Status

- Ouderkerk aan de Amstel is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Amstelland, in grotendeels gemeente Ouder-Amstel, deels gemeente Amstelveen (die t/m 1963 Nieuwer-Amstel heeft geheten).

- Bij de invoering van het huidige postcodesysteem in 1978, heeft alleen de gemeente Ouder-Amstel een eigen postcode (1191) en postale plaatsnaam aangevraagd voor haar deel van Ouderkerk aan de Amstel. Amstelveen heeft dat voor haar deel niet gedaan, waardoor dat deel voor de postadressen 'in' Amstelveen ligt. Consequentie daarvan is o.a. dat het dorp in statistieken vaak kleiner lijkt dan het in werkelijkheid is (omdat statistieken vaak op de postcodes worden gebaseerd).

- De delen in beide genoemde gemeenten hebben wel beide een eigen bebouwde kom, met dienovereenkomstige blauwe plaatsnaamborden (komborden).

- Onder het dorp Ouderkerk aan de Amstel vallen ook de buurtschappen Holendrecht, Rondehoep, Stokkelaarsbrug (deels) en Waver.

Naam

In de volksmond
Oukerk.

Oudere vermeldingen
1308 Ouderkerken, 1542 Ouwerkerck, 1573 Oudekerck, 1573 Ouderkerck, 1725 "Ouderamstel, nu genaemt Ouderkerk aen den Amstel", 1820 Ouderkerk of Ouder Amstel, 1846 "Ouderkerk, ook wel, ter onderscheiding van andere dorpen van dien naam, Ouderkerk aan den Amstel, en bij verkorting Oukerk genoemd".

Naamsverklaring
Betekent bij de oude kerk 'bedehuis' gelegen aan de Amstel. Oud in plaatsnamen wordt vaak gebruikt ter onderscheiding van een andere, nieuwere localiteit, maar in dit geval is het onduidelijk welke. Misschien ter onderscheiding van het in de Haarlemmermeer verdronken Nieuwerkerk.(1)

Ligging

Ouderkerk aan de Amstel ligt O van Amstelveen. Het dorp is door de ligging rond de rivieren Amstel en Bullewijk geografisch in drieën gesplitst: 1) het oude dorp, ingesloten door de N522 (Burg. Stramanweg) in het N, de Amstel in het W en de Bullewijk in het Z; 2) een deel Z hiervan, in het N van Polder de Rondehoep, ingesloten door de Bullewijk in het N en O, de Amstel in het W en de A9 in het Z (deze 2 delen vallen onder de gem. Ouder-Amstel) en 3) het Amstelveense deel, W van de Amstel, dat vanuit het Z gezien begint bij de driesprong van de Amsteldijk met de zijweg genaamd Langs de Akker.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Ouderkerk aan de Amstel 116 huizen met 504 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 3.600 huizen met ca. 9.000 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Ouderkerk aan de Amstel, kun je terecht bij de volgende instanties:

- Historisch Museum Ouder-Amstel omvat voornamelijk foto's en documenten met betrekking tot de geschiedenis van de gemeente Ouder-Amstel en haar kernen Ouderkerk aan de Amstel, Duivendrecht en Waver. Archeologische objecten zijn o.a. de funderingen van de oudste kerk van Amstelland. Aandacht wordt besteed aan de onstaansgeschiedenis, de vervening en de waterhuishouding, verkeer, onderwijs, kerken en begraven, waaronder de beroemde Portugees-Israelitische begraafplaats.

- Historische Vereniging Wolfgerus van Aemstel.

Bezienswaardigheden

- Ouderkerk aan de Amstel heeft 51 rijksmonumenten.

- De 400 jaar oude Portugees-Joodse begraafplaats Beth Haim telt ca. 28.000 begravenen. De Sefardische (Portugees-Joodse) gemeenschap was in de Gouden Eeuw erg belangrijk. De eerste Sefardische Joden kwamen tegen het eind van de 16e eeuw naar Amsterdam. Hoewel er beperkende maatregelen golden, genoten de Joden in de Republiek en Amsterdam fundamentele vrijheden die zij elders in Europa moesten ontberen. In 1612 werd nog geen toestemming gegeven voor het bouwen van een synagoge, hoewel er (met medeweten van het stadsbestuur) diensten in kleine huissynagogen werden gehouden. De eerste formele erkenning van het Jodendom in Amsterdam kwam in 1614, met de goedkeuring van de Staten van Holland voor de aankoop van een stuk grond in Ouderkerk aan de Amstel voor de aanleg van een begraafplaats, die nog in hetzelfde jaar kon worden ingewijd. Tot dat jaar, vanaf 1607, hadden de Sefardim hun doden in Groet begraven, ten noordwesten van Alkmaar. De graven te Groet werden vanaf 1616 geruimd en de resten in Ouderkerk herbegraven.

"Om de vier hectare grote begraafplaats Beth Haim in Ouderkerk aan de Amstel beter toegankelijk te maken voor het publiek is zij eind 2020 heringericht. De architecten Herman Kossman en Jan Loerakker ontwierpen hiervoor een nieuwe inrichting. Er zijn paden gemaaid door het landschap, nieuwe zitbanken geplaatst op verschillende rustpunten en er kwamen trappen om de onbereikbare delen van de begraafplaats te ontsluiten. Ook is er een mobiele app ontwikkeld die de verhalen rond de belangrijkste graven tot leven wekt. Sluitstuk van de herinrichting was een vrij toegankelijk entreepaviljoen. Bezoekers kunnen hier onder meer een introductiefilm over de geschiedenis van de begraafplaats bekijken. Daarnaast zijn er drie maquettes te vinden. Een daarvan geeft weer hoeveel graven er in de loop der jaren in de grond zijn weggezakt. In een andere vitrine is een 1:1 detail van een van de honderd 3D gescande grafstenen te zien, uitgefreesd in Carrara-marmer. Beth Haim is vrij toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang van zondag tot en met vrijdag. De begraafplaats trekt bezoekers van over de hele wereld. Onder meer de rijkbewerkte marmeren grafzerken zijn beroemd." (bron en voor nadere informatie zie het artikel 'Beth Haim, de oudste nog gebruikte Joodse begraafplaats van Nederland' op Historiek.net, februari 2021)

- Molen De Zwaan.

- Gevelstenen in Ouderkerk aan de Amstel.

Landschap, natuur en recreatie

- Historische wandelingen door Ouderkerk aan de Amstel.

- Polder de Ronde Hoep ligt Z van Ouderkerk aan de Amstel. In het O en Z wordt zij begrensd door de rivier de Oude Waver, in het W door de Amstel. De Ronde Hoep heeft een oppervlakte van ca. 1.000 hectare. Bijzonder aan deze grote polder is dat het een grote open vlakte is met alleen verspreide bebouwing aan de randen, waaronder de buurtschappen Stokkelaarsbrug in het oosten en Waver in het zuidoosten. De Provincie Noord-Holland heeft in haar concept-structuurvisie de Ronde Hoep aangewezen als calamiteitenberging. Een calamiteit doet zich naar verwachting minder dan eens in de 100 jaar voor. In extreme situaties (zware regenval, westerstorm, uitval van gemalen), wordt de polder mogelijk onder water gezet om overstroming van bijvoorbeeld Amsterdam, Amstelveen, Uithoorn of Mijdrecht te voorkomen. De Ronde Hoep is daarvoor geschikt omdat er relatief weinig mensen wonen. De polder zal echter alleen in een uiterste noodsituatie als calamiteitenberging worden ingezet.

Het agrarisch natuurbeheer door boeren in de Ronde Hoep blijkt anno 2015 bijzonder effectief. Zeker ook vergeleken met andere regio’s in het land. Dankzij veelvuldige tellingen, evaluaties, regelmatig bijstellen van de aanpak en door kennis te delen, is de hoeveelheid gruttogezinnen in 10 jaar tijd gestegen van 80 naar 360. En waar 10 jaar geleden 70 procent van de broedgevallen mislukte, lukt er nu 80 tot 90 procent doordat er veel meer gedaan wordt dan alleen nesten beschermen. Samenwerking met Landschap Noord-Holland, coördinatie door de Coöperatie Noord-Holland-Zuid en 10 jaar lang onderzoek, evaluatie en tussentijdse aanpassingen verklaren het succes.

Landje van Geijsel
"Een groot deel van het jaar is het Landje van Geijsel een gewoon weiland (van 7 ha) in de Holendrechter- en Bullewijkerpolder. Dat verandert als half februari een klein laagje water op het land wordt gezet. Dit trekt grote aantallen trekvogels. Het Landje ligt vlakbij de A9 en de Ouderkerkerplas. Begin februari wordt het waterpeil opgevoerd zodat er een laagje water op het land staat, tot in mei. Dit trekt allerlei steltlopers en eenden aan als een magneet. Vogels die terugkomen uit Zuid-Europa en Afrika strijken hier neer om op te vetten. Ook slapen ze hier graag omdat dit een veilig plekje is. Grutto's (soms wel enkele duizenden!), scholeksters, kemphanen, kieviten, smienten, pijlstaarten en vele andere soorten zijn dan hier te bewonderen. Er hebben zelfs steltkluten gebroed. Vanuit de vogelkijkschuur, die in het vroege voorjaar open is, is Vogelwerkgroep Ouderkerk aan de Amstel actief met voorlichting. Verslaggever Stephan Roest van het programma Natuurlijk Noord-Holland bezocht het Landje en maakte er een mooi verslag van.

Om ervoor te zorgen dat deze vogels ook in de toekomst deze plek kunnen blijven gebruiken, zijn in de zomer van 2021 werkzaamheden gestart. Aannemer Roelofsen voert het werk uit. Nadat de vogels zijn uitgebroed, is zoals elk jaar eerst gestart met het maaiwerk. Vervolgens zijn de sloten terug op diepte gebracht (baggeren), slootkanten hersteld en is een onderhoudspad aangelegd. Het pad wordt afgewerkt zodat er weer gras op gaat groeien, en de bagger is geëgaliseerd. Waarom worden deze werkzaamheden uitgevoerd? De grutto’s gebruiken het geïnundeerde Landje als slaap- en opvetplaats; belangrijke eis die ze daarbij stellen is dat het gebied voldoende open is. In de afgelopen jaren ontwikkelde zich in het Landje onbedoeld steeds meer moerasvegetatie, waaronder grote velden liesgras. Als dit doorzet, dan lopen we (onaanvaardbaar) risico dat het Landje op termijn haar aantrekkingskracht voor de grutto verliest. Om het Landje duurzaam voor de grutto te behouden kiezen we ervoor om terug te gaan naar het beheer en onderhoud zoals Jan Geijsel dit tot omstreeks 2016 met groot succes heeft gedaan.

Om welke werkzaamheden gaat het? Om de openheid duurzaam in stand te houden maaien we. Oevers die zijn uitgezakt of verruigd gaan we herstellen zodat er een goed ontwikkelde oevervegetatie ontstaat, met zo min mogelijk verruiging. Een deel van de sloten is in de laatste jaren erg ondiep geworden; deze baggeren we weer op diepte zodat het water goed kan doorstromen en de waterkwaliteit verbetert. We leggen een groen onderhoudspad aan, om alle percelen ook in de toekomst bereikbaar te houden nu Jan Geijsel de percelen niet meer gebruikt. Sinds 2016 vindt op het Landje in principe geen onderbemaling meer plaats. Dit zorgt ervoor dat het Landje jaarrond relatief nat blijft, er zo min mogelijk fosfaat om het omliggende polderwater wordt gepompt en bodemdaling zoveel mogelijk wordt beperkt. Het pad zorgt ervoor dat onderhoud ook onder deze relatief natte condities mogelijk blijft. We vinden het belangrijk het karakter van het Landje zo min mogelijk aan te tasten. Daarom wordt het pad ingezaaid met gras. In de toekomst zal het te zien zijn als een lichte verhoging in het maaiveld die opgaat in de omgeving. Schapen kunnen het pad gebruiken als droge rustplaats.

Monitoring herstel grasland. Natuurlijk gaan we het herstel van het grasland nauwgezet volgen! In 2021 is een 0-opname van de vegetatie gemaakt. Ongewenst zijn moerrassoorten zoals liesgras, rietgras en pitrus. Gewenste soorten zijn graslandsoorten zoals kamgras, beemdlangbloem, timoteegras, gestreepte witbol, pinksterbloem, rode klaver / witte klaver. Aanpassen inlaat en stuw Amstelzijweg. In de tweede helft van 2021 of begin 2022 past Waternet de stuw op de hoek van de Amstelzijweg in Ouderkerk aan de Amstel aan en wordt een pomp geplaatst om water te kunnen inlaten om het Landje onder water te kunnen (blijven) zetten. In de toekomst wordt het water niet meer uit de boezem via het erf van de familie Geijsel ingelaten." (bron: Landschap Noord-Holland, augustus 2021)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ouderkerk aan de Amstel, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Ouderkerk aan de Amstel (online te bestellen).

Links

- Onderwijs en kinderopvang: - Kinderdagverblijf Pinkeltje.

- Sport: - "Watersportvereniging WV Ouderkerkerplas is een sportieve, gezellige en eigentijdse vereniging voor zeilen en surfen op een verrassend mooie locatie in Ouderkerk aan de Amstel. De vereniging geeft lessen aan jeugd en volwassenen, watersportkampen en je kunt bij ons zeilen en surfen in wedstrijdverband of recreatief. In ons unieke concept kunnen leden gebruik maken van zeilboten en surfplanken van de vereniging maar ook hun eigen materiaal stallen. Kom ook zeilen of surfen bij WV Ouderkerkerplas!" Zie ook het filmpje met een sfeerimpressie van WV Ouderkerkerplas.

- Duurzaamheid: - In 2002 is in Ouderkerk aan de Amstel windturbine De Amstelvogel in gebruik gesteld. Deze moderne Enercon E70-windturbine met een vermogen van 2 MW is in de plaats gekomen van de kleinere Lagerwey-turbine, die ruim 13 jaar duurzame energie heeft geproduceerd. Arjan Boomars is 'molenaar' van de Amstelvogel: "In 1991 ben ik lid geworden van coöperatieve vereniging De Amstelmolen. Ik hoorde van een familielid dat men bij de Amstelmolen zocht naar iemand met een technische achtergrond die het beheer van de toenmalige Lagerwey 18/80 wilde waarnemen. Ik beschikte met mijn achtergrond over de benodigde technische kennis. In 2002 is de Lagerwey vervangen door een moderne Enercon turbine. Na de fusie van de Amstelmolen met de Windvogel was de turbine inmiddels 13 jaar oud bij een technische levensduur van circa 15 jaar. Het was toen het moment om te bezien of de molen moest worden gereviseerd of vervangen. Er is door de opschaling wel het een en ander veranderd in mijn functie als molenaar. De Amstelvogel belt storingen zelf door naar de fabrikant Enercon die daarna actie onderneemt. Bij periodiek onderhoud word ik hiervan door Enercon in kennis gesteld. Want het komt nog wel eens voor dat ik door leden wordt gebeld dat de Amstelvogel stilstaat. In geval van periodiek onderhoud kan ik dan meteen de reden van de stilstand aangeven."

- Veiligheid: - "Brandweer Ouderkerk aan de Amstel is onderdeel van Brandweer Amsterdam-Amstelland. Samen met de gemeenten, de politie en de geneeskundige hulpverleners (GHOR) bevordert en bewaakt Brandweer Amsterdam-Amstelland de veiligheid in de regio. Een korps van zo’n 1.250 mensen dat effectief optreedt bij branden en ongelukken, maar ook bij het bestrijden van rampen en het beheersen van grootschalige crisissituaties. Brandweer Amsterdam-Amstelland, onderdeel van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland, bestaat uit de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn. De regio heeft één miljoen inwoners, met vele duizenden mensen die iedere dag komen werken, en met elk jaar twee miljoen toeristen. Dit vraagt om slagkracht, om bundeling van kennis en kunde en een professionele aansturing.

Momenteel zijn we op zoek naar nieuwe vrijwilligers voor onze brandweerpost in Ouderkerk aan de Amstel. Ons werk is van levensbelang. 24 uur per dag, 365 dagen per jaar staan we klaar voor ieders veiligheid. We bestrijden, ondersteunen en voorkomen, zo maken wij het verschil. Wij zijn daadkrachtig, behulpzaam en deskundig. Wij hebben lef. Samen werken we aan een veilige samenleving, nu en in de toekomst. Wij bieden: volledige brandweeropleiding; vergoeding voor oefening en uitrukken; flexibiliteit: je beschikbaarheid opgeven via app wanneer het jou uitkomt; gebruik van sportfaciliteiten; voor werkgevers: goed opgeleide bedrijfshulpverleners (BHV'ers). Het is noodzakelijk dat wij nieuwe collega’s vinden die helpen om een bijdrage te leveren aan de veiligheid in Ouderkerk en omstreken. Voor een goede bezetting is het streven ruim 20 leden te hebben. Wil jij ook een uitdagende en afwisselende bijbaan? Word vrijwilliger bij brandweer Ouderkerk! Jij hebt lef, bent stressbestendig en kunt goed samenwerken. Je bent minimaal 18 jaar, je bent gezond en hebt een goede conditie."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)