Winterswijk is een dorp en gemeente in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek.
Gemeente Winterswijk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper
De toren van de imposante Hervormde (PKN) Jacobskerk op de Markt in Winterswijk was anno 2019 aan restauratie toe. Dat is dan ook gebeurd. Hier staat hij, anno juni 2019, in de steigers.
Winterswijk, spoorwegemplacement, jaren vijftig
Winterswijk, reclame voor kunstmest, die toen nog in opkomst was, op een briefkaart uit 1904.
De reeks buurtschappen van Winterswijk ligt mooi verdeeld als een krans om de hoofdplaats heen. Vergelijkbaar met Emmeloord en de omliggende dorpen.
- Winterswijk is een dorp en gemeente in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek.
- Wapen van de gemeente Winterswijk.
- De gemeente omvat naast de gelijknamige hoofdplaats verder nog het dorp Meddo* en de buurtschappen Brinkheurne, Corle, Dorpbuurt, Henxel, Huppel, Kotten, Miste, Ratum, Vosseveld en Woold, die mooi in een kring rondom Winterswijk liggen.** Zie ook de buurtschappenplattegrond elders op deze pagina. In totaal zijn dit 2 dorpen en 10 buurtschappen.
* Soms wordt ook Meddo nog (steeds) in het rijtje van Winterswijkse buurtschappen vermeld, maar feitelijk is dat onjuist omdat deze als enige van deze buurtschappen - al sinds 1864! - een kerk en daarbij gegroeide kern heeft en daarmee een dorp is.
** Een dergelijk mooi 'nestje' buurtschappen rondom een hoofdplaats is tamelijk uitzonderlijk in ons land. Vergelijkbaar is verder alleen de gemeente Noordoostpolder met Emmeloord en het 10-tal dorpjes daar in een krans omheen.
- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente.
- Voor de postadressen valt ook een deel van de buurtschap Vosseveld onder het dorp Winterswijk, plus wat er nog over is van de oude buurtschap Dorpbuurt (= voor zover gelegen in het buitengebied van het dorpsgebied), wat wij op die pagina nader toelichten. De overige buurtschappen hebben allemaal een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek en zijn daarmee formele woonplaatsen.
Terug naar bovenIn het Nedersaksisch
Wenters of Wenterswiek.
Oudere vermeldingen
11e eeuw kopie 1493 Wintereswick, 1152 Winethereswik, 1176 kopie 15e eeuw Wynterswich, 1223 Wintersuic.
Naamsverklaring
Wijk 'vestigingsplaats' van de persoon Winter, ontstaan uit Winidheri*.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
De gemeente Winterswijk ligt ZO van Groenlo, O van Lichtenvoorde, NO van Aalten, in het uiterste oosten van de Achterhoek, en grenst in het N, O en Z aan Duitsland. De gelijknamige hoofdplaats ligt centraal in de gemeente.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Winterswijk 1.027 huizen met 8.138 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 288/2.437 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Miste 88/604, Corle 48/323, Meddo 135/1.040, Ratum 70/484, Huppel 38/273, Henxel 30/223, Kotten 84/677, Brinkheurne 37/295, Woold 138/1.117 en Dorpboer (= Dorpbuurt) 71/665. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 12.000 huizen met ca. 29.000 inwoners, waarvan ca. 9.500 huizen met ruim 23.500 inwoners in het gelijknamige dorp en de rest in de omliggende buurtschappen en het dorp Meddo.
Terug naar bovenTen tijde van het Romeinse Rijk leefden in de omgeving van Winterswijk Chamaven, en wellicht ook Bructeren. Er is in het dorp een bronzen munt gevonden van Galba. Naar alle waarschijnlijkheid is het dorp op zijn minst 1000 jaar oud. Het oudste document waaruit het bestaan van het dorp als afzonderlijk 'kerspel' (parochie) kan blijken, is een lijst van inkomsten van het St. Maurisstift in Münster (Duitsland) uit de eerste jaren van de 11e eeuw. Daaruit kan worden afgeleid dat de eerste lijnen waaruit het dorp zich ontwikkelde, reeds voor het jaar 1000 zichtbaar waren.
Het is waarschijnlijk dat het ontstaan van de bebouwde kom in verband heeft gestaan met de stichting van een kerk. De oudste berichten spreken namelijk van een 'parochia Winterswijk' of vermelden de aanwezigheid van een geestelijke aldaar. In deze tijd was de parochie onderdeel van het Graafschap Lohn. Vanaf 1316 onder de heerlijkheid Bredevoort. Na de Reformatie werd het dorp hervormd, in tegenstelling tot katholiek gebleven plaatsen in de omgeving zoals Groenlo en Lichtenvoorde. In de 17e eeuw werd onder bisschop Bommen Berend het katholicisme tijdelijk en kortstondig hersteld. Tot de gemeentelijke hervormingen van 1811 viel het dorp bestuurlijk onder de heerlijkheid Bredevoort. In 1816 werd het een zelfstandige gemeente.
Van oudsher was Winterswijk een boerennederzetting, maar met de opkomst van de textielindustrie groeide het aantal inwoners. Aan het begin van de 20e eeuw waren hier 7 textielfabrieken. Het meest historische straatje van het dorp, de Lappenbrink (tegenwoordig Nieuwstraat), is ook in deze tijd ontstaan. Nadere informatie over de geschiedenis van de lokale textielindustrie.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Winterswijk, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:
- Het in 2016 gerealiseerde museum Wereld van Wenters (t/m 2012: Museum Freriks) (Meddosestraat 40) toont de geschiedenis van het dorp en de gemeente Winterswijk, te beginnen met pijlpunten uit 3000 voor Christus, een waterput uit de 11e eeuw en schoenen uit de middeleeuwen. De textielindustrie heeft haar sporen nagelaten evenals de landbouwcultuur en er is nog heel veel te zien uit het dagelijks leven van vroeger. Het museum toont ook een geologische collectie van nationaal belang.
Omdat in de bodem van Winterswijk aardlagen uit allerlei tijdperken van de aardgeschiedenis aan de oppervlakte komen - een ware lappendeken dus - worden er gesteenten, mineralen en fossielen uit allerlei geologische tijdperken gevonden. De sporen van de sauriërs komen zo uit de steengroeve. Zwerfstenen kwamen uit Scandinavië, Duitsland en uit de stroomgebieden van Rijn en Maas. En van prehistorische dieren, zoals mammoet en steppenwisent zijn ook vele fossiele resten te bewonderen. Kennelijk is er ook nog een dependance van het museum genaamd Museum Fabriek (Laan van Hilbelink 6-10), kennelijk gevestigd in een voormalige fabriek. Vooralsnog hebben wij daar geen nadere informatie over kunnen vinden. De openingstijden van beide locafies vind je hier.
Het museum wordt beheerd door de in 1929 opgerichte Vereniging Het Museum, die zich bezig houdt met de geschiedenis van Winterswijk. Zij organiseert tentoonstellingen, verzorgt lezingen, filmavonden, fietstochten en geeft boeken uit, alles gewijd aan streekhistorische onderwerpen. Ieder jaar is er een interessante busexcursie. Dit alles gebeurt met de hulp van een grote groep enthousiaste vrijwilligers.
- Hans Tenbergen (1959) is al van kleins af aan geïnteresseerd in de geschiedenis van Winterswijk, de woonplaats van zijn ouders, grootouders en verdere voorvaderen. "Door de opkomst van het internet kwam ik in de gelegenheid mijn hobby te delen met vele anderen. Anderen mee laten genieten van de geschiedenis van mijn gemeente, waar ter wereld zij zich ook bevinden. Met meer dan 285.000 bezoekers die gezamelijk meer dan 1,8 miljoen pagina's hebben bekeken (anno oktober 2016) is het fijn te vernemen dat ik daar velen een plezier mee doe. Gemiddeld brengen dagelijks ca. 135 geïnteresseerden uit de hele wereld een bezoek aan de website. Vaak mensen die hier voorvaderen hebben. Ook de Facebookpagina wordt druk bezocht.
Ook veel ouderen die steeds meer het internet op gaan doe we hier een plezier mee. Zij kunnen genieten van de plaatjes en verhalen van vroeger, hoe zij het vaak nog gekend hebben. Samen de geschiedenis delen, want de geschiedenis is van ons allemaal. Veel bezoekers mailen nieuwe foto's of komen langs met foto-albums van toen. Met vaak weer unieke plaatjes, die zodoende behouden blijven en gedeeld worden. Ik denk dat er tot nu toe tussen de 10.000-15.000 uur werk in is gaan zitten. Hoewel werk mag ik het eigenlijk niet noemen, aangezien het mijn hobby is.
Uiteraard bezit ik onderhand ook veel historisch materiaal. Boekenkasten vol boeken, bakken vol foto's en veel ander materiaal. Wat er met de website, Facebookpagina en alle materiaal (buiten mijn eigen boeken om) later gaat gebeuren bij beëindiging? Deze worden dan eigendom van Vereniging Het Museum, zodat het behouden kan blijven en hopelijk ook volgende generaties nog kunnen genieten van het 'Grootste geschiedenisboek van Winterswijk'. Ik hoop het nog vele jaren voor u te mogen doen en hoop dat u nog lang mag genieten van mijn site Oud Winterswijk." Aldus Hans Tenbergen op zijn site.
- "Winterswijk heeft veel te bieden op geologisch gebied. Binnen de eigen gemeentegrenzen zijn er de bekende steengroeven met afzettingen uit het Trias, die jaarlijks vele mensen hier naartoe laten afreizen. Maar ook het Mioceen, Oligoceen en de zwerfstenen zijn erg interessant. De gemeente heeft dan ook niet voor niets de titel 'Mozaïekvloer van Nederland' gekregen. Ook net over de grens zijn er tal van mogelijkheden om geologisch actief te zijn. Hier houden veel leden van onze club zich mee bezig, maar ook met het uitbreiden en delen van kennis en wetenschappelijk onderzoek. Het doel van onze afdeling van de Nederlandse Geologische Vereniging (NGV) is dan ook het uitbreiden en verspreiden van kennis over geologie in de breedste zin van het woord. Mensen enthousiast maken voor onze hobby. Om deze doelen te bereiken, worden diverse activiteiten ontplooid: de maandelijkse verenigingsavonden met lezingen; geologische dag en meerdaagse excursies; organiseren en meewerken aan tentoonstellingen; uitgave van de Mozaïek; activiteiten van de werkgroepen."
Terug naar boven- In 2010 is de Buurtschappenvisie gereedgekomen, waarin alle buurtschappen van de gemeente Winterswijk gezamenlijk in kaart hebben gebracht wat zij voor de komende jaren gewenste ontwikkelingen vinden voor het buitengebied van de gemeente.
Terug naar boven- De kern Winterswijk heeft 50 rijksmonumenten (dus exclusief de buurtschappen).
- Winterswijk heeft 110 gemeentelijke monumenten.
- Stichting Erfgoed Klusbrigade is opgericht in 2018 en heeft als doelstelling om kleine cultuurhistorische objecten in met name het buitengebied van Winterswijk in stand te houden. Belangstellenden kunnen een object bij hen aanmelden, dan kijken zij of het geschikt is en zo ja dan gaan ze het samen met de eigenaar restaureren, zodat het voor de toekomst bewaard blijft. De Klusbrigade bestaat volledig uit vrijwilligers. Bij de oprichting hebben ze van de gemeente een subsidie ontvangen voor de aanschaf van gereedschap.
- De Hervormde (PKN) Jacobskerk op de Markt staat centraal in het dorp. De wegen naar verschillende buurtschappen van Winterswijk zoals Meddo, Woold, Miste komen bij elkaar bij de kerk. De kerk toont een opvallende gelijkenis met de St. Walburgakerk in het naburige Ramsdorf in Duitsland. In de Jacobskerk zijn nog oude grafstenen te vinden en fragmenten van schilderingen. De kerk heeft een Metzlerorgel dat een prachtige klank heeft. De Jacobskerk is een lappendeken wat kleuren betreft. Verschillende steensoorten (bijvoorbeeld baksteen en zandsteen) zijn gebruikt. Rond 1970 zijn de laatste grote restauraties uitgevoerd. In 1993 heeft de kerk een carillon gekregen.
- De Venemansmolen (voor 1997: Oude Molen) in Winterswijk (Venemansweg 7) is een in 1898 gebouwde korenmolen. Het is een stellingmolen met een met dakleer gedekte houten achtkant voor het malen van graan. De molen is van 1994 tot 1997 gerestaureerd. Hierbij is de stenen onderbouw van boven enkele meters opgehoogd. Het opgehoogde deel loopt niet even schuin als het onderste gedeelte, maar is recht omhoog gemetseld, omdat anders de houten achtkant niet meer zou passen. Naast de molen is in een apart gebouw een Ruston & Hornsby dieselmotor geplaatst, die verschillende werktuigen aandrijft, zoals een monarch bloemmolen, hamermolen, buil, wanmolen, schoningsmachine, trieur, koekenbreker en haverpitter voor het pellen van haver.
"Wat de Venemansmolen in Winterswijk bijzonder maakt, is dat er naast de windkorenmolen een werkende dieselmaalderij te zien is. Zo’n maalderij werd vroeger gebruikt om het meel te malen met behulp van een dieselmotor, als er niet genoeg wind was om het graan met de molen te malen. Kom kijken en luisteren naar onze stationaire Engelse Ruston dieselmotor, of neem alvast een voorproefje met het filmpje op de pagina 'Dieselmaalderij'. In de molen laten wij je graag zien hoe men vroeger graan maalde met behulp van windkracht. Je krijgt uitleg van onze vrijwillig molenaars en kunt - als je dat wilt - zelf voelen hoe het is om de molen stil te zetten (te vangen) en weer te ‘starten’. Ook leuk om te doen: wie is handig of behendig genoeg om zelf de molen te bedienen: naast starten en stoppen, ook kruien, zeil voorleggen en takelen op windkracht? Wij maken graag een leuk groepsarrangement voor je waarin deze belevenissen worden opgenomen.
In het bezoekerscentrum is een informatieve en educatieve expositie ingericht. Onder de titel ‘Venemansmolen, eeuwig in beweging’ wordt de historie van de molen en de geschiedenis van het molenaarsgeslacht Venemans verteld. Onder meer foto’s en werktuigen schetsen een beeld van het molenaarsvak door de eeuwen heen. In deze expositieruimte staat ook een (draaiend) schaalmodel van een stellingmolen, gebouwd door Gerrit ter Haar. Voor een kopje koffie, thee of ander drankje kun je terecht in onze koffiekamer. Bij mooi weer kun je buiten op het terras zitten. In de Koffiekamer verkopen wij ambachtelijk gemalen producten als pannenkoekenmeel, kruidkoekmix en diverse cakemixen. Naast de koffiekamer beschikken wij over een mooie ruimte voor een feestje of (zakelijke) bijeenkomst: de Graansilo. Bezoekerscentrum Venemansmolen is ook een leuke pleisterplaats tijdens je fietstocht! De toegang is gratis, maar een vrijblijvende gift voor het onderhoud van de molen en het bezoekerscentrum is zeer welkom. De opbrengsten uit de Koffiekamer en de Graansilo gaan eveneens geheel naar het onderhoud. Wij zien uit naar je bezoek! Stichting Venemansmolen Winterswijk."
De hierboven beschreven Stichting Erfgoed Klusbrigade had tot medio 2020 een werkplaats aan de Hyacinthstraat in Winterswijk, maar daar moesten ze uit omdat dat gesloopt wordt. In 2020/2021 hebben ze een nieuwe werkplaats gerealiseerd - in de vorm van een kaploods, passend bij de rest van het complex - op het terrein van de Venemansmolen. Bijzonder is dat de werkplaats grotendeels circulair gebouwd is. Dat betekent dat men materiaal van bijvoorbeeld gesloopte panden heeft hergebruikt. Dit noemt men 'oogsten' van gebouwen. Dat gold met name voor de gevelbekleding, dakpannen, stalen spanten, kozijnen en hout. Alleen de bewapening en het isolatiemateriaal zijn nieuw gekocht. Het gebouw bestaat voor ongeveer 80% uit gerecyclede materialen.
Tijdens de uitvoering van dit project is gelijk de Venemansmolen verduurzaamd. Met name de molen, de graansilo en de molenaarsruimte waren slecht geïsoleerd. Verder is het energieverbruik geoptimaliseerd. Ze hebben een scala aan bestaande en innovatieve technieken ingezet. Naast de gebruikelijke zonnepanelen en led-verlichting ook minder gebruikelijke verwarmingstechnieken als infraroodverwarming en een lucht/lucht warmtepomp met koeling in de zomer. Tussen de molen en de dieselmaalderij zit een ‘tochtgat’, dat ze gaan benutten met een kleine windturbine. Bestaande gasverwarming houden ze achter de hand om zwaardere kou op te vangen. Zo kunnen ze de totale kosten lager houden, terwijl de opbrengsten zowel in termen van euro’s als reductie van CO2-uitstoot aanzienlijk blijven.
- Molen Bataaf (hoek Vredenseweg / Bataafseweg) dateert uit 1801. De recente restauratie van de molen is in 2010 gereed gekomen.
- Watermolen Den Helder is in 2016 gerestaureerd.
- "De rijksmonumentale stadsvilla Aurora in Winterswijk (Prins Hendrikstraat 3) is in 1904 gebouwd naar ontwerp in Art Nouveau van architect Jacob Johannes Post (1873-1958). De straat is als particulier initiatief in 1900 aangelegd in opdracht van Johan Bernard Rensing, eigenaar van het aan de kop van de straat gelegen café Boer Balink en werd voor een groot deel bebouwd met door Post ontworpen huizen. De villa is gelegen in de westelijke straatwand en sluit hier in het zuiden een reeks eenvoudige woonhuizen af, die een soortgelijke detaillering bezitten en grote samenhang met de villa vertonen. De noordelijke afsluiting van het aaneengesloten blok wordt gevormd door een andere villa van Post.
Post was afkomstig uit Friesland maar werkte voornamelijk in Aalten, Lichtenvoorde en Winterswijk, waar hij verschillende woonhuizen en een aantal winkelpanden ontwierp, met gevels die een mengeling van Art Nouveau, Neo-Renaissance en Chaletstijl vertonen. Villa Aurora werd door de architect zelf bewoond en is een van de meest rijk uitgevoerde huizen binnen zijn oeuvre. Het huis wordt omgeven door een kleine tuin die aan de straatkant wordt begrensd door een eenvoudig smeedijzeren hekwerk met draaihekjes. Oorspronkelijk was het pand vrijstaand, thans door een latere aanbouw met het belendende pand verbonden." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
Piet Gerbrandy en Hanneke van Bergen bewonen stadsvilla Aurora in Winterswijk sinds 1993. Het stucwerk van het plafond is een van de bijzonderheden in de villa. “Als je op de grond ligt en naar het plafond kijkt, doe je nieuwe ontdekkingen. Zo zag ik aan de linkerkant opeens een libelle”, aldus Gerbrandy. Glas in lood, ornamenten bij de trap, ouderwetse tegeltjes, mooie doorkijkjes; er is veel te zien en bewaard gebleven. In de villa zijn verschillende stijlen zichtbaar, van ouderwets tot modern in de tijd dat Post het ontwierp. “Het was een stalkaart van wat Post allemaal kon”, stelt Marlieke Damstra, onder wiens projectleiding in 2019 en 2020 een inventarisatie en beschrijving van 150 historische interieurs in de Oost-Achterhoek is uitgevoerd, waaronder deze.
- In 2013 is museum Villa Mondriaan gestart aan de Zonnebrink 4, het pand waar schilder Piet Mondriaan van zijn 8e tot zijn 22e heeft gewoond. Ook huisnr. 2 en de galerie aan de Ratumsestraat 14b zijn erbij getrokken.
- In 2019 en 2020 zijn 150 historische interieurs in de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk 'ontdekt', beschreven en gefotografeerd, door medewerkers van het Gelders Genootschap, die voor de drie gemeenten het project 'Historisch interieurs' hebben uitgevoerd. In 2019 zijn bewonersavonden georganiseerd, waar het doel van het project is uitgelegd en waar mensen die dachten te beschikken over een bijzonder interieur zich konden melden. “Hierdoor gingen vele deuren open. Erfgoed is een belangrijk onderdeel van onze identiteit. Historische interieurs onderstrepen dat. Ze vertellen hoe we vroeger gewoond, geleefd en gewerkt hebben. Wat begon in de Brinkheurne in de Oost-Achterhoek gaat nu de hele provincie door, want overal in Gelderland worden nu de oude interieurs nader bekeken", aldus wethouder Ted Kok van de eerstgenoemde gemeente tijdens de presentatie van het boek 'Jaarboek Achterhoek & Liemers 44 - Het historische interieur in Oost-Gelderland' (februari 2021), waarin de resultaten van het onderzoek worden weergegeven.
Wat wordt met historische interieurs bedoeld? Architectuurhistoricus Marlieke Damstra vertelde tijdens de boekpresentatie dat hierbij niet de inrichting met oude meubels en tapijten wordt bedoeld. Het gaat om “aard- en nagelvaste” onderdelen van het binnenhuis. “Denk daarbij aan schouwen, ingebouwde kasten, tegelvloeren, wand- en plafondafwerkingen en bijzondere ramen.” Hierover was nog niet veel bekend. “We kennen bijvoorbeeld het Keunenhuis en het Vriezenhuis, beide in de Winterswijkse buurtschap Woold, maar veel historische interieurs waren nog niet eerder geïnventariseerd.” Vooral de interieurs van gebouwen in de bebouwde kom waren betrekkelijk onbekend. Na de bewonersavonden in de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk konden de onderzoekers van het Gelders Genootschap vele gebouwen bezoeken. “We werden overal gastvrij ontvangen.”
Doel van het project was ook om de eigenaren bewust te maken van hun historische interieur, al waren ze dat in vele gevallen al. Daarnaast waren er handreikingen over hoe de interieurs het beste in stand gehouden kunnen worden. Dat krijgt nog een vervolg; er komen diverse webinairs over stucwerk, wand- en vloertegels en glas. Daarbij worden instructies gegeven voor het onderhoud. De webinars zijn via deze link terug te kijken. Het zijn niet alleen interieurs van boerderijen en woonhuizen van oudere datum die aandacht krijgen in het boek. Ook de muurschilderingen in de kerk van Beltrum komen aan bod, en het wederopbouwhuis in Lievelde, ontworpen door architect Gerard Schouten. Tot slot bevat het jaarboek een 'kroegentocht': een rondgang langs diverse authentieke café-interieurs in de Achterhoek.
- Stichting Transit Oost verwerft en restaureert oude bussen, treinen, auto's en dergelijke die in de regio werden ingezet voor het streekvervoer. Zo was er tot 1926 de stoomtram Doetinchem-Doesburg, die door haar vorm ook wel het Striekiezer werd genoemd. Transit Oost heeft als doel de unieke collectie te tonen aan publiek en te behouden voor komende generaties. De stichting is ontstaan door een samenwerking van twee organisaties: Vereniging het GOLS-station (opgericht in 1983) en Stichting HSA (opgericht in 2002), ook wel bekend als Historisch Streekvervoer Achterhoek. Voor beide partijen was huisvesting lange tijd onzeker, wat een bedreiging vormde voor het behoud van beide OV-collecties . Door de handen ineen te slaan hebben zij een eigen onderkomen weten te realiseren: de Museumwerkplaats in Winterswijk.
Beleef de historie van textielindustrie, kolenvervoer en het openbaar vervoer in Oost-Nederland. Ontdek hoe belangrijk de spoorwegen waren in de vorige eeuw. En waarom het aardgas in Groningen ervoor zorgde dat het kolenvervoer vanuit het Ruhrgebied verdween in de jaren zestig van de vorige eeuw. Maak kennis met Jan Willink, grondlegger van het eerste spoor in de Achterhoek. En hoe dit veranderde met de komst van de vrachtwagens en autobussen. Binnen Transit Oost zijn meerdere historische voertuigen ondergebracht die actief waren in Oost-Nederland.
De collectie mobiel erfgoed geeft een goed beeld van hoe het openbaar vervoer op de weg zich heeft ontwikkeld. Van de eerste T-Ford bus uit 1923 van de GTW (Geldersche Tramwegen) tot de laatste GSM (Gelderse Streekvervoer Maatschappij) bus die nog tot eind jaren negentig in dienst was. Ook beschikken ze over een Bedford vrachtwagen. Tijdens museumopenstellingsdagen zijn de bussen te bezichtigen gedurende de rondleiding door de werkplaats. De bussen worden ook regelmatig ingezet voor rondritten. Jonge bezoekers ontvangen de Spoorzoeker: een boekje vol kleurrijke animaties, opdrachten en leuke weetjes. Leuk om samen op zoek te gaan naar de 14 opdrachten. De opdrachten zijn verspreid door het museum te vinden. De spoorzoeker is bij de entreeprijs voor kinderen (4 t/m 12 jaar) inbegrepen.
- In het parkje bij het station staat een herdenkingsmonument dat de afzijdigheid / neutraliteit van Nederland herdenkt tijdens de Eerste Wereldoorlog. De tekst op het monument luidt "Nederland neutraal 1914 - 1918". Monumenten met een dergelijke strekking zijn vrij zeldzaam in Nederland. Het monument is grotendeels in rood baksteen uitgevoerd en is bedoeld als fontein, maar heeft vele jaren als bloembak gediend. In 2009 is het monument in volle glorie hersteld, het fonteintje werkt sindsdien weer.
- In 2011 zijn in alle kernen van de gemeente Winterswijk panelen met dialectgedichten geplaatst.
Terug naar boven- In de zomer organiseert het Steengroevetheater bijzondere optredens in de steengroeve te Ratum.
- Fietsvierdaagse (juli).
- In een weekend eind augustus is er het Volksfeest met Bloemencorso, Kermis en Kinderspelen.
Terug naar boven- "Zwembad Jaspers is een gezellig zwembad in Winterswijk, waar de hele familie zich prima kan vermaken.Er is een wedstrijdbad, een recreatiebad, een peuterbad, een whirlpool, glijbaan, stroomversnelling en een Turks stoombad. Na het zwemmen kun je nog wat eten en/of drinken in ons gezellige horecagedeelte. Nederland is een waterrijk land. Er is altijd wel een zwembad of recreatieplas in de buurt. Daarom vinden wij het belangrijk dat kinderen al op jonge leeftijd leren zwemmen. Bij zwembad Jaspers kunt u uw kind eenmaal per week een uur laten lessen volgens het zwemles ABC of door in schoolvakanties een spoedcursus te volgen. Bij Zwembad Jaspers worden ook tal van activiteiten georganiseerd: Kidsclub; zwemfeestjes; Discozwemmen. Ook als je in groepsverband lekker actief bezig wit zijn in het water, ben je bij zwembad Jaspers aan het goede adres. In zwembad Jaspers worden verschillende groepsactiviteiten aangeboden waar je aan mee kunt doen."
- Openluchtzwembad Strandbad Winterswijk.
- "Bij Bioscoop Skopein in Winterswijk wordt niets aan het toeval overgelaten. Er wordt alles aan gedaan om de bezoekers een heerlijk avondje uit te bieden, waarbij aan alles is gedacht. De faciliteiten zorgen er voor dat iedere bezoeker optimaal wordt bediend. Of het nu gaat om service, techniek, filmaanbod of andere voorzieningen. De bioscoop is gelegen in het centrum en kenmerkt zich door zijn knusse, persoonlijke sfeer. De voorzieningen van Bioscoop Skopein: airco in alle zalen; de nieuwste technieken op het gebied van beeld en geluid, zoals 3D en digitale kwaliteit; comfortabele stoelen met veel beenruimte; gratis wifi; gratis parkeergelegenheid in directe omgeving; bestellen van eten en drinken via jouw eigen bioscoopstoel. 3 bioscoopzalen. Skopein beschikt over drie bioscoopzalen. De rode zaal heeft de grootste capaciteit, doordat er ook een balkon aanwezig is met tientallen zitplaatsen. Ook kan daar, net als in de blauwe zaal, vanaf elke stoel een bestelling worden gedaan. In 2015 is de derde zaal toegevoegd. Deze zaal is uitgerust met de nieuwste technieken en heeft 50 zitplaatsen. Zaal 3 kenmerkt zich hierdoor als een gezellige en intieme zaal."
- "Filmhuis Winterswijk vertoont films met een meerwaarde. Vrijwel elke dinsdagavond, om half zeven en om negen uur. De films worden vertoond in Service bioscoop Skopein. Het Filmhuis biedt al vele jaren een afwisselend aanbod films van hoge kwaliteit. Op een laagdrempelige manier en tegen een niet–commerciële prijs weet de stichting een toenemend aantal bezoekers te trekken. Het gaat daarbij om films die niet in het reguliere programma van Service bioscoop Skopein zijn opgenomen. Donateurs steunen het Filmhuis en dat is belangrijk voor de continuïteit van onze voorstellingen. Als dank voor hun steun krijgen donateurs bij elke film een korting van € 2 op de reguliere toegangsprijs van € 7. Ook krijgen donateurs onze wekelijkse nieuwsbrief c.q. filmagenda per e-mail toegestuurd. Een donateurschap kost € 10 en is geldig gedurende het lopende seizoen. In een filmhuisseizoen worden minimaal 35 titels vertoond. Het seizoen loopt van september tot en met juni."
- Nationaal Landschap Winterswijk is 22.000 hectare groot en beslaat de gelijknamige gemeente plus delen van de omliggende gemeenten Aalten, Oost-Gelre en Berkelland. - Stichting Erfgoed & Nationaal Landschap Winterswijk is een particulier initiatief met als doel duurzame instandhouding en kwaliteitsverbetering van het Nationaal Landschap te realiseren. Samen met eigenaren van erfgoed ontwikkelt de stichting een toekomstvisie.
- In de gemeente Winterswijk bevinden zich tientallen aardkundig (geologisch en geomorfologisch) waardevolle gebieden. Onder de link vind je er een overzicht van.
- "Schoon water. Ten oosten van Winterswijk liggen de Beurzerbeek, de Vennevertlose beek, de Boldersbeek en de Boven Slinge. Deze beken zijn zeer waardevol voor de ecologie. Daarom hebben we in 2013 in delen van deze beken natuurlijke oevers aangelegd. Natuurlijke oevers zijn minder steil en zorgen er voor dat meer verschillende soorten planten en dieren en kunnen (over)leven. In de ondiepe waterstrook kunnen planten groeien en dieren kunnen er bescherming en voedsel vinden. Veel waterplanten hebben een zuiverende werking. Behalve meer planten en dieren en een natuurlijke uitstraling levert het dus ook nog schoon water op.
Beperken wateroverlast. Langs de Boldersbeek, Bekering Waterleiding en de Boven Slinge nabij de ‘Zonnebloem' is tevens ruimte gecreëerd om water te bergen. Hier kunnen we in perioden met veel neerslag water tijdelijk opslaan om zo wateroverlast benedenstrooms te voorkomen. Op de volgende plekken is gewerkt: Modderbeek (zijloop Beurzerbeek) nabij Walienseweg; Venneventlose beek Kossinkweg te Hexel; Boldersbeek nabij de Vredenseweg; Beurzerbeek nabij de Dwarsweg; Bekeringwaterleiding (zijloop Boven Slinge) nabij de Vossenveldseweg; BBL gronden Boven Slinge; Boven Slinge bij de ‘Zonnebloem', nabij de weg Oeding-Winterswijk; Zijtak Afwatering van Plantenkamp." (bron: Waterschap Rijn en IJssel, 2013)
- "De Top Art winkels in Eibergen, Enschede en Winterswijk worden gerund door mensen met een beperking. Ook veel artikelen die worden verkocht, zijn gemaakt door mensen met een beperking. Bekijk hier de folder van de Top Art cadeauwinkel. De Top Art-winkels hebben ook een kunstuitleen. Bekijk hier de folder van de kunstuitleen. In de Top Art winkel help je klanten. Je zorgt dat alle producten mooi in de schappen staan, houdt de winkel netjes, bedient de kassa, en pakt cadeautjes in. Je werkt in je eigen tempo en op je eigen niveau en doet zo belangrijke werkervaring op. In de ruimte van de winkel is een speciale plek ingericht voor de schenkerij. Hier kunnen klanten genieten van een kopje koffie of thee met iets lekkers van de kleine kaart. Serveren doe je samen met elkaar en kun je leren. In de schenkerij staat een boekenkast. Hier kunnen via Marga's Minibieb gasten boeken ruilen en inleveren. Ieder kwartaal is er een voorleesmoment, met een speciale gast, voor leerlingen van de basisscholen."
- "De in 1994 opgerichte Stichting Waardevol Cultuurlandschap (WCL) Winterswijk stelt zich ten doel een bijdrage te leveren aan te formuleren en uit te voeren beleid voor behoud, herstel en ontwikkeling van het buitengebied van de gemeente en directe omgeving. Daarbij wordt uitgegaan van een integrale benadering van vijf thema’s: leefbaarheid, land- en tuinbouw, natuur- en landschapsbeheer, cultuurhistorie, en recreatie en toerisme. De commotie rond de Nationale Landschappen (1983) betekende een verwijdering en patstelling tussen landbouw, natuur en gemeente. Dit werd in 1989 doorbroken door een onderzoek waaruit duidelijk werd dat 95% van de veehouderijbedrijven om ecologische redenen op slot zat. Hierop ging landbouw weer aan tafel met de gemeente. De toenmalige burgemeester achtte het zinvol dat ook de vertegenwoordigers van de natuur erbij betrokken raakten. Dit werd geconcretiseerd door het Euregio-project: “zwaluw”. Dit project heeft veel goodwill gekweekt. De plaatselijke natuurbeschermingsorganisaties die zich verenigd hadden in Platform Natuur en Landschap Winterswijk maakte vanaf dat moment deel uit van de overlegstructuur. Het doel was duidelijk: meer draagvlak voor samenwerking met de landbouworganisaties.
Zo ontstond in 1992 het Project Buitengebied. Belangrijkste medewerkers: een landbouwvoorlichter als projecttrekker (vanuit LNV), een landbouwman en een natuurman. In september 1992 werd een intentieverklaring getekend met als hoofddoelstelling “het prachtige Winterswijkse buitengebied moet intact blijven. Het ontwikkelingsplan beoogt een verbetering van de agrarische structuur en het behoud en versterking van de ecologische waarden te bewerkstellingen waardoor het behoud van het buitengebied op langere termijn wordt gewaarborgd.” Vanaf het begin is duidelijk gemaakt dat het boerenbelang het zwaarst weegt. In 1993 is het buitengebied van de gemeente aangewezen als een van de elf Waardevolle Cultuur Landschappen (WCL). In september 1994 is het Project Buitengebied omgevormd tot de Stichting WCL-Winterswijk.
Stichting WCL beoogde vanaf dat moment te komen tot één loket, van waaruit al het beleid en alle regelingen ten aanzien van het landelijke beleid integraal kunnen worden ingezet. Men inventariseert de wensen vanuit het gebied en zoekt daar vervolgens passend instrumentarium bij. De groep van landgoedeigenaren, die een aanzienlijk deel van de gronden rondom het dorp in handen heeft, is mede aanleiding geweest om binnen WCL de Werkgroep NSW-landgoederen op te richten. In 1995 is de begrenzing opgerekt, zodat WCL-Winterswijk sindsdien ook delen van Eibergen-Groenlo, Aalten en Lichtenvoorde bestrijkt.
In 2002 zou er mede door het opheffen van de WCL-gebieden in Nederland een einde zijn gekomen aan Stichting WCL. De gemeente wenste echter dat deze samenwerkingsvorm zou blijven voortbestaan, omdat het ook een belangrijke schakel was geworden in de communicatie naar het buitengebied. Dit uitgangspunt stond ook centraal in de pilot 1-loket van het Ministerie LNV. De naam van het loket is ook Gebiedsloket Winterswijk geworden. De naam WCL loket is mede door de ontwikkelingen omtrent Nationale Landschappen veranderd in een neutrale naam. Stichting WCL heeft er ook grotendeels voor gezorgd dat er medio jaren negentig een Ammoniak Reductie Plan (ARP) kwam. Hier profiteerden de boeren van, maar er werd ook gewerkt aan verbetering van natuur en landschap."
- De gemeente wil dat de minister van LNV kiest voor een lokale Winterswijkse aanpak van het stikstofprobleem. De hierboven beschreven Sichting WCL, de Ondernemerskring en de gemeente hebben hiervoor de handen ineen geslagen. In een brief aan minister Carola Schouten (november 2019) pleiten de drie partijen voor een lokale, gebiedsgerichte aanpak om de stikstofemissie te beperken. In de gemeente is daar een groot maatschappelijk draagvlak voor. Er is inmiddels een stikstofwerkgroep opgericht, die onder leiding staat van een gemeentelijke coördinator Programma Aanpak Stikstof (PAS). Deze werkgroep bestaat uit WCL-leden (landbouw, natuur, recreatie), de OWIN, Ondernemers Buitengebied Winterswijk (OBW) en de gemeente.
Wethouder en voorzitter WCL, Inge klein Gunnewiek, is blij met de samenwerking tussen deze partijen. "Als college zien wij dat de agrarische sector onder druk staat. Tegelijkertijd mogen we het belang van de Natura 2000-gebieden in ons mooie buitengebied niet uit het oog verliezen. Daarnaast willen onze ondernemers binnen de bebouwde kom ook gewoon verder.” Wethouder Inge klein Gunnewiek wil niet wachten tot het Rijk maatregelen afkondigt: ,,Wij dringen er bij provincie en Rijk actief op aan om snel duidelijkheid te geven, zodat we handelingsperspectief kunnen bieden voor alle partijen in de gemeente. Daarnaast spreken we nu dus samen met WCL en OWIN over hoe we, net als in het verleden, de diverse belangen in Winterswijk in balans kunnen brengen, waarbij we zoveel mogelijk recht willen doen aan ieders belang. Op die manier kunnen boeren blijven boeren in het buitengebied en kan tegelijkertijd worden gewerkt aan het behoud en het versterken van de Natura 2000-gebieden.”
- Boeren en loonwerkers in de gemeente kunnen sinds 2017 gebruik maken van een drone met warmtecamera, die hen helpt om reekalfjes in weilanden op te sporen. Daardoor wordt voorkomen dat de jonge dieren worden gedood als het gras wordt gemaaid. Ze zijn zo goed gecamoufleerd dat ze soms niet eens vanaf een meter afstand te zien zijn. Laat staan een boer die op hoge snelheid het gras maait. En dat loopt dus niet altijd goed af... Ze vluchten namelijk niet; als er een maaimachine aankomt, blijven ze vaak stil liggen en houden ze zich instinctief dood. De drone en camera zijn aangeschaft door Wildbeheereenheid Winterswijk. De aanschaf is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van 7500 euro van stichting Waardevol Cultuur Landschap.
De drone wordt eerst geladen met gegevens van het terrein waar gemaaid wordt. Met de drone wordt het veld systematisch afgezocht. Op een monitor beneden wordt duidelijk of er zich een reekalf in het grasland bevindt. Een aanwezig jong dier wordt vervolgens door de wildbeheereenheid verplaatst. De reegeit zoekt het verplaatste jonge reekalf wel weer op, leert de praktijk. De inzet van de drone levert vooral veel tijdwinst op. Met een drone kan per uur circa 10 hectare worden gecontroleerd. De wildbeheereenheid heeft een speciaal team samengesteld dat door boeren en loonwerkers kan worden ingeschakeld. (bron: De Gelderlander, 4-4-2017) De drone blijkt in 2017 reeds succesvol zijn werk te hebben gedaan. Vrijwilligers van de wildbeheereenheid hebben in mei en juni met de drone 70 gebieden afgespeurd op reekalfjes. Hierdoor zijn 34 reekalfjes gered. De geredde reekalfjes zijn uit het weiland gehaald en herenigd met hun moeders. Alle kalfjes in Winterswijk en omgeving lijken hierdoor te zijn gered. De wildbeheereenheid heeft van de boeren geen meldingen gekregen van doodgemaaide reekalfjes, wat in andere jaren altijd wél het geval was.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Winterswijk (online te bestellen).
Terug naar boven- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Winterswijk. - Nieuws van de gemeente op Facebook.
- Buurtschappen: - Site over de buurtschappen van Winterswijk, met o.a. genealogische gegevens. - Winterswijkse buurtschappensite op Facebook.
- Bedrijfsleven / ondernemen: - "De vereniging OBW (Ondernemers Buitengebied Winterswijk) is dé vereniging voor alle ondernemers in het buitengebied van onze gemeente. De vereniging zet zich in voor de belangen van haar leden en is actief betrokken bij alles wat van belang is voor de toekomst van het gebied. Zoals het opstellen van de nieuwe Omgevingsvisie Buitengebied. Maar ook door zelf onderzoek te doen naar ondernemerschap in het buitengebied en het opzetten van projecten.
Wat doet de vereniging voor haar leden?: organiseren van ledenavonden, met thema’s, bedrijfsbezoeken en gelegenheid om elkaar te leren kennen; behartigen van de belangen van de ondernemers in het buitengebied naar relevante partijen (gemeente, overheid, andere partijen); elke 2 a 3 jaar een Open-Bedrijven-Kunstroute; de stem van de leden laten horen; de leden voorzien van zoveel mogelijk relevante informatie. Meer scherp gezegd werkt het bestuur met de leden samen aan twee doelen: netwerkvorming onder de leden; belangenbehartiging van de leden. Leden zijn ondernemers in het buitengebied van Winterswijk, met een onderneming in het buitengebied zelf of wonend in het buitengebied met een onderneming elders. De vereniging richt zich op alle ondernemers, nadrukkelijk zowel agrariërs als niet-agrariërs. Ook zzp-ers zijn welkom. Er zijn circa 800 ondernemers in het buitengebied van onze gemeente. De vereniging is opgericht in 2012 en er zijn ca 110 ondernemers lid. Wil je ook lid worden? Meld je hier aan!"
- Openbaar vervoer: - "ProRail en de gemeente Winterswijk hebben in december 2020 overeenstemming bereikt over de aanpak van 11 niet-actief beveiligde overwegen (NABO’s). De gemeenteraad is daarmee akkoord gegaan. Het akkoord is een belangrijke stap in het veiliger maken van het trein- en wegverkeer in deze omgeving. Openbare onbeveiligde overwegen. Op twee locaties vervangen we de gevaarlijke openbare onbeveiligde overweg door een beveiligde overweg. De overige openbare onbeveiligde overwegen worden gesloten. We beginnen met de gemeente aan de planuitwerking voor een voetganger- en fietserstunnel bij de Greversweg. Dorothé Wennekendonk, regiodirecteur van ProRail: “Ik ben zeer verheugd met dit akkoord, waarmee we in de herfst van 2021 11 onbeveiligde overwegen kunnen sluiten. Dat is een enorme stap in de verbetering van de veiligheid op het gehele spoortraject.”
Gebiedsgerichte aanpak. ProRail is voorstander van een gebiedsgerichte aanpak, waarbij de oplossing voor de aanpak van overwegen in samenhang en passend in een gebied wordt gevonden. Binnen Winterswijk doet zich de mogelijkheid voor om 6 particuliere NABO’s in een totaalplan met de bovengenoemde 5 openbare NABO’s aan te pakken. Voor de particuliere NABO’s vinden nog afrondende gesprekken plaats met de rechthebbenden. In dit integrale maatregelenpakket worden alle onbeveiligde overwegen in de gemeente ineens aangepakt en kan dit daarmee kosteneffectief worden aanbesteed en uitgevoerd. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de gemeente en de provincie nemen ieder een deel van de kosten op zich.
Niet meer van deze tijd. ProRail en het ministerie streven naar nul dodelijke overweg-slachtoffers en pakken daarom met de hoogste prioriteit de openbare en openbaar toegankelijke NABO’s aan. Bij elke NABO moet de gebruiker op eigen waarneming inschatten of het veilig is om het spoor over te steken, en dat is niet meer van deze tijd, met steeds stillere maar ook steeds snellere treinen. Daarmee is een NABO altijd gevaarlijk en is een ongeval bijna altijd fataal voor de overweggebruiker. Daarom willen we voor 2024 in ieder geval alle openbaar toegankelijke NABO’s opgeheven hebben." (bron: ProRail, december 2020)
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Winterswijk oud.
Reactie toevoegen