Status

- Schilberg is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, in deels gemeente Eijsden-Margraten (t/m 1981 gemeente Noorbeek. In 1982 over naar gemeente Margraten, in 2011 over naar gemeente Eijsden-Margraten), gedeeltelijk (O van de weg naar De Plank (België)) gemeente Gulpen-Wittem (t/m 1981 gemeente Slenaken. In 1982 over naar gemeente Wittem, in 1999 over naar gemeente Gulpen-Wittem).

- Niet te verwarren met de buurtschap Schilberg bij Echt.

- De buurtschap Schilberg valt voor de postadressen, deels onder het dorp Noorbeek, deels onder het dorp Slenaken.

- De buurtschap Schilberg ligt buiten de bebouwde kom, en heeft sinds 2012, althans voor het gedeelte dat onder de gemeente Eijsden-Margraten valt, (witte) plaatsnaamborden.

Naam

In het Limburgs
Sjilberg.

Oudere vermeldingen
1370 Bitseelsberch, 1371 Butseilsbergh, ca. 1685 Beseelsbergh. Pas rond 1800 komt naast Beschilberg ook Schilberg voor, waarschijnlijk door onjuiste scheiding van Op Beschilberg in Oppe Schilberg. Volgens de kaart van Kuijper was er rond 1870 nog sprake van een aparte buurtschap Beschilberg, tussen Schilberg en Hoogcruts. Tegenwoordig is het één geheel.

Naamsverklaring
De oudste vormen wijzen op de mogelijkheid dat het eerste lid het Romaanse bacellus* ‘kleine beek’ is.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

De buurtschap Schilberg ligt rond de gelijknamige weg (de N598), W van het dorp Slenaken, aan de oude weg Maastricht-Verviers, die tot de Luikse grens een hoogte bereikt van 215 meter, en grenst in het Z aan België, en ligt verder rond de wegen Biesweg, Maastrichterweg, Schilbergerweg en rond het W gedeelte van de weg Kerkdel. De buurtschap ligt daarnaast O van het dorp Noorbeek, ZO van het dorp Banholt, Z van het dorp Reijmerstok, NW van de plaats Teuven in België, N van de plaats De Plank in België en NO van de plaatsen Sint-Martens-Voeren en Sint-Pieters-Voeren in België.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Schilberg 15 huizen met 50 inwoners onder Noorbeek, en 17 huizen met 81 inwoners onder Slenaken. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog altijd ca. 30 huizen, en enkele verblijfsaccommodaties, nu met ca. 80 inwoners.

Bezienswaardigheden

- Schilberg heeft 2 rijksmonumenten onder Noorbeek / gem. Eijsden-Margraten, zijnde twee 18e-eeuwse hoeven met binnenplaats, op Schilberg 15 en 36.

- De Sint Annakapel (Kerkdel / Schilbergerweg, onder Slenaken) is een klein wegkapelletje van veldbrandsteen met een kleinzadel. De oorspronkelijke versie dateert uit 1715. De huidige versie dateert uit 1850 en is sinds 1966 een rijksmonument. In de houten deur is op kunstzinnige wijze de naam van de kapel aangebracht. In 2006 heeft een grote renovatie plaatsgevonden, die is uitgevoerd door lokale vrijwilligers. Alleen de muren en de poort bleven overeind. Na uitkappen van het oude voegwerk is de buitenkant gereinigd en opnieuw gevoegd. De halfronde kozijnen zijn vervangen. Het zinken zadeldak is vervangen door leisteen dakbedekking en er is een zinken goot aangebracht. De binnenkant is geheel opnieuw gestucadoord en het altaar is net als het boeiboord naar het oorspronkelijke ontwerp nagebouwd in eikenhout. In verband met de ouderdom en waarde van het originele Sint Annabeeld is dit uit veiligheidsoogpunt ondergebracht in het Kerkelijk Museum in Slenaken.

Over het ontstaan van de kapel bestaat een legende. Op de plek van het huidige kapelletje zou in een ver verleden reeds een wegkruis hebben gestaan. Tijdens een verwoestende pestepidemie trekken de inwoners van Slenaken in processie van de Remigiuskerk al biddend richting het kruis. Als men eenmaal bij het kruis aangekomen een gezamenlijk gebed begint, zien de gelovigen uit het dal van Slenaken een wolk opstijgen. Bij terugkomst blijkt de pest geweken te zijn. Als dank wordt van het wegkruis een kapel gemaakt, gewijd aan de Heilige Anna, moeder van Maria. In een glas-in-loodraam uit 1956 van het vroegere gemeentehuis van Slenaken is deze legende uitgebeeld, gesigneerd door P. Pebrenbach. Het venster is opgedeeld in 8 segmenten en bevindt zich tegenwoordig in het pand van de plaatselijke bakker.

- Sint Jozefkapel van Kunrader steen, op de hoek van de Schilbergerweg en de Maastrichterweg. Met bijzonder torentje. Bijonder is ook dat de gevels naar binnen wijken. Het kapelletje is door de gemeenschap van Schilberg-Slenaken in 1946 gesticht, als dank voor het gespaard blijven voor verliezen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De architect is Harry Koene (1908-1995). Na een ingrijpende renovatie is de kapel op 12 juni 2000 heringewijd.

- De waterput met houten bovenschuur aan de Maastrichterweg tegenover nr. 5 is het 2e rijksmonument van het Slenakense deel van buurtschap Schilberg. Oorspronkelijk bouwjaar onbekend, in oude stijl vernieuwd in 1922 (zie foto).

Natuur en recreatie

- Voor wielrenners is de beklimming van de Schilberg vanuit Slenaken een 'kuitenbijter'. "Na enkele meters scheiden de weghelften van elkaar. Als de weghelften elkaar weer vinden wordt het even makkelijker, maar maak niet de fout om te denken dat je er bijna bent. Sterker nog, je bent pas op de helft. De laatste meters zijn nog aardig pittig", aldus de beschrijving op Klimtijd.nl.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)