Status

Puiflijk is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Land van Maas en Waal, gemeente Druten. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1817.

Naam

In het dialect
Puiflik, Puflik(1) en dan is er kennelijk ook nog de variant Pufluk, want de carnavalsvereniging spreekt van een 'Puflukse optocht'.

Oudere vermeldingen
Puyflik, 1108 kopie 12e eeuw Puueke, ca. 1127 en 1176 Puflike, 1189 Puflica, 1225 / 1294-1295 / 1425 Puflic, 1281 Pufelec, 1665 Pufelyck, eind 17e eeuw / begin 18e eeuw (DTB-boeken) Puijffelijck, 1732 Puffelik, 1773 Puffelyk, 1883 Puflijk.

Naamsverklaring
"Herkomst en betekenis onverklaard. De identificatie van Puueke is onzeker: ligging onbekend, waarschijnlijk in het Sticht Utrecht."(2)

Ligging

Puiflijk is inmiddels aan (het ZW van) de kern Druten vastgegroeid. Toch wordt het nog altijd als een apart dorp gezien met eigen plaatsnaamborden en eigen postcode en plaatnaam in het postcodeboek. En de inwoners - voor een groot deel nog geboren en getogen Puiflijkers - willen dit ook graag zo houden.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Puiflijk 72 huizen met 468 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.300 inwoners.

Geschiedenis

"Historische geografie
Van de dorpen aan de Waalkant ligt het dorpsgebied van Puiflijk door de afschermende posities van Druten en Beneden-Leeuwen zover landinwaarts, dat het nog nauwelijks contact heeft met de rivier. Slechts het dijkvak tussen de Kerkstraat en de grens met Beneden-Leeuwen, dat de noordelijke begrenzing van het Groot Middelveld vormt, is van oorsprong Puiflijks territoir. Het dorp is inmiddels beklemd geraakt door de expansie van het veel jongere Druten.

Tot het dorpsgebied behoren geen uiterwaarden, maar de zuidgrens loopt tot aan de Oude Wetering, die de grens vormt met Horssen, en tot over de Rijksche Wetering tot aan de huidige Zegeweg, die de grens vormt met Altforst. De oudst bewoonde gronden zijn de hoge donken van de Hoge Bobbert en het door de Koningsweg en de Slink omgeven terrein waarop de middeleeuwse dorpstoren staat. Uit bodemkundig onderzoek is komen vast te staan dat deze gebieden al heel vroeg als bouwland zijn gebruikt. Toch is die kern geleidelijk aan verlaten ten gunste van vestiging langs de oude toegangswegen, zoals de Scharenburgsestraat, de Houtsestraat en de Veldsestraat. Vondsten als bij Klepperhei op de grens van Puiflijk en Druten gedaan, getuigen van Romeinse occupatie.

Na de bedijking is het in een vroeg-middeleeuws dispersieproces tot stand gekomen nederzettingspatroon gedeeltelijk geconsolideerd. Sommige vestigingsplaatsen zijn tot grote bloei gekomen zoals de Scharenburg en Het Holt en Darop, adellijke huizen die het tenslotte toch niet hebben kunnen bolwerken.

Het vroeg 19e-eeuwse kaartbeeld laat een betrekkelijk dun bewoonde dorpskern zien met bewoning die zich voornamelijk concentreert in het gebied ten noordwesten van de kerk, langs de Kerkstraat en de Houtsestraat. Puiflijk heeft nog tot ver in het midden van de 20e eeuw het oude karakter kunnen bewaren van een typisch agrarisch dorp. De aanleg van autosnelwegen en de bebouwing van het Kleine Middelveld ten noorden van de Koningsweg als uitbreiding ten behoeve van Druten hebben het dorpsbeeld drastisch gewijzigd.

Kerkelijk
Aan de bouw van de huidige parochiekerk aan de Kerkstraat ging die van een tweetal andere kerkgebouwen vooraf. Nadat de hervormden in het begin van de 17e eeuw beslag hadden gelegd op de middeleeuwse dorpskerk, duurde het tot 1663 eer zich weer een priester te Puiflijk vestigde. Het was Cornelis van 't Sandt, die van hieruit ook Afferden, Leeuwen en Druten bediende. In 1672-1674 keerde het tij voor de katholieken. Nadien volgden een zware boete en opsluiting; toch hervatte Van 't Sandt in 1675 zijn werkzaamheden, die hij tot zijn dood in 1698 bleef uitoefenen. Op de grens van de drie gemeenten hadden de katholieken een schuurkerk gebouwd, waarvan de fundamenten in de winter van 1972-1973 zijn teruggevonden in de hoek gevormd door de Kerkstraat en de Van Heemstraweg. In 1816 is deze schuurkerk, die op een grote boerderij leek, vervangen door een Waterstaatskerk, die met behulp van een staatssubsidie werd gebouwd aan de zuidzijde van de Van Mekerenstraat, ongeveer ter plaatse van de huidige r.k. pastorie. De huidige kerk is in 1868 gerealiseerd." (bron: A.G. Schulte, 'Het Land van Maas en Waal', 1986)

- Geschiedenis van Puiflijk (even naar onderen scrollen tot je bij het deel over dit dorp bent, of zoeken met ctrl-F).

- Filmfragmenten van de mobilisatieperiode in Puiflijk, met daar achter ook nog fragmenten uit de Tweede Wereldoorlog.

Recente ontwikkelingen

Nieuwbouw
- De behoefte aan woningen in Druten en Puiflijk is groot. De gemeente heeft daarom in december 2019 toestemming gegeven aan de KlokGroep om hun bouwplan verder uit te werken. Het gaat om ca. 60 woningen aan de Koningsweg, N van de voetbalvelden van voetbalvereniging SCP, gelegen op de grens van de beide genoemde dorpen. Qua invulling staat anno december 2019 nog niets vast en kunnen veel facetten in samenspraak nader worden ingevuld. Zo is het woningbouwprogramma nog abstract, wat door de gemeente en KlokGroep naar behoefte van de markt wordt ingevuld. De volkshuisvestelijke kwaliteit is hierbij een van de belangrijkste pijlers, waardoor in ieder geval rekening wordt gehouden met de betaalbaarheid van de woningen. Sociale woningbouw en woningen uit de middensector zullen een gedeelte van het plan vertegenwoordigen. De behoefte van de bewoners van beide dorpen staat centraal.

- In 2017 is op het terrein van het voormalige Tuincentrum Bull de nieuwbouwwijk Tabaksveld-Bull gerealiseerd.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Puiflijk heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Oude Toren en het orgel van de RK kerk.

Gemeentelijke monumenten
- Puiflijk heeft 9 gemeentelijke monumenten.

- Beschrijving van de monumentale objecten in Puiflijk, in tekst en beeld, uit het boek 'Het Land van Maas en Waal' (A.G. Schulte, 1986).

Oude Toren
Op het verhoogd liggende oude kerkhof staat de Oude Toren (Koningsweg 9), het oudste bouwwerk in het dorp. Het is een tufstenen toren, als restant van een middeleeuwse kerk. Deze was ten tijde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden toegewezen aan de gereformeerden, hoewel de meerderheid van het dorp rooms-katholiek was. De dorpsbewoners kerkten dan ook in een schuilkerk, een schuur in het dorp, waar ook mensen uit onder andere Druten heen gingen. De huwelijken moesten - voor de rechtsgeldigheid - wel voor de protestantse dominee worden gesloten, omdat er geen gemeentehuis of iets dergelijks was waar dat kon. In de Franse tijd (rond 1800) is de kerk zwaar beschadigd en in 1855 is het koor gesloopt; het schip was al eerder verdwenen. Rondom de kerk lag vroeger een kerkhof. Vroeger had Puiflijk veel kerkepaadjes; de kortste weg van huis naar de kerk. Nu is er nog één 'Kerkepaadje', naar de 'nieuwe' kerk die in 1868 is gebouwd:

"De oude toren en zijn terp zijn in 2021 flink opgeknapt door Stichting Oude Toren Puiflijk, in nauwe samenwerking met de gemeente Druten. De overeenkomst is op 18 juni 2021 bij de Oude Toren ondertekend door burgemeester Van Rhee-Oud Ammerveld en de stichting. Aansluitend is de toren in de schijnwerper gezet. De heer Dirk-Jan Franken, sinds 2018 eigenaar van de voormalige RK kerk, bood de papklok aan die in de kerk hing. Een pracht cadeau waar we heel blij mee zijn. En er was, heel verrassend, nog een tweede cadeau. Het werd ons aangeboden door de heer Ton Perlo, namens het parochiebestuur: de grote kroonluchter van de Horssense kerk. Deze gaat in bruikleen naar onze toren."

RK kerk
In 1816 is elders in Puiflijk een nieuwe kerk gebouwd, die op zijn beurt in 1870 is vervangen door de huidige RK Sint-Johannes de Doperkerk (Kerkstraat 24), een neogotisch werk van architect Carl Weber. Het is een door een toren gedomineerde driebeukige hallekerk met een schip van vier traveeën en een koortravee met een driezijdige sluiting, geflankeerd door sacristieruimtes. Het gebouw is niet georiënteerd; de toren staat op het oosten en het priesterkoor naar het westen gericht. De zijbeuksruimten van de vierde travee zijn iets naar buiten toe uitgebouwd, van grotere vensters en overhoekse steunberen voorzien, en vormen een soort pseudo-transepten. Het gebouw is opgetrokken in baksteen met spaarzaam gebruik van natuursteen voor venstertraceringen, afzaten, cordonbanden en torenbalustrade.

Het kerkinterieur is door de rond 1970 uitgevoerde moderniseringen vrijwel teruggebracht tot zijn naakte oervorm. Vergelijkt men de situatie voor en na de ingreep, dan blijkt vrijwel al het grote meubilair te zijn verdwenen. In de huidige kerkinventaris zijn niet meer dan enkele partiële restanten overgebleven zoals enige beschadigde details van de biechtstoelen. Ter vervanging van de neogotische uitmonstering zijn communiebankfragmenten als vrije plastiek aangebracht, afkomstig uit de kerk van het Groeseind in Tilburg; het is werk van Nico Kremers uit 1955. Van dezelfde herkomst zijn ook de kruiswegstaties uit 1950.

Het orgel is een in 1892 door de orgelmaker F.C. Smits uit Reek (1834-1918) gebouwd instrument. Het is een frontpijploos orgel. De constructie van het orgel is uniek, vooral door de vernuftige aanleg van mechaniek en registratuur. Het pijpwerk is op een windlade opgesteld, die dwars in het orgel ligt, waarbij de registers van het eerste en tweede manuaal op een bijzondere wijze op de lade zijn gegroepeerd. Verschueren Orgelbouw te Heythuysen heeft het orgel in 1972 gerestaureerd. De kerk is in januari 2017 aan de eredienst onttrokken. In 2014 is er al een onderzoek gedaan naar de herbestemmingsmogelijkheden.

De RK kerk van Puiflijk is in 2018 gekocht door projectontwikkelaar Dirk Jan Franken uit Zetten. Het parochiebestuur heeft er voor gezorgd dat de inventaris van de Johannes de Doper naar de rechtmatige eigenaren is teruggekeerd. De meeste stukken waren namelijk geleend. Wat blijft is het Smits-orgel, een rijksmonument. Dirk Jan Franken houdt ook de gebrandschilderde ramen in ere, al zijn die niet oorspronkelijk. "Deze kerk dateert van 1870 en kan nog wel honderd jaar vooruit. Het is een gebouw met karakter, dat vind ik mooi", stelde hij bij het bekend worden van de aankoop. En: "Misschien koop ik wel meer kerken in Maas en Waal. Ze zijn zó mooi." Het maakte de makelaar aan het lachen: "Hij vroeg mij 'wat wilt u met de kerk gaan doen' en toen ik antwoordde: 'nog geen idee' was ie verbaasd. Weet je: ik vind die kerk gewoon prachtig." Franken wil het gebouw verbouwen tot wooneenheden voor mensen met een beperking en ouderen met dementie. Ook oudere echtparen zouden er een appartement moeten kunnen vinden om samen in te leven. "Die mogelijkheid was er vroeger in de traditionele bejaardenhuizen ook”, aldus Franken.

Sint Maartenshof
De Sint Maartenshof in Puiflijk (Sint Maartenshof 1) is in 1899 gebouwd als klooster en gasthuis en deed vervolgens dienst als ziekenhuis, waar zelfs geopereerd werd. Nu wordt het gebouw gebruikt voor jongerenhuisvesting.

Beeld
Door de zanderige grond was Puiflijk uitermate geschikt voor de tabaksteelt. Het beeldje van de Tabakssnijder herinnert nog aan de belangrijkste bron van inkomsten voor de Puiflijkers.

Jaarlijkse evenementen

Carnaval
"Carnavalsvereniging CV De Torenuilen in Puiflijk is in 1965 opgericht door Theo Gerrits, Arnold Tijnagel en Geert Donkers. Adriaan Kruisbergen was de eerste Prins Carnaval. Het Carnaval werd destijds nog in Dorpshuis De Lier gevierd. Ook werd er een heuse dansgarde opgericht. Deze bestond uit ongeveer 8 tot 10 meiden die iedere carnaval hun beste beentje voortzetten. In 1975 is het complete carnaval verhuist naar zaal De Linde waar men het carnaval sinds die tijd nog steeds viert. Tijdens de carnavalsdagen werd de zaal dan omgetoverd tot een geweldige residentie. In 2000 is er een nieuw kiesstelsel ingevoerd, de nieuwe prins hoefde niet meer uit de Raad van Elf te komen, het was ook mogelijk dat iemand buiten de Raad van Elf gekozen wordt tot Prins. Frank de Jong was de eerste prins die van buiten de vereniging kwam. Ook werd er niet alleen meer gestemd door de Raad van Elf maar door alle (elf gulden-) leden van CV de Torenuilen. En met succes; het nieuwe kiessysteem werd erg enthousiast ontvangen. Sinds het 44-jarig jubileum in 2009 maakt men gebruik van een geheime commissie. Prins Hent had toen de primeur. Tijdens dit jubileum werden de oprichters van weleer benoemd tot erelid van de vereniging."

Voor een indruk van wat deze vereniging in de carnavalsperiode zoal organiseert, vermelden wij hier het programma van 2022 ('corona-editie' staat er bij, dus vermoedelijk beperkter van opzet dan anders): 8-1 Statiegeldactie, 9-1 Prinsbekendmaking, 23-1 Prinsreceptie, 29-1 bezorgen carnavalscourant, 5-2 Pronkzitting, 18-2 Bouwersbal SCP, 19-2 Jeugdsleutel, 20-2 50+ middag, 25-2 Scholenbezoek, 25-2 Sleuteloverdracht, 26-2 Puflukse Optocht, 26-2 Prijsuitreiking en naoplekken, 27-2 A-Meezing-Sunday, 28-2 Maas en Waal Reut, 1-3 Kindermiddag, 1-3 Uildoven, 2-3 Haringhappen, 19-3 Wauwelkousfestival.

- Koningsdag. - Verslag Koningsdag 2017.

- Sinterklaas.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Puiflijk, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. uit Puiflijk op Facebook. "Dit is een online platform om oude foto's van het dorp met elkaar te delen. Heeft u nog unieke kiekjes in uw archief? Deel ze op deze pagina of stuur ze in via rubenschiks@hotmail.com. Staat u op het punt oude foto's, krantenknipsels, folders van oude winkels en bedrijven etc. uit het dorp weg te gooien of gebruikt u ze zelf niet meer? Ik neem ze graag op in mijn collectie!"

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Puiflijk (online te bestellen).

- In 2016 heeft Boven-Leeuwenaar en voormalig docent Ton van Hulst de streekroman 'De Queeste van Puiflijk' geschreven, over de bekende tekenaar en schilder Cornelis Pronk, die in 1732 de dorpskerk heeft geschilderd. In de streekroman ontdekt Pronk cryptische aanwijzingen op een stuk perkament bij de kerk, die leiden naar een verborgen kerkschat... In het boek is ook een rol weggelegd voor een aantal markante dorpsfiguren die, geanonimiseerd, terugkomen in het verhaal. "Wie dat zijn dat verklap ik niet, maar de oplettende lezer kan hun namen ontrafelen", onthult Van Hulst. Naast het in de titel vermelde dorp neemt Cornelis Pronk lezers van het verhaal, in zijn zoektocht naar de kerkschatten, mee op een struintocht door de buurdorpen Afferden, Druten, Boven-Leeuwen en Horssen. (bron en voor nadere informatie zie: de Maas & Waler, 2-11-2016)

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Dorpshuis: - Het in 1960 gestichte Dorpshuis De Lier is het hart van de hechte gemeenschap rondom Puiflijk en een belangrijke ontmoetingsplaats voor inwoners van alle leeftijden. Een plek van ontspanning en inspanning, gezelligheid en sport, maar vooral van samenzijn. Aanvankelijk bestaat het alleen uit een toneelzaal en foyer met kleine bar. De toneelzaal werd tevens gebruikt als gymzaal. In 1981 is het dorpshuis uitgebreid met o.a. een gymzaal. Na diverse verbouwingen en uitbreidingen in de loop der tijd, voor het laatst in 2011, voldoet het dorpshuis weer geheel aan de wensen van de gebruikers en de eisen des tijds. Op maandag-, dinsdag-, woensdag- en donderdagavond is de bar van het dorpshuis open voor sporters. Ook vinden er 's avonds diverse vergaderingen en andere activiteiten plaats. Loop eens binnen en geniet van de sfeer in de bar.

"Bevangen door een vriendelijke en ongedwongen sfeer, maken gasten in Dorpshuis de Lier in Puiflijk kennis met oprechte gastvrijheid. Achter de toog staat uitbater Frank de Jong. Een bevlogen horecaman, ondernemend en creatief. Samen met een vakkundig team maakt hij van iedere gelegenheid een beleving, waarbij het zijn gasten aan niets ontbreekt. ‘De gast staat bij ons nog écht centraal’ vertelt Frank. ‘Het uitgangspunt in de bedrijfsvoering van de Lier is dan ook dat alles mogelijk is. Niets is voor ons te gek. Omdat iedere gelegenheid uniek is, bieden wij altijd een passende oplossing op maat. Belangrijk daarbij is dat iedereen welkom is. Voor zowel een intiem verjaardagsfeest als een sprankelende bedrijfsborrel kan men bij ons terecht. Met een breed scala aan mogelijkheden zijn wij er bovendien voor gasten met een kleine en grotere portemonnee. Dorpshuis de Lier is er dan ook écht voor iedereen. Vraag gerust naar onze mogelijkheden of maak een afspraak."

- Onderwijs en kinderopvang: - "Op Basisschool ‘t Geerke in Puiflijk willen we dat de kinderen elke dag met plezier naar school komen en zich thuis voelen. Vanuit een veilige, plezierige en uitdagende omgeving werken we aan de ontwikkeling van ieder kind. Kinderen leren met hun hoofd (het cognitieve leren), hun hart (het sociale leren) en met hun handen (het praktische leren). We willen de kinderen voorbereiden op een plaats in de toekomstige samenleving. We ontwikkelen de zelfstandigheid, zelfredzaamheid en het verantwoordelijkheidsgevoel van de kinderen. Dit zal bijdragen tot vorming van zelfbewuste mensen. Daarom schenken we aandacht aan de relatie tussen kinderen, de groep, het team en de omgeving. Basisschool ‘t Geerke wil kinderen de kans geven hun eigen mogelijkheden te ontplooien. Ze moeten leren om zelfstandig, verantwoordelijk, creatief en kritisch te kunnen leven. We leren kinderen respect op te brengen en open te staan voor normen en waarden van anderen, andere godsdiensten en culturen. Er is zorg voor elkaar en voor anderen in de samenleving. We doen dit vanuit een katholieke levenshouding. Op basisschool ‘t Geerke proberen we een goed evenwicht te vinden in het stimuleren van de persoonlijke ontwikkeling, het aanleren van praktische vaardigheden en het aanleren van kennis."

- Kinderdagverblijf en BSO Smallsteps Boerenbende.

- Koeties Gastouderopvang biedt kleinschalige, flexibele en betaalbare kinderopvang aan in Druten / Puiflijk. Hun missie is een veilige en vertrouwde plek creëren waar een kind kind mag zijn. Waar het zich kan ontwikkelen op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo.

- Muziek: - "Sinds 2005 werken twee muziekverenigingen uit het Land van Maas en Waal samen onder de naam Arezzo. De oorspronkelijke muziekverenigingen, St. Willibrord uit Boven-Leeuwen en Kunst Na Arbeid uit Puiflijk, kenden elkaar al vele jaren voorafgaand aan het samengaan. Muzikanten werden al regelmatig uitgewisseld als dat bij een de fanfares nodig was. Toen de noodzaak om tot een groter orkest te komen voor beide verenigingen steeds dringender werd, was het dan ook vanzelfsprekend dat beide verenigingen daarover samen van gedachten wisselden. In 2004 kwam het tot serieuze gesprekken met als resultaat dat de blazers elkaar vonden in één fanfareorkest. Ook was het van belang dat de muzikale inbreng van St. Willibrord en KNA op een goede manier bij en in elkaar zouden passen. Een goed bezet orkest van 40 muzikanten was het resultaat.

Direct na het samengaan werd er gewerkt aan het optimaliseren van de verschillende secties, zo heeft ook de hoornsectie weer haar centrale plaats in het orkest gekregen. Voor de herkomst van de naam van de vereniging moeten we naar Italië, ver de geschiedenis in. Rond het jaar 1000 leefde in Arezzo, een plaats in Toscane ten oosten van Florence, een monnik. Zijn naam was, verbonden aan de plaats, Guido d'Arezzo (991-1050). Hij is de grondlegger van de muzieknotatie zoals die tot op de dag van vandaag nog altijd wordt gebruikt." De slagwerkers uit Boven-Leeuwen sloten zich aan bij het samenwerkingsverband van de muziekverenigingen Kunst Na Arbeid en Eendracht, de Drumcombinatie Afferden-Puiflijk (DCAP).

- "In 1966 werd Tamboerkorps Eendracht Afferden opgericht. In 1980 werd een nieuwe instructeur aangesteld, die een duidelijke stempel op de verdere ontwikkeling van de drumband zou gaan drukken: de heer Gerard Megens uit Puiflijk. Halverwege de jaren '90 liep het aantal slagwerkers terug en werd er contact gelegd met de slagwerkers van K.N.A. uit dat dorp, die eveneens onder leiding stonden van Gerard Megens. Uit deze samenwerking is in 1997 de huidige Drumcombinatie Afferden-Puiflijk (DCAP) voortgekomen, die tot april 2003 onder leiding stond van Gerard Megens. Een van de eerste gezamenlijke optreden werd gehouden in oktober 1997. Door de Drumcombinatie werd deelgenomen aan een concertconcours in Hoogeloon. Deze deelname betekende voor de Drumcombinatie een start van een geweldig mooie prestatiereeks.

In 2001 werd deelgenomen aan het topconcours in Barneveld waarbij een 1e prijs en de vierde plaats van Nederland werd binnengehaald. Vanaf 2003 is de dirigeerstok in handen van Marcus Wiebenga. Sinds november 2013 is de dirigeerstok in handen van Melvin Puijn, die deze enthousiaste club tot het uiterste kan motiveren. Drumcombinatie Afferden-Puiflijk komt uit in de Eredivisie en bestaat uit 15 slagwerkers."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)