Status

- Pesse is een dorp in de provincie Drenthe, in grotendeels gemeente Hoogeveen (t/m 1997 gemeente Ruinen. In 1998 over naar gemeente Hoogeveen), en deels gemeente Westerveld (t/m 1997 gemeente Ruinen. In 1998 over naar gemeente Westerveld).

- Bij de herindeling van 1998 is het grootste deel van de gemeente Ruinen opgegaan in de nieuwe gemeente De Wolden. Enkele kernen, waaronder Pesse, zijn geheel of gedeeltelijk naar de toen vergrote gemeente Hoogeveen gegaan: Dit dorp is in 1998 voor het grootste deel naar die laatstgenoemde gemeente overgegaan, maar een deel van het dorpsgebied (buitengebied, met daarin 2 panden van de buurtschap Kraloo) is naar de eveneens in 1998 nieuw opgerichte gemeente Westerveld overgegaan. De grens tussen de nieuwe gemeente De Wolden en de vergrote gemeente Hoogeveen is ter plekke langs de A28 (N van de afrit) en de N375 (Z van de afrit) getrokken.

Daarmee kwam de voorheen Pesser buurtschap Eursinge, in tegenstelling tot het dorp W van de A28 gelegen, op grondgebied van de gemeente De Wolden te liggen. Deze buurtschap ligt sindsdien daarom voor de postadressen niet meer 'in' Pesse, maar heeft een eigen postcode en woonplaatsnaam gekregen in het postcodeboek.

Voor de voorheen in zijn geheel Pesser buurtschap Kraloo is het sinds 1998 nog gecompliceerder geworden: weliswaar is deze buurtschap, die ook W van de A28 ligt, gedeeltelijk in de gemeente De Wolden komen te liggen, en valt deze voor dat deel voor de postadressen eveneens onder de buurtschap Eursinge, maar een ander (en kleiner) deel van deze toch al piepkleine buurtschap ligt sinds 1998 in de gemeente Westerveld, en valt voor de - slechts 2 - postadressen daar nog altijd onder het dorp Pesse, zij het dan onder het sinds 1998 in de gemeente Westerveld liggende deel van dat dorp.

- Onder het dorp Pesse valt ook de buurtschap Nuil en een deel van de buurtschap Kraloo.

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Pesser.

Ligging

Het dorp Pesse ligt ZW van en in het buitengebied in het Nationaal Park Dwingelderveld, ZZW van de dorpen Spier en Beilen, ZW van het dorp Wijster, WNW van het dorp Nieuw-Balinge, NW van de dorpen Tiendeveen en Noordscheschut, N van het dorp Fluitenberg en de stad Hoogeveen, NO van het dorp Echten, ONO van het dorp Ruinen, OZO van het dorp Ansen en ZO van het dorp Dwingeloo.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Pesse, inclusief de buurtschappen Anholt, Kralo, Nuil, Eursinge, Oostering, Toldijk, Fluitenberg en Kalenberg, 86 huizen met 579 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 650 huizen met ca. 1.600 inwoners.

Geschiedenis

2-delig standaardwerk
"In het eerste deel van het in 2021 verschenen 2-delige standaardwerk 'Geschiedenis van Pesse' (A4-formaat, hardcover, 296 en 368 pag., auteurs Reinder Reinders, Tjalling Waterbolk, Stijn Arnoldussen, Erik Drenth, Wilfried Samson, Saskia Wennink en Geert Mulder) komen landschap en archeologisch onderzoek aan bod. In het tweede deel worden de marke, erven en bewoners behandeld.

Deel 1: Landschap en archeologisch onderzoek. Pesse was een grote marke op de vlakke zandgronden van Midden-Drenthe. Vanaf de middeleeuwen tot de scheiding van de marke in 1843 regelde de ‘buur' het gebruik en de ontginning van het veld en de gang van zaken bij het gebruik van de hooi- en weilanden langs de beken en het akkerland op de es. In die periode van vijf eeuwen kreeg het landschap in de marke geleidelijk gestalte: een agrarisch cultuurlandschap dat dankzij de bescheiden middelen van mens- en paardenkracht een natuurlijk karakter had. Na de verdeling van de marke veranderde het landschap door de grootschalige ontginning van heidevelden en de ruilverkavelingen, vooral vanaf het eind van de 19e eeuw na de introductie van kunstmest.

Het dorpsgebied en naaste omgeving is rijk aan archeologische vondsten, zoals de kano van Pesse en een klein hunebed bij Spier. Een bijzondere plek is de Galgenberg bij Anholt, waar een grafheuvel uit de Bronstijd is opgegraven. Ook is het de plaats waar vroeger de galg stond. Bij de opgraving van de grafheuvel zijn resten van de galg aangetroffen.

In Fluitenberg lag in de IJzertijd een nederzetting met zeven boerderijen die vermoedelijk al de naam Petthe had, de oude naam van Pesse. Ten zuiden van de weg van het dorp naar Oostering lagen de zes middeleeuwse erven uit de periode van 900 tot 1400, met namen van de eigenaren zoals Waninge, Tissinge en Paddinge. Ook de ligging van de kapel van Bultinge op de Pesser es is bekend, maar daar heeft nog geen archeologisch onderzoek plaatsgevonden.

Deel 2: Marke, erven en bewoners. Over Pesse zijn vanaf de 12e eeuw schriftelijke gegevens bekend die ons vertellen over de bewoners van de erven in de marke. Naast de ‘eigenerfden' hadden ook grootgrondbezitters hier erven in eigendom: Tissinge was een leen van de bisschop van Utrecht, de erven Blekinge, Kusinge en Bultinge waren in bezit van klooster Dikninge en het erf Rundering in Kraloo behoorde tot het einde van de 18e eeuw aan het kapittel van Sint-Pieter in Utrecht. Geleidelijk kwamen deze erven in bezit van Pessenaren.

In de schriftelijke gegevens lezen we over aan- en verkoop van akkers en hooilanden, het aantal waardelen in de onverdeelde marke en de belastingen die iedere bewoner moest opbrengen. Begin 17e eeuw breidde Roelof van Echten zijn bezit in de marke van Pesse uit, hij kreeg de erven van Dikninge in erfpacht. Na de dood van zijn zoon Johan verkocht de familie Van Echten de bezittingen alhier. Hierdoor kwamen meer erven en landerijen in bezit van Pessenaren. Ook lezen we over onderlinge geschillen, bijvoorbeeld over de Pessenaren die hun schapen lieten grazen in het gebied waarvan de bewoners van de twee erven in Nuil meenden dat zij daar de rechten hadden. Het leidde in de 18e eeuw tot de afscheiding van Nuil uit de marke.

In dit deel komen alle erven aan de orde die Pesse telde bij de scheiding van de marke in 1843, met gegevens over de ligging en bouw van de boerderijen. Zo kocht Coop Jans van Nuil in 1672 een boerderij in Wijster, vervoerde de gebinten naar Nuil en bouwde daar van de oude gebinten een nieuwe boerderij. Van ieder erf worden verder de namen van de bewoners vermeld evenals de gegevens over huwelijk, geboorte en overlijden van de gezinsleden. Ze vormen een schat aan informatie voor genealogisch onderzoek naar de Pesser families. Foto's van de boerderijen, zowel van de oude als tegenwoordige situatie, geven een beeld van de veranderingen in de afgelopen honderd jaar."

Bezienswaardigheden

- Pesse heeft 1 rijksmonument.

- Voor één bezienswaardigheid die hier is gevonden en waar het dorp beroemd om is, moet je wel even naar Assen of Hoogeveen. Bij geschiedenisliefhebbers is Pesse namelijk bekend omdat hier in 1955 bij toeval het oudste vaartuig ter wereld is ontdekt. Graafwerkzaamheden t.b.v. de aanleg van de provinciale weg van Beilen naar Hoogveen leverden een berg grond, veen en boomresten op, die als gebruikelijk zouden worden afgevoerd. Een boer uit de omgeving, genaamd Hendrik Wanders, vermoedde dat een bepaalde boomstam toch weleens bijzonder kon zijn en waarschuwde de archeologische diensten. Het bleek een drie meter lange boomstamkano te zijn (met een doorsnede van bijna 45 cm en een hoogte van ca. 31 cm), die ergens tussen 8040 en 7510 jaar v.Chr. moet zijn gemaakt. Daarmee is de 'Kano van Pesse' het oudst bekende vaartuig ter wereld. Het is een topstuk van het Drents Museum in Assen. Een replica bevindt zich in het museum van Hoogeveen.

Evenementen en activiteiten

- Het doel van Dorpscollege Pesse is het organiseren van cursussen en activiteiten met kwaliteit voor de inwoners - jong en ouder - van dit dorp en de buurdorpen Fluitenberg en Stuifzand. Voor een indruk van hun veelzijdige aanbod zie de brochure Dorpscollege 1e helft 2017.

- De Indoor Supercross Pesse (op een zaterdag eind januari, sinds 2014) trekt ca. 200 deelnemers en 2.000 bezoekers. Er is een brommerklasse, 50/65cc klasse, 85cc klasse, MX1/MX2 klasse, regio klasse, dames klasse en super klasse. En sinds 2017 is er op een zaterdag in augustus ook een Outdoor Supercross.

- Muziekweekend Pesse (mei).

- "Stichting AJB (Activiteiten voor Jongeren met een Beperking) heeft in 2008 voor het eerst het GigaG Festival in Pesse georganiseerd (op een donderdag eind mei), voor alle mensen uit het noorden met een beperking. De respons was zo positief dat het een jaarlijks evenement is geworden. In 2020 dus alweer voor de 13e keer. Het is een prachtige gelegenheid om een avond uit te gaan met vrijwilligers, ouders of familie. Een ideale gelegenheid voor het klassefeest of als afsluiting van een seizoen. De organisatie maakt gebruik van de feesttent waar vrijdag en zaterdagavond ook grote muzikale evenementen zijn. Deze prachtige locatie voor een festival met allure biedt voldoende plaats voor rolstoelers en stoelen voor bezoekers. De ZorgZaak, centrum voor flexibele zorg en arbeid te Hoogeveen, is de hoofdsponsor van het evenement. Zij zijn al jaren bekend met cliënten met een beperking. Wij zijn blij met een hoofdsponsor die bereid is de kar mede te trekken daar de organisatie verder volledig uit vrijwilligers bestaat."

- "Pesserrun, de leukste run die je niet mag missen! Ieder jaar in september wordt de Pesserun georganiseerd. Je bent van harte welkom om mee te lopen! We hebben diverse afstanden voor veel verschillende leeftijden. Kijk voor meer informatie over afstanden en leeftijden op de pagina Parcours. Goed voorbereid aan de start verschijnen? Doe dan mee met de hardloopclinic(s)."

- Siepelrock (weekend eind oktober).

- Toneelvereniging De Vrolijke Koppel brengt jaarlijks in het 2e (volle) weekend van december een nieuw stuk op de planken in ontmoetingscentrum De Wenning.

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsvereniging De Hoekskamp.

Landschap, natuur en recreatie

- Het Spaarbankbos (ca. 80 hectare), Z van Pesse, was ooit een nat heideveld, oorspronkelijk in de gemeente Ruinen (sinds 1997 gemeente Hoogeveen). Spaarbank Hoogeveen kocht het terrein in 1890 als belegging en plantte er bos voor mijnhout in Limburg. Dit doel raakte in de loop der tijd uit beeld en de oorlog maakte een einde aan de houtproductie omdat de bomen nutteloos waren geworden: de bomen zaten vol met granaatscherven. Vervolgens maakte de Spaarbank er een bos van voor de inwoners van Hoogeveen. In de loop der jaren is het een waardevol bos geworden met een rijke flora en fauna. In het bos is ook een trimbaan. In 2014 is het bos in eigendom en beheer overgegaan van de gemeente Hoogeveen naar Het Drentse Landschap.

- Overzicht van beschermenswaardige bomen in Pesse (met foto's).

Boerenveense Plassen
"Reservaat Boerenveense Plassen, gelegen ZO van en vallend onder het dorpsgebied van Pesse, bestaat uit een uitgestrekt heideterrein met grote waterplassen en vennen. Het landbouwgebied kenmerkt zich door de lichte helling en de afwisseling van landbouw en andere functies. Het is een gebied dat er steeds weer anders uitziet. Zompnat en kurkdroog wisselen hier, zowel in ruimte als in de tijd, af. Het dagelijks bestuur van Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDODelta) heeft in december 2021 een besluit genomen over welk plan de voorkeur heeft om wateroverlast in het projectgebied van de Boerenveense Plassen in de toekomst te beperken. Het watersysteem in dit gebied wordt aangepast omdat het niet meer voldoet aan de wettelijke normen. Hans Pereboom (DB-lid WDODelta): “Het afgelopen jaar heeft het waterschap in persoonlijke gesprekken met grondeigenaren, bedrijven en omwonenden gevraagd of zij problemen ervaren in het watersysteem en welke mogelijke oplossingen worden gezien. Op basis van deze gesprekken hebben we een voorstel uitgewerkt voor verbeteringen in het gebied. Zo zijn we beter voorbereid op wateroverlast bij extreme regenval.”

De conceptplannen voor het projectgebied zijn: - Realiseren van waterbergingen in de bermen van de A28. Zo kan wateroverlast of droogte beter worden tegengegaan; - Verbreden van sloten, zodat het water beter kan doorstromen; - (Ver)plaatsen of aanpassen van stuwen, zodat we de doorstroming van het water beter kunnen regelen; - Oplossen van beheer- en onderhoudsknelpunten in het projectgebied; - We kijken ook naar mogelijke verbeteringen voor de afwatering van het landbouwgebied wat nu afwatert via de Boerenveense Plassen naar het Oude diep. In de zomer van 2022 komt het definitieve plan ter inzage te liggen. Naar verwachting gaat de schop in 2023 de grond in." (bron: Waterschap Drents Overijsselse Delta, december 2021)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Pesse, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Algemeen: - Site van en over Pesse.

- Nieuws: - Dorpskrant Zaanddörpen Neis voor de dorpen Pesse, Fluitenberg en Stuifzand is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenvereniging: - De doelen van Belangenvereniging De Pioniers zijn: bijdragen aan de leefbaarheid in Pesse, exploiteren van speelaccomodaties, en het organiseren van activiteiten voor de inwoners. - Nieuws van De Pioniers op Facebook.

- Dorpshuis: - Ontmoetingscentrum De Wenning is de spil in het dorpsleven van Pesse, voor inwoners en instellingen. Er zijn ook zalen te huur voor feesten, partijen, seminars, vergaderingen e.d.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Akker. - Basisschool De Posthoorn. - Kinderopvang Het Erf.

- Muziek: - Gospelgroep Arc en Ciel.

- Sport: - "SV Pesse is opgericht in 1969 en sindsdien niet meer weg te denken uit de samenleving van het dorp en de buurdorpen Stuifzand en Fluitenberg. We kennen vanaf de oprichting een zaterdag-, zondag- en jeugdafdeling en inmiddels ook een vrouwenafdeling. In de loop der jaren zijn we gegroeid naar een vereniging van zo’n 400 leden. Op de accommodatie mogen we, ondanks het ontbreken van kunstgrasvelden en een tekort aan kleedlokalen, best trots zijn. Het opbouwen van onze vereniging is vooral te danken aan de vele vrijwilligers die onze vereniging rijk is." De club noemt zich "de gezelligste amateurvoetbalvereniging van Drenthe".

- Duurzaamheid: - Anno 2019 heeft de firma GroenLeven uit Heerenveen plannen voor de aanleg van een zonnepark van 32 hectare in Pesse. De gemeente heeft de intentie om hieraan mee te werken.

- In 2018 is een vergunning verleend aan de firma Powerfield uit Dokkum om een zonnepark bij het dorp aan te leggen. "Zonnepark Pesse - Zwarte Water wordt gerealiseerd op een perceel van ongeveer 25 hectare. Niet al deze grond wordt met zonnepanelen belegd. Zo is er ruimte nodig voor onderhoudspaden, en er is ook ruimte nodig voor landschappelijke inpassing. De ondergrond wordt onderhouden door middel van dubbel ruimtegebruik. Dit houdt in dat er bijvoorbeeld schapen worden ingezet voor het begrazen van het perceel. Hierdoor zal het gras niet te hoog groeien en zal het land natuurlijk worden bemest. De verwachting is dat het park eind 2020 operationeel kan zijn.

Omdat PowerField de lokale bevolking mee wil laten profiteren van dit project, hebben wij het lokale ontmoetingscentrum De Wenning verduurzaamd, een gift gedaan van €17.500 en alle inwoners van Pesse kunnen voor een sterk gereduceerde investering hun eigen dak voorzien van zonnepanelen. Het zonnepark krijgt een vermogen van 25 MWp, met een verwachte jaarlijkse opbrengst van 24.000 MWh, wat ca. 6.900 huishoudens van groene stroom kan voorzien. De daardoor vermeden CO2-uitstoot is 13.000 ton." (bron: Powerfield)

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Pesse.