Wieringen

Eiland
Hollands Kroon
Kop van Noord-Holland
Noord-Holland

NH gemeente Wieringen in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Wieringen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Wieringen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Wieringen

Terug naar boven

Status

- Wieringen is een voormalige gemeente en voormalig eiland in de provincie Noord-Holland, in de regio Kop van Noord-Holland. Het gemeentehuis bevond zich in Hippolytushoef. De gemeente is per 1-1-2012 opgeheven en opgegaan in de nieuwe gemeente Hollands Kroon.

- Wapen van de voormalige gemeente Wieringen.

- De gemeente Wieringen omvatte de dorpen Hippolytushoef, Den Oever, Oosterland en Westerland en een aantal buurtschappen, die worden behandeld bij de dorpen waar zij onder vallen.

Terug naar boven

Ligging

Wieringen ligt in het uiterste NO van Noord-Holland, ZO van Den Helder, N van de Wieringermeer.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Wieringen 300 huizen met 1.505 inwoners, verdeeld in de dorpen Den Oever 45/200, Oosterland 25/125, Stroe 25/175, Hippolytushoef 72/340 en Westerland 40/200 en de buurtschappen De Gest 15/75, Oud-Gest 5/25, Vatrop 3/15, Smerp 4/20, Noord-Burem 5/25, Zandburen 10/50, De Elft 15/75, De Belt 10/50, De Noormer 5/25, Oosterklief 7/35, Westerklief 7/35, De Hoelem 3/15 en De Houkes 4/20. Vlak voor haar opheffing heeft de gemeente ca. 3.500 huizen met ca. 8.700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Het eiland Wieringen is in de 14e eeuw ontstaan. Een van de dijken die toen is aangelegd is de Wierdijk, de oudste zuidelijke dijk van het eiland. In 1924 is de Amsteldiepdijk aangelegd tussen het eiland en het vasteland. In 1927 is de Wieringermeer ingepolderd. Sindsdien is het gebied onderdeel van het vasteland en is het formeel geen eiland meer, maar in de praktijk leeft het 'eilandgevoel' hier nog altijd. Het 'eiland op het vasteland' onderscheidt zich ook nog altijd duidelijk van de omringende 'platte' polder. Het laagste punt van het 'eiland' ligt namelijk 2 meter onder N.A.P. en het hoogste punt 13 meter boven N.A.P. Een hoogteverschil dus van 15 meter. Niet alleen het glooiende karakter valt op, maar het landschap is ook anders ingericht dan het omringende land. En daarbij kronkelen de wegen hier in tegenstelling tot de wegen in de Wieringermeer, die veelal kaarsrecht zijn.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de volgende instanties en literatuur:

- "Historische Vereniging Wieringen is opgericht in 1989. De vereniging heeft tot doel het vastleggen en doorgeven van de lokale geschiedenis. Het doel van de Historische Vereniging wordt nagestreefd door het verzamelen van foto's, documenten en andere bescheiden met historische waarde en het archiveren daarvan. Daarnaast het uitgeven van boeken, publicaties, het organiseren van activiteiten op historisch gebied, het openstellen van het archief en het verstrekken van informatie aan geïnteresseerden in de historie van ons 'eiland'. Diverse boeken zijn er inmiddels uitgegeven en minimaal viermaal per jaar wordt het verenigingsblad Op de Hoogte uitgebracht. Diverse commissies, bestaande uit enthousiaste en actieve mensen, hebben de taak op zich genomen om de lokale geschiedenis in woord en beeld vast te leggen. Ons Archief is gevestigd in woonzorgcomplex Parkzicht te Hippolytushoef. Een bezoek aan het archief is gratis en de koffie of thee staat voor je klaar."

- "In de tentoonstellingsruimte van het Viking Informatie Centrum (VIC) in Den Oever is een permanente tentoonstelling ingericht waarbij de beide vikingschatten van Westerklief centraal staan. Verder worden de verhalen achter de opzienbarende vondsten verteld aan de hand van veelal originele voorwerpen uit de Vikingtijd (ca. 800-1100 na Christus): - Zilver in de economie van de Vikingtijd; - Wieringen als handelslocatie op de reizen naar en van Dorestad, Denemarken en Engeland; - Handelsproducten van de Vikingen en Friezen; - Wapens van Vikingen, Franken en Friezen; - Een schaalmodel (5 m. lang) van een van de Skuldelevschepen uit Roskilde, Denemarken. Verder is er informatie over het ontstaan van het eiland in de voorlaatste ijstijd en diverse fossielen uit die tijd.

Stichting Weg van de Vikingen heeft in de afgelopen jaren meegewerkt aan diverse internationale projecten en ook zelf diverse projecten gerealiseerd. We noemen de leskist Vikingen, een mobiele tentoonstelling met veel originele voorwerpen uit de Vikingtijd en een boekje over de geschiedenis van de Kop van Noord-Holland in de Vroege Middeleeuwen: 'Friezen, Franken en Vikingen', dat in het VIC verkrijgbaar is en tevens online via de site kan worden besteld. Het is mogelijk om vanuit het VIC excursies over het voormalige eiland te ondernemen, waarbij je diverse bezienswaardigheden kunt bezoeken. Wanneer je bij ons langs komt kunnen onze medewerkers je hier alles over vertellen. Ook is het Viking Informatie Centrum startplaats voor diverse fiets- en wandeltochten over het eiland."

- Dankzij de inspanningen van Jan-Simon Hoogschagen van de site In Pago Wirense, kun je het boek "Het Eiland Wieringen en zijne bewoners" uit 1855 nu ook online lezen.

- Wieringer Eilandmuseum Jan Lont in buurtschap Stroe (Stroeërweg 39) is gevestigd in een boerderij van het Wieringer type uit 1853. Authentiek ingericht. Tevens geeft het museum een beeld van de visserij en gebruiken op dit vroegere eiland. Jan Lont heeft samen met zijn broer Jaap geleefd en gewerkt op deze ouderlijke boerderij. Voor Wieringen een doorsnee boerderij; er was onderdak voor 6 koeien, een paard en enkele schapen. Na zijn 65e stopt Jan met boeren. De koeien verdwijnen en de traditionele zomerstal blijft ook in de winter intact. Jan heeft in zijn testament de boerderij vermaakt aan de Vereniging Wieringer Museum Jan Lont onder de voorwaarde dat hij er zelf tot zijn dood mocht blijven wonen. De boerderij is na een ingrijpende restauratie veranderd in een museum, waarin alle facetten van het leven en werken van de vroegere eilandbewoners een plaats hebben gekregen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op het terrein van Wieringer Eilandmuseum Jan Lont in buurtschap Stroe bij Hippolytushoef: - "Op een maandag in april: tanen, eierenroute, klederdrachtshow, Wieringer Dangsers. - Op een zondag in juli: Ambachtendag Wieringen met o.a. smeden, touwslaan, spinnen, tanen, vilten en nog veel meer! - Op een zondag in augustus: Kienderdag en Tanen. De entree is € 5,00 p.p., waarbij inbegrepen één consumptiebon. Donateurs van het Eilandmuseum gratis entree. Bij de kassa te koop: visbonnen à € 2,00; consumptiebonnen à € 1,50. Tijdens de Taandagen is de gigantische waterketel op het terrein heetgestookt met een houtvuur en aangevuld met cachou, een impregneringsmiddel voor zeilen en netten. Het is gemaakt van een boomschors uit tropische gebieden.

Vroeger hadden veel visserlui op Wieringen een eigen taanketel, want alle netten en zeilen moesten meerdere keren getaand worden en dat waren er heel wat. Hoewel het in de eerste plaats gaat om het conserveren, geeft de cachou ook een bruine kleur. Vandaar die bruine kleur van de zeilen van de traditionele vissersschepen. De vrijwillige taanploeg van het Wieringer Eilandmuseum stookt twee keer per jaar de originele taanketel op om je te tonen hoe het tanen van zeilen, touwen en netten in zijn werk gaat. Rondom het taanveld, op het museumerf, binnen en buiten is dan nog veel meer te zien en te doen." (bron: Wieringer Eilandmuseum Jan Lont) "Klaas de Haan is dé taanman van Wieringen. Hij is net een lopend geschiedenisboek. De Jan Lont-trofee is dan ook dik verdiend." Aldus de kop van de reportage hierover onder de link, in Noordhollands Dagblad, september 2020.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Het downloaden van de Wandelroute Wieringen (19 km) is gratis. Wat je krijgt is een duidelijke routebeschrijving, leuke wetenswaardigheden en een overzichtelijk kaartje waarop de route is ingetekend."

- "Rijkswaterstaat verkent de mogelijkheden om het IJsselmeer toekomstbestendig te maken. Het IJsselmeer is een door mensen gemaakt watersysteem. Het bracht bescherming tegen hoogwater en een strategische voorraad zoetwater voor landbouw, natuur en drinkwaterbereiding. Daarbij gaat hoogwaardige natuur samen met een krachtige economie. Het ecosysteem van het IJsselmeergebied is uniek, maar tegelijkertijd ook kwetsbaar en het staat ernstig onder druk. Belangrijkste knelpunten zijn het ontbreken van essentiële leefgebieden van voldoende kwaliteit en omvang en het ontbreken van voldoende verbindingen tussen de leefgebieden. Hierdoor kunnen verschillende soorten vissen en vogels die van groot belang zijn voor een goed functionerend ecosysteem hun levenscyclus niet voltooien. Het ecosysteem kan de extra belasting door klimaatverandering en nieuwe ontwikkelingen in het gebruik niet veerkrachtig opvangen, omdat het al kwetsbaar is.

Daarom wordt de komende jaren het project Wieringerhoek uitgvoerd, NO van Wieringen, met als hoofddoel het deltakarakter van de verbinding tussen het IJsselmeer en de Waddenzee te versterken door ‘natuurlijke overgangen’ te maken: van nat naar droog en van zout naar zoet. Het ecologische hoofddoel heeft twee subdoelen: het verbeteren van de connectiviteit voor vis; het creëren van diverse leefgebieden voor vissen en vogels. Wieringerhoek kent daarnaast een belangrijk nevendoel, namelijk een bijdrage leveren aan de bescherming van de zoetwatervoorraad in het IJsselmeer door problemen met zoutindringing te verminderen. Dit is belangrijk voor drinkwater en voor land- en tuinbouw. De voorbereidingen van het project Wieringerhoek zijn gestart in 2020. - De uitvoering beoogt medio 2023 van start te gaan en medio 2031 gereed te komen." (bron: Rijkswaterstaat)

- "Natuurvereniging Wierhaven zet zich in voor de natuur in de voormalige gemeenten Wieringermeer en Wieringen en de stad Medemblik. Het werkgebied van de natuurvereniging is na de fusie van de diverse gemeenten ongewijzigd gebleven en telt een kleine 30.000 inwoners. Natuurvereniging Wierhaven is opgericht in 1973 als Vogelwacht Wierhaven en inmiddels uitgegroeid tot een vereniging die zich met vele facetten van de natuur bezighoudt. De vereniging stelt zich ten doel: planten en dieren in ons werkgebied te bestuderen; een bijdrage te leveren onze leefomgeving op duurzame wijze te beheren; op actieve wijze te participeren in onze leefomgeving; op actieve wijze de communicatie over de gevonden gegevens verzorgen naar de belanghebbenden in het werkgebied."

- De Wierdijk van Wieringen is gelegen aan de zuidkant van het voormalige eiland. Deze dijk is opgebouwd vanaf de 16e eeuw en bestaat uit een kleilichaam, waartegen aan de zeekant een wierriem is gelegd. Deze wierdijk is de enige nog zichtbare wierdijk van Zuidwest Europa en is daarom uniek en zeer waardevol. De Wierdijk is door de eeuwen heen veranderd en aangepast aan de noden en eisen van de tijd. Nu rijst de vraag naar een oplossing voor de omstandigheden van deze tijd. Hoe kan de dijk waterkerend worden en tegelijkertijd het unieke kenmerkende profiel behouden? Er is onderzoek gedaan naar de dijk, het eiland en de polders. Voor het waterkerend maken van de dijk zullen sommige delen verstevigd en verbreed moeten worden. (2010)

- Het 'eiland' kent om meerdere redenen unieke plekjes (biotopen) voor unieke planten en dieren. Een van de bijzonderheden is zijn ligging aan zee. Voor veel vogels ligt dit gebied op de route van het hoge noorden naar het verre zuiden. Andere vogels komen hier naar toe om te overwinteren. Op het voormalige eiland bepalen laaggelegen veenpolders en hooggelegen zandruggen het landschap. In de periode van oktober tot mei kun je hier soms wel honderden overtijende rotganzen zien. Door weidevogelbeheer en het beheer van akkerranden zijn de populaties scholeksters en tureluurs in de weiden toegenomen. In de akkerranden zijn de patrijs, de veldleeuwerik en bijvoorbeeld de kleine vuurvlinder veelvuldig te vinden. Ook Goudplevieren overtijen hier graag. Bij laagwater zijn deze steltlopers te vinden in de Waddenzee op zoek naar voedsel. Bij hoogwater zijn deze steltlopers te vinden op Wieringen.

Een woalke ofwel tuinwal is een wal die dient als erfafscheiding. Dit zijn onbegroeide lage walletjes van grasplaggen, ontstaan in de 17e en 18e eeuw. Vrijwel alle tuunwallen op Wieringen zijn opgeruimd. Ze zijn nog met name op Texel te vinden. In de laatste ruilverkaveling is weer een aantal tuunwallen aangelegd, onderdeel van een poging om weer iets van het oude, kleinschalige landschap terug te brengen. Verschillende verenigingen zetten zich in om de tuinwallen terug te brengen in het landschap van het 'eiland'. Verder wordt het gebied geheel omgeven door dijken. De dijken zijn begroeid met gras en er zijn altijd wel schapen op te vinden.

- Landschap Noord-Holland, beheerder van het Balgzand, heeft in 2010 twee schorren op deze wadplaat hersteld (de Kooijhoekschor en de Ewijckschor), waarmee een belangrijke broedplaats en rustplek van grote aantallen vogels is veiliggesteld. Het wad van Balgzand is zeer voedselrijk. Om deze reden trekt het – met name tijdens de trektijd – extreem veel vogels aan. Het oppervlak van buitendijkse kwelders en schorren was echter klein en de natuurlijke afslag overtrof de natuurlijke aangroei. Met het verdwijnen van de schorren, verdwijnt ook de broed- en rustbiotoop van deze grote aantallen vogels. Met het herstelplan wil Landschap Noord-Holland voldoende oppervlak aan hoge schorren behouden.

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft de Balgzanddijk versterkt. De Balgzanddijk is onderdeel van de primaire waterkering rond het Noorderkwartier van Holland. De dijk voldeed deels niet meer aan de veiligheidsnorm. Over een lengte van 2,7 kilometer was de grasbekleding aan de zeezijde van de Balgzanddijk niet voldoende opgewassen tegen erosie van de golven.

Terug naar boven

Wierings volkslied

Van het Wierings volkslied zijn diverse versies in omloop. Alle varianten van het volkslied en tevens een audioversie vind je op de site In Pago Wirense.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wieringen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site over verleden, heden en toekomst van Wieringen.

- Site van vereniging Wonderlijk Wieringen met o.a. tips om het "eiland" te ontdekken te voet of per fiets, auto of boot.

- Nieuws: - Wieringernieuws.nl.

Reactie toevoegen