Status

- Schardam is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Waterland, gemeente Edam-Volendam. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-5-1854. Per 31-5-1854 over naar gemeente Beets, per 1-8-1970 over naar gemeente Zeevang, in 2016 over naar gemeente Edam-Volendam.

- Wapen van de voormalige gemeente Schardam.

Naam

In het dialect
Skardam.

Oudere vermeldingen
1319 den Scaderdam, 1343 Schaderdam, 1357 Schaerdam, 1388 Schaderdamme, 1396 in den Schaderdam, 1401 Schardam, 1514 Schaerdam, 16e eeuw "die Schaerdam ende die dijck aen die noortzijde", 1612 Scaerdam, 1680 herdruk 1745 Schaerdam.

Naamsverklaring
Etymologie onzeker. Wel verklaard als overdrachtelijk gebruik van de naam van de dijk, Middelnederlands schaerdam 'dam of hoofd op de schaar (oever) aangelegd'. De spelling schader geldt dan als hypercorrect, volgens sommigen ter vermijding van verwarring met het Friese schar 'gemene weide'. De Schardam is omstreeks 1315 gelegd in het zeegat waarmee de Beemster in verbinding stond met de Zuiderzee.()

Ligging

Schardam ligt rond de gelijknamige weg en de Laag-Schardammerweg, ZW van Hoorn, NO van Oosthuizen, en grenst in het N aan Scharwoude, in het Z aan Etersheim, in het W aan de N247 (Amsterdam-Hoorn) en in het O aan het IJsselmeer.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Schardam, die slechts het dorp omvat, 16 huizen met 91 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 45 huizen met ca. 110 inwoners, incl. Laagschardam en IJsselmeerdijk.

Geschiedenis

De dam
"Schardam is ontstaan bij een dam in de open verbinding tussen de Beemster en de Zuiderzee. Deze afdamming was nodig nadat in de loop van de eeuwen het water van het (toenmalige) Beemstermeer bij elke storm opnieuw land had weggeslagen, totdat er geen belemmeringen meer waren tussen binnenwater en zeewater. Om een einde te maken aan deze ongewenste situatie is in 1315 een dam gelegd. Het schilderachtige dorpje was eeuwenlang een afgelegen plaatsje waar eenvoudige vissers en boeren woonden. Er was tussen de Noorder- en de Zuidersluis een herberg en er waren wat winkeltjes, zoals dat van de tevreden Hein Brinkman die aan de schuur een bord had hangen met de tekst: Ik woon hier aan de weg / Wat heb ik meer te wensen / De Zegen van de Heer / De gunsten van de mensen.

Het dorp vroeger / Tweede Wereldoorlog
De gemeente Schardam was tot 1854 zelfstandig en ging toen op in de gemeente Beets. De boeren werkten op het land. De vissers voeren tot voor de kust van Engeland om er kabeljauw te vangen. De kinderen gingen naar school achter de kerk. 's Zondags luidde de klok het kerkvolk bijeen. Deze klok, ouder dan de kerk uit 1662, werd al in 1497 ter plaatste gegoten door de befaamde klokkengieter Geert van Wou die daartoe overkwam uit Kampen.
Toen de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog de klokken vorderden, was de familie Wiers hen een slag voor. De klok werd uit de toren gehaald en in het IJsselmeer gegooid om na de oorlog weer te worden opgevist." (bron: Westfries Genootschap)

- Verhalen over Schardam op de site Oneindig Noord-Holland.

Bezienswaardigheden

- Schardam heeft 6 rijksmonumenten, zijnde de voormalige Hervormde kerk met toren (dat zijn er 2), het woonhuis op huisnr. 21, de daarbij staande banpaal uit 1761, de Hornsluis of Beemstersluis uit 1735 bij huisnr. 32, en de Noorder- en Zuidersluis bij huisnr. 21. Deze sluizen dateren al uit de 14e eeuw. Oorspronkelijk waren het volledig houten constructies. In de 18e eeuw zijn de zijwanden vervangen door stenen muren.

- In 1499 wordt voor het eerst een kerkgebouw in het dorp Schardam vermeld. Het betrof een laatgotische kerk. De toren van de kerk fungeerde mogelijk ook als baken voor de schepen op de Zuiderzee. In 1662 is de kerk vervangen door de huidige, thans voormalige Hervormde kerk (huisnr. 27). De dakruiter op de huidige kerk is niet origineel; tot 1860 stond op die plek een kleine kerktoren. De kerkklok in de dakruiter dateert uit 1497 (deze is dus nog van de eerste kerk) en is vervaardigd door Geert van Wou. Hij heeft ook de kerkklok van de kerk van Oosthuizen op zijn naam staan. Na de laatste dienst in 1968 kwam de kerk leeg te staan. In 1973 koopt het kunstenaarsechtpaar Hans en Wilma Mantje de kerk met de intentie er een woon- en atelierruimte van te maken. Volgens deskundigen was het pand "een ruïne en rijp voor de sloop", maar de Mantjes durfden het toch aan en hebben de kerk geheel eigenhandig, in fasen, gerestaureerd. Een groot aantal dakpannen was weg en vrijwel alle ramen waren kapot. Ook een groot deel van het dakbeschot moest worden vervangen. In 2009 is de oude dakruiter wegens bouwvalligheid vervangen.

- In juni 2017 is het nieuwe, imposante Gemaal C. Mantel in Schardam, sinds begin 2017 operationeel, feestelijk officieel geopend door zijn naamgever. Het is een van de grootste boezemgemalen van Nederland. Het gemaal houdt Laag Holland op het juiste peil (tussen 2 andere 'grote jongens'; het Zaangemaal bij Zaandam en gemaal Helsdeur bij Den Helder). Beter gezegd: het gemaal voert water af, waardoor het peilbeheer beter werkt. Het overtollig water wordt opgeslagen in het Markermeer en in droge periodes laat het gemaal dit zoete water in. Het gemaal kan 2000 kuub water per minuut wegpompen. Dat is te vergelijken met de inhoud van een olympisch zwembad. Ook vissen kunnen in twee richtingen het gemaal passeren door de grootste visvriendelijke pomp van Nederland.

Het gemaal is genoemd naar C. Mantel, als eerbetoon aan zijn langdurige betrokkenheid met het waterbeheer in de regio. Mantel is in 2015 met pensioen gegaan bij het Hoogheemraadschap en is melkveehouder in Warder. Hij is in meerdere opeenvolgende colleges hoogheemraad en loco-dijkgraaf geweest en had de portefeuille Landelijk Waterbeheer onder zijn hoede. Zie ook het filmpje over de bouw van Gemaal C. Mantel. - En nog een mooie film over de bouw van Gemaal C. Mantel vanuit de lucht.

- Gevelstenen in Schardam.

Natuur en recreatie

- Watersportvereniging WSV Schardam is opgericht in 1977. De haven ligt aan het Hoornse Hop. De haven maakt deel uit van een inlaatkanaal voor de polders en is gelegen aan de Floriskoog. In de periode 1977 tot 1980 is gewerkt aan een structurele oplossing voor het aanleggen van zeilschepen. De vereniging heeft ca. 120 leden, wat ook het maximum is. Alleen ingezetenen van de gemeenten Koggenland, Edam-Volendam en Beemster kunnen lid worden van de vereniging. "Jarenlang is gewerkt aan een nieuwe duurzame oplossing. Inmiddels is onze haven voorzien van een nieuwe echte kade. Als je van je schip op de kade stapt dan bevind je je op de Klaas Knolkade. Klaas Knol was tot 2012 de voorzitter van onze vereniging tot 2012 en heeft deze vernoeming bij leve te danken aan zijn inzet bij de vernieuwing van de haven tot wat het nu is.

De haven is eenvoudig van opzet. Sinds de nieuwe kade, die in 2006 gereed is gekomen, is er een servicepunt voor electra en heeft elk schip de mogelijkheid water te tanken, wat voor de leden een absolute luxe is. Voor de rest kom je bij ons passeren om vogels te kijken en te genieten van rust en uitzicht over het Markermeer. Ondanks de vernieuwing denken we de authenticiteit van de haven in stand te hebben gehouden. Niet alle leden hebben een zeilschip. Minder dan de helft heeft een ligplaats. De overige leden maken gebruik van onze trailerhelling en/of hebben een walplaats voor een open boot. Verder heeft onze WSV een zeer actieve afdeling Jeugdzeilen voor de opleiding van kinderen in CWO 1, 2 en 3. Het bootje in de verenigingsvlag is een symbolische verbintenis met het dorp Schardam. Het bootje is ook als gevelsteen opgenomen boven de kerkdeur."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Schardam, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Oosthuizen, Etersheim, Hobrede en Schardam. - 'Toen en nu': oude foto's van deze kernen met daarnaast een foto van de actuele situatie van de locaties in kwestie.