Status

- Sibbe is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Valkenburg aan de Geul. T/m 30-9-1940 gemeente Oud-Valkenburg. Per 1-10-1940 over naar gemeente Valkenburg-Houthem, in 1982 over naar gemeente Valkenburg aan de Geul.

- Onder het dorp Sibbe valt ook de buurtschap IJzeren. De Topografische atlas Limburg vermeldt ook de Z van IJzeren gelegen Heerstraat als aparte buurtschap, maar dat vinden wij wel erg ver gaan (volgens ons is er niemand anders die dit zo ziet en is de bebouwing aan die straat gewoon onderdeel van de buurtschap IJzeren). Wel is het zo dat de omgeving van de Heerstraat tot 1982 onder een andere gemeente viel dan de rest van de buurtschap: de Heerstraat en omgeving viel onder de gemeente Wijlre, de rest van de buurtschap onder de gemeente Valkenburg-Houthem.

- Het dorp Sibbe heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom - net als het nabijgelegen dorp Houthem - sindsdien 'in' Valkenburg.

Naam

In het Limburgs
Sub.

Oudere vermeldingen
1307 Cybde, 1316 Cypde, 1352 Sypde, verder Zibde, Siepde, Tsipde. Begin 19e eeuw ook Subbe.

Naamsverklaring
- Wegens de uitgang -de moet de plaatsnaam teruggaan op het Romaanse cippeta*, dat voortkomt uit cippus met als betekenis ‘jonge aanplant’.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

- (3203) vult hierop aan: Het woord Sibbe heeft diverse betekenissen. De eerste is: verwantschap. En daarmee samenhangend: een verwante. Of een verzamelwoord: een groep van verwanten die een gemeenschap vormen. In de oudgermaanse samenleving was dat soms de naam voor de nederzetting die door zo’n familiegroep werd gevormd. Maar de uitgang ‘de’ maakt het aannemelijker de naam terug te voeren op het Latijnse cippus. Het tijdstip van vorming van deze naam is niet precies te bepalen.

Ligging

Het dorp Sibbe ligt Z van de stad Valkenburg, ZO van de dorpen Vilt en Berg, O van het dorp Bemelen, NO van het dorp Cadier en Keer, N van het dorp Margraten, NW van de dorpen Scheulder en Gulpen, WNW van het dorp Wijlre en ZW van de dorpen Schin op Geul en Oud-Valkenburg. Het dorp ligt ca. 210 meter boven NAP.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Sibbe 60 huizen met 343 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.

Geschiedenis

Tijdens het zagen van mergelblokken uit een groeve bij Sibbe is in november 2019 een wervel van een circa 67 miljoen jaar oude plesiosaurus ontdekt. Nadat de wervel was overgedragen aan het Natuurhistorisch Museum Maastricht, bleek dat het om een zwanenhalshagedis ging van het geslacht plesiosaurus. Dat is een zwemmend zeereptiel met een lange nek. Het dier zwom destijds in een ondiepe subtropische zee die Limburg bedekte tijdens het jongste deel van het dinotijdperk. Paleontoloog John Jagt van het museum noemt het een unieke vondst.

Het staat vast dat er lang voor de ontginning van het Plateau van Margraten in de omgeving van Sibbe en IJzeren sprake van menselijke bewoning is geweest. In de eerste eeuwen van onze jaartelling was die waarschijnlijk intensief. Toen tegen het einde van de 3e eeuw de Romeinse legers naar Italië begonnen terug te keren, verminderde de Romeinse invloed. De Franken verdrijven de Romeinen definitief medio 5e eeuw. De nederzettingen in dit gebied verdwijnen en het gebied raakt opnieuw bebost. Ongeveer vier eeuwen later, in de vroege Middeleeuwen, wordt het Geuldal opnieuw bewoond. De Heren van Oud-Valkenburg hebben Sibbe ontgonnen. De plaatsnaam duikt voor het eerst op in een oorkonde van 1307.

In bestuurlijk opzicht is het dorp eeuwenlang een deel geweest van de heerlijkheid Oud-Valkenburg. In de Franse tijd vormt het dorp in 1794 en 1795 een deel van het kanton Valkenburg. Als in 1795 een nieuwe bestuurlijke indeling tot stand komt, wordt Sibbe nog Oud-Valkenburg genoemd. In 1800 wordt Oud-Valkenburg een zelfstandige gemeente en gaat Sibbe daar weer deel van uitmaken. (3202)

In 1778 ijveren de inwoners van Oud-Valkenburg om herstel van hun parochiekerk, die eerder was gesloten wegens bouwvalligheid. Ruim 80 procent van de parochianen woonde echter ver van de kerk in het hooggelegen Sibbe-IJzeren. Zij wilden in hun eigen dorp een nieuwe kerk bouwen. Uiteindelijk werd de kerk van Oud-Valkenburg gedeeltelijk afgebroken en provisorisch hersteld. In 1819 ontstond er opnieuw een discussie over een nieuwe kerk, waardoor de parochiegemeenschap wederom verdeeld raakte. In 1842 werd een poging gedaan om te komen tot een eigen kerk en pastorie voor Sibbe, hetgeen uiteindelijk resultaat boekte. Het duurde echter nog tot 1948 voor het dorp een zelfstandige parochie werd. (3124)

Te Sibbe bevond zich het raadhuis van de gemeente Oud-Valkenburg.

Bezienswaardigheden

- Sibbe heeft 13 rijksmonumenten.

- St. Rozakerk. Tot het jaar 1844 hoorden Sibbe en de bijbehorende buurtschap IJzeren tot de parochie Oud-Valkenburg. Nadien werd op deze plaats een kapel gebouwd toegewijd aan de H. Roza van Lima. De bouw van de toren werd voltrokken in 1866. Architect en bouwheer van kapel en toren was de toenmalige provinciale bouwmeester, J. Dumoulin te Maastricht. Ofschoon de Commissaris van de Koning na een bezoek aan de Rozakapel schreef dat “dese kerck veel te kleijn was”, vond de noodzakelijk geachte uitbreiding pas plaats in 1927, naar een ontwerp van architect J. Beurskens te Sittard. Tot 1948 nog rectoraatskerk, werd ze verheven tot parochiekerk (en inmiddels ook tot rijksmonument).

- Sibberhuuske, Huize Sibbe, Villartshof of Sibber Huis (Dorpstraat 78, aan de rand van het dorp richting Vilt). Het is niet bekend wanneer het eerste gebouw op de plaats van het huidige Sibber Huis is neergezet. Het diende wellicht als pleisterplaats voor de Romeinse legioenen voordat zij aan de resterende kilometers begonnen naar de thermen in Maastricht. De zuidoosthoek van het Sibber Huis is het oudste gedeelte. Op de binnenplaats bevindt zich een waterput van 60 meter diep, die nog water houdt. De eerste schriftelijke vermelding dateert van 1381. Het huidige gebouw van baksteen en mergelsteen kwam tot stand in de 17e en deels in de 18e eeuw. Met name in de 19e en 20e eeuw heeft het Sibber Huis veel van zijn kasteelachtige voorkomen van vóór 1500 ingeruild voor dat van een herenhof met boerderijgedeelte. Het is nu in gebruik als woonhuis. (3202) Nadere informatie vind je in het boek 'Het Sibber Huis, de geschiedenis van een gebouw en zijn bewoners.' Jan G.M. Notten, 1995, uitg. Datawyse, Maastricht. 125 pag.

- Rozakapel aan de Lokerstraat bij nr. 10.

- Gevelstenen in Sibbe.

- De ‘laathof’ Sibberhof wordt ook Hellinxhof genoemd, sinds de aankoop van het goed in 1571 door de gebroeders Jan en Servaas Hellinx uit Maastricht. Het feit dat we hier een laathof aantreffen, wijst erop dat we in Sibbe te maken hebben met een ontginning, ondernomen door de Heren van Oud-Valkenburg. Landbouwers kregen een gedeelte in gebruik als ‘laat’, wat een soort horigheid met zich meebracht. In de laathof was de ‘laatbank’ gevestigd, waarin enkele ‘laten’ zitting hadden onder voorzitterschap van de Heer, of zoals in Sibbe een leenman. De laatbank besliste over alle lopende kwesties en geschillen. De Sibberhof was zelfs een ‘riddermatig leen’ van Oud-Valkenburg, waaraan verbonden was een derde van het patronaatsrecht der kerk. De tegenwoordige Sibberhof dateert grotendeels uit omstreeks 1700, deels uit 1833. (3165)

- De Sibbergroeve is ontgonnen vanaf de 17e eeuw. Zij bestaat uit twee van elkaar gescheiden gedeelten. In het oude gedeelte bevindt zich een historische schuilkerk uit de tijd van de Franse Revolutie. De houtskooltekeningen die zich in de nabijheid van het altaar bevinden, zijn van de hand van kunstenaar Lücker in 1865 en van schoolmeester J. Habets rond 1900. Deze kapel is een rijksmonument.

In het nieuwe gedeelte is nog steeds een drietal bedrijven actief met het ‘blokbreken’. Want vandaag de dag wordt de Sibber mergel nog steeds gebruikt voor de huizenbouw, maar meer nog voor restauratiedoeleinden. De Sibber mergel is van hoge kwaliteit door zijn opvallende hardheid en zuiverheid. De Sibbergroeve is de enige mergelgroeve in Nederland waar nog op de ouderwetse manier mergelsteen wordt gewonnen uit een ondergronds gangenstelsel. De groeve heeft een geschatte totale lengte van circa 140 km. Tip voor huiseigenaren die hun in mergel gebouwd huis willen afschaven, omdat de steen grijs is geworden: volgens H. Molin kunnen ze dat beter niet doen. “Het heeft geen zin. Na vier jaar is de steen wéér grijs, maar heeft dan zijn harde gepatineerde laag verloren en die komt nóóit meer terug!” (3203)

Jaarlijkse evenementen

- Paaswandeling (tweede paasdag) georganiseerd door Zangvereniging Eendracht. Start vanaf café Aan de Kirk.

- Kermis en bronk (tweede zondag na Pinksteren).

- Tijdens de Sint Rosamarkt (op een zondag in juli, in 2018 voor de 39e keer) wordt het hele centrum van Sibbe volgebouwd met meer dan 160 marktkraampjes. De markt, die bekend is geworden door de jaarlijks terugkerende professionele handelaren van antiek, curiosa, verzamelspulletjes, decoratie en kunstobjecten, is de afgelopen jaren uitgebreid met kraampjes en standplaatsen bemand door mensen uit het eigen dorp. De verkoop van deze eigen spullen geeft de markt nog meer cachet. Deze formule is dé kracht van dit evenement en maakt het tot een van Limburgs mooiste en bekendste straatmarkten. Naast vele eet- en drinkgelegenheden is er ook voldoende amusement in de vorm van o.a. live muziek, kegelen en een springkussen voor de kinderen. Er wordt gezorgd voor voldoende parkeergelegenheid, waarvoor een kleine vergoeding wordt gevraagd.

- Sint Rosa-den planten (laatste zaterdag vóór de laatste zondag van augustus).

- Kermis (laatste za en zo van augustus).

- St. Janskermis (tweede en derde kerstdag).

Landschap, natuur en recreatie

- Sibbe is bij wielersportliefhebbers bekend door zijn Sibbergrubbe (genoemd naar de nabijgelegen mergelgroeve Sibbergroeve): een lange, bochtige holle weg, die naar Valkenburg leidt. De weg maakt deel uit van de klassieker Amstel Gold Race, die jaarlijks in april wordt gehouden. De nu geheel vernieuwde, hoewel smalle, maar eigentijds geasfalteerde holle weg, voorzien van een ingenieuze waterafvoer bij hevige regen, was in de 19e eeuw nog een echte holle weg: na een regenbui volstrekt onbegaanbaar. Bij hevige regenval of snelle dooi in de winterperiode met veel sneeuw worden smalle weggetjes in het hellingbos kleine riviertjes die met grote snelheid naar beneden stromen, stenen, takken en struiken meesleurend. Waardoor ze steeds dieper worden uitgesleten. Soms duurde het van de herfst tot aan de zomer, voordat deze wegen weer goed begaanbaar waren. Maar een tropische regenbui in juli had al hetzelfde gevolg. Inmiddels zijn de meeste holle wegen, zeker wanneer het enigszins belangrijke verbindingswegen tussen plaatsen betreft, verhard of zelfs geasfalteerd. (3013)

- Wandelroute langs religieus erfgoed van Sibbe naar Vilt.

- In 2002 is bij Sibbe een korenwolfreservaat gecreëerd. Hoopgevend is dat de uitgezette dieren zich in het wild goed voort blijken te planten. Tweehonderd is het minimale aantal dat nodig is voor een zelfstandige populatie. Overigens zitten in het reservaat op het Plateau van Margraten niet alleen korenwolven, maar ook een ongekend grote diversiteit aan andere dieren. Zo zitten er onder meer grote groepen geelgorsen, grauwe gorsen, kwartels, patrijzen en veldleeuwerikken. Daarnaast komen de koninginnepage (een vlinder) en de wespspin er veel voor. - Overzicht van waargenomen diersoorten in het hamsterreservaat.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sibbe, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Live webcam Sibbe.

- Dorpsfilm (37 min.) van Sibbe in vroeger tijden (jaren zestig?), helaas zonder geluid.

Links

- Nieuws: - Facebookgroep Suub-Iezere, voor inwoners en mensen die er gewoond hebben.

- Belangenvereniging: - Stichting Samenwerkende Verenigingen Sibbe-IJzeren is opgericht in 2014, met als belangrijkste doel het bevorderen en versterken van het verenigingsleven in deze kenen. Leden van de stichting zijn afgevaardigden van verenigingen, instellingen en groepen die actief zijn binnen deze gemeenschappen. De stichting is voortgekomen uit de organisatie van de 1e Dorpsdag in juni 2013, waarbij onder het motto "Kiek wat veer kinne!" door de verenigingen, kunstenaars en hobbyisten werd getoond wat zij "in huis hebben". In 2016 heeft de 2e Dorpsdag plaatsgevonden en in 2017 hebben ze een Mini Dorpsdag georganiseerd, waarbij de deelnemers ook de mogelijkheid hadden om bij elkaar op bezoek te gaan. In 2018 was er een 2e Mini Dorpsdag, en in zomer 2019 komt er weer een Grote Dorpsdag. Een andere activiteit van de stichting is het jaarlijks agenda-overleg met de verenigingen, om de evenementen op elkaar af te stemmen, teneinde doublures zo veel mogelijk te voorkomen.

- Dorpshuis: - De naam van Gemeenschapscentrum De Blokhut stamt van het feit dat het hier begonnen is als een complex houten noodlokalen van en bij de toenmalige dorpsschool. Na 1966 heeft het complex de dorpshuisfunctie gekregen. Met steun van o.a. de gemeente zijn de houten lokalen vervangen door het huidige professionele gebouwencomplex.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Heilig Hart is een typische dorpsschool. Het merendeel van de ca. 110 leerlingen komt uit de kernen Sibbe en IJzeren. Het team van Basisschool H. Hart wil onderwijs geven in een veilige en prettige leefomgeving, waardoor leerlingen zich kennis, vaardigheden, inzichten, attitudes, normen en waarden eigen maken, conform de huidige onderwijskundige, opvoedkundige, christelijke en maatschappelijke maatstaven, in welke eenieder de mogelijkheid wordt geboden om zijn talenten te gebruiken. De school biedt ook onderdak aan Peuteropvang De Hartendiefjes.

- Jongeren: - Jonkheid Suub Iezere is opgericht in 1993.

- Muziek: - Harmonie St. Rosa is opgericht in 1929. Onder de link vind je een mooi verhaal over hoe dat gegaan is.

- Gemengde zangvereniging Eendracht is opgericht in 1970. Ze brengen een zeer uiteenlopend repertoire van wereldlijk tot moderne muziek. Ze repeteren op donderdagavond in Café aan de Kirk.

- Sport: - Voetbalvereniging SV Sibbe is opgericht in 1938.

- Tafeltennisvereniging SMC (Sibbe Margraten Combinatie) bestaat als zodanig sinds 1992. Voorheen was er al sinds 1968 een tafeltennisvereniging in het dorp.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sibbe.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)