Tienhoven heette in de poststempels vroeger Tienhoven (UT), om het dorp te onderscheiden van het Zuid-Hollandse Tienhoven bij Ameide. Maar dat ligt per 2019 ook in Utrecht. Er is zelfs nog een derde 'Tienhoven (UT)'. Hoe dat zit, kun je lezen onder Naam.
Tienhoven, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)
Laan van Niftarlake in Tienhoven. Dat dit dorpsgezicht altijd zo mag blijven!
De Bethunepolder, gezien vanaf Fort Maarsseveen
Gemeente Tienhoven in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Tienhoven is een dorp in de provincie Utrecht, in de regio Vechtstreek, gemeente Stichtse Vecht. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1957. Per 1-7-1957 over naar gemeente Maarssen, in 2011 over naar gemeente Stichtse Vecht.
- In 1818 heeft de gemeente een deel van haar grondgebied afgestaan t.b.v. een nieuwe gemeente Maarsseveen (nadat die eerder, en wel in 1812, aan de gemeente Tienhoven was toegevoegd) en een deel van een nieuwe gemeente Breukelen-Sint Pieters.
- Wapen van de voormalige gemeente Tienhoven.
- Onder het dorp vallen (ook voor de postadressen) ook de buurtschappen Molenpolder en Oud-Maarsseveen. Tot 1957 konden deze buurtschappen niet 'in' Tienhoven liggen, omdat zij in een andere gemeente lagen (Molenpolder viel vanouds grotendeels onder de gemeente Westbroek, deels gemeente Maarsseveen, en Oud-Maarsseveen viel vanouds onder de gemeente Maarsseveen). Sinds Maarsseveen in 1949 naar de gemeente Maarssen overging, en Tienhoven en het Z deel van de gemeente Westbroek idem in 1957, konden deze buurtschappen onder het dorp worden gevoegd.
- Oud-Maarsseveen is weliswaar aan Tienhoven vastgegroeid, maar heeft nog wel eigen blauwe plaatsnaamborden (komborden), dus formeel heeft deze buurtschap een eigen bebouwde kom.
Terug naar bovenSchrijfwijze
Het dorp werd vooral vóór 1978, toen het huidige postcodesysteem er nog niet was, in adresbestanden en op poststempels e.d. (zie afbeelding) vaak Tienhoven UT genoemd, om het te onderscheiden van het gelijknamige dorp in Zuid-Holland, dat daarom vaak het achtervoegsel ZH meekreeg. In 2019 komt dat dorp ook in de provincie Utrecht te liggen, omdat het vanaf dat jaar deel gaat uitmaken van de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden, die in de provincie Utrecht komt te liggen. Maar dankzij de postcode is dat adrestechnisch, voor de postsortering, geen probleem. Dankzij de postcodes blijven de beide dorpen gewoon hun plaatsnaam houden zonder achtervoegsel en gaat het toch goed met de postsortering. Overigens is er nog een, minder bekend, 3e Tienhoven en wel een buurtschap in de gemeente Vianen. Voorheen Zuid-Holland, sinds 2002 óók provincie Utrecht... Maar dat is geen formele woonplaats (bijv. voor het postcodeboek) dus die naam komt niet in officiële adresbestanden voor (voor de post ligt die buurtschap deels 'in' het dorp Everdingen, deels 'in' het dorp Hagestein). En er is zelfs nog een 4e, nóg kleiner en onbekender Tienhoven, en wel een buurtschap op het[ eiland Texel. Ook dat plaatsje bestaat niet in het postcodeboek; voor de post ligt die buurtschap 'in' het dorp De Waal.
Oudere vermeldingen
1243 Decem mansorum, 1253 kopie 16e eeuw Thienhouen, 1315 Tienhoven.
Naamsverklaring
Samenstelling van het telwoord tien en hoven ´hoeven´ (hier: landstukken van een bepaalde grootte). In 1243 verkocht Herman van Maarssen tien hoeven van zijn veen, dat reeds gedeelteijk uit cultuurland bestond, met gerecht, tijns en tienden aan het kapittel van Sint Pieter te Utrecht. Zo ontstond het gerecht Tienhoven.(1)
Tienhoven ligt NO van Maarssen, ZW van (Nieuw-)Loosdrecht en grenst in het O aan de Tienhovense Plassen en in het N aan dee Breukeleveense Plas of Stille Plas, beide onderdeel van de Loosdrechtse Plassen.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Tienhoven, die dan nog slechts het dorp omvat (en dus nog niet Oud-Maarsseveen en Molenpolder) 47 huizen met 346 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 200 huizen met ca. 500 inwoners, d.w.z. alleen de dorpskern, dus exclusief de aantallen huizen en inwoners van de onder het dorp vallende buurtschappen Oud-Maarsseveen en Molenpolder. Het totale dorpsgebied, dus inclusief de buurtschappen, heeft ca. 1.750 inwoners.
Terug naar bovenIn de late middeleeuwen was er sprake van een zogeheten leenstelsel. De (Duitse) keizer gaf gebieden in leen aan bisschoppen, koningen en hertogen, die vervolgens op hun beurt weer gebieden in leen gaven aan lagere edelen, kerken en kloosters. Rondom Utrecht waren de gebieden in leen gegeven aan de Utrechtse kerken; zo heette Breukelen vroeger Breukelen-St. Pieters (je had overigens ook Breukelen-Nyenrode) en was eigendom van de St. Pieterskerk, Westbroek was eigendom van de Jacobikerk, Kortenhoef van de Mariakerk en Maartensdijk van de St. Maartenskerk (de huidige Domkerk). Tienhoven behoorde in die tijd tot het Friese graafschap Niftarlake. Niftar betekende nevens (naast) en lake betekent grens (dit begrip lake zit onder andere ook in de Lek en de Laak, een beek die een deel vormt van de grens tussen Utrecht en Gelderland).
Tot de uitgeleende gebieden aan de kerken werden ook de gebieden gerekend die afwaterden op de Vecht, of omgekeerd (bij hoog water) water van de Vecht opvingen (het was in die tijd nog niet ontgonnen, dat wil zeggen bedijkt en ontwaterd). Daarom behoorde Breukeleveen bij Breukelen en Maarsseveen bij Maarssen. Maarsseveen is ouder dan Tienhoven, want dat werd reeds in 1174 genoemd en was beleend aan Herman van Maarssen. Tot het gebied van Maarsseveen werd in die tijd ook het huidige Tienhoven gerekend. Zes december 1243 verkocht deze Herman van Maarsseveen (met goedkeuring van zijn leenheer Otto III, de zoon van Graaf Willem de eerste van Holland), een deel van Maarsseveen aan de St. Pieterskerk te Utrecht. Het gebied had de grootte van Decem Manci, tien hoeven. Een hoeve was een oppervlaktemaat, zoals morgen of hectare, dus het betekende niet dat er tien boerderijen op hebben gestaan.
Vanuit de hogergelegen Vechtoever groef men loodrecht op de Vecht vaarten in het ruige veenland. De uitgekomen grond werd naast de vaart gedeponeerd en vormde een enigszins verhoogde, maar niet al te brede weg. Op bepaalde afstanden groef men dwarsvaarten, ook weer met een weg, bestemd om boerderijen aan te beginnen. Op die manier ontstonden Achttienhoven, Westbroek, Maarsseveen, Tienhoven en Breukeleveen. De bijbehorende vaarten (nog altijd voor een groot deel aanwezig) kregen de namen Kerkeindsevaart, Nedereindsevaart, Maarsseveensevaart, Tienhovensevaart en de vaart langs de Meent, die is weggeslagen en verdwenen in de Loosdrechtse Plassen. Deze vaart kwam uit bij de rode brug in Breukeleveen en bij de Vechtbrug in Breukelen.
De dorpsweg van Tienhoven en het oude Maarsseveen kent geen knik ten gevolge van een dwarsvaart en is dus voor één dorp aangelegd. Dit dorp is dus door de verkoop in 1243 in tweeën gesplitst. Deze weg heette de Looydijk, de naam Laan van Niftarlake ontstond pas in 1938 toen dat deel van de Looydijk werd bestraat. Het dorp heeft veel profijt gehand van deze splitsing, want er was een eigen kerk, gemeentehuis, politiepost en dus ook een straatweg.
In het rampjaar 1672 vielen de Fransen Nederland binnen en verwoestten o.a. vele kastelen, zoals Huis ter Meer (Maarssen), Nijenrode, Gunterstein en Kronenburg (Loenen). De verwoeste ruïne van Gunterstein werd in 1680 gekocht door Vrouwe Magdalena Poulle uit de nalatenschap van E. Ploos van Amstel. Daarmee werd zij ook ambachtsvrouwe van Tienhoven. Via vererving kwam daarna Gunterstein in bezit van de familie van Collen. Ferdinand van Collen was behalve ambachtsheer van Tienhoven ook burgemeester van Amsterdam. De ambachtsheer had veel medezeggenschap in de kerkelijke aangelegenheden van het dorp. De andere partij die zeggenschap had, was de Pieterskerk. Zij benoemden bijvoorbeeld om beurten de koster annex doodgraver. De benoeming van de schoolmeester was ook een zaak van de ambachtsheer.
In 1795 werden door de Fransen de rechten van de ambachtsheer aan hem ontnomen. Er kwam toen een Maire aan het hoofd van de gemeente te staan. In 1812 voltrok zich een drama in het dorp; op 9 september 1812 veroorzaakte hooibroei een grote brand, waardoor kerk, pastorie en negen woningen verbrandden. Ambachtsvrouwe M.E. van Collen legde de eerste steen voor de nieuwe kerk. Helemaal nieuw was de kerk niet, want enkele niet verwoeste delen van de oude kerk zijn opgenomen in de nieuwe kerk. Dit is nog te zien aan het verschil in de muurdikte. De familie van Collen wilde bijdragen in de restauratie, maar dan moest het tegenoverliggende café (Het olde Regthuys) wel op zondag zijn deuren sluiten. Tot voor enkele jaren is dat zo gebleven.
Een andere grote gebeurtenis voor Tienhoven was de evacuatie in 1940 van het dorp vanwege de onderwaterzetting (inundatie) van de Hollandse Waterlinie. Het dorp is daarom op 14 mei 1940 geëvacueerd naar het Noord-Hollandse Twisk. Na de snelle capitulatie van Nederland keerde de bevolking op 20 mei weer terug. De pompen van het gemaal werden weer snel aangezet, zodat de schade beperkt is gebleven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zochten vele onderduikers in deze omgeving een schuilplaats. Toen er in de winter van 1945 ijs lag, bleek de camouflage beperkt; tijdens een grote razzia zijn er zeven onderduikers gegrepen. Gelukkig hebben zij de oorlog overleefd. Aan het eind van de oorlog bliezen de Duitsers de dijk tussen de Bethunepolder en het Tienhovens Kanaal op, waardoor de polder snel volliep: het water bereikte een hoogte van anderhalf tot twee meter boven het maaiveld. Enkele maanden na de bevrijding (en na het herstel van de dijken) heeft het gemaal de polder in drie weken weer drooggemalen.
Tienhoven is tot augustus 1957 een zelfstandige gemeente gebleven, daarna werd zij een onderdeel van de gemeente Maarssen (de gemeente Maarssen was in 1949 reeds vergroot met de gemeente Maarsseveen, inclusief Nieuw- en Oud-Maarsseveen). Het gemeentehuis (dat ongeveer tegenover de oude Hervormde kerk stond) is toen gesloopt; er is een rijtje huizen voor in de plaats gekomen. Door vererving kwam Gunterstein in bezit van de fam. Quarles van Ufford. Gunterstein wordt nu beheerd door een stichting, die er op toeziet dat het in de oude staat bewaard blijft. De huidige jonkheer toont nog altijd zijn belangstelling bij belangrijke gebeurtenissen, hoewel er van de oude 'rechten' natuurlijk niets meer over is. Bron en voor evt. nadere informatie over de geschiedenis van het dorp kun je terecht bij dhr. Theo Schouten, tel. 0346-281348.
Bethunepolder
Toen in de 19e eeuw door de Franse overheersing de armoede steeds nijpender werd, waren er lieden die probeerden plassen droog te malen om zo vruchtbare grond te verkrijgen. Zo iemand was de Belgische graaf de Bethune. In 1850 kreeg hij toestemming om de plas W van Tienhoven, tussen Vaartdijk en Tienhovens Kanaal droog te leggen. Maar hij had weinig succes. Door de kwel wilde de plas niet droog blijven. Ook latere pogingen mislukten. Pas toen de Amsterdamse Waterleidingmaatschappij bereid was er stoombemaling op te zetten lukte het. De Bethunepolder is nog altijd een belangrijk waterwingebied voor Amsterdam. Jaarlijks wordt er 25 miljoen kuub water gewonnen. De polder is in bezit van het Waterleidingbedrijf Amsterdam en Staatsbosbeheer. Het waterleidingbedrijf en het waterschap zitten gezamenlijk in de organisatie Waternet, die wordt bestuurd door de gemeente Amsterdam en het waterschap. In de polder wonen ca. 70 gezinnen. Voor recente ontwikkelingen m.b.t. deze polder zie het hoofdstuk Landschap etc.
- "Wilco van der Vaart (41) uit Tienhoven is melkveehouder en natuurinclusieve boer. Zijn bedrijf ligt in het Natura 2000-gebied Oostelijke Vechtplassen. Samen met zijn vrouw en kinderen (7 en 9) houdt hij 95 melkkoeien en 50 stuks jongvee. Ze maken momenteel de overstap naar biologisch boeren. Van der Vaart is aangesloten bij Wij.land. Die organisatie streeft naar een landschap waarin natuur in evenwicht is met de mensen die er wonen en werken. Wilco: "Mijn gevoel zegt dat ik de biologische kant op moet. Zo maak ik de meeste kans om in dit gebied te kunnen blijven boeren. Biologische boeren hebben meer bestaansrecht. Daarom zit ik sinds kort in het omschakeltraject om binnen anderhalf jaar van 'gewone boer' naar biologisch te gaan. Biologisch boeren betekent geen bestrijdingsmiddelen, geen kunstmest en minder gebruik van antibiotica. Mijn koeien krijgen gras van onze eigen kruiden- en graslanden. Ik lever momenteel planet proof melk."
Experimenteren. Van der Vaart krijgt via het project 'Natuurinclusief boeren in de Vechtplassen' van Wij.land kennis aangereikt over duurzaam bodembeheer, het verwerken van natuurmaaisel en het stimuleren van meer biodiversiteit op het bedrijf. Een belangrijk onderdeel van het project is het experimenteren, leren door te doen. Het project wordt mogelijk gemaakt door het Platteland Ontwikkelings Programma (POP3) van de provincie Utrecht. Samenwerken. Wij.land werkt samen met boeren en natuurorganisaties aan een veerkrachtig landschap. "Daar ben ik terecht gekomen doordat ik land van Natuurmonumenten pacht. Hier werk ik samen met acht andere natuurinclusieve boeren uit het gebied om de bodem te verbeteren. We overleggen en wisselen informatie uit." Toekomst. "Zo kan ik investeren in mijn bedrijf om biologisch te worden. Ik maak het klaar voor de toekomst. Zodat, wie weet, mijn zoons het later kunnen overnemen. Dat zou ik wel heel leuk vinden. Ik heb het bedrijf zelf ook overgenomen van mijn ouders, dat was in 2011." (bron: Provincie Utrecht, juni 2000)
Terug naar boven- Het dorp heeft 12 rijksmonumenten (waarvan 5 betrekking hebben op Fort Tienhoven en 3 op boerderij Vredegoed te Oud-Maarsseveen).
- Tienhoven heeft 7 gemeentelijke monumenten.
- De huidige Hervormde (PKN) kerk (Laan van Niftarlake 62) dateert uit 1813 en verving een oudere kerk. Waarschijnlijk stond er al in de 15e eeuw een katholiek kapelletje in Tienhoven. In 1361 wordt namelijk melding gemaakt van het verpachten van een stuk grond aan de kerk van Maarssen voor het stichten van een kapel alhier. De nederzetting behoorde dus tot het kerspel Maarssen. In 1521 richt de kerkelijke gemeenschap een verzoek aan de bisschop om een eigen geestelijke te mogen hebben en dus een eigen parochie te worden. De kerk van Maarssen was hier echter niet enthousiast over, en daarom veranderde er niets, tot de reformatie zich aandiende. Pas in 1624 krijgt het dorp zijn eigen predikant. Het orgel is gebouwd door E. Leichel in 1880, met gebruikmaking van een ouder front, gebouwd in ca. 1790. - Site van de PKN-gemeente Tienhoven.
- De voormalige Gereformeerde kerk (Laan van Niftarlake 42) dateert uit 1887, is in 1965 gerenoveerd, en in januari 2002 aan de eredienst onttrokken. De lokale Samen op Weg-gemeente (wat later PKN is geworden) heeft er toen namelijk voor gekozen om alleen de Hervormde kerk in gebruik te houden. De Gereformeerde kerk stond in/sinds 2015 te koop. Of de kerk inmiddels verkocht is en wat de huidige bestemming is, is ons nog niet bekend.
- Poldermolen De Trouwe Wachter dateert uit 1832. De bemaling van het waterschap Breukeleveen en Tienhoven werd oorspronkelijk verricht door 2 binnenkruiers (gebouwd in 1649 en 1684) aan het noordelijk uiteinde van de Scheendijk-Noord te Breukelen. Zij loosden hun water direct ten zuiden van de Weersluis op de Vecht. In 1830 werden de molens stil gezet en in 1840 gesloopt. Tegen die tijd was door de turfafgraving het gebied van de Loosdrechtse Plassen ontstaan. In de oostelijke hoek van Tienhoven bleef de grond in agrarisch gebruik en kregen de boeren daar met grote wateroverlast te kampen. Zij sloten zich aaneen en richtten de Oostelijke Binnenpolder op en lieten een eigen watermolen bouwen, die uitsloeg op de Breukeleveense- en Loosdrechtse Plassen. In 1831 werd voor de molen de benodigde grond aangekocht, in 1833 werd de molen en naastliggende schutsluis in gebruik genomen. Van 1950 tot 1970 is de molen niet in functie geweest. Sinds een ingrijpende restauratie in 1970 is de molen weer bedrijfsklaar. De molen is op afspraak te bezichtigen. Sinds de Tweede Wereldoorlog draagt de molen zijn huidige naam. Dit vanwege de tekens die de toenmalige molenaar Arie van Garderen met de wieken gaf aan de onderduikers in de omgeving.
- Vroeg 20e-eeuwse stuw nabij de molen, geheel in hout uitgevoerd, met verhoogd juk, spil, afdak en handwiel en met kettingen verbonden schot in houten sponningen, deel uitmakend van een eenvoudig traditioneel waterbeheersingssysteem met schuifsluizen.
- De bij de inundatiekade - gevormd door de Nieuweweg - behorende Damsluis B uit 1879-1880 (Nieuweweg bij nr. 20), is gelegen in de Tienhovense Vaart ten westen van het fort. De damsluis bestaat uit twee gemetselde landhoofden met afgeronde hoeken. De hoeken zijn onder de waterlijn recht. Beiden zijn voorzien van twee sleuven die met natuursteen zijn bekleed. De sleuven zijn bedoeld voor het plaatsen van schotbalken. Op de bovenzijde van de landhoofden zijn natuurstenen platen aangebracht. De Damsluis is recentelijk gerestaureerd.
- Gemaal op Machinekade 19 (formeel gelegen op grondgebied van Maarssen, maar aan de rand van en t.b.v. de Tienhovense Bethunepolder, vandaar dat wij hem bij Tienhoven plaatsen). In 1860 werd een stoomgemaal gesticht ter drooglegging van de Bethunepolder. Deze poging tot drooglegging slaagde pas in 1880. Het bleek relatief duur de polder droog te houden aangezien de landbouwgronden niet zoveel opbrachten. Een oplossing kwam toen de gemeentewaterleiding van Amsterdam de bemaling overnam met als oogmerk Amsterdam van drinkwater te voorzien. Het nieuwe gemaal is een exponent van interbellum-architectuur en werd ontworpen door de bouwkundig hoofdopzichter van de waterleidingen, de heer Ammerdoffer. Het is opgetrokken op de fundamenten van het oude gemaal. Sinds 1971 is het gemaal buiten dienst, maar nog wel `stand by' als hulpgemaal. Bij het gemaal is omstreeks 1930 een dubbele dienstwoning gebouwd met daarin ook een vergaderzaal.
- Fort Tienhoven (Nieuweweg 20) valt tegenwoordig formeel net onder het gelijknamige dorp. Vanouds viel het onder Breukelen, omdat de gemeentegrens tussen het dorp en buurgemeente Breukelen (vroeger ook Breukelen-Sint Pieters) net Z om het fort heen liep. Het fort is in 1848 -1850 gebouwd en bestond uit een verdedigbaar wachthuis. Het fort diende om de Tienhovense Vaart af te sluiten en ter bewaking van de er naast gelegen inundatiekade, een damsluis en de Kraaiennestersluis. Bij een militaire inundatie wordt het waterpeil zo gekozen dat het gebied noch begaanbaar, nog bevaarbaar is. Een inundatie kan zowel verdedigend als aanvallend worden gebruikt, om de vijandelijke opmars te verhinderen of om de vijand uit een gebied te verjagen. Een inundatiedijk voorkomt dat het inundatiewater zich verder verspreidt dan gewenst. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog zetten de Duitsers de polders rond het fort nog een keer onder water. Op die manier hoopten ze zichzelf een veilige vluchtweg te verschaffen. Het fort omvat 5 rijksmonumentale objecten. Voor nadere informatie zie de lijst van rijksmonumenten in Tienhoven.
- Diverse monumentale boerderijen, waaronder een langhuisboerderij aan de Nieuweweg 2 (rijksmonument). Woonhuis en schuur aaneengebouwd, onder rieten kap. Bakstenen topgevel met vlechtingen en negenruits schuifvensters, met luiken behangen.
- Sinds 2002 is er Schaatsmuseum Tienhoven (Laan van Niftarlake 49) van Jan van Eijk, een groot schaatsliefhebber, die o.a. drie keer de Elfstedentocht heeft gereden. In de loop der jaren verzamelde hij steeds meer bijzondere schaatsen, waardoor het idee ontstond er een museum van te maken, zodat ook anderen ervan kunnen meegenieten. Het museum is alleen op afspraak geopend (tel. 0346-281789).
Terug naar boven- "Sinds 1997 organiseert Stichting Concert in Tienhoven concerten in het najaar, in de winter en in het voorjaar in het oude dorpskerkje. De concerten zijn in het leven geroepen met de gedachte dat muziek maken en naar muziek luisteren voor iedereen bestemd is. Het gaat erom de muziek dicht bij de mensen te brengen, en om iedereen te kunnen laten genieten van de muziek. Samen spelen, samen luisteren, in een zo ongedwongen mogelijke sfeer, en het kerkje omgetoverd tot de ultieme huiskamer. De intimiteit van het kaarslicht in dit oude kerkje en de persoonlijke aandacht voor de bezoekers, maken deze concerten een ervaring om te onthouden.
De concerten in Tienhoven kenmerken zich ook door optredens van bijzondere, nationaal alsook internationaal bekende musici, en hoge kwaliteit. Het belangrijkste criterium om musici al of niet uit te nodigen was, en is nog steeds, ‘de vonk’. Is degene die muziek maakt in staat om die vonk over te laten springen naar het publiek, om de mensen in vervoering te brengen? Want dat zijn immers de waardevolle momenten in een mensenleven, die momenten dat je even kunt wegzweven uit het dagelijkse hectische bestaan. Wij hopen je bij de concerten in ons prachtige oude dorpskerkje te ontmoeten! En neem eens iemand mee die nog nooit zo’n knus concert heeft bijgewoond, met wie je nog iets goed te maken hebt, of gewoon zomaar! Met muzikale groet en hopelijk tot ziens! Han Karsemeijer, Annelies Hildebrand, Mona Toet, Marcel Geraeds en Frederike Fetter."
Terug naar boven- Tussen het dorp en buurdorp Hollandsche Rading ligt de Oostelijke Binnenpolder van Tienhoven. Niet alleen wandelaars en fietsers genieten er volop van, ook de zwarte stern komt er graag. En dan vooral om te broeden. Speciaal voor de zwarte stern heeft Natuurmonumenten, de eigenaar van de polder, broedvlotjes uitgelegd midden in het gebied. Warner Reinink van Natuurmonumenten: ”Er zijn nog maar weinig locaties met rijk begroeide waterpartijen waar zwarte sterns hun nest kunnen maken, daarom helpen we ze op deze manier een beetje. Ze staan op de Rode Lijst als bedreigde diersoort, dus we doen wat we kunnen om de populatie te vergroten.” Het broedgebied van de zwarte stern is voor wandelaars en fietsers niet toegankelijk. Maar vaak zijn ze wel te zien vanaf het fiets-/wandelpad dat in het verlengde van de Dwarsdijk ligt en langs de eendenkooi naar Hollandsche Rading loopt. De sterns arriveren doorgaans in mei. (bron: Provincie Utrecht, mei 2019)
"Zeldzame planten zoals moeraskartelblad en echte koekoeksbloem duiken ineens weer op in het natuurgebied Oostelijke Binnenpolder van Tienhoven. In 2019 heeft de provincie Utrecht het natuurgebied heringericht om bedreigde planten en dieren alle ruimte te geven. En dat werkt dus. Boswachter Warner Reinink van Natuurmonumenten: “De inrichtingsmaatregelen helpen de natuur echt al een handje; op plaatsen waar de bovenlaag is afgegraven zien we weer bijzondere planten verschijnen en het flexibele waterpeil helpt bijzondere waterplanten zoals waterdrieblad en wateraardbei. Allemaal soorten die horen bij gezonde moerasnatuur.” In grote delen van het gebied is de voedselrijke bovenlaag afgegraven. Het schone grondwater kan hierdoor beter aan de oppervlakte komen. Ook zijn er natuurvriendelijke oevers aangelegd en is er een natuurlijk waterpeil ingesteld, waardoor het in de winter deels onder water staat.
Wilde orchideeën. In voorgaande jaren zijn er ook al soortgelijke maatregelen uitgevoerd in andere delen van Tienhoven. Hier geven de wilde orchideeën al volop kleur aan het gebied en moerasvogels als roerdomp en porseleinhoen hebben hier vorig jaar al gebroed. Een teken dat de inrichtingsmaatregelen écht helpen. Mooi uitzicht. Natuurmonumenten heeft een bankje met een informatiebord geplaatst over de unieke natuur in dit gebied. Het staat op de uitkijkheuvel aan de Dwarsdijk met zicht op de hele Oostelijke Binnenpolder. Wandelaars kunnen hier even rusten en genieten van het mooie uitzicht. Dit uitzichtpunt is alleen bereikbaar te voet en ligt aan het Vredevoetpad.
Oostelijke Vechtplassen. De Oostelijke Binnenpolder van Tienhoven is onderdeel van de Oostelijke Vechtplassen: een natuurgebied tussen de Vecht en de westrand van de Utrechtse Heuvelrug, waar turfwinning door de mens en de natuurlijke omstandigheden samen een uniek gebied hebben gecreëerd met bijzondere eigenschappen die in Europa nauwelijks nog te vinden zijn.. Het bestaat uit een reeks laagveengebieden met een afwisseling van meren en plassen, bos en open landschap, inclusief het zeldzame trilveen dat op nog maar enkele plaatsen voorkomt. Het gebied is daarom onderdeel van Natura 2000: een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In de Oostelijke Vechtplassen worden herstelwerkzaamheden uitgevoerd in het kader van Natura 2000. De waterhuishouding is reeds verbeterd, zodat schoon kwelwater uit de Heuvelrug weer in de wortelzone komt. En de voedselrijke bovenlaag is geplagd, zodat de natuur nu toekomstbestendig is. Vanaf september 2020 gaan de herstelwerkzaamheden weer verder in de Westbroekse Zodden, Huis te Hart, Molenpolder en Noorder Maarsseveense Plassen. Naar verwachting zijn de herstelwerkzaamheden van de provincie Utrecht in het hele gebied in 2021 afgerond." (bron: Provincie Utrecht, juli 2020) Zie ook de reportage met boswachter Tamara Overbeek over de Oostelijke Binnenpolder (juli 2020).
- In de nabije toekomst zal minder kwelwater uit de Bethunepolder worden weggepompt. Daardoor wordt de polder natter en kan zich natte natuur ontwikkelen. Ook stroomt er dan minder water uit de omgeving naar de Bethunepolder, zodat het gebied rondom de polder natter blijft en minder zakt. Er is enkele jaren gesproken over dit plan, mede omdat de bewoners van de Bethunepolder schade aan hun huizen en ondernemingen vrezen wanneer het waterpeil hoger wordt. Waterschap AGV zal natschade als gevolg van verhoging van het waterpeil zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Mocht er toch natschade ontstaan, dan zal de schade door Waterschap AGV worden gecompenseerd.
Het gebied is in peilvakken opgedeeld. Op kaarten is ingetekend hoe hoog het waterpeil mag zijn in ieder peilvak. Op deze manier is duidelijk waar de polder nat mag worden om de natuurontwikkeling een kans te geven. Tegelijk wordt voorkomen dat andere delen van de polder te nat worden waardoor problemen kunnen ontstaan voor het vee dat er graast, de sportvelden en de huizen. Herontwikkeling van het gebied beoogt zo veel mogelijk recht te doen aan de belangen van zowel inwoners als natuur (een deel van de Bethunepolder is een Ecologische Verbindingszone en Natura 2000-gebied) en waterwinning en -beheersing. Voor nadere informatie zie de Nieuwsbrief Herinrichting Bethunepolder d.d. begin 2010 en het in 2012 vastgestelde Watergebiedsplan Bethunepolder.
- De herinrichting van de Bethunepolder is in 2015 afgerond. Het resultaat is een polder met ruimte voor water, natuurontwikkeling en 2 natuurboeren. De Bethunepolder is grotendeels in eigendom van Staatsbosbeheer en Waternet. In deze polder komt veel samen. Het is onderdeel van Natura 2000-gebied de Oostelijke Vechtplassen en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De polder heeft een functie als waterwingebied, daarnaast is er landbouw en vindt er veel wandel- en fietsrecreatie plaats. Om een natuurinrichtingsplan te realiseren dat recht doet aan al deze functies, is bijna 10 jaar lang gepuzzeld.
De resultaten mogen er zijn: voor de natuur en voor nieuw verworven samenwerkingen. Zo is er een duurzame samenwerking met een biologisch boerenbedrijf en wordt het monitoren van natuurontwikkeling en waterpeilen samen met de bewonersvereniging uitgevoerd. Fietsers, wandelaars en kanovaarders kunnen de polder goed beleven. Qua natuur gaat het in de eerste plaats om rallen en reigers in de natte rietlanden die hersteld zijn, maar ook om zeggemoerassen met bijvoorbeeld watersnippen. Daarnaast levert de polder een derde van het drinkwater van Amsterdam. (bron: Staatsbosbeheer, maart 2015)
- "Madeleine en Koos van der Wal verhuisden in 2009 naar hun woning aan de Dwarsdijk in Tienhoven. Ze hebben hun grond de afgelopen jaren ontwikkeld tot een natuurgebied: "Er zat een agrarische bestemming op onze 2,3 ha grond, maar we hadden geen intentie om een boerenbedrijf te beginnen. We zijn hier juist komen wonen vanwege de fraaie natuur. Koos heeft altijd nevenfuncties gehad in de natuurontwikkeling. De ontwikkeling van een eigen landgoed is altijd een wens van ons geweest. Het enige lastige was dat ons perceel net niet groot genoeg was om aan de minimumeisen van een officieel Natuurschoonwet (NSW) landgoed te voldoen. We kwamen 1,6 hectare te kort. Ik heb toen contact opgenomen met de provincie Utrecht en Natuurmonumenten omdat we wat extra grond wilden kopen. In ruil daarvoor zouden we de agrarische bestemming op onze grond opgeven. Zo kon het waterpeil omhoog en kon er natuur ontwikkeld worden die past bij de typische natuur hier. Zowel de provincie als Natuurmonumenten wilden ons graag helpen. Natuurmonumenten heeft zich ingespannen om ons te helpen met het aankopen van de grond. De provincie heeft ervoor gezorgd dat onze grond zo is ingericht dat het voldoet aan de eisen voor Natura 2000. Het beheer is nu aan ons. In totaal is er op deze manier 3,2 hectare extra landbouwgrond omgezet in natuur."
Landgoed Dwarsdijkerveld ligt midden in de Oostelijke Binnenpolder van Tienhoven. De provincie heeft in 2018 in dit gebied grootschalige herstelwerkzaamheden aan de natuur afgerond. Het wordt nu beheerd door Natuurmonumenten. De polder is onderdeel van de Oostelijke Vechtplassen: een uniek natuurgebied dat onderdeel is van Natura 2000, het Europese netwerk van beschermde natuurgebieden. Wil je de natuur van landgoed Dwarsdijkerveld wel eens van dichtbij bekijken? Maak dan een wandeling over het Zoddenpad of over het Vredevoetpad. Het Zoddenpad is een klompenpad van 13 kilometer lang. Het Vredevoetpad is 7 kilometer lang en is onderdeel van het Wandelroutenetwerk. Beide routes starten bij Museum Vredegoed, Heuvellaan 7 in Oud-Maarsseveen. Langs de route is een informatiepaneel geplaatst waarop je kunt lezen en zien wat er zo bijzonder is aan landgoed Dwarsdijkerveld. (bron: Provincie Utrecht, september 2019)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Tienhoven, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- 1e afbeelding op deze pagina: © Cees Janssen, uit 'Inventarisatie poststempels'.
Terug naar boven- Belangenorganisatie: - Bewonersvereniging Tienhoven & Oud-Maarsseveen (BTOM).
- Dorpshuis: - Dorpshuis De Veenkluit bestaat al bijna 40 jaar en vervult een belangrijke functie in het verenigingsleven van Tienhoven, Oud-Maarsseveen en omgeving. Daarnaast wordt de gymzaal van het dorpshuis gebruikt door de school en biedt het dorpshuis onderdak aan de peuterspeelzaal. Het dorpshuis is een ontmoetingsplek voor jong en ouder. Ook voor buffetten, tapa’s, hapjes, feesten en kinderpartijtjes kun je bij De Veenkluit terecht.
- Sport: - "De in 1905 opgerichte* Visserij Vereniging Tienhoven heeft het visrecht in de Tienhovense Plassen. Dit is een prachtig natuurgebied van water en legakkers, verscholen tussen de Laan van Niftarlake en de Dwarsdijk. Dit viswater hebben wij in pacht van Natuurmonumenten en enkele particulieren. Als visserijvereniging willen wij de hengelsport beoefenen en onze leden in staat te stellen om dit naast individueel ook in verenigingsverband te kunnen doen. Verder willen wij de Tienhovense Plassen toegankelijk houden voor het dorp door er ook voor te zorgen dat deze bevaarbaar blijven en niet geheel dichtgroeien met waterplanten. Wij organiseren elk jaar op een aantal zaterdagochtenden wedstrijden voor de leden van de visclub, waarbij voorop staat dat meedoen net zo belangrijk is als winnen. Ook voor de jeugd organiseren wij een leuke zaterdagmiddag vishappening in september en een snoekmiddag in november met bootjes, wat in het dorp erg gewaardeerd wordt.
* Hier vind je een artikel over de geschiedenis van de vereniging t.g.v. het 100-jarig bestaan.
Ieder jaar wordt door Visserij Vereniging Tienhoven een aantal dagen een maaiboot ingezet, om het dichtgroeien van de Tienhovense Plassen te voorkomen. Deze jaarlijkse maaiwerkzaamheden doen wij met instemming van Natuurmonumenten, die hier zelf geen belang bij hebben, en dit ook niet financieel steunen, maar ons wel toestemming geven om dit te doen. Dit in het belang van de recreanten op de plas met boot of anderszins. Met je lidmaatschapof donatie draag je daarom niet alleen bij aan het mogelijk maken van alle activiteiten voor de leden, maar ook aan deze noodzakelijke - en voor de vereniging kostbare - maaiwerkzaamheden."
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Tienhoven.
Reactie toevoegen