Status

- Steenen Brug is een buurtschap in de provincie Utrecht, gemeente Wijk bij Duurstede. T/m 1995 gemeente Langbroek.

- De buurtschap Steenen Brug valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Langbroek. De buurtschap valt tevens deels onder het dorp Overlangbroek.

- De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden. In november 2012 hebben bewoners, gemeente en politie een ludieke actie gehouden in buurtschap Steenen Brug. De buurtschap heeft namelijk een 30-km-zone, omdat de huizen dicht bij de weg staan en er ook veel kinderen wonen. Automobilisten die te snel reden kregen door de bewoners, vertegenwoordigers van de gemeente of Veilig Verkeer Nederland (VVN) een folder uitgereikt, waarin zij werden gewezen op het bestaan van de 30-km-zone en het belang om je daar ook aan te houden.

Naam

Spelling
Jammer dat instanties niet altijd consequent/accuraat omgaan met spelling van plaats- en objectnamen. Zo heet de stuw in de buurtschap blijkens het overigens op zich heel fraaie en informatieve informatiepaneel ter plekke Steenenbrug, terwijl deze elders op het paneel Stenenbrug wordt genoemd, en er uiteraard ook aan de buurtschap, met spelling Steenen Brug, wordt gerefereerd (zie foto). Een spelletje 'Wie van de Drie' noemen wij dat altijd gekscherend, als wij drie verschillende spellingen van een plaatsnaam tegenkomen: wil de enige echte spelling van deze buurtschap nu 'opstaan'... Het zou ons wel zo logisch lijken om de stuw dezelfde spelling te geven als die van de buurtschap.

Naamsverklaring
De boerderij op Wijkerweg 2 was vroeger een herberg met de naam Steenen Brug, genoemd naar de stenen brug ter plekke in de Langbroekerwetering, die er al vanaf de 16e eeuw ligt. Later is de naam van deze boerderij de naam geworden van de daaromheen onstane buurtschap.

Ligging

De buurtschap Steenen Brug ligt ZO van Langbroek, rond de Wijkerweg en de Bovenwijkerweg (en aangrenzende delen van de Langbroekerdijk), respectievelijk Z en N van de Langbroekerdijk en Langbroekerwetering. De Wijkerweg en Bovenwijkerweg, die in elkaats verlengde verticaal lopen in tegenstelling tot de dorpen Langbroek en Overlangbroek, vormen de grens tussen deze twee dorpen: W ligt Langbroek, met o.a. de A-nummers van de Langbroekerdijk, en O ligt Overlangbroek met de B-nummers van de Langbroekerdijk.

Statistische gegevens

In de Volksteling van 1840 wordt de buurtschap Steenen Brug niet apart vermeld. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Geschiedenis

Op het grondgebied van de voormalige gemeente Langbroek, ontstond naast de dorpen Nederlangbroek en Overlangbroek ook al snel een derde kern, of beter gezegd lintbebouwing, zijnde de Steenen Brug. De bebouwing ligt rond de Wijkerweg en de Bovenwijkerweg die lange tijd, toen er nog geen provinciale wegen waren, deel uitmaakten van de hoofdweg van Wijk bij Duurstede naar Amersfoort. Vroeger waren er diverse voorzieningen zoals twee cafés en een bakker. Een school was er niet; de kinderen gingen naar school in (Neder)Langbroek.

Veel plaatsen in ons land hebben in 1794 geleden onder Engelsen en Duitsers die bij gezinnen waren 'ingekwartierd' om ons land te verdedigen tegen de Fransen, die ons land destijds wilden veroveren. Dat was een tijd van grote armoe voor veel inwoners, omdat de soldaten eten, rijtuigen, paarden en andere voorzieningen in beslag namen voor hun eigen behoeften. Ook in Steenen Brug was dat het geval. In de Geldersche Volksalmanak uit 1839 (pag. 84-95*) vertelt een toenmalige inwoner van de buurtschap hoe hij dat destijds als kind heeft beleefd.
* Je moet in het document onder de link in de zoekfunctie aldaar nog een keer op 'Steenen Brug' zoeken en dan de pagina 84 die hij als zoekresultaat geeft, aanklikken.

Oud-inwoner Bep Vermeulen (1923) is in ca. 2000 door haar kleindochter Anja geïnterviewd over haar leven in buurtschap Steenen Brug, in het kader van een opdracht van de geschiedenisleraar van school aan de leerlingen om hun grootouders te interviewen over hun leven in vroeger tijden. Het verhaal is verschenen in het boek 'WijktoenWijknu, De Verhalen' (2008. Samenstelling: Coos van den Hoek, uitgegeven door het Wijks Literatuurfonds). Onder de tekst 'Gesproken geschiedenis Bep Vermeulen' kun je via de knop aldaar het audio-interview beluisteren. Daaronder kun je via de knop 'Gehele interview downloaden' het op schrift uitgewerkte interview lezen.

Bezienswaardigheden

- Aan alle wegen rond de kruising Langbroekerdijk (A/B), Wijkerweg en Bovenwijkerweg kun je nog vele - veelal zorgvuldig gerestaureerde - monumentale panden vinden. Rijksmonumenten zijn de panden op Langbroekerdijk A 4, 6, 10 en 13, Langbroekerdijk B 1b, 4 en 8, Bovenwijkerweg 1 (zie punt 1.3 onder de link) (Snellesteijn), Wijkerweg 1 en Wijkerweg 2.

Laatstgenoemde betreft de boerderij en voormalige herberg de Steenen Brug. Het geheel bestaat uit een dwarshuisboerderij uit 1877 met een rietgedekte schuurberg en een gepotdekselde inrijschuur (= gedeeltelijk over elkaar gespijkerde planken om inwatering tegen te gaan). Deze boerderij is een van de weinige dwarshuisboerderijen langs de Langbroekerwetering. Een dwarshuisboerderij bestaat uit een woongedeelte dat dwars op het bedrijfsgedeelte staat. De meeste boerderijen langs de Langbroekerwetering zijn langhuisboerderijen. Vanaf de bouw in 1877 tot ongeveer 1912 was de boerderijfunctie gecombineerd met die van café/herberg en tolhuis. Ook werden hier verkopingen en verpachtingen gehouden. Het huis stond ook bekend als het café van de Jonker van Maarsbergen, een café voor de welgestelden uit Langbroek en omgeving. Armere buurtgenoten zochten hun vertier elders, namelijk in de er tegenover gelegen herberg en bakkerij Snellesteijn.

Eind 1990 maakt een grote brand, waarbij het hele complex - boerderij/café, houten schuur, veldschuur en schuurberg (hooischuur) - is afgebrand, een eind aan meer dan drie eeuwen van boeren en tappen in deze boerenherberg op de viersprong van Langbroekerdijk, Wijkerweg en Bovenwijkerweg, in het hart van buurtschap Steenen Brug. Na twee decennia touwtrekken over sloop/herbouw/nieuwbouw - de eigenaren wilden het pand afbreken maar Monumentenzorg was het daar niet mee eens - koopt de familie Molthoff in 2010 het inmiddels in bouwvallige staat verkerende pand, dat ze vervolgens volledig hebben gerestaureerd. De restauratie is in 2012 gereedgekomen. - Hier kun je zien hoe het geworden is (blijkens de link heeft de familie Molthoff het pand kennelijk in 2016 verkocht)..

Jarenlang is men op zoek geweest naar het vroegere uithangbord van de herberg, dat dateerde uit ca. 1880. Het bleek in bezit te zijn van nazaten van de familie van de oude eigenaars. De gemeente heeft hen ertoe kunnen bewegen om het bord weer te laten terugkeren naar de boerderij waar hij altijd gehangen heeft. Op Open Monumentendag 2014 (14 september) is het uithangbord door burmeester Poppens feestelijk aan de familie Molthoff overhandigd. Op de ene kant van het tweezijdig beschilderde uithangbord staat een schilderij van de herberg met de bijbehorende brug, op de andere kant staat de wervende tekst: "Ieder die hier komt te gast / vindt wat voor zijn lichaam past / stal en voeder voor zijn paard / plaats in het hoekje van den haard. / En bediening prompt en vlug /alles aan den Steenen Brug." De veel door het land wandelende dominee Craandijk, die in de jaren tachtig van de 19e eeuw deze omgeving bezocht, omschreef deze locatie als "een nette herberg, waar brood met kaas en bier aan de verwachting voldoen".

In 2015 is op initiatief van Klaas Soethout (die van 1966-1974 wethouder van de gemeente Langbroek is geweest) een replica van het uithangbord van herberg de Steenen Brug vervaardigd, omdat het origineel in slechte staat verkeerde. Het is gemaakt door Bert Straver uit IJsselstein met zijn lasermetaalsnijder, en daarna gepoedercoat voor een perfecte ondergrond die niet roest. Willem Lenssinck, kunstenaar uit Langbroek, heeft op de ene zijde de herberg met brug geschilderd en Jan van Kats (graficus uit Cothen) heeft op de andere zijde alle letters tot in detail aangebracht.

- Ook Ruud en Etske Muis uit voorheen Wijk bij Duurstede hebben een boerderij in buurtschap Steenen Brug grondig gerestaureerd. Zij waren bewust op zoek naar een boerderij die nog gerestaureerd moest worden, en dat viel niet mee, want daar zijn er niet veel meer van in deze omgeving. In 2005 konden ze de rijksmonumentale boerderij op Langbroekerdijk A4 kopen. Hoe de restauratie van deze hallenhuisboerderij uit ca. 1800 is verlopen en wat daar allemaal bij kwam kijken, kun je lezen in deze reportage in In Detail, jaargang 17, nr. 1, 2006 (het tijdschrift van het Nationaal Restauratiefonds).

- Stuwen, dammen, gemalen en sluizen vormen een barrière voor vissen. Ze beperken het leef- en voedselgebied. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) hecht belang aan een gevarieerde en gezonde visstand. Daarom zijn er speciale vispassages ontwikkeld. Twee daarvan zijn genoemd naar de ontwerper: Wim de Wit, voorheen werkzaam bij De Stichtse Rijnlanden. Er zijn drie typen vispassages: de 'reguliere' vispassage, in 1993 ontworpen door Wim de Wit en sindsdien op diverse plekken in Nederland aangelegd; de sluisvispassage, in 2010 ontworpen door Wim de Wit, zal naar verwachting eveneens op diverse plekken in Nederland worden aangelegd; de V-vormige bekkentrap. De passages bieden voordelen voor zowel waterschappen als vis en natuur. In 2012/2013 heeft het hoogheemraadschap 5 vispassages aangelegd in het Kromme Rijngebied. Hierdoor wordt het leefgebied van vissen flink vergroot en verbeterd. Vissen kunnen hierdoor nu vanuit de Kromme Rijn het achterland bereiken en omgekeerd.

Bij de stuw Steenen Brug/Langbroekerwetering is een sluisvispassage aangelegd: een vispassage met kamers. Dat is een metalen bak met tussenschotten en openingen waar de vissen doorheen kunnen zwemmen. Iedere bak overbrugt ongeveer vijf centimeter peilverschil. De openingen liggen onder water en zorgen voor een constante en niet te harde waterstroming. Ze staan in een zigzagpatroon om de stroming te verminderen en om rustplaatsen te creëren, zodat de vissen stroomopwaarts kunnen zwemmen. De sluivispassage bestaat uit een buis met aan beide kanten een afsluitbare schuif die om de beurt opent en sluit. Zo worden de vissen in feite - net als in de scheepvaart geschut. Ook de stuw zelf is vernieuwd en geautomatiseerd. Bij een te hoog waterpeil gaat de stuw vanzelf omlaag en in droge perioden kan water nu beter worden vastgehouden. (bron: HDSR) Op een informatiepaneel ter plekke kunnen voorbijgangers lezen wat er zo bijzonder is aan deze vispassage.

Beeld

- Foto's, ansichtkaart en tekening van buurtschap Steenen Brug.