloog aan de kopse kant van de stammen. Ook leggen we er een zandvlakte voor, zodat de bijen ook in het zand kunnen nestelen. Als locatie voor het bijenhotel kiezen we een plek met voldoende leef- en voedselgebied in de buurt. Door op die manier naar de bermen te kijken, leren we bij over het ecologisch bermbeheer en dat creëert begrip en draagvlak bij de mensen die het in de praktijk uitvoeren.” (bron: Provincie Zuid-Holland, november 2019)

- De gemeenten Zoeterwoude, Alphen aan den Rijn, Leiderdorp, Zoetermeer en Leiden hebben in 2018 als eerste gemeenten in Nederland de eretitel “bijvriendelijke gemeente” gekregen. Wetenschappers, bedrijven, terreinbeheerders, agrariërs en burgers werken binnen deze gemeenten mee aan het bijenlandschap. Natuur en land- en tuinbouw zijn afhankelijk van bijen en andere bestuivers, maar wereldwijd, en ook in Zuid-Holland, gaan bijen en bestuivers al jaren fors in aantallen achteruit. "In de Groene Cirkel Bijenlandschap werken we sinds 2015 met heel veel partijen aan een bloemrijk netwerk dat (wilde) bijen voldoende voedsel en nestgelegenheid biedt en het landschap aantrekkelijker en kleurrijker maakt. Het is onderdeel van Groene Cirkels, het samenwerkingsverband van de Provincie, Heineken en Wageningen Environmental Research (voorheen Alterra), dat zich richt op een klimaatneutrale Heineken-brouwerij, een duurzame economie en een aangename leefomgeving in de regio.

Waarom een bijenlandschap? 4 goede redenen: omdat het nodig is voor bestuiving, nu en in de toekomst; omdat het mooi is; voor de honingproducent; omdat we er wat aan kunnen doen. Van een balkon of geveltuin maak je zó een bijenparadijs. Echt zoden aan de dijk zet het wanneer meerdere partijen samenwerken en hun tuin of terrein bijvriendelijker maken. Zo kan een regionaal netwerk voor bijen, hommels en zweefvliegen ontstaan. Een landschap dat bestuiving verzekert én zorgt voor een aantrekkelijke leefomgeving. Iedereen kan een schakeltje in dit netwerk worden en bijdragen aan het bijenlandschap in de regio. Bekijk ook deze playlist van Ted Talks: ‘Why we need bees’.

In de Groene Cirkel Bijenlandschap werken we aan het terugdringen van de wintersterfte bij de honingbij (onder de 10%) en de achteruitgang van de hommel en de wilde bij. Dit doen wij door meer voedsel en nestgelegenheid te bieden, het landschap aantrekkelijker en kleurrijker te maken en door behoedzaam om te gaan met chemische middelen. Wetenschap, overheden, het bedrijfsleven, beheerders van gebieden en maatschappelijke organisaties werken samen met boeren, imkers en burgers om onze ambitie te realiseren en de bij een goede toekomst te geven. We mobiliseren binnen Nederland een uniek brede samenwerking om een regionaal netwerk van bloemrijke tuinen, erven, parken, bermen, bedrijventerreinen, recreatie- en natuurgebieden en nestelplekken te krijgen voor bestuivende insecten." Monitoring in de afgelopen jaren wijst uit dat de resultaten veelbelovend zijn. In 2015 zijn 68 bijensoorten vastgesteld in het Bijenlandschap, in 2018 zijn dit er 91. De totale soortenrijkdom is dus met 34% gestegen. De resultaten zijn natuurlijk per monitoringslocatie verschillend, maar op een ruime meerderheid (twee derde) van de plekken is het soortenaantal hoger dan in 2018. Het gemiddelde aantal soorten per locatie is met 21% toegenomen.

- Het Zuid-Hollands Landschap stelt natuur veilig door gebieden aan te kopen, deze te onderhouden en voor iedereen toegankelijk te maken. Dat doen ze al sinds de oprichting van de stichting in 1934. Dankzij de hulp van vele vrijwilligers, 50.000 Beschermers en bedrijfsvrienden maken ze Zuid-Holland steeds een beetje mooier. Een van de speerpunten van Zuid-Hollands Landschap is het beschermen van weidevogels en het zorgen voor betere leefomstandigheden voor deze vogels. Sinds 1960 is het totale aantal weidevogels met 60 tot 70% afgenomen. Vooral de veldleeuwerik, grutto en kievit hebben het zwaar. Sommige soorten, zoals zomertaling en kemphaan, zijn zelfs al helemaal uit de provincie verdwenen. De gebieden van Zuid-Hollands Landschap laten steeds betere cijfers zien, maar daarvoor moeten ze wel alles uit de kast halen:

Ze zorgen samen met boeren waar mogelijk voor een hoog waterpeil. Ideaal voor weidevogels, want in drassige percelen kunnen ze makkelijk naar wormen pikken; ze ontwikkelen kruiden- en bloemrijk grasland, waar veel insecten op af komen. Dit is een belangrijke voedselbron voor jonge kuikens; ze maaien gefaseerd en zorgen voor voldoende variatie. Grutto's, kieviten en scholeksters zijn gek op dit gevarieerde grasland; ze voeren het maaisel zoveel mogelijk af, zodat de grond verschraalt. In vergelijking met de intensieve akkerbouw gebruiken ze aanzienlijk minder mest; ze creëren rust tijdens het broedseizoen door gebieden af te sluiten. Vanachter de kijkschermen kun je dan toch van de vogels genieten zonder ze te storen. - Help mee en word Beschermer van het Zuid-Hollands Landschap. - In deze video blikt boswachter Mirjam terug op de resultaten die Zuid-Hollands Landschap in 2020 heeft bereikt. "In onze gebieden vind je ook prachtige landgoederen - Nieuw Leeuwenhorst, Huys te Warmont, Ockenburgh en Mildenburg - en markante monumenten. Plekken waar cultuur, natuur en historie bij elkaar komen. Het Zuid-Hollands Landschap beheert de parken en bossen die oorspronkelijk bij de landhuizen hoorden. Kijk in deze video mee over de schouders van boswachter Mirjam en geniet van de bijzondere beelden!"

- De provincie Zuid Holland trekt 3 miljoen euro uit voor het verbeteren van ruiterpaden. Op dit moment is 20 procent van de Zuid-Hollandse natuur- en recreatiegebieden toegankelijk voor ruiters en telt de provincie enkele honderden kilometers aan ruiterpad. De provincie heeft in 2018 in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers vanuit de paardensport een Ruiterpadenplan opgesteld. In eerste instantie worden bestaande routes aangepakt, bijvoorbeeld omdat de ondergrond te zacht of te nat is. Ook worden ontbrekende onderdelen toegevoegd. Dat kan gaan om het verruimen van de toegangsregels of het aanleggen van een veilige oversteek bij kruisende wegen. Dit komt zowel de veiligheid als de verbindingen in het routenetwerk ten goede. In december 2018 worden de plannen voor de volgende fase van het Ruiterpadenplan uitgewerkt en gepresenteerd. Dan komen ook nieuwe routes in beeld. Zowel de provincie als paardenliefhebbers zouden graag een betere spreiding van beschikbare routes over de provincie zien. Op dit moment liggen de meeste ruiterpaden langs de kust, rondom Rotterdam en Den Haag en op Goeree-Overflakkee. Ook elders in de provincie is behoefte aan mogelijkheden om paard te rijden. (bron: Provincie Zuid-Holland, 4-7-2018)

- "De idylles van de Vlinderstichting zijn een landelijk succes. Nu heeft ook Zuid-Holland de aanleg van idylles omarmd. Bezoekers en bewoners kunnen in verschillende steden en dorpen genieten van dertig nieuwe bloemweides. Sinds 2013 werken omwonenden, groene organisaties, gemeenten, schoolklassen en woningbouwcorporaties door heel Nederland samen aan idylles: bloemrijke percelen waar bestuivers als vlinders, bijen en zweefvliegen weer voedsel en leefgebied vinden, en waar de mensen kunnen genieten van kleurige, geurige natuur. De provincie heeft al flink wat bloemrijke plekken aangelegd; toch valt er nog veel winst te behalen voor de bij en de vlinder. Daarom heeft de Vlinderstichting in opdracht van de Provincie tussen 2017 en 2019 twintig nieuwe idylles aangelegd in dorpen en steden. Met financiële steun vanuit het Fonds1818 kwamen daar nog eens tien extra idylles bij.

Streekeigen, meerjarige planten. Geïnteresseerden konden een locatie voorstellen bij de Vlinderstichting voor een mogelijke idylle. Werd die geschikt bevonden, dan konden ze vervolgens ook helpen met het zaaien of planten. Betrokken bewoners zaaiden zelf de idylles in, vaak samen met bestuurders en schoolklassen uit de buurt, bijvoorbeeld in Delfgauw, Middelharnis, Nootdorp en de Krimpenerwaard. Zo maken omwonenden en bezoekers kennis met biodiversiteit in hun eigen woonwijk. Vaak borgt de gemeente als eigenaar van de grond het beheer, op een insectvriendelijke wijze. De meeste idylles werden ingezaaid met een mengsel van streekeigen, meerjarige planten. Na een jaar of twee komt op deze plekken een bloemenweide op die ook kleurrijk blijft. Ook hebben een aantal gemeentes openbaar groen omgevormd tot insectenvriendelijke gebieden, zoals langs een bestaande weg of in een groenstrook. De bloemrijke weiden dragen bij aan het leefgebied van een aantal icoonsoorten die belangrijk zijn voor het behoud van alle natuur in Zuid-Holland, zoals de argusvlinder, de weidehommel en de zeldzame zandhommel.

Inwoners actief betrekken. In de komende jaren worden de idylles geëvalueerd om te zien wat voor insecten en planten zich er thuis voelen en of mensen er ook goed gebruik van kunnen maken. Daarop wordt de inrichting en het beheer eventueel aangepast. De aanleg van de bloemenweides sluit aan bij de ambitie van de provincie Zuid-Holland om ook buiten beschermde natuurgebieden biodiversiteit te versterken, en om inwoners actief te betrekken bij groen in hun directe omgeving. Weet jij een mooie plek voor de aanleg van een idylle bij jou in de buurt? Op deze pagina van de Vlinderstichting vind je meer tips en informatie over het project." (bron: Provincie, februari 2020)

- "Nationaal Park Hollandse Duinen i.o. beslaat het brede Zuid-Hollandse kustgebied van Hoek van Holland in het zuiden tot Hillegom in het noorden. Het is ook de naam van de stichting waarbinnen Dunea, Staatsbosbeheer en provincie Zuid-Holland samenwerken met gemeenten, terreinbeheerders en anderen, om stad, natuur, landschap en zee te verbinden voor iedereen. Het doel is het gebied, bestaande uit oude en jonge duinen in stedelijke omgeving veerkrachtig, aaneengesloten en beleefbaar te maken en te houden. De Hollandse kustnatuur is uniek vanwege de kwaliteit van de natuur en de ligging bij het stedelijk gebied."

- "Op 9 december 2020 is de officiële status van nationaal park aangevraagd door Hollandse Duinen bij het ministerie van LNV. De samenwerking van Dunea, Staatsbosbeheer, de provincie Zuid-Holland en 53 gebiedspartners in de drukste provincie van Nederland kan daarmee rekenen op de energie en steun van een brede coalitie van organisaties. Zo wordt het mogelijk de ambities van dit nationaal park nieuwe stijl waar te maken. Ambities die de partners afzonderlijk niet voor elkaar zouden kunnen krijgen: een duurzaam, veerkrachtig en toegankelijk nationaal park dat de waarde van het gebied voor mens, plant en dier versterkt en vergroot.

Nationaal Park nieuwe stijl. Hollandse Duinen kiest als een van de eersten in Nederland voor een toekomst als nationaal park Nieuwe Stijl. Een gebied dat begint in zee en loopt tot de laatste landinwaarts gelegen strandwal, met waardevolle natuur, bijzondere landschappen, cultuurhistorie, dorpen, steden en economische bedrijvigheid Een park dus dat niet alleen uit één natuurgebied bestaat maar een groot samenhangend landschap omvat: de brede kuststrook van Hoek van Holland tot Hillegom.

Verbinding van stad en land, verbinding van partners. Het gebied dat ligt in de drukste provincie van Nederland maakt genieten en ontspannen voor inwoners en recreanten mogelijk. Het voorziet in een stevige kustverdediging, hoge kwaliteit drinkwater, economische bedrijvigheid en de broodnodige biodiversiteit. Bijna 7000 verschillende soorten planten, vogels, zoogdieren, dagvlinders en libellen zijn geteld. “Als één ding in dit corona-jaar duidelijk is geworden, dan is het wel dat de aanwezigheid van natuur dicht bij mensen een noodzaak is en geen luxeartikel,” concludeert Wim Drossaert, directeur van Dunea en voorzitter van NPHD, “Nu we met ruim 50 partners zijn, kunnen we die natuur en de drinkwatervoorraad beter beschermen en onze gezamenlijke ambities voor dit prachtige nationaal park waarmaken.”

Uitdagingen. Een bundeling van krachten is in deze tijd extra belangrijk: het park is kwetsbaar voor ontwikkelingen op het gebied van klimaat, milieu en bevolkingsgroei. De combinatie van verstedelijking, intensieve land- en tuinbouw en de groei van toerisme en recreatie zet de kwaliteit van natuur en landschap onder druk en daarmee ook de kwaliteit van wonen in de regio. Uitdagingen die hieruit voortkomen, los je niet in je eentje op maar met elkaar, zeggen de partners. De coalitie van dit nationaal park bestaat daarom uit water- en natuurbeheerders, overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Samen werken aan oplossingen. Het creëren van groene buffers rond kwetsbare Natura 2000-gebieden, om stikstof op te vangen, is een van de prioriteiten van Nationaal Park Hollandse Duinen, evenals robuuste ecologische verbindingen realiseren tussen deze en andere natuurgebieden en het anders inrichten van het watersysteem. Met als doel de biodiversiteit in stand te houden en te bevorderen. Tegelijkertijd kijken de gebiedspartners naar het vergroten van de toegankelijkheid en beleefbaarheid van het park en het in goede banen leiden van bezoekers.

De aanvraag. De provincie Zuid-Holland heeft de aanvraag namens de partners ingediend. “Voor een gebied zo bijzonder als Hollandse Duinen is het niet meer dan logisch om een nationaal park te zijn”, zegt gedeputeerde Berend Potjer. “Het heeft ook niet voor niets de publieksprijs gekregen voor mooiste natuurgebied in 2016. Met de status van Nationaal Park gaan alle partners de uitdaging aan om dit unieke landschap te versterken. Het gaat ons helpen om de nodige verbindingen te leggen en nog meer samen op te trekken. Zo werken we met z’n allen aan een prachtig en krachtig gebied voor mens en natuur, waar je fijn kunt wonen, werken, en ontspannen.” Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit beoordeelt de aanvraag in het eerste kwartaal van 2021. Ondertussen werken de gezamenlijke partners door aan de ontwikkeling van het nationaal park." (bron: Nationaal Park Hollandse Duinen i.o.)

"Het klinkt zo tegenstrijdig en toch gebeurt het tegenwoordig bijna elk voorjaar en elke zomer. De natuur verdroogt onder invloed van verdamping en bij gebrek aan neerslag. Ook in een waterwingebied. En eigenlijk boft de natuur hier een beetje. Want planten die van grondwater afhankelijk zijn, komen hier beter aan hun trekken. In waterwingebieden in de duinen drijft een bel met zoet duinwater op zilt grondwater. In de overgangen is het water brak. Deze zoetwaterbel is in Meijendel tot 120 meter diep en wordt continu aangevuld met voorgezuiverd rivierwater uit de Afgedamde Maas. Eenzelfde hoeveelheid water wordt in hetzelfde gestage tempo opgepompt om verder te zuiveren tot betrouwbaar drinkwater. Evenveel erin als eruit. De bovenkant van deze zoetwaterbel zit vlak tegen het maaiveld of zelfs erboven. Dat zijn de vochtige duinvalleien. Meestal zit het grondwater ruim onder het maaiveld. Planten en bomen met diepe wortels weten zich daar verzekerd van een koele en altijd vochtige omgeving." (bron en voor nadere informatie zie het artikel 'Droogte in het waterwingebied van Nationaal Park Hollandse Duinen', door Dunea, juni 2020)

- "Zuid-Hollandse stikstof in kaart. De provincie Zuid-Holland heeft een interactieve online kaart ontwikkeld waarop te zien is hoeveel stikstof er in natuurgebieden neerdaalt, en wat de herkomst daarvan is. Deze informatie vormt een belangrijke basis voor de gebiedsgerichte aanpak waarmee de provincie werkt aan oplossingen voor de stikstof- en vergunningenproblematiek. Een teveel aan stikstof (zoals ammoniak en stikstofoxiden) is nadelig voor de natuur. Als er teveel stikstof beschikbaar is, krijgen snel groeiende planten zoals brandnetels en bramen in natuurgebieden de overhand. Daardoor blijft er minder ruimte over voor andere soorten, die vaak wel een belangrijke functie hebben voor de natuur. Typische soorten voor onze provincie die in de verdrukking kunnen komen, zijn de groenknolorchis en de klokjesgentiaan die in de duinen van Voorne en het Nieuwkoopse plassengebied voorkomen, en de blauwe knoop die in blauwgraslanden groeit.

Nuttige eigenschappen. De natuur wordt door stikstof dus eenvormiger - de biodiversiteit gaat omlaag. En dat is ook weer nadelig voor mensen, want veel dieren en planten hebben nuttige eigenschappen. Zo zorgen insecten voor bestuiving van fruitbomen en kan een gevarieerde plantengroei bijdragen aan sterke dijken en duinen. Vergunningen. De overmaat van stikstof in ons land heeft geleid tot een heuse stikstofcrisis, en in het verlengde daarvan een vergunningencrisis. Nadat de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) in mei 2019 door de Raad van State ongeldig was verklaard, was er geen afwegingskader meer om te bepalen of vergunningen voor economische activiteiten op basis van de Wet Natuurbescherming nog wel verleend konden worden. Het gevolg: stilstand in onder meer de (woning-)bouw, de industrie en de aanleg en het onderhoud van wegen - een situatie die nog altijd niet is opgelost. Er lijkt consensus te bestaan dat de stikstofbelasting sterk moet worden teruggedrongen om de natuur te behouden en ruimte te maken voor (economische) ontwikkelingen.

Gebiedsgerichte aanpak. In Zuid-Holland liggen 21 Natura 2000-gebieden, geheel of gedeeltelijk binnen de provinciegrenzen. Daarvan zijn er 12 stikstofgevoelig en die zijn weer onderverdeeld in vijf gebieden: Nieuwkoopse plassen; Biesbosch; Duinen Hoek van Holland - Hillegom; Duinen / Zuid-Hollandse eilanden; Delta. In deze gebieden werkt de provincie samen met bedrijven, andere overheden en maatschappelijke organisaties om de uitstoot en daarmee neerslag van stikstof tegen te gaan. Dit is de basis voor natuurherstel. In een zesde gebied, de Tweede Maasvlakte en het zogenoemde ‘Haven Industrieel Complex’, werkt de provincie met partners aan een brongerichte aanpak om de uitstoot van stikstof te verminderen.

Een belangrijke stap in alle gebieden is inzicht krijgen in de herkomst van de stikstof. Waar komt de stikstof vandaan? In hoeverre kunnen lokale bronmaatregelen bijdragen aan de oplossing? Of moet het vooral uit landelijke maatregelen komen? Parallel aan deze inventarisatie worden natuurdoelanalyses uitgevoerd, zodat helder is op welke manier elk natuurgebied het beste beheerd kan worden en welke stikstofbelasting daarbij hoort. Vervolgens bespreken gebiedsregisseurs met alle betrokkenen hoe zowel het beheer als het terugbrengen van de stikstofbelasting in de praktijk kan worden gebracht. Interactieve stikstofkaart. Om die laatste vraag te beantwoorden heeft provincie Zuid-Holland een Interactieve Stikstofkaart ontwikkeld. Deze kaart is gemaakt op basis van openbare emissiedata en rekenmodellen van het RIVM en is voor iedereen te raadplegen. De kaart laat zien waar de stikstof die neerdwarrelt in een gebied, globaal vandaan komt. Een toelichting op het gebruik van de kaart staat ook op de site. Kijk hier voor meer informatie over de Zuid-Hollandse aanpak van stikstof." (bron: Provincie, juli 2020)

Terug naar boven

Eten en drinken

- "Sinds 2004 is Hofweb de eerste online biologische supermarkt die de biologische boer en consument bij elkaar brengt. Zij halen de beste biologische producten bij verschillende boeren vandaan. Van de groenteboer, tot de melkboer én meer. Sinds oktober 2018 heeft Biologische Boerderij Landzicht van de familie Visser uit Strijen zich met Hofweb verbonden. Landzicht zorgt voor het volledige groente-aanbod van de bioboeren uit Zuid-Holland. Keus uit je eigen regio! Zo ontvang jij een divers aanbod van kraakverse producten en weet je precies wat bij welke boer vandaan komt. In onze voedselketen zorgen wij voor eerlijke prijzen, tegengaan van voedselverspilling en een persoonlijke band tussen jou en onze boer. Doe je mee met Hofweb/Landzicht Bioweb? Welkom!"

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in de provincie Zuid-Holland, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Kaartencollectie Zuid-Holland van het Nationaal Archief.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zuid-Holland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Provincie: - Officiële site van de Provincie Zuid-Holland. - Nieuws van de Provincie op Facebook. - Nieuws van de Provincie op Twitter.

- Gemeenten: - De Vereniging van Zuid-Hollandse Gemeenten (VZHG) is opgericht in 1923 als een zelfstandige vereniging van gemeenten op provinciale schaal. Alle gemeenten in de provincie zijn lid van de vereniging. De vereniging houdt zich bezig met belangenbehartiging, advisering en dienstverlening. Naast een zelfstandige vereniging is de vereniging tevens een van de 12 provinciale afdelingen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De vereniging streeft naar: goede contacten met de leden; verbetering van de wisselwerking tussen de Zuid-Hollandse gemeenten en de provincie Zuid-Holland; van toegevoegde waarde zijn als schakel in de contacten tussen de VNG en de Zuid-Hollandse gemeenten. Het bestuur focust op een beperkt aantal dossiers of ontwikkelingen. Het gaat daarbij in eerste instantie om het benoemen van dossiers of ontwikkelingen waar: alle gemeenten in de provincie mee te maken hebben of krijgen; ontwikkelingen waar bij voorkeur de Provincie ook een rol heeft.

- Kleine kernen: - De provincie Zuid-Holland verkent hoe zij samen met betrokkenen kan bijdragen aan vitale en leefbare kleine kernen in de provincie. Wonen in een kleine gemeenschap buiten, maar wel dichtbij de stad, is voor veel inwoners aantrekkelijk. Maar de aantrekkelijkheid komt onder druk te staan als voorzieningen verdwijnen en bevolkingsopbouw in de kernen drastisch verandert. De provincie is daarom een verkenning gestart naar hoe kleine kernen vitaal (kunnen) blijven. De provincie gaat samen met betrokken gemeenten aan de slag met de resultaten van de onderzoeken. Dat moet leiden tot een vervolgaanpak die bijdraagt aan het verder versterken van vitaliteit in de kernen.

Voor nadere informatie zie het rapport Vitaliteit en leefbaarheid van kernen in Zuid-Holland. Een data-based verkenning (november 2018). In het gelijktijdig verschenen rapport Vitale kernen in Vitale Netwerken komen Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Goeree-Overflakkee, Hoeksche Waard, Midden-Holland, Rijnstreek en Voorne-Putten in beeld. Bij het bijbehorende Schetsboek Vitale Kernen zijn 'dorpspaspoorten' gemaakt voor de dorpen Dirksland, Klaaswaal, Noordeloos, Schipluiden, Driebruggen en Warmond.

- Sport: - KNSB gewest Zuid-Holland (ijssport).

- KNHS Regio Zuid-Holland vertegenwoordigt de paardensportbond (KNHS) in deze provincie. Zij bevorderen in deze regio dat zoveel mogelijk mensen, van jong tot ouder, op een plezierige en verantwoorde wijze de paardensport kunnen beoefenen, passend bij hun ambitie. Het welzijn van het paard en de paardensporter staat in alles wat ze doen centraal. Landelijk beoefenen zo’n 400.000 mensen de hippische sport. Bijna 20% daarvan doet dat in de provincie Zuid-Holland. De provincie biedt bijna 400 sportaccommodaties waar paardensportliefhebbers les krijgen en hun sport kunnen beoefenen. Op elk niveau en in elke discipline vinden in deze provincie wedstrijden plaats.

- KVTH Regio West (trekpaarden en haflingers).

- Duurzaamheid: - "Jonge Zuid-Hollandse boeren die hun bedrijf willen verduurzamen kunnen hiervoor subsidie aanvragen. In totaal is €300.000 beschikbaar. Boeren kunnen de subsidie bijvoorbeeld inzetten voor installaties die mest scheiden. Het geld komt beschikbaar via de Europese regeling POP-3, een subsidieprogramma voor het ontwikkelen, verduurzamen en innoveren van de agrarische sector. De provincie Zuid-Holland stelt daarbij de helft van het bedrag beschikbaar. Gedeputeerde Adri Bom-Lemstra: “Deze investering past bij de stappen die we samen moeten zetten voor een vitale landbouwsector in onze provincie. Verduurzaming is daarbij een van de pijlers. Ik hoop dat we jonge boeren die weinig mogelijkheden hebben om zelf te investeren via deze regeling op weg kunnen helpen.”

Weidegang of mestscheiding. De regeling is bedoeld voor boeren tot 40 jaar die eigenaar zijn geworden van een landbouwbedrijf of deze bijvoorbeeld hebben overgenomen van hun ouders. Investeren in verduurzaming is juist voor hen lastig, omdat zij weinig investeringsmogelijkheden hebben. Hun geld zit vooral in de overname of start van een bedrijf. Ze kampen met een investeringsdip en blijven achter met verduurzaming. De subsidie kunnen ze onder meer inzetten voor aanschaf van systemen voor precisielandbouw, mestscheidingsinstallaties, of voorzieningen voor weidegang. Hiervoor is maximaal €20.000 per boer beschikbaar. Alle mogelijke investeringen waarvoor subsidie kan worden aangevraagd staan in het openstellingsbesluit. Deze lijst is tot stand gekomen in overleg met het NAJK, de landelijke belangenvereniging van jonge landbouwers. Aanvragen kunnen tussen 7 december 2020 en 12 februari 2021 worden ingediend." (bron: Provincie Zuid-Holland, november 2020)

- Klimaatadaptief bouwen: - Nieuwbouwlocaties in Zuid-Holland worden sinds oktober 2018 zo veel mogelijk klimaatadaptief gebouwd, zodat ze bestand zijn tegen weersextremen als gevolg van klimaatverandering. Dat is de gezamenlijke ambitie van 35 Zuid-Hollandse partijen. De coalitie bestaat uit onder meer bouwbedrijven, gemeenten, de provincie, waterschappen, maatschappelijke organisaties, financiers en projectontwikkelaars. Tijdens het Verstedelijkingscongres op 4 oktober 2018 hebben deze partijen het ‘Convenant Klimaatadaptief Bouwen’ ondertekend. Hoogheemraad Marcel Houtzager was een van de sprekers tijdens het congres waar de partijen hun ambities en programma van eisen vastleggen. Hij stelt: “Ruimte voor water is essentieel, maar schaars in onze regio. Het opvangen, opslaan en hergebruiken van water is dé oplossing om overlast door weersextremen te voorkomen. We moeten bij nieuwe ontwerpprincipes dus slim en creatief te werk gaan.”

De klimaatverandering en de grote bouwopgave in Zuid-Holland (tot 2025 zijn er 100.000 nieuwe woningen nodig) maken samen dat het belang van klimaatadaptief bouwen zo snel mogelijk de nieuwe norm wordt. De Zuid-Hollandse coalitie neemt het voortouw om samen te versnellen, nieuwe ontwerpprincipes en standaarden te ontwikkelen, innovaties te stimuleren en meer proeflocaties mogelijk te maken. Om verder te versnellen wil de coalitie een brede vernieuwing realiseren, van het ombuigen van ‘klassieke aanbestedingen’ tot nieuwe manieren van financiering zoals een klimaathypotheek. (bron: Hoogheemraadschap van Delfland)

- "Branchevereniging VHG is in september 2020 partner geworden in het Zuid-Hollandse Convenant Klimaatadaptief Bouwen. VHG brengt in deze coalitie de concepten van De Levende Tuin en Het Levende Gebouw in. Daarmee wil VHG de groene oplossingen in klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen in Zuid-Holland stevig op de kaart zetten. Groene kennis. De coalitie heeft diverse tools ontwikkeld, die inmiddels ook gebruikt worden in andere provincies. Daardoor bereikt de deelname van VHG ook planvormingsprocessen bij andere provincies. Momenteel wordt gewerkt aan de uitbreiding en verdere lancering van de tools. “Onze leden kunnen hierbij een actieve rol spelen”, stelt VHG-directeur Egbert Roozen. “Ze leveren groene kennis en hebben door de deelname van VHG in dit convenant toegang tot een breed netwerk rondom klimaatadaptief en natuurinclusief inrichten van buitenruimten en gebouwen.”" (bron: branchevereniging VHG, september 2020)

- Circulariteit: - "Wat zijn de kansen van circulair binnen zonne-energie? Hoe raken de energietransitie en de transitie naar een circulaire economie elkaar? Wat betekent dat voor de toekomstbestendigheid, bedrijvigheid, kennisopbouw binnen de provincie? En wat is een logische rol van de provincie bij dit transitievraagstuk? Met deze vragen is de provincie in 2020 gestart om zo ook invulling te geven aan de Strategie Circulair Zuid-Holland.

Binnen de leerkring 'Circulaire kansen binnen de zonne-energie' van Platform31 ontdekken zes Zuid-Hollandse gemeenten samen wat de samenhang is tussen opgaven, wat circulariteit is of kan zijn binnen zonne-energie en wat dat kan betekenen voor de stappen die gemeenten nu of later kunnen zetten. De provincie Zuid-Holland ondersteunt dat. Hiermee werken we met elkaar aan de bouwstenen voor een regionaal toekomstverhaal, wat is belangrijk, wat is er nodig en wie kan daaraan samenwerken. - Lees hier het verslag van de eerste bijeenkomst van de leerkring ‘Circulaire kansen binnen de zonne-energie’." (bron: Platform31, november 2020)

- Openbaar vervoer: - "De economische groei in Zuid-Holland loopt vast doordat het steeds drukker wordt. Daarnaast komen er rondom de verbinding Leiden-Den Haag-Schiedam-Rotterdam-Dordrecht de komende jaren 170.000 huizen bij. Als de bestaande treinverbinding een upgrade krijgt tot lightrail-verbinding, dan kan deze economische groei wel plaatsvinden.” Deze toelichting gaf algemeen directeur Maurice Unck van de RET in een interview met SpoorPro op de plannen van een coalitie van 40 partijen voor een nieuwe lightrail-verbinding. De coalitie, bestaande uit gemeentes, provincies, grote bedrijven en universiteiten, heeft onlangs de plannen bij het Rijk ingediend voor een lightrail-verbinding. Deze lijn moet onder andere de universiteiten van Rotterdam, Leiden en Delft met elkaar verbinden. De coalitie wil dat de bestaande treinverbinding een lightrail-verbinding wordt naar het voorbeeld van RandstadRail en de Hoekse Lijn. “Dan kan de frequentie omhoog, kunnen meer stations in dezelfde tijd worden bediend en kunnen we al die nieuwe mensen ook gaan vervoeren.”

Woningbouw. In een video-interview met SpoorPro wijst Unck erop dat er de komende jaren veel nieuwe huizen worden bij gebouwd. “Vooral rond de verbinding Leiden-Den Haag-Schiedam-Rotterdam-Dordrecht zijn 170.000 huizen gepland. Dat zijn ongeveer 350.000 mensen, de grootte van de stad Utrecht. Dan moet je ook iets met mobiliteit doen.” Een lightrail-debacle zoals het mislukte Regiotram Groningen-project hoeven de partijen niet te vrezen, meent Unck. Als voorbeelden noemt hij lightrailprojecten als RandstadRail en de Hoekse Lijn. “RandstadRail is van 6.000 reizigers per dag naar 45.000 reizigers per dag gegaan. Hoekse Lijn van 16.000 naar 28.000 reizigers per dag. Dus die lightrail is hier al enorm ingeburgerd.” Ook in Den Haag en Zoetermeer zijn mensen volgens hem gewend om met lightrail te reizen. “Dus het past heel erg bij dit gebied om het te doen.”

Bestaande verbinding ombouwen. Volgens de directeur zal de bestaande treinverbinding tussen Leiden en Dordrecht vanwege de bouw van 170.000 woningen op termijn niet meer voldoen. “De vraag zal straks toenemen en dat kunnen we met lightrail beter opvangen omdat je dan naar frequenties van 12 tot 24 keer per uur kunt gaan. Dat is met heavy rail lastiger, omdat dat te duur is in de exploitatie.” Volgens hem kan het lightrail-project samen met de al geplande woningbouw worden uitgevoerd. “Daar zijn we 10 tot 15 jaar mee bezig. Tot die tijd is het prima om met de trein te reizen.” Unck verwacht van het Rijk dat “het plan van Zuid-Holland wordt omarmd”. Dit zal er volgens hem voor zorgen dat “samen met de verdichting van het openbaar vervoer in de regio Rotterdam en Den Haag” de regio’s weer “toekomstbestendig zijn als het gaat om mobiliteit”." (bron en voor nadere informatie zie SpoorPro, december 2020)

- Genealogie: - Doop-, trouw- en begraafregisters e.d. van plaatsen in Zuid-Holland. - De Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) heeft 3 afdelingen die samen deze provincie afdekken, en die ook over genealogische collecties beschikken: Rijnland voor het noordelijke deel, Delfland in het midden, en Rotterdam en omstreken voor het zuidelijke deel van de provincie. "Deze afdelingen organiseren vele activiteiten voor leden en niet-leden. Regelmatig zijn er bijeenkomsten waarbij interessante sprekers worden uitgenodigd. Onze grootste kracht is dat we elkaar binnen deze afdelingen helpen. Je kunt ook contacten leggen met mede-genealogen via onze contactdienst en profielen. Onze leden zijn altijd bereid mede-genealogen te helpen waar zij maar kunnen! Naast de afdelingen heeft de NGV ook gespecialiseerde diensten zoals Gens Nostra, Computergenealogie, Informatietechnologie, Communicatie en het Informatiecentrum, en specifieke interessegroepen zoals Heraldiek, Genetische genealogie en Joodse Genealogie. Informatie over deze en andere organisatie-onderdelen kun je vinden op de pagina ‘Over NGV’."