Schieland

Streek
Schieland
Zuid-Holland

schieland_kaart_stampioen_1684.jpg

Kaart van het Hoogheemraadschap Schieland uit 1684, door Jan Jansz. Stampioen de Oude (Kaartcollectie Zuid-Holland Ernsting)

Kaart van het Hoogheemraadschap Schieland uit 1684, door Jan Jansz. Stampioen de Oude (Kaartcollectie Zuid-Holland Ernsting)

Schieland

Terug naar boven

Status

Schieland is een streek in de provincie Zuid-Holland.

Terug naar boven

Ligging

De streek Schieland omvat in een boog van west naar noord naar oost respectievelijk de voormalige dorpen thans Rotterdamse wijken Overschie, Schiebroek en Hillegersberg en de dorpen Bleiswijk, Zevenhuizen, Moerkapelle, (Noord-)Waddinxveen en Moordrecht. In het Z wordt de streek begrensd door de Hollandse IJssel en de Maas. Van Moordrecht terug naar het W zijn er dan nog Nieuwerkerk aan den IJssel, Capelle aan den IJssel en de oude stadskern van Rotterdam.

Terug naar boven

Geschiedenis

Oorsprong en naam
Schieland is niet alleen de benaming voor een gebied, maar is in eerste instantie ook een hoogheemraadschap. Het hoogheemraadschap, ‘gelegen tussen Schie en Gouwe’, vindt zijn ontstaan in 1273, als graaf Floris V van Holland een charter (oorkonde) uitgeeft waarin privileges voor het gebied worden opgesteld. In het charter wordt bepaald dat de dijk, die het gebied beschermt tegen overstromingen van de Hollandse IJssel, onderhouden moet worden door de ‘aangelanden’, de eigenaren van de grond langs de dijk. Ook laat de graaf opnemen dat het verboden is land te kopen als men zijn dijkvak niet kan onderhouden. Verder moet het mogelijk zijn, wanneer de eigenaar niet in staat is zijn dijk te onderhouden, de kosten op de vorige eigenaar te verhalen. Floris V wil hiermee dus voorkomen dat de dijken verwaarloosd worden.

Zorg voor de dijken
Oorspronkelijk is het de taak van de dorpen, ambachten e.d. om voor de dijken te zorgen. Degenen die in het bijzonder met de zaken van het erf – de bodem – zijn belast, worden heemraden genoemd. Wanneer er in dorpen schepenen en een schout aanwezig zijn, treden deze op als heemraden en dijkgraaf. De schout is vertegenwoordiger van het landsheerlijk gezag en waakt voor een behoorlijke toestand van dijken, wegen en watergangen. Ook heeft hij als taak het dijkrecht te handhaven, wat zich langzamerhand ontwikkelt. De schout eist recht, de heemraden vellen het vonnis. De schout zorgt er daarna voor dat de vonnissen worden uitgevoerd.

Organisatie en structuur
Omdat de zorg over de dijken, de taak van de verschillende dorpen en ambachten, erg versnipperd is, besluit de landsheer (de graaf van Holland) het bestuur meer te centraliseren. Er worden algemene dijkbesturen ingesteld. In de tweede helft van de 13e eeuw ontstaan in Holland de waterschappen Rijnland, Delfland, Schieland, de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden. De hoogste ambtenaar van de graaf is de Baljuw, die in naam van de graaf de dijkzaken beheert. Later krijgt deze Baljuw de titel van dijkgraaf. In de grotere gebieden (Rijnland, Delfland en Schieland) worden ze Hoog-Baljuw genoemd, de heemraden krijgen de titel van Hoge Heemraad. Dit om ze te onderscheiden van de heemraden in dorpen en ambachten, en om de belangrijkheid van deze gebieden aan te geven. Hebben de Hoge Heemraden aanvankelijk alleen gezag over de dijken, de sluizen en de landscheidingen, in de loop der tijd groeit het gezag steeds meer en krijgen ze een soort controlerende functie, over de dorpen, ambachten en de inliggende polders. (bron en voor nadere informatie zie: website Historisch Schieland van stichting Daimoon Megas, waar je ook een prachtige oude kaart van het gebied vindt, die je desgewenst in groot formaat kunt bestellen)

Schie
In de vroege middeleeuwen is de Schie nog slechts een veenriviertje. Tussen 1000 en 1200 worden de veengronden ontgonnen tot een agrarisch cultuurlandschap en dient de Schie vervolgens als afwateringskanaal, maar ook als vaarverbinding. In de Gouden Eeuw wordt de Schie een trekvaartroute en een vaarweg voor de binnenvaart. Het omringende landschap verandert al die eeuwen mee; het huidige gebied rond de Schie, tussen Delft, Schiedam en Rotterdam, is het resultaat van een eeuwenlange wisselwerking tussen mens en natuur. Door de uitstekende bereikbaarheid van het waterrijke gebied komen de steden op. De 3 hiervoor genoemde steden concurreren met elkaar, graven kanalen om zichzelf de beste positie in het Hollandse handelsnetwerk te verschaffen, en beginnen aan een periode van ongekende groei. Tegenwoordig heeft agrarisch gebruik plaats gemaakt voor recreatie en worden cultuurgebieden omgevormd tot nieuwe natuur. Eind 2016 is de publicatie 'Atlas van de Schie. 2500 jaar werken aan land en water' verschenen. De atlas vertelt, geïllustreerd met oude en nieuwe kaarten en prachtige foto’s, hoe de Schie van een kanaaltje een vaarweg werd in het sterkst verstedelijkte deel van Nederland. De atlas was snel uitverkocht. Onder de link zijn incidenteel tweedehands exemplaren beschikbaar.

- Het boek 'De landscheidingen tussen Delfland, Rijnland en Schieland' (J.L. van der Gouw, uitg. Verloren, 1987) is via de link deels online te lezen. Met veel verhelderende tekeningen.

- De publicatie 'Over de oudste geschiedenis van Schieland' (r.S. Muller, Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, 1914) is via de link ook online te lezen.

- Cultuurhistorische beschrijving van het landschap van Schieland door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De gemalen van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard.

Terug naar boven

Beeld

- Op deze pagina zie je een kaart van het Hoogheemraadschap Schieland uit 1684, door Jan Jansz. Stampioen de Oude. Onder de link vind je een versie van de kaart die je kunt uitvergroten.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Schieland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Waterbeheer: - Het Hoogheemraadschap van Schieland* is in 2005 samen met het Hoogheemraadschap van de Krimpenerwaard opgegaan in het in dat jaar opgerichte Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK). "Het hoogheemraadschap werkt aan een goede waterkwaliteit. Een goede waterkwaliteit is belangrijk zodat we allemaal het water in de natuur kunnen gebruiken (bijvoorbeeld als zwemwater, bron voor drinkwater of om vee te laten drinken) en voor planten en dieren om in te leven. Als waterschap controleren wij of er via het water geen schadelijke stoffen de natuur in gaan. In de glastuinbouw worden onder andere meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen gebruikt om groentes, planten en bloemen goed te laten groeien. Deze stoffen mogen na gebruik niet terecht komen in de sloot.
* Onder de link vind je de geschiedenis van het hoogheemraadschap. Ook in de Inventaris van het Oud Archief van het Hoogheemraadschap van Schieland (1299-1953) vind je onder de diverse menu's heel veel informatie over de geschiedenis van het Hoogheemraadschap.

Onze handhavers sporen eventuele lozingen op. Dit doen zij met metingen van bijvoorbeeld meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen, maar ook met andere hulpmiddelen zoals een warmtebeeldcamera. Een warmtebeeldcamera geeft door middel van kleurverschillen aan waar er warmer water de sloot in stroomt. Water dat uit een kas komt is vaak warmer dan het water in de sloot. Met de warmtebeeldcamera kunnen wij zien waar er buizen water op de sloot lozen en zo gerichter metingen uitvoeren op meststoffen of gewasbeschermingsmiddelen. Met dit hulpmiddel kunnen we lozingen zien die normaal niet snel te zien zijn. Ook kunnen we hierdoor mogelijke verstopte leidingen en leidingen die onder water liggen, opsporen."

Reactie toevoegen