Soestduinen

Plaats
Buurtschap
Soest
Eemland Utrechtse Heuvelrug
Utrecht

Soest Soestduinen wit bord HF [640x480].jpg

Soestduinen is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streken Eemland en Utrechtse Heuvelrug, gemeente Soest.

Soestduinen is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streken Eemland en Utrechtse Heuvelrug, gemeente Soest.

soestduinen_kaart_openstreetmap.jpg

Soestduinen is een buurtschap Z van het dorp Soest, met centraal in het gebied de kern van de buurtschap, NW ervan de Lange Duinen, NO ervan de Korte Duinen en ZW ervan Landgoed De Paltz. (© OpenStreetMap)

Soestduinen is een buurtschap Z van het dorp Soest, met centraal in het gebied de kern van de buurtschap, NW ervan de Lange Duinen, NO ervan de Korte Duinen en ZW ervan Landgoed De Paltz. (© OpenStreetMap)

Soestduinen-Lange-Duinen-MSD-20100407-195037.jpg

Soestduinen, de Lange Duinen, aardkundig monument

Soestduinen, de Lange Duinen, aardkundig monument

soestduinen_de_paltz_landhuis_kopie.jpg

Soestduinen, het landhuis van Landgoed De Paltz

Soestduinen, het landhuis van Landgoed De Paltz

soestduinen_de_paltz_huis_kopie.jpg

Soestduinen, nog een fraai optrekje op Landgoed De Paltz

Soestduinen, nog een fraai optrekje op Landgoed De Paltz

Soestduinen

Terug naar boven

Status

- Soestduinen is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streken Eemland en Utrechtse Heuvelrug, gemeente Soest.

- De buurtschap Soestduinen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Soest.

- Tot medio 2009 heeft de buurtschap blauwe plaatsnaamborden (komborden) met haar plaatsnaam erop gehad. Sinds die tijd heeft het komborden met de naam Soest, met eronder een wit bord met de naam Soestduinen. Dat geeft inderdaad beter weer dat men in de formele woonplaats Soest woont, en daarbinnen in de buurtschap Soestduinen.

Terug naar boven

Ligging

Soestduinen ligt Z van Soest, N van Soesterberg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Soestduinen omvat ca. 50 huizen met ca. 125 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Geschiedenis van de winkels en de winkeliers in Soestduinen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Landgoed De Paltz in Soestduinen heeft 4 rijksmonumentale objecten, zijnde de parkaanleg, de Hermitage of kluizenaarsgrot, het koetshuis en Huis De Paltz (dat eigendom is van Herman van Veen). Het Utrechts Landschap heeft sinds 2012 plannen ontwikkeld om het gehele landgoed De Paltz te herontwikkelen en open te stellen. Herman van Veen Arts Center B.V. heeft als onderdeel hiervan een plan ontwikkeld voor benutting van het hoofdhuis met bijgebouwen voor cultuur en wonen. Het plan omvat de restauratie van het hoofdhuis, het benutten van het hoofdhuis voor exposities (benedenverdiepingen) en wonen (boven), het benutten van de garage als kantoor en dienstwoning en het geschikt maken van de kapschuur voor kleinschalige concerten. Gemeente Soest heeft aangegeven dat de plannen goed passen binnen het gemeentelijk beleid en dat er wel een ruimtelijke onderbouwing gemaakt moest worden t.b.v. de omgevingsvergunning. Zie daarvoor het rapport onder de link.

- De kluizenaarsgrot of Hermitage uit 1884 met doolhof - beide eigendom van Utrechts Landschap - is in 2017 gerestaureerd. De kluizenaarsgrot op Landgoed De Paltz is een folly, wat wil zeggen dat het een fantasiebouwsel is en nooit daadwerkelijk als kluizenaarsgrot in gebruik is geweest. Het is een bijzonder en zeldzaam rijksmonument dat samengesteld is uit sintels, baksteen, slakken en andere stenen. Het dak wordt gedragen door spoorrails. Achter de pijler die het dak ondersteunt, is een beeld geplaatst van een monnik. Op het dak zat een waterreservoir waarmee een watergordijn voor de ingang te realiseren was. De ondergrondse waterleiding is nog aanwezig. Dit unieke rijksmonument is weer in oorspronkelijke staat, met watergordijn, hersteld. (bron: Provincie Utrecht) Toen Utrechts Landschap in 2011 eigenaar werd van landgoed De Paltz was het doolhof gerooid en de kluizenaarsgrot ingestort. Samen met een aantal enthousiaste inwoners van Soest heeft Utrechts Landschap het initiatief genomen om de kluizenaarsgrot en het doolhof te herstellen. Het herstel was mogelijk dankzij bijdragen van Stichting De Versterking, provincie Utrecht, Nationale Postcode Loterij, Korlaar Recycling B.V., Stichting Huising/de Stigter Fonds, Soroptimisten De Bilt en Utrechts Landschap.

- Landgoed De Paltz in Soestduinen is in de jaren zestig voor een groot gedeelte gekocht door de heer E.S. Raatjes, dankzij de productie van putdeksels een vermogend man. Hij heeft geprobeerd van het aangekochte gedeelte een klein paradijs op aarde te maken. In 1998 laat hij er onder andere het Herdershuis bouwen. Het Herdershuis lijkt een oud, monumentaal pand, maar dat is het niet. Voor de bouwstijl en decoratie diende het koetshuis op het landgoed als voorbeeld. Voor de vloeren en wanden zijn grote hoeveelheden marmer uit Italië gehaald en het eikenhout voor de deuren, kozijnen, balken en plafonds kwam uit zijn eigen bos in Frankrijk. Vanuit het Herdershuis werd alle elektriciteit op het landgoed bediend. Rondom het Herdershuis bevinden zich diverse (nu leegstaande) verblijven voor dieren. Er is een faunahuis dat voornamelijk dienst deed als ziekenboeg voor de dieren op het landgoed. Onder de waterval is een vleermuizenverblijf in de vorm van een slakkenhuis, waarin nog altijd vleermuizen overwinteren. Er is ook een dassenburcht, maar daar heeft nooit een das in gewoond. En verder hangen er overal vogelhuizen en nestkasten voor bosuilen. Vlakbij het Herdershuis is een zeven meter hoge waterval gebouwd. Meria Bakker en Wouter Blom hebben in 2014 het Herdershuis met daarbij 5 hectare grond gekocht van de Provincie Utrecht. Ze organiseren er onder meer de tweejaarlijkse Paltzbiënnale, waarvoor zie het hoofdstuk Evenementen. Op deze pagina vind je nog veel uitvoeriger informatie over het Herdershuis en omgeving.

- Een van de rijksmonumenten in Soestduinen* is het Pompstation met bijbehorende kolenloods en economiser** (Van Weerden Poelmanweg 2). Het pompstation is in 1902 in opdracht van de Utrechtse Waterleiding-Maatschappij gebouwd ter vervanging van een ouder pompstation uit 1882. Het terrein waarop het pompstation gebouwd is, moet daartoe eerst worden afgegraven om dichter bij het grondwater te komen. Dit is nodig omdat de pompen uit die tijd nog niet over het vermogen beschikken om het water onder een bepaalde diepte naar boven te pompen. De nieuwe behuizing van 1902 moet onderkomen bieden aan een krachtiger stoommachine om aan de steeds groter wordende vraag naar leidingwater te kunnen voldoen. Deze nieuwe stoommachine is in staat om 1000 m3 water per uur naar boven pompen.
* De pagina onder de link suggereert dat Soestduinen maar 1 rijksmonument heeft. Maar er zijn er nog 4, namelijk 4 objecten op Landgoed De Paltz, die hierboven worden beschreven. (1) heeft deze objecten onder Soesterberg gerangschikt, vandaar. Wellicht heeft het landgoed vroeger onder Soesterberg gevallen en heeft er op enig moment een grenscorrectie plaatsgevonden, zoals ook de voormalige vliegbasis Soesterberg met bijbehorende gebouwen tegenwoordig onder de plaats Soest valt.
** Een economiser was een installatie die stoom hergebruikte voor het opwarmen van het water in de stoomketels.

Pompstation Soestduinen voorzag o.a. de stad Utrecht van drinkwater. Het drinkwater werd vanuit Soestduinen door een leidingstelsel over een afstand van ongeveer 15 km naar Utrecht getransporteerd. Het verval van ca. 50 meter was in de beginjaren samen met een stoomaangedreven pompstation genoeg om voldoende waterdruk op de waterleiding te houden. Het aantal watergebruikers steeg echter snel. Om de druk in het waterleidingnet constant te houden, wordt uiteindelijk in 1896 besloten om de eerste Utrechtse watertoren te bouwen (aan de Lauwershof).

Het pompstation is eind jaren zestig buiten bedrijf gesteld. Na jarenlange relatieve leegstand is eind jaren tachtig besloten het station te restaureren en de naoorlogse uitbreidingen te slopen. De schoorsteen naast het ketelhuis was begin jaren tachtig al gesloopt. Ten behoeve van een museale functie als waterleidingmuseum is het interieur nauwgezet gerestaureerd. De machinehal heeft een museale opstelling gekregen. De opgestelde collectie bestaat uit een aantal pompmachines, waaronder een dieselmachine die nog in werking kan worden gesteld. Tegen de achtergevel van de uitbreiding uit 1923 is een nieuwe vleugel aangebouwd ten behoeve van een regiokantoor. Het voormalige pompgebouw, waar oorspronkelijk een dieselpomp in stond, fungeert thans als hoofdentree. Het Waterleidingsmuseum was t/m 2010 gevestigd in de in de vorige alinea vermelde Utrechtse watertoren. De collectie is daarna overgenomen door en geïntegreerd in het Watermuseum in Arnhem. Wij vermoeden dat Pompstation Soestduinen een dependance was van het Waterleidingmuseum en dat het Pompstation sinds de sluiting van het Waterleidingmuseum ook niet meer te bezichtigen is. (is er iemand die hier meer van weet?, red.)

Pompstation Soestduinen is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde als typologisch goed voorbeeld van een utiliteitsgebouw uit het begin van de 20e eeuw, dat deel uitmaakt van de ontwikkeling van de drinkwatervoorziening in Nederland. Het gebouw is een zeldzaam en relatief gaaf voorbeeld van een pompgebouw met neorenaissance detailleringen uit het begin van de 20e eeuw, waarvan tevens de hoofdindeling en diverse interieuronderdelen bewaard zijn gebleven. Het object is beeldbepalend gelegen aan een open gazon en als zodanig markant gesitueerd.

Grondwaterwinning Soestduinen als zodanig is nog altijd in functie en is de oudste winning van drinkwaterbedrijf Vitens. De winning is gelegen tussen Soestduinen en Soest, voornamelijk binnen de gemeente Soest. De winning ligt op de flank van de Utrechtse Heuvelrug in een bosrijk gebied (EHS) en deels in stedelijk gebied. De maaiveldhoogte in het intrekgebied is +3 tot +40 m NAP. De winning is in 1881-1883 aangelegd ten behoeve van de drinkwatervoorziening van de
stad Utrecht. Het wingebied van de winning ligt in een uitgegraven laagte waar in het verleden het grondwater in vijvers aan de oppervlakte kwam van waaruit het uit de heuvel werd opgepompt. Van daaruit kon het water onder vrij verval naar de stad Utrecht stromen. Momenteel wordt het water uit de grond opgepompt. De vijvers zijn nog wel aanwezig.

De winning Soestduinen is een freatische, aerobe winning. Het grondwater wordt onttrokken uit het freatische pakket op een diepte van -7 tot -57 meter NAP (1e watervoerende pakket). Van het onttrokken grondwater wordt drinkwater gemaakt met slechts één zuiveringsstap, namelijk intensieve beluchting (torenbeluchting). De beluchting is met name gericht op het verwijderen van sporen gechloreerde koolwaterstoffen (VOCl) en het toevoegen van zuurstof. De waterwinning is gebouwd in 1883 en heeft momenteel een vergunningscapaciteit van 9 miljoen m3/jaar sinds 1998. Er is ook vergunning verleend voor infiltratie van 10 miljoen m3/jaar en onttrekking van 19 miljoen m3/jaar; echter de infiltratievoorziening is nooit uitgevoerd. De winning is zeer belangrijk; een groot gebied is voor de drinkwatervoorziening afhankelijk van dit pompstation. Het voorzieningsgebied van de winning is behalve de omgeving van Soest ook Utrecht-stad. Rondom Utrecht ligt de zogeheten ‘ringleiding’ waar diverse winningen in eindigen. Leidingwater in Bilthoven, De Bilt en Utrecht Noord zal daarom ook water uit pompstation Soestduinen bevatten.

In 2010 is in het Nationaal Wateroverleg (NWO) afgesproken om vóór 2015 voor alle winningen voor de openbare drinkwatervoorziening zogeheten ‘gebiedsdossiers’ op te stellen. In deze gebiedsdossiers wordt informatie over de winning beschreven en worden de risico's voor de grondwaterkwaliteit op een overzichtelijke manier in beeld gebracht. Op basis van het dossier worden maatregelen opgesteld om de kwaliteit van het grondwater te beschermen, zodat kan worden voldaan aan de eisen voortkomend uit de Kaderrichtlijn Water (KRW). In 2012 is ook voor Waterwinning Soestduinen een gebiedsdossier opgesteld.

Terug naar boven

Evenementen

- De Paltzbiënnale is een tweejaarlijks - de eerstvolgende keer is in 2020, in juni - beeldend kunstproject op vijf hectare landgoed rondom het Herdershuis op Landgoed De Paltz in Soestduinen. Deze hoogwaardige beeldend kunst tentoonstelling onderzoekt hoe kunstenaars kijken en werken. Er zijn tijdelijke kunstwerken te zien van circa acht beeldende kunstenaars. Er wordt middels videoportretten en een uitgebreide tentoonstellingstekst extra aandacht besteed aan het proces dat tot de kunst heeft geleid. Een bezoek aan de PaltzBiënnale is mogelijk ieder weekend in de maand juni tussen 11.00-18.00 uur. De entree bedraagt € 5.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Landgoed De Paltz ligt tussen Soestduinen en Soesterberg. Het is een prachtig landgoed, dat in 1876 is ontworpen door landschapsarchitecten Copijn en Springer. Op het circa 80 hectare tellende terrein, met beukenlanen, zichtassen en waterpartijen, verrezen een statige villa, een koetshuis en een herderswoning. De gronden van landgoed De Paltz zijn in 2011 overgedragen van de provincie Utrecht aan Het Utrechts Landschap. De op het landgoed aanwezige gebouwen zijn nadien aan diverse particulieren verkocht. "De Paltz heeft een veelzijdige betekenis; behouden van natuur, zorgen voor een goede verbinding van natuurgebieden en mensen laten genieten van zowel de natuur als de geschiedenis ervan. Dat is de waarde van dit landgoed. Het Utrechts Landschap kan hiervoor zorgen", aldus gedeputeerde Bart Krol bij de overdracht van het landgoed.

De particulieren die in de loop der jaren eigenaar zijn geweest, hebben allen hun signatuur nagelaten. Dit maakt van De Paltz een afwisselend landgoed met verrassende details. Het landgoed ligt in het hart van de Heuvelrug en heeft een grote natuurwaarde. Landgoed De Paltz draagt bij aan de groene verbinding binnen het programma Hart van de Heuvelrug en vormt een aaneengesloten gebied met de voormalige Vliegbasis Soesterberg. Het landgoed is sinds 2014 opengesteld voor publiek. Er loopt een gemarkeerde wandelroute van 3,4 km. Regelmatig vinden er rondleidingen met een gids plaats. De lanenstructuur op De Paltz is in 2013 hersteld.

- De noodzaak om te hoge bomen te kappen onder de hoogspanningsverbinding tussen Utrecht Lage Weide - Soest vanwege de veiligheid leidde uiteindelijk tot de aanleg van nieuwe heide en een faunatunnel onder de N413. De nieuwe heide verbindt de heide van Vliegbasis Soesterberg en waterwinlocatie Soestduinen en de Vlasakkers. Onder de hoogspanningsverbinding zijn bomen gekapt. Vervolgens is er geplagd en lokaal ‘ingezaaid’ met heide door het maaisel van bestaande heide uit te strooien. Rond 2021/2022 moet de eerste heide er zijn. "Als bomen te dichtbij de geleiders van de verbinding komen, ontstaat er kans op zogenoemde overslag. Door overslag ontstaat voor mensen en dieren een gevaarlijke situatie. Denk aan elektrocutie of natuurbrand. Ook kan dan de levering van stroom in het geding komen. Hierdoor gaat letterlijk het licht uit. Omwonenden moeten uiteraard wennen aan de kale vlakte en het vrije zicht. We leggen als alternatief langs het spoor een grondwal aan met struiken erop. Zo kijken omwonenden niet direct tegen het spoor aan”, aldus ecoloog Renée van Assema van drinkwaterbedrijf Vitens.

Daarnaast heeft de provincie Utrecht in 2019 in Soestduinen een faunatunnel aangelegd onder de N413, bij de Van Weerden Poelmanweg, net ten zuiden van de spoorlijn Den Dolder-Amersfoort. Doordat de genoemde natuurgebieden nu met elkaar zijn verbonden kan alles wat loopt of kruipt nu veilig oversteken. De provinciale weg vormde een barrière in Lizard Lane, zoals de zone is genoemd. De faunatunnel heft deze barrière op. Hierdoor kunnen dieren zoals de das, vos, zandhagedis en hazelworm veilig door het hele heidegebied bewegen. Dieren als de zandhagedis, heidesabelsprinkhaan, kommavlinder, tapuit en boomleeuwerik profiteren bovendien van een groter leefgebied. Dat is belangrijk voor de biodiversiteit, zodat planten en dieren niet uitsterven. De provincie Utrecht heeft bij deze natuurontwikkeling samengewerkt met Vitens, TenneT, Het Utrechts Landschap, Huize De Bergeend, familie Van den Hoogen, de Vlinderstichting, Netjes Beheer, gemeente Soest en het Rijksvastgoedbedrijf. (bron: Provincie Utrecht, 8-4-2019)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Soestduinen, met laagsteprijsgarantie!

Reactie toevoegen